Τι είναι κράτος

Στη σύγχρονη Ελλάδα υφίσταται ένα σημαντικό έλλειμμα ενημέρωσης της κοινωνίας, σχετικά με τις έννοιες, τις λειτουργίες και τους μηχανισμούς, που εμπεριέχονται, διαμορφώνουν και συγκροτούν τους θεσμούς, το σύνταγμα, το κράτος και το πολίτευμα της χώρας.

Η εικόνα που προσλαμβάνουν οι έλληνες πολίτες, άνδρες και γυναίκες, για τους προαναφερθέντες όρους και θεσμούς, είναι θολή και απροσδιόριστη. Η σύγχυσή τους επιτείνεται, τόσο από τις επαναστατικής σημασίας αλλαγές (ψηφιακή εποχή, υψηλές τεχνολογίες στις επικοινωνίες και στις μεταφορές, παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και του εμπορίου), που αναπτύσσονται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, όσο και τα μεγάλα προβλήματα πλανητικής διάστασης, που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες (κλιματικές αλλαγές, ενεργειακή κρίση, μεγάλες περιφερειακές και κοινωνικές ανισότητες, τοπικοί πόλεμοι).

Τα κράτη στις νέες και πρωτόγνωρες αυτές συνθήκες, αναμορφώνονται, προθέτουν λειτουργίες και
μορφές διακυβέρνησης, αγωνίζονται για να επιλύσουν τα σύγχρονα οικολογικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά προβλήματα, που δεν αντιμετωπίζονται σε εθνικό επίπεδο. Ταυτόχρονα οι κοινωνίες των πολιτών, αναζητούν, μέσα από πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες, δικαιώματα, ασφάλεια, ευημερία, ποιότητα ζωής, για να αντιμετωπίσουν τη λαίλαπα των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, την πολιτισμική και οικολογική υποβάθμιση, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα, που προκαλεί το νεοφιλελεύθερο κύμα, το οποίο ηγεμονεύει ως πολική-ιδεολογική πρόταση στην παγκοσμιοποιούμενη πορεία της ανθρωπότητας.

Είναι επομένως άξιο λόγου, το εγχείρημα των εκδόσεων « Σαβάλλας », να αναδείξουν και να

εκλαϊκεύσουν, σε μια δύσκολη εποχή, έννοιες, αξίες και θεσμούς, που μέχρι σήμερα διακινούνταν με τα συγγράμματα των κοινωνικών επιστημών, σε έναν περιορισμένο κύκλο τεχνοκρατικού ακροατηρίου. Είναι ακόμα ποιο σημαντικό, ότι το δύσκολο αυτό εγχείρημα ανέλαβε να το πραγματώσει στη χώρα μας, ένας εξαίρετος επιστήμονας, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, προοδευτικός συγγραφέας και ενεργός πολίτης, ο Αντώνης Μανιτάκης.

Στο βιβλίο του, « Τι είναι κράτος » ο διαπρεπής επιστήμονας και συγγραφέας με αυστηρά επιστημονική γραφή, που όμως είναι ταυτόχρονα απλή και κατανοητή, επιχειρεί να εμπεδώσει στον αναγνώστη δύσκολες έννοιες, σύνθετες εικόνες και σφαιρικές παραστάσεις που αφορούν στο κράτος και στις μορφές του.

Με μια συνεκτική και περιεκτική εισαγωγή, σκιαγραφεί μια διαυγή εικόνα του κράτους « ως απρόσωπη και θεσμοποιημένη μορφή πολιτικής εξουσίας », επισημαίνει τις συγχύσεις και τις αντιφάσεις που το συνοδεύουν, παρουσιάζει τις αλλαγές και τις μεταμορφώσεις που εμφανίζει, μπροστά « στην ανάγκη και στην απαίτηση της πλανητικής αντιμετώπισης των κοινών προβλημάτων της ανθρώπινης διαβίωσης ».

Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, αναλύει σε βάθος την έννοια και τις σημασίες του πολύμορφου όρου « κράτος », παρουσιάζει τις σχέσεις του με το έθνος, το σύνταγμα, την κεντρική εξουσία, την κοινωνία των πολιτών και την έννομη τάξη, αναλύει εκτενώς τα ιδιαίτερα στοιχεία του, « λαός », « κυριαρχία », « επικράτεια », επιχειρεί για πρώτη φορά σε ελληνικό, επιστημονικής υφής, συγγραφικό κείμενο, να σκιαγραφήσει την κρατική κυριαρχία δίπλα στη συμμετοχή του ελληνικού συνταγματικού κράτους σε διαδικασίες και θεσμούς υπερεθνικής οντότητας, εν προκειμένω της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο δεύτερο κεφάλαιό, το βιβλίο του Α. Μανιτάκη παρουσιάζοντας τις « Μορφές του σύγχρονο

υ κράτους », μετά από εμπεριστατωμένη ανάλυσή « του φιλελεύθερου κράτους δικαίου », ασκεί σοβαρή και τεκμηριωμένη κρητική στην (παλιά και νέα) φιλελεύθερη αντίληψη, για την ατομοκεντρική θεώρηση της κοινωνίας, τη μονομερή, με την έμμεση συμβολή του κράτους, διασφάλιση της πρωτοκαθεδρίας της οικονομίας της αγοράς, τον περιορισμένο ρόλο του κράτους στη διαδικασία της κοινωνικής αναπαραγωγής, με την αποχή του από πολιτικές παρεμβάσεις κοινωνικού χαρακτήρα.

Αντιπαραθέτει, απέναντι στο φιλελεύθερο υπόδειγμα κράτους, το κοινωνικό κράτος, που πέραν από τις διασφαλίσεις της ελευθερίας, της ασφάλειας των ατόμων, « προτάσσει την ικανοποίηση συλλογικών κοινωνικών αγαθών, όπως η δημόσια παιδεία, η υγεία, η κοινωνική ασφάλιση, η απασχόληση κ.λπ. »

« Σε συνθήκες άγριου και ανεξέλεγκτου παγκόσμιου καπιταλιστικού ανταγωνισμού, ο παραμερι

σμός ή η περιφρόνηση των κρατικών οντοτήτων και η ουσιαστική κατάργηση της κρατικής κυριαρχίας των περισσοτέρων κρατών, ισοδυναμούν στην παρούσα ιστορική φάση με την πλήρη επικράτηση της βαρβαρότητας και της ανισότητας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο » επισημαίνει ο Α. Μανιτάκης στον επίλογο του βιβλίου του και προτείνει, ανάληψη από το κράτος καθηκόντων κοινωνικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των οξύτατων εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων, των πολιτιστικών και οικολογικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν οι πολίτες των κοινωνιών από την κυριαρχία του

ανταγωνισμού και των ανοικτών αγορών, σε συνθήκες νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

Το μήνυμα του είναι σαφές, συγκεκριμένο και επίκαιρο. Έγκριτοι και αρμόδιοι επιστήμονες διεθνούς κύρους, όπως ο Αμερικανός Joseph Stiglitz (βλ. Καθημερινή 29/07/07) και ο Ινδός Amartya Sen (βλ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 21/10/07), εξέπεμψαν ανάλογα μηνύματα, που δικαιώνουν τις ιδέες του Α.Μανιτάκη και την επιστημονική από τον ίδιο τεκμηρίωσή τους, για μια νέα « κρατική » δημοκρατία, ως την ποιο ικανή θεσμικά, νομιμοποιημένη κοινωνικά και ενοποιημένη πολιτικά δύναμη, να αντιμετωπίσει σε εθνικό επίπεδο, με τρόπο συλλογικό και οργανωμένο, τα προβλήματα που προκύπτουν από την παγκοσμιοποίηση.

Το βιβλίο αυτό αξίζει να διαβαστεί από πολλούς.

Posted in: πολιτική