Βάσω Κατράκη – Γεννημένη και ζυμωμένη ως το κόκκαλο με το λαό

«Η Βάσω, γεννημένη και ζυμωμένη ως το κόκκαλο με το λαό…Και τούτος ο λαός του μόχθου, της μικρής μα άγιας θλίψης, της πείνας, της αρρώστιας, της ασφυξίας της χαμοζωής, μα και της ασύνορης λεβεντιάς του την κάλεσε κοντά του να τον τραγουδήσει με επικούς, ελεγειακούς και λυρικούς ρυθμούς…»

Κατιούσα

 

Στις 27 Δεκέμβρη του 1988 έφυγε από τη ζωή η μεγάλη χαράκτρια Βάσω Κατράκη, που με το έργο της σημάδεψε την παγκόσμια χαρακτική δημιουργία.
«Δε θέλω παρά να εκφράσω την αγάπη και τον ενθουσιασμό μου προς τη ζωή», έλεγε η ίδια. «Κάθε στιγμή που μου ανήκει, δεν θα ήθελα να είναι παρά ένας χαιρετισμός προς αυτήν. Να εκφράσω την αγάπη μου προς τον άνθρωπο και τη δικιά του ζωή, με τις χαρές, τα βάσανα και το μόχθο της. Προσπαθώ να εκφραστώ με τον πιο σαφή τρόπο. Αυτό το κάνω γιατί έτσι νιώθω. Με ενδιαφέρει να ‘ρθω σε όσο γίνεται πληρέστερη επικοινωνία με τους ανθρώπους, να μιλήσω με τη γλώσσα τους. Αυτό είναι η πιο μεγάλη καταξίωση ενός καλλιτέχνη. Δε διαλέγω ορισμένα θέματα, μα βιώματα. Και αυτά μπορεί να έρχονται είτε από τη χώρα που ζεις είτε απ’ έξω, φτάνει να είναι ανθρώπινα».

Έργο της Βάσως Κατράκη

«Η Βάσω, γεννημένη και ζυμωμένη ως το κόκκαλο με το λαό, νανουρισμένη από τους μυθικούς και τους ανθρώπινους καημούς της λιμνοθάλασσας του Αιτωλικού, είχε φορτίσει την οπτική και συγκινησιακή της πείρα με μνήμες, όπου ο απλός, ο καθαρός και ευθύγραμμος στην αγωνία του για το “άγιον ήμαρ” λαός κυριαρχούσε. Και τούτος ο λαός του μόχθου, της μικρής μα άγιας θλίψης, της πείνας, της αρρώστιας, της ασφυξίας της χαμοζωής, μα και της ασύνορης λεβεντιάς του την κάλεσε κοντά του να τον τραγουδήσει με επικούς, ελεγειακούς και λυρικούς ρυθμούς», σημειώνει η Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα (εδώ).

«Το περιστέρι της ειρήνης», ξυλογραφία της Βάσως Κατράκη (1949)

Η Βάσω Κατράκη αυτοβιογραφείται:
«Γεννήθηκα στο Αιτωλικό του Μεσολογγίου. Το Αιτωλικό είναι ένα μικρό νησάκι, που το συνδέουνε με τη στεριά δυο μακριά πέτρινα γεφύρια με πολλές μικρές τοξωτές καμάρες. Το σπίτι μας ήτανε σχεδόν όλο μέσα στη θάλασσα και στη γειτονιά καθότανε όλο ψαράδες. Ένα ξυπόλυτο μελισσολόι τριγύριζε ολοήμερα, με τις γυναίκες τους συνέχεια γκαστρωμένες και τα παιδιά τους, μπακανιασμένα από την ελονοσία.

Η Βάσω Κατράκη

Ο πατέρας μου λεγότανε Γιώργης Λεονάρδος κι ήτανε κτηματίας, μα περισσότερο τραγουδούσε κι έψελνε στην εκκλησία με μια σπάνια ωραία, ζεστή φωνή. Όταν τραγουδούσε μαζευότανε κόσμος και κοσμάκης σπίτι μας για να τον ακούσει.
Η μανούλα μου ύφαινε ολοκέντητα λεπτά μεταξωτά και μπαμπακερά και πολύχρωμα μάλλινα κιλίμια. Είχε πάρει κι ένα χρυσό βραβείο σε μια Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι.
Τα δυο μου αδέρφια, ήτανε μεγαλύτερα από μας τα κορίτσια. Ο μεγάλος, φοιτητής τότε της φιλολογίας, μας έφερνε από την Αθήνα ένα μαγικό για μας κόσμο. Παλιά βιβλία με χρωματιστές χαλκογραφίες και ξυλογραφίες, χρωματιστές εικόνες και χαλκομανίες, μπογιές και πινέλα και δεν άφηνε παλιατζίδικο της Αθήνας αγύριστο. Ο μικρότερος, ό,τι έβλεπε το μάτι του τόκαναν τα χέρια του, και μαζί με όλα, ζωγραφίζανε κιόλας και οι δυο τους.

Έργο της Βάσως Κατράκη

Γύρω-γύρω από τη μικρή μας θάλασσα ήτανε η εξοχή, γεμάτη ελιές, χωράφια καρπερά, μποστάνια, καπνοτόπια, σιτηρά. Μια ζωή στη στεριά και στη θάλασσα, γεμάτη ιδρώτα και μόχθο. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον μεγάλωσα. Διάβαζα βιβλία και βιβλία πούχε ο αδερφός μου κι οι φίλοι μας. Μ’ άρεσε πολύ το διάβασμα και πιο πολύ η ποίηση. Κοντά στ’ αδέρφια μου ζωγράφιζα κι εγώ.
Κρυφά, ονειρευόμουνα να γίνω ζωγράφος, μα μου φαινότανε τόσο άπιαστα μεγάλο που δεν μπορούσε λογικά να χωρέσει στο μυαλό μου. Ό,τι έβλεπα, έλεγα: «Εγώ αυτό μπορώ να το κάνω». Και πολλές φορές έβαζα τον εαυτό μου σε δοκιμασία. Δεν ήξερα ακόμα ότι άλλο πράμα είναι η Τέχνη.

«Η Απελευθέρωση της Αθήνας», ξυλογραφία της Βάσως Κατράκη (1944)

Και μια μέρα, σφηνώθηκε ξαφνικά στο μυαλό μου ένα ερώτημα. Κι’ αν γίνω ζωγράφος; Πώς έτσι άξαφνα αυτό, δεν το κατάλαβα. Χίλιες καμπάνες χτυπήσανε μέσα μου, κι έχασα τον κόσμο. Από τότε, δεν είχα τίποτε άλλο στο μυαλό μου νύχτα και μέρα. Μα, χίλιες δυο αναποδιές ξεφυτρώσανε, και ξαφνικά, ο πατέρας μου αρρώστησεπολύ βαριά κι έπεσε πολύ πίκρα και θλίψη στο σπίτι μας, πού κράτησε εφτά ολόκληρα χρόνια. Και κάποια μέρα, αφού πέθανε ο πατέρας μου, ξεκίνησα για την Αθήνα μην ξέροντας ακριβώς τι θα κάνω.
Πήγα στη Σχολή Καλών Τεχνών, κι έμαθα πώς σε λίγες μέρες θ’ αρχίζανε οι εξετάσεις. Αμέσως έτρεξα και γράφτηκα στη Σχολή. Έδωσα εξετάσεις. Στη Σχολή Καλών Τεχνών είχα Καθηγητές τον Παρθένη στη Ζωγραφική και τον Κεφαλληνό στη Χαρακτική. Πήρα Δίπλωμα το 1940 με μια τρίμηνη υποτροφία στη Ζωγραφική για τα νησιά και ένα βραβείο και δύο επαίνους στη Χαρακτική. Μετά αμέσως πόλεμος, κατοχή, πείνα, αντίσταση, και μετά πάλι εμφύλιος πόλεμος, πάλι σκοτωμοί άδικοι κι ακατονόμαστοι, εξορίες, φυλακές, όλα τα δεινά της πατρίδας περάσανε από της δικής μου γενιάς τις πλάτες.

Αυτοπροσωπογραφία της Βάσως Κατράκη, λάδι σε μουσαμά (1941)

Έκανα πολλά ταξίδια σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, είδα πολλά μουσεία και πινακοθήκες. Το 1955 έκαμα την πρώτη μου έκθεση».
Η Βάσω Κατράκη ήταν μαχήτρια στους κοινωνικούς αγώνες με τόλμη και αποφασιστικότητα. Μετέφερε στην πέτρα όλα τα θεμελιώδη θέματα, το ιδεώδες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειάς μας. Σπαράγματα μνήμης, θρήνοι και ελεγεία γι’ αυτούς που θυσιάστηκαν. Έργα κοινωνική μαρτυρία. Υπηρέτησε την Ελληνική Χαρακτική με αφοσίωση και γνώση. Ήθος και αξιοπρέπεια.
Πλούσια η θεματολογία της. Ο Πόλεμος, η Κατοχή, η Αντίσταση και ο Εμφύλιος. Η αγωνιστική συνείδηση, η ένταξη και η δράση της. Οι περιπέτειες, οι διώξεις και η εξορία. Σπουδαία και τα έργα της, που καταγγέλλουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της πολιτικής και ιδεολογικής βίας Νταχάου, Αουσβιτς, Μακρόνησο, Γυάρο, Αϊ-Στράτη κι άλλα παρόμοια της σημερινής πολιτικής και οικονομικής βίας. Σε κάθε χάραξή της βρίσκεται ένα πνευματικό πάθος, απ’ όπου πηγάζει και κάθε ανθρώπινο μήνυμά της.

Η Βάσω Κατράκη στο εργαστήρι της

Η ίδια έλεγε: «Διερευνώντας τους παραδοσιακούς τρόπους χάραξης πάνω στα καθιερωμένα υλικά, όπως στο όρθιο και στο πλάγιο ξύλο, στο χαλκό κλπ., ένιωσα σιγά σιγά να εξαντλούνται οι εκφραστικοί τρόποι που ταίριαζαν στην ιδιοσυγκρασία μου. Στην περιπλάνηση των αναζητήσεών μου για το υλικό που θα εκπλήρωνε τις εκφραστικές μου ανάγκες, στάθηκα στον ψαμμίτη λίθο, που με την αδρή του επιφάνεια και την αδιερεύνητη περιοχή του, μου άνοιξε το δρόμο για τα μεγάλα σχήματα και στη βαθιά κι ελεύθερη χειρονομία. Η επαφή μου με την τραχιά αυτή κρητική πέτρα με οδήγησε και στην αναζήτηση καινούριων εργαλείων. Ο μαστρακάς και τα καλέμια των γλυπτών με βοήθησαν σ’ αυτό. Με βαθιές εγκοπές, με σκληρά γδαρσίματα, με απότομα ή ελαφρά περάσματα από τα μαύρα στ’ άσπρα κι αντίθετα, προσπάθησα να κατακτήσω την άγνωστη γλώσσα του καινούριου αυτού υλικού και να του αποσπάσω τα μυστικά, που θα βοηθούσαν στην έκφραση των αναγκών μου».
Το «Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών και Μουσείο Βάσως Κατράκη» στο Αιτωλικό έχει χαρακτηριστεί ως μοναδικό μουσείο αμιγώς Χαρακτικής Τέχνης στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Φιλοξενεί τη 15χρονη δουλειά της Β. Κατράκη στο παραδοσιακό ξύλο και την 35χρονη χαρακτική της στην πέτρα και περιλαμβάνει μια συλλογή από τετρακόσια περίπου έργα, πολλά χαρακτικά ανάτυπα και μεγάλο μέρος από τις μήτρες (ξύλα και πέτρες) πάνω στα οποία χάραξε τα έργα της. Εκτίθενται, επίσης, μεγάλα και μικρά σε μέγεθος μαυρόασπρα και χρωματιστά σχέδια, καθώς και σχέδια προετοιμασίας για την παραγωγή του χαρακτικού ανατύπου. Τη συλλογή ενισχύουν τα αντικείμενα τέχνης, καλλιτεχνικές αφίσες και ζωγραφικά έργα. Ακόμη, φιλοξενούνται το εργαστήριο, η βιβλιοθήκη, τα αρχεία της και πολλές φωτογραφίες.
Ο χαράκτης Απόστολος Κούστας, μαθητής της Βάσως Κατράκη, μας ξεναγεί στο μουσείο:


Στόχος της δωρεάς των έργων της στην πατρίδα της το Αιτωλικό ήταν το “Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών και Μουσείο Βάσως Κατράκη”, που εγκαινιάστηκε το 2006, να μην είναι ένας “νεκρός” μουσειακός χώρος αλλά να έχει μία δυναμική που να συμβάλει στην ανάπτυξη και εξέλιξη της χαρακτικής τέχνης στην Ελλάδα. Στο ισόγειο, οι τέσσερις αίθουσες, περίπου 400 τ.μ., προορίζονταν για εργαστήρια χαρακτικής. Τα εργαστήρια χαρακτικής ήταν στόχος να αποτελέσουν τόπο δοκιμών, πειραματισμών και δημιουργίας των χαρακτών, ενώ η ευρύτερη περιοχή του μουσείου να αποτελεί χώρο έμπνευσης για τους καλλιτέχνες και σημείο αναφοράς για γενικότερες πολιτιστικές δραστηριότητες (εικαστικά συμπόσια, πολιτιστικές βραδιές, περιοδικές εκθέσεις κ.ά).

Έργο της Βάσως Κατράκη, Αθήνα (1944)

“Οι γενικότεροι στόχοι του μουσείου όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ αλλά, αυτήν τη στιγμή, ένα μεγάλο μέρος του έργου της σπουδαίας χαράκτριας έχει υποστεί σοβαρότατες φθορές από τη σκόνη, τα έντομα και την υγρασία, ενώ καμία μέριμνα δεν υπάρχει για τη συντήρηση, την αποκατάσταση και την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών φύλαξης και έκθεσής τους”, σημειώνεται στο Ριζοσπάστη (19/7/2014).

Διαβάστε περισσότερα

Η «νόσος των μουσικών» αποκτά διαστάσεις επιδημίας!

(ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ - ΤΑ ΥΠΟΠΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ) Διαστάσεις «επιδημίας» έχει πάρει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα η «νόσος των μουσικών» στο χώρο των παικτών οργάνων μουσικής!

Η «νόσος» με ευρύτερη έννοια και για να είμαστε ακριβείς η «νοσολογία» ή η «παθολογία» του χεριού, είναι η αιτία που στο παρελθόν πολλοί διάσημοι μουσικοί, όπως o Robert Schumann ή o Garry Graffman υπέφεραν για πολλά χρόνια από παθήσεις των άνω άκρων, αλλάζοντας γιατρούς και θεραπείες, χωρίς τελικά να βρουν λύση στο πρόβλημά τους.

Δεν είναι φυσικά και λίγοι εκείνοι οι μουσικοί που αναγκάστηκαν να διακόψουν την καριέρα τους. Στην Ελλάδα η… εξάπλωση της «νόσου των μουσικών» οφείλεται κυρίως, σύμφωνα με τους ειδικούς, αρχικά στη μη σωστή διάγνωση και στην έλλειψη ειδικών κέντρων αποθεραπείας.

«Πράγματι «η νόσος των μουσικών» είναι μια πολύπλοκη παθολογία η οποία απαιτεί εξειδίκευση όσον αφορά την ακριβή διάγνωση της αλλά και την θεραπεία της, κάτι που συμβαίνει σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες του εξωτερικού» αναφέρει ο Χειρουργός Ορθοπαιδικός - Μικροχειρουργός Χεριού και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Χεριού - Άνω Άκρου κ. Ιωάννης Α. Ιγνατιάδης, ειδικευμένος στη «νοσολογία των μουσικών» και συγγραφέας σχετικού βιβλίου.

Σύμφωνα με κλινικοστατικές μελέτες η «νοσολογία των μουσικών» περιλαμβάνει τέσσερις παθήσεις, οι οποίες πλήττουν το χέρι και μπορεί να συνυπάρχουν ή να εμφανίζονται ξεχωριστά.

Συγκεκριμένα την νόσο απαρτίζουν:

- To σύνδρoμo υπέρχρησης (overuse), είναι η πιο συχνή πάθηση

- Το σύνδρoμo πίεσης (παγίδευσης) νεύρων

- Οι λειτουργικές δυστονίες ή «κράμπες» των μουσικών

- Η οστεοαρθρίτιδα αντίχειρα

«Το χέρι είναι για τους μουσικούς το πλέον άμεσα εμπλεκόμενo μέλος του σώματος στην δουλειά τους με συχνά σοβαρά βλαπτικές συνέπειες» αναφέρει ο κ Ιγνατιάδης και προσθέτει: «Η ανάλυση του παιξίματος ενός οργάνου περιλαμβάνει περί τις 500 συνθετικές κινήσεις. Για παράδειγμα ο βιολιστής για να παίξει μία παρτιτούρα του Bach για σόλο βιολί κάνει πλέον των 1.200 κινήσεων ανά λεπτό, ή 25 νότες ανά δευτερόλεπτο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την καταπόνηση του χεριού σε μεγάλο βαθμό». Η αιτία της βλάβης είναι τόσo o μεγάλος αριθμός επαναλαμβανόμενων κινήσεων ανά λεπτό, που προκαλούν «χρόνιο μηχανικό τραυματισμό», όσο και η συνεχής πίεση από το στατικό φορτίο σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος από ορισμένα όργανα (βιολί, τρομπέτα, άλλα έγχορδα).

Τα σημεία εντόπισης της νόσου είναι o καρπός, τo αντιβράχιο, o ώμος και o αυχένας. Oι βιολιστές και οι βιολοντσελίστες συνήθως υποφέρουν στην αριστερό βραχίονα, ενώ οι πιανίστες στο δεξί βραχίονα και χέρι. O δεξιός αντίχειρας προσβάλλεται στους παίκτες αυλού και κλαρινέτου. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι παράγοντες που επιδεινώνουν ή και ενίoτε προκαλούν τις εν λόγω παθήσεις, όπως το βάρος του οργάνου, η κακή στάση, η απότομη αύξηση των ωρών μελέτης, η αλλαγή οργάνου και διάφορες προϋπάρχουσες ανατομικές ανωμαλίες ή ιδιομορφίες.

Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα

Βασική προϋπόθεση για τη σωστή αντιμετώπιση της νόσου και για να αποφύγει ο μουσικός τις υποτροπές είναι η σωστή διάγνωση, κάτι που απαιτεί ιατρική εξειδίκευση στο αντικείμενο. Σε σχέση με ανεπτυγμένες χώρες του εξωτερικού στην Ελλάδα οι εξειδικευμένοι γιατροί είναι λίγοι, ενώ ταυτόχρονα δεν υπάρχουν ειδικά κέντρα διάγνωσης, περίθαλψης και φυσικοθεραπείας μουσικών.

Όπως οι αθλητές έχουν τον αθλητίατρο και τον φυσικοθεραπευτή τους, έτσι και ο μουσικός δικαιούται να έχει το «ειδικό» γιατρό του. Η νόσος όταν διαγνωστεί έγκαιρα μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή και φυσικοθεραπεία. Σε αντίθετη περίπτωση απαιτείται χειρουργική επέμβαση.

«Στη χειρουργική επέμβαση θα καταφύγουμε μόνο αφού εξαντλήσουμε πρώτα όλα τα ενδεδειγμένα συντηρητικά μέσα θεραπείας» καταλήγει ο κ Ιγνατιάδης.

Πηγή: medicalnews.gr

Διαβάστε περισσότερα

Οι Μοτοσικλετιστές Ι.Π. Μεσολογγίου πραγματοποίησαν επίσκεψη στο ΕΨΥΠΕΑ.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

 Την Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2018 τα μέλη της  Μοτολέσχης  Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου πραγματοποίησαν επίσκεψη στο Κέντρο Ημέρας για Παιδιά με Αναπτυξιακές Διαταραχές της ΕΨΥΠΕΑ στο κτήριο «Μάνεση» και δώρισαν ένα Lap-top μάρκας Acer. Το lap-top το παρέδωσε ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Μοτολέσχης κος Γιώργος Ντίνιας στον Πρόεδρο του Δ.Σ. της ΕΨΥΠΕΑ Δρ. Σωτήρη Ι. Κωτσόπουλο. Το Δ.Σ. της ΕΨΥΠΕΑ και το προσωπικό του Κέντρου Ημέρας ευχαρίστησαν θερμά τους Μοτοσικλετιστές Ι.Π. Μεσολογγίου για την πρωτοβουλία της δωρεάς ενός lap-top το οποίο θα βοηθήσει στην λειτουργία του Κέντρου Ημέρας και ευχήθηκαν Χρόνια Πολλά και Ευτυχισμένο το Νέο Έτος.

Διαβάστε περισσότερα

Ήταν μια χώρα που την έλεγαν «Σοβιετική Ένωση»…

• facebook.com/mpogiopoulos
• mpog@imerodromos.gr

    Συμπληρώθηκαν 27 χρόνια από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν 25 προς 26 Δεκέμβρη 1991 όταν η κόκκινη σημαία έπαψε να κυματίζει στο Κρεμλίνο μετά από 74 χρόνια.
Τότε υπήρξαν εκατομμύρια άνθρωποι σε κάθε σημείο της Γης που, ανεξάρτητα από πολιτική και ιδεολογική τοποθέτηση, συναισθάνθηκαν τις αρνητικές συνέπειες αυτής της εξέλιξης. Οσα ακολούθησαν ξεπέρασαν ακόμα και την πιο δυσοίωνη φαντασία.  
Υπήρχαν όμως και οι άλλοι. Εκείνοι που, όπως έχω σημειώσει, στη θέση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών έστησαν την λέσχη της δικής τους… «ΕΣΣΔ»:
Τη λέσχη της «Ένωσης Σαχλαμάρας Σπουδαιοφανών Δοκησίσοφων». 

    Είναι αυτοί που πρωτοστάτησαν σ’ ένα τρελό πανηγύρι «δημοκρατίας», «ελευθερίας» και «ευημερίας» πάνω στα «ερείπια του σιδηρού παραπετάσματος»… Μιλάμε για τους θαμώνες στο κλαμπ του «επιστημονικού κομπογιαννιτισμού», για τα εκλεκτά δείγματα του υβριδίου της γελοιότητας που προκύπτει από τη σύζευξη του πρωτόγονου αντικομμουνισμού με την ιδεολογική τύφλωση. 
Ένας από τους τελάληδες του χυδαίου αναθεωρητισμού της Ιστορίας σε εγχώριο επίπεδο (σε σημείο δικαιολόγησης ακόμα και των δωσίλογων της Κατοχής που τι να κάνουν οι καημένοι έπρεπε να αντιμετωπίσουν το ΕΑΜ και τους κομμουνιστές γι’ αυτό… αναγκάστηκαν να γίνουν δωσίλογοι) είναι ο Μαραντζίδης. Ο εν λόγω πριν λίγα χρόνια μας χάρισε τα φώτα του και στο θέμα της «απελευθέρωσης» που επέφεραν στον κόσμο και ειδικά στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες οι ανατροπές του ’90.
    Θαυμάστε:

«Αν κάτι εντυπωσιάζει πραγματικά τα τελευταία χρόνια είναι πως ο μετακομμουνιστικός κόσμος, οι χώρες δηλαδή που εξήλθαν ή εξέρχονται από τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό, σημαδεύουν όλο και περισσότερο με την παρουσία τους τις διεθνείς εξελίξεις. Περίπου το ένα τρίτο του πλανήτη, που μέχρι πρότινος βρισκόταν στο περιθώριο, τώρα καταλαμβάνει νέα θέση. Η κατάρρευση του κομμουνισμού σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση έφερε τους πληθυσμούς των χωρών αυτών στο προσκήνιο της παγκόσμιας σκηνής (…) Τελικά, από μια παράξενη ειρωνεία της ιστορίας, είναι ο καπιταλισμός που απελευθέρωσε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τις αλυσίδες τους (…) Οι μετακομμουνιστικές δημοκρατίες της ανατολικής Ευρώπης κατάφεραν μέσα σε είκοσι χρόνια κάτι εντυπωσιακό και ίσως πρωτοφανές στη σύγχρονη Ιστορία: τη διπλή μετάβαση, δηλαδή, την οικοδόμηση μιας οικονομίας της αγοράς, πλαισιωμένης ταυτόχρονα από δημοκρατικούς πολιτικούς θεσμούς»… (Μαραντζίδης,«Καθημερινή», 26/8/2012)

    Αφού, λοιπόν,

• παρακάμψουμε το γεγονός της φτώχειας και της λεηλασίας που υπέστησαν αυτές οι χώρες με το πέρασμά τους στον παράδεισο της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης,
  
• κλείσουμε τα μάτια στον περικυκλωμένο από τις φλόγες του πολέμου μεταψυχροπολεμικό κόσμο της «ειρήνης»,
  
• προσπεράσουμε το ντελίριο δημοκρατίας που θριαμβεύει με σημαιοφόρους τους ναζί, τους φασίστες και τους ακροδεξιούς από Ουκρανία μέχρι Ουγγαρία και από Πολωνία μέχρι Βαλτικές χώρες,
  

    ας έρθουμε να δούμε τώρα, στα 27 χρόνια μετά, το είδος της «εντυπωσιακής μετάβασης» για την οποία πανηγυρίζουν οι «σοφοί» πέριξ των καθεστωτικών σαλονιών. Πάμε να δούμε πώς μετριέται η «ελευθερία» και η «δημοκρατία» της ανατροπής που συντελέστηκε το 1991, πρώτα και κύρια στην ίδια την πρώην Σοβιετική Ένωση, στη σημερινή Ρωσία, εκεί όπου οι Πούτιν και Μεντβέντεφ έχουν διακηρύξει την «οριστική ρήξη» με το σοβιετικό παρελθόν:

***

    1ο) Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ , ο πληθυσμός της Ρωσίας, λόγω της εκτίναξης της θνησιμότητας, μειώθηκε (σύμφωνα με την επίσημη στατιστική υπηρεσία της χώρας – Rosstat) κατά 7 εκατομμύρια, από τα 149 εκατομμύρια το 1993 στα 142 εκατομμύρια σήμερα. Υπολογίζεται, δε, ότι η μείωση του πληθυσμού μέχρι το 2025 θα φτάσει τα 18 εκατομμύρια και μέχρι το 2050 θα έχει ξεπεράσει τα 40 εκατομμύρια.
Ήταν ο ίδιος ο Πούτιν που τον Μάρτη του 2012, σε άρθρο του στην «Komsomolskaya Pravda», ενόψει των προεδρικών εκλογών ομολογούσε ότι «σήμερα ζουν στη Ρωσία 143 εκατομμύρια άνθρωποι σύμφωνα με εκτιμήσεις εμπειρογνωμόνων. Αν οι παρούσες συνθήκες παραμείνουν ίδιες, το 2050 ο πληθυσμός θα είναι 107 εκατομμύρια».

Ήδη μια δεκαετία νωρίτερα η 10η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης της Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών της Ρωσίας, δημοσίευσε τα συμπεράσματά της σε άρθρο υπό τον τίτλο… «Αργός θάνατος». Όπως σημειωνόταν «οι διαστάσεις και η άνευ προηγουμένου αύξηση της θνησιμότητας και η χειροτέρευση της υγείας του πληθυσμού της Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι τόσο σημαντικές που εμφανίστηκε η απειλή της εθνικής ασφάλειας της χώρας».

Το ποσοστό θνησιμότητας στη Ρωσία είναι τόσο υψηλό ώστε να συγκρίνεται με εκείνο χωρών της Αφρικής. Τα αίτια της αυξανόμενης θνησιμότητας αποδίδονται στην κατάρρευση του συστήματος Υγείας, της Πρόνοιας, στην κακή διατροφή και στην υπαγωγή των Ρώσων σε καθεστώς στρεσογόνων καταστάσεων, όπως η ανεργία.

***

    2ο) Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε στην «LeMonde» ο Ανατόλι Βισένσκι, διευθυντής του δημογραφικού ινστιτούτου της Μόσχας, στη Ρωσία «ο ένας στους τρεις άνδρες πεθαίνει μεταξύ 20 και 60 ετών. Οι Ρώσοι άνδρες έχουν σήμερα προσδόκιμο επιβίωσης τα 61,4 έτη. Ο μέσος όρος ζωής των Ρώσων είναι κάτω από πολύ φτωχότερες χώρες, όπως π.χ. το Μπαγκλαντές». Δηλαδή το προσδόκιμο ζωής των ανδρών στη Ρωσία λίγο απέχει από τα επίπεδα που ίσχυαν την εποχή του τσάρου!

Ανάμεσα στα άλλα αίτια σημειώστε κι αυτά:

α) Σύμφωνα με τους επιστήμονες γιατρούς της Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών της Ρωσίας «οι συνέπειες των γκορμπατσοφικο-γελτσινικο-πουτινικών μεταρρυθμίσεων οδήγησαν στο γεγονός ότι μέσα σε 10 χρόνια (1989 – 1999) όλες οι κατηγορίες ασθενειών στη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 15,4%».

β) Στη χώρα που επί ΕΣΣΔ υπήρχε το καλύτερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στον κόσμο, σήμερα έχουμε το φαινόμενο της κατάρρευσης του συστήματος Υγείας με τη Ρωσία να παρέχει για την υγεία το 4,2% του ΑΕΠ έναντι 8%-10% κατά μέσο όρο στη Δύση.

γ) Ακόμα ένας αριθμός «ελευθερίας» και «ευημερίας»: Μόνο από τη μαζική έξαρση του αλκοολισμού που σημειώθηκε μετά την ανατροπή, σε διάστημα μιας 20ετίας στη Ρωσία έχασαν τη ζωή τους πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι! Σήμερα υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 500.000 Ρώσοι πεθαίνουν από το αλκοόλ! Ας κάνουμε μια σύγκριση: Στα 10 χρόνια πολέμου στο Αφγανιστάν σκοτώθηκαν 12.000 στρατιωτικοί. Με άλλα λόγια, από το αλκοόλ πεθαίνουν κάθε χρόνο στη μετασοβιετική Ρωσία 40 φορές περισσότερα άτομα από όσα σκοτώθηκαν στις στρατιωτικές απώλειες που είχε σε 10 χρόνια η Σοβιετική Ένωση στο Αφγανιστάν. Σύμφωνα με την έκθεση της «Εστίας πολιτών της Ρωσίας» η επιδημία αλκοολισμού έχει οδηγήσει στο εκπληκτικό φαινόμενο η θνησιμότητα των ελευθέρων ανδρών να είναι τριπλάσια εκείνων που είναι κρατούμενοι στις φυλακές… 

δ) Μόνο τη δεκαετία 1999 – 2009, όπως καταγράφεται από την υπηρεσία του ΟΗΕ, ο αριθμός των ναρκομανών αυξήθηκε κατά 60%. Στη σημερινή Ρωσία (στοιχεία της ρώσικης ομοσπονδιακής υπηρεσίας – FSKN) υπάρχουν πάνω από 5 εκατομμύριο άνθρωποι εθισμένοι στα ναρκωτικά. Πάνω από 800.000 Ρώσοι έχουν πεθάνει από το 2001 λόγω της χρήσης ναρκωτικών. Τα κέρδη των εμπόρων ναρκωτικών υπολογίζεται ότι ξεπερνούν ετησίως τα 75 δισ. δολάρια, αφού η Ρωσία έχει μετατραπεί στη μεγαλύτερη αγορά ηρωίνης με το 20% του παγκόσμιου εμπορίου του συγκεκριμένου «προϊόντος» να διενεργείται στο έδαφός της. Μόνο από το Αφγανιστάν εκτιμάται ότι διακινείται ετησίως στα εδάφη της Ρωσίας ηρωίνη αξίας 4,5 δισ. ευρώ…

***

    3ο) Τρομακτικά διαμορφώθηκαν τα στοιχεία για τη θνησιμότητα των παιδιών και μητέρων μετά την πτώση της ΕΣΣΔ. Η θνησιμότητα των παιδιών στον πρώτο χρόνο της ζωής τους έφτασε να είναι έως και 2 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες.

Ο παιδικός πληθυσμός, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2009, είχε μειωθεί τουλάχιστον κατά 12%. Η μητρική θνησιμότητα στη Ρωσία καταγράφηκε έως και κατά τουλάχιστον 5 φορές υψηλότερη απ’ ό,τι στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες.

    Σημειώστε: Από τα μεγαλύτερα θύματα της ανατροπής στη Σοβιετική Ενωση, και όχι μόνο, ήταν τα παιδιά. Η ίδια η διευθύντρια της ΓΙΟΥΝΙΣΕΦ, η Κάρολ Μπέλαμι, είχε αναγκαστεί να παραδεχτεί, παρουσιάζοντας την έκθεση του 2004, ότι «η οικονομική ανάπτυξη (σ.σ. μετά το 1990) στην Ανατολική Ευρώπη και την πρώην ΕΣΣΔ απέκλεισε τα παιδιά».

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία (και πάλι της ΓΙΟΥΝΙΣΕΦ), ένα στα τρία παιδιά έφτασαν στην «μετακομμουνιστική» Ρωσία να ζει κάτω των ορίων της φτώχειας. Στις ρωσικές πόλεις να κυκλοφορούν πάνω από 2 εκατομμύρια «παιδιά του δρόμου», ενώ πάνω από 700.000 παιδιά να βρίσκονται σε ιδρύματα, «παρατημένα» από τις οικογένειές τους.

Και κάτι ακόμα: Κάθε χρόνο στη μετασοβιετική Ρωσία εξαφανίζονται πάνω από 30.000 παιδιά, τα οποία είτε καταλήγουν στη «βιομηχανία» λευκής σαρκός, την παιδική πορνεία, είτε θυσιάζονται στο εμπόριο οργάνων…

***

    4ο) Η «σπουδαία», κατά ορισμένους, μεταβατική διαδικασία από το σοσιαλισμό στην άγρια «οικονομία της αγοράς» και στους «δημοκρατικούς πολιτικούς θεσμούς», συνοδεύτηκε, κατά την πρώτη μόνο δεκαετία, από πρωτοφανή στην ιστορία αύξηση των κοινωνικών νοσημάτων, όπως είναι η φυματίωση, η σύφιλη, η ναρκομανία, οι μολυσματικές ηπατίτιδες.

Η θνησιμότητα από φυματίωση σε σύγκριση με το 1990 αυξήθηκε κατά 2,5 φορές. Από το 1990 έως το 1997 η νοσηρότητα από σύφιλη αυξήθηκε κατά 64 φορές.
Εν έτη 2015 μια ασθένεια που θα έπρεπε να έχει εξαφανιστεί, η φυματίωση, εμφάνισε 10,4 εκατομμύρια νέα κρούσματα παγκοσμίως. Όπως εξήγησε πριν από λίγο καιρό στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της ελληνικής Βουλής ο κ. Μιχάλης Κουμπής, (πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας)

«ένα μεγάλο πρόβλημα επανεμφάνισης της φυματίωσης ήταν και η κατάρρευση υγειονομικών συστημάτων. Για παράδειγμα, η πρώην Σοβιετική Ένωση με τη διάλυσή της είχε και κατάρρευση του υγειονομικού της συστήματος και, εν συνέχεια, χιλιάδες κόσμου από τις χώρες αυτές όδευσε προς την Ευρώπη, κουβαλώντας μαζί και το πρόβλημα της φυματίωσης».   

Μια ματιά στα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας πείθει ότι στο πλαίσιο του σοβιετικού κράτους, στα πρώτα μόλις χρόνια της νεαρής Σοβιετικής Ένωσης, εξαλείφθηκαν οι μολυσματικές ασθένειες. Αυτές που αναβίωσαν στη Ρωσία ακριβώς την επόμενη μέρα από την… «απελευθέρωσή της».  

***

    5ο) Ας μιλήσουμε, τώρα, για την «ελευθερία» της.. φτώχειας: 

• Σύμφωνα με τη ρωσική στατιστική υπηρεσία «Rosstat», εντός του 2015 ο αριθμός των Ρώσων, τα εισοδήματα των οποίων δεν ξεπερνούσαν το ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης, αυξήθηκαν σε σχέση με το 2014 κατά 6,7 εκατομμύρια άτομα και ανήλθαν στα 23 εκατομμύρια! Δηλαδή 1 στους 6 Ρώσους «ζούσε» – επισήμως – σε συνθήκες φτώχειας, που σημαίνει ότι δεν διέθετε ούτε καν τα 123 ευρώ μηνιαίως που έχουν ορίσει οι ρωσικές αρχές σαν όριο της φτώχειας στη χώρα…
  
• Τρία χρόνια μετά, φέτος, εν έτει 2018, ο Ρώσος υπουργός Εργασίας Μαξίμ Τοπίλιν παραδέχτηκε ότι κάτω από το όριο της φτώχειας ζουν 20 εκατομμύρια Ρώσοι .
  
• Η αλήθεια, όμως, είναι ακόμα χειρότερη: Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα (Δεκέμβρης 2018) του Ινστιτούτου Κοινωνικής Ανάλυσης & Πρόβλεψης της Ρωσικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας & Δημόσιας Διοίκησης (σημείωση: υπάγεται στο Κρεμλίνο) α) το 22% των Ρώσων βρίσκεται στην κατηγορία των φτωχών, στην οποία ανήκουν τα άτομα τα εισοδήματα των οποίων δεν τους επιτρέπουν να αποκτήσουν τίποτα περισσότερο από τα βασικά είδη διατροφής, β) το 35,6% των Ρώσων εντάσσεται στην κατηγορία του καταναλωτικού κινδύνου.
  

    Σύμφωνα, δε, με τον διευθυντή του Ινστιτούτου Οικονομίας της ρωσικής Ακαδημίας Ρουσλάν Γκρίνμπεργκ «μόνο το 20% του ρωσικού πληθυσμού ζει άνετα. Για το ήμισυ σχεδόν του πληθυσμού η ζωή είναι απλώς μια μάχη επιβίωσης»…

***

    6ο) Πάμε τώρα στην άλλη όχθη της… «ελευθερίας»: Σύμφωνα με την έκθεση (GlobalWealthReport) της CreditSuisse για το 2014:

Το 10% των πλουσιότερων ανθρώπων στη Ρωσία κατέχει το 85% του πλούτου της χώρας και από αυτούς το 1% των πλουσίων της χώρας κατέχει το 74% του συνολικού πλούτου της Ρωσίας! Η «επίδοση» κατατάσσει τη Ρωσία στη χώρα με τη μεγαλύτερη κοινωνική ανισότητα στον πλανήτη. 

    Επίσης: Σύμφωνα με την αξιολόγηση και κατάταξη των πλουσιότερων ανθρώπων της Ρωσίας, ο αριθμός των Ρώσων δισεκατομμυριούχων σε σχέση με το 2004 τριπλασιάστηκε και από τους 36 πήγε στους 111. Αυτοί οι 111 άνθρωποι – σε ένα πληθυσμό 143 εκατομμυρίων – κατέχουν το 20% σχεδόν του συνολικού πλούτου. Οι 20 πλουσιότεροι εξ αυτών διαθέτουν περιουσία άνω των 227 δισ. δολαρίων. 

    Επίσης: Το 2013 η αξία των περιουσιακών στοιχείων των 200 πλουσιότερων Ρώσων επιχειρηματιών είχε καταμετρηθεί στα 488,3 δισ. δολάρια, δηλαδή κατά 42 δισ. δολάρια περισσότερα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. 

***

    Αν μη τι άλλο, τα παραπάνω στοιχεία είναι εντυπωσιακά. Εντούτοις, συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε ότι ποτέ δε θα γίνουν τόσο «εντυπωσιακά» όσο «εντυπωσιακή» είναι η «επιστημοσύνη», η «αντικειμενικότητα» και η σαχλαμάρα εκείνων που τα βαφτίζουν μετάβαση στην… «ελευθερία» και στη… «δημοκρατία». 

Υστερόγραφο: Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση που διενήργησε πριν λίγες μέρες το ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο Levada-Centr το ποσοστό των Ρώσων που νοσταλγούν την Σοβιετική Ένωση έχει εκτιναχθεί σήμερα στο 66%. Είναι το μεγαλύτερο ποσοστό που καταγράφηκε την τελευταία δεκαετία. Το 2017 το ποσοστό των Ρώσων που εξέφραζαν την λύπη τους για την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης έφθανε το 58% , ενώ επί δέκα συνεχή χρόνια δεν είχε υπερβεί το 61%. Η πρόσφατη αυτή δημοσκόπηση του Levada-Centr έδειξε επίσης ότι το 60% των Ρώσων πιστεύουν ότι η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί (αυτό το ποσοστό είναι το μεγαλύτερο των τελευταίων 13 ετών).  Η πλειοψηφία αυτών που νοσταλγούν την Σοβιετική Ένωση είναι άτομα ηλικίας 55 ετών και άνω, ωστόσο από τα εντυπωσιακά στοιχεία της έρευνας είναι ότι τα τελευταία δύο χρόνια αυτού του τύπου οι διαθέσεις αυξάνονται αλματωδώς και μεταξύ των νέων ηλικίας 18-24 ετών.

Διαβάστε περισσότερα

Μόλις το 20% των Ελληνίδων υποβάλλεται τακτικά σε τεστ Παπ. Γιατί επιβάλλεται απ΄ όσες είναι σεξουαλικά ενεργές

Αν και το τεστ Παπ θεωρείται απαραίτητο να γίνεται μια φορά το χρόνο, στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία, μόλις το 20% των γυναικών υποβάλλονται τακτικά στην εξέταση.
Το μεγαλύτερο μέρος του γυναικείου πληθυσμού, αμελεί την εξέταση που είναι τεκμηριωμένα ο αποτελεσματικότερος τρόπος διάγνωσης και πρόληψης, του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και άλλων παθήσεων.
Σε όλη την Ευρώπη κάθε μέρα 40 γυναίκες πεθαίνουν από καρκίνο του τραχήλου, που είναι η δεύτερη συνηθέστερη μορφή καρκίνου που πλήττει της γυναίκες.
Οι γυναικολόγοι συστήνουν το τεστ Παπ μια φορά το χρόνο, στις σεξουαλικά ενεργές γυναίκες.
Όσες διατηρούν μόνιμη σχέση μπορούν να υποβάλλονται στο τεστ ανά δύο χρόνια, αν και η άποψη αυτή δεν βρίσκει σύμφωνους όλους τους γιατρούς.
Η εξέταση μπορεί να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε μέρα μετά το τέλος της περιόδου.
Είναι καλό να υπάρχει διήμερη ή τριήμερη αποχή από τη σεξουαλική επαφή, γιατί από τη σεξουαλική πράξη μπορεί να υπάρχουν ερεθισμοί στον κόλπο, που επηρεάζουν τα κύτταρα της περιοχής και κατά συνέπεια μπορεί να αλλοιωθούν τα αποτελέσματα του τεστ.

Η εξέταση είναι ανώδυνη, αν και μερικές γυναίκες αισθάνονται ενόχληση λόγω του κολποδιαστολέα.
Κατά την εξέταση, λαμβάνονται δείγματα από τον κόλπο, από τον τράχηλο της μήτρας και από την εσωτερική πλευρά του τραχήλου, τον ενδοτράχηλο.
Τα δείγματα αναλύονται σε εργαστήριο και τα αποτελέσματα είναι έτοιμα μετά από λίγες μέρες. Το τεστ Παπ δεν κοστίζει ακριβά και πολλά ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν τα έξοδα της εξέτασης. Ο Γεώργιος Παπανικολάου χάρισε στην ανθρωπότητα ένα τεστ πάμφθηνο, αποτελεσματικό και σωτήριο, όταν άλλες εξετάσεις ήσσονος σημασίας κοστίζουν ακριβότερα.
Ας μην περιφρονούμε το δώρο που έκανε στις γυναίκες και βασίζεται στη πρόληψη.

Διαβάστε περισσότερα

Ανθρώπινα δικαιώματα: Δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς ισότητα

By Kumi Naidoo and Γιάννης Κυπαρισσιάδης (μετάφραση)
Υιοθετώντας την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στις 10 Δεκεμβρίου 1948, τα μέλη του ΟΗΕ συμφωνούσαν για πρώτη φορά σχετικά με τις αρχές που επιτρέπουν στα ανθρώπινα όντα να ζουν σε συνθήκες ελευθερίας, ισότητας και αξιοπρέπειας. Αν και έκτοτε σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος, η έκρηξη των ανισοτήτων και η ανεξέλεγκτη κατασταλτική διάθεση των κρατών απειλούν τόσο τα πολιτικά όσο και τα οικονομικά ή τα κοινωνικά δικαιώματα –τα οποία γίνονται ακόμη πιο ευπαθή όταν αντιμετωπίζονται ξεχωριστά, επισημαίνει στο άρθρο του ο Κούμι Ναϊντού, Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.
Στις 10 Δεκεμβρίου είχαμε την επέτειο ενός ιστορικού ορόσημου: συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από τότε που 48 χώρες συνήλθαν στη διάσκεψη του ΟΗΕ στο Παρίσι προκειμένου να υπογράψουν την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία αναγνωρίζεται ευρέως ως η παγκόσμια χάρτα δικαιωμάτων.
Η υιοθέτηση της Διακήρυξης σηματοδότησε την πρώτη φορά που διάφορες χώρες συμφώνησαν σχετικά με τις ελευθερίες και τα δικαιώματα οι οποίες αξίζουν οικουμενική προστασία, ούτως ώστε κάθε άνθρωπος να διαβιεί σε συνθήκες ελευθερίας, ισότητας και αξιοπρέπειας.
Έχουμε διανύσει πολύ δρόμο από τότε που έγιναν αποδεκτά αυτά τα 30 πανίσχυρα δικαιώματα και ελευθερίες της Διακήρυξης. Σας παροτρύνω να αφιερώσετε λίγο χρόνο να την διαβάσετε, εάν δεν το έχετε κάνει ως τώρα καθώς, ακόμη και σήμερα, αυτές οι αρχές ορίζουν το πιο προοδευτικό όραμα του πώς θα μπορούσε να είναι ο κόσμος μας (1).
Σήμερα, για την εβδομηκοστή επέτειο αυτής της σπουδαίας διακήρυξης, θα έπρεπε να γράφω ένα γιορταστικό άρθρο για το πόσα πολλά καταφέραμε μαζί αυτές τις δεκαετίες –που αναμφίβολα έχουμε καταφέρει– με σκοπό να κάνουμε πραγματικότητα τούτο το όραμα. Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως το 2018 διαπιστώνουμε αυξανόμενη μισαλλοδοξία, ακραία ανισότητα και αποτυχία των κυβερνήσεων να αναλάβουν επειγόντως συλλογικές δράσεις ώστε να αντιμετωπίσουν παγκόσμιες απειλές. Βρισκόμαστε σ’ αυτήν ακριβώς την κατάσταση την οποία οι κυβερνήσεις που υιοθέτησαν τη Διακήρυξη είχαν υποσχεθεί ότι θα απέτρεπαν.
Αντί να είναι μια αφορμή για στιγμιαίους εορτασμούς, πιστεύω πως οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το ιστορικό ορόσημο για να κάνουμε έναν απολογισμό και να επανεστιάσουμε τον αγώνα, ώστε να κάνουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα μια πραγματικότητα για τον καθένα. Το δεύτερο άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης διευκρινίζει ότι αυτά τα δικαιώματα ανήκουν σε όλους μας –είτε είμαστε φτωχοί είτε πλούσιοι, σε οποιαδήποτε χώρα κι αν κατοικούμε, όποιο κι αν είναι το φύλο ή το χρώμα μας, όποια γλώσσα κι αν μιλάμε, ό,τι κι αν σκεφτόμαστε ή πιστεύουμε. Τούτη η οικουμενικότητα δεν μετατράπηκε σε πραγματικότητα και βλέπουμε πως αυτή η θεμελιώδης αρχή, η οποία διέπει όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα, δέχεται ισχυρή επίθεση. Μαζί με άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις, επισημάναμε επανειλημμένα πώς οι επικριτικές αφηγήσεις και οι ρητορικές μίσους και φόβου κυριαρχούν πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο, σε τέτοιο βαθμό που είχε να παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1930.

Η Έλενορ Ρούσβελτ επιδεικνύει την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, 1949 (φωτ.: Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ).

H εκλογική νίκη του Ζαΐρ Μπολσονάρο στη Βραζιλία στα τέλη Οκτωβρίου –παρά την προεκλογική ατζέντα του, ολοφάνερα αντιτιθέμενη στα ανθρώπινα δικαιώματα– καταδεικνύει ξεκάθαρα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Η εκλογή του ως προέδρου της Βραζιλίας συνιστά μεγάλη απειλή για τους Αυτόχθονες Λαούς, τις παραδοσιακές αγροτικές κοινότητες (quilombos), τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ, τη μαύρη νεολαία, τις γυναίκες, τους ακτιβιστές και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εάν του επιτραπεί να μετατρέψει σε δημόσια πολιτική την απαξιωτική για τον άνθρωπο ρητορική της προεκλογικής εκστρατείας του.
Πρέπει να θέσουμε το ερώτημα: γιατί βρισκόμαστε τώρα στην κατάσταση ακριβώς που προσπάθησε να αποτρέψει η Διακήρυξη, μια κατάσταση όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα δέχονται επίθεση και απορρίπτονται, με τον ισχυρισμό ότι προστατεύουν τον «άλλον» και όχι όλους μας; Οι λόγοι γι’ αυτό είναι περίπλοκοι, εντούτοις ένα πράγμα είναι σαφές: τουλάχιστον ένα μέρος της ευθύνης έγκειται στην αποτυχία μας να αντιμετωπίσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα σαν ένα εγγενώς συνδεδεμένο και αδιαίρετο σύνολο, που αφορά τον καθένα μας.
Η Διακήρυξη δεν έκανε διάκριση μεταξύ των αστικών, των πολιτιστικών, των οικονομικών, των πολιτικών και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Δεν διαφοροποιούνταν ανάμεσα στην ανάγκη υλοποίησης του δικαιώματος στην τροφή και στη διασφάλιση του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης. Αναγνώριζε ότι στην πραγματικότητα –το γνωρίζουμε πλέον καλά– αυτά τα δύο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι κυβερνήσεις δημιούργησαν έναν διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτές τις δύο δέσμες δικαιωμάτων και ανισορροπία στον τρόπο αντίληψης και προστασίας τους (2).
Οι διεθνείς ανθρωπιστικοί οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας, οφείλουν και αυτοί να αναλάβουν ένα ποσοστό ευθύνης για τούτη την ανισορροπία. Είμαστε ευρύτερα γνωστοί ως μια οργάνωση που αγωνίζεται για τους κρατούμενους συνείδησης –ανθρώπους που είναι φυλακισμένοι λόγω του ποιοι είναι ή λόγω του τι πιστεύουν– και για το έργο μας σχετικά με τα βασανιστήρια, την κατάργηση της θανατικής ποινής και την ελευθερία της έκφρασης. Μόλις τη δεκαετία του 2000 αρχίσαμε να παρακολουθούμε και να αγωνιζόμαστε ενεργά για τα οικονομικά, τα κοινωνικά και τα πολιτιστικά δικαιώματα. Έκτοτε έχουμε αναπτύξει έργο σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιτασσόμενοι σε παραβιάσεις των δικαιωμάτων σε επαρκή στέγαση, σε υγειονομική περίθαλψη και σε εκπαίδευση. Γνωρίζουμε πως χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα.
Πρόκειται για σημαντικότατο ζήτημα ανθρώπινων δικαιωμάτων –και τo χαρακτηριστικότερο παράδειγμα για τους λόγους αυτής της σημαντικότητας είναι τα μακράς διάρκειας επακόλουθα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η εμπειρία πολλών ευρωπαϊκών χωρών έδειξε ξεκάθαρα πόσο ευάλωτη ή και ουσιαστικά ανύπαρκτη είναι η βασική κοινωνική προστασία μας. Την κατάσταση επιδεινώνει το γεγονός ότι οποιαδήποτε νομική προστασία των οικονομικών και των κοινωνικών δικαιωμάτων σ’ αυτές τις χώρες συχνά είναι περιορισμένη, πράγμα που σημαίνει ότι κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη, ακόμη κι αν παραβιάζονται τα δικαιώματά τους.
Σε αρκετές χώρες, οι κυβερνήσεις επέλεξαν να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές κρίσεις θεσπίζοντας προγράμματα λιτότητας. Τα προγράμματα αυτά είχαν τεράστιο ανθρώπινο κόστος και δυσχέραναν την κάλυψη βασικών ανθρώπινων αναγκών, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης, της στέγης και της τροφής. Εξέχον παράδειγμα αυτού αποτελεί η Ισπανία, δεδομένου ότι η κυβέρνηση, ως επακόλουθο της οικονομικής κρίσης, μείωσε τις δημόσιες δαπάνες, συμπεριλαμβανομένης και της υγειονομικής περίθαλψης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η ιατρική φροντίδα ποιότητας να γίνει λιγότερο προσβάσιμη και πιο ακριβή. Είχε ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες σε ανθρώπους με χαμηλότερα εισοδήματα, ειδικότερα σε εκείνους με χρόνια προβλήματα υγείας, σε ανθρώπους με αναπηρίες και στην ψυχιατρική περίθαλψη.
Ένας άντρας από τον οποίον πήραμε συνέντευξη για την έκθεσή μας σχετικά με το θέμα μάς είπε ότι αναγκάστηκε να επιλέξει μεταξύ της αγοράς φαγητού ή φαρμάκων, επειδή η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ακρίβυνε τόσο πολύ: «Δεν μπορώ να ζήσω με τον πόνο, πρέπει να παίρνω τα φάρμακά μου. Είτε θα πάρω τα φάρμακά μου είτε θα αυτοκτονήσω [εξαιτίας του πόνου]… οπότε, αν πρέπει να πεινάσω, το κάνω, επειδή πρέπει να αγοράσω φάρμακα» (3).
Ο τρόπος με τον οποίον οι κυβερνήσεις επέλεξαν να απαντήσουν στις λαϊκές κινητοποιήσεις ενάντια στα μέτρα λιτότητας αποδεικνύει επίσης το αδιαίρετο των αστικών, πολιτικών και οικονομικών, αλλά και των κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων –δεν μπορούμε να έχουμε το ένα δίχως το άλλο. Γνωρίζουμε πως στο Τσαντ τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόστηκαν από τις αρχές έσπρωξαν τον κόσμο σε βαθύτερη φτώχεια. Εμπόδισαν την πρόσβαση σε βασικές υγειονομικές υπηρεσίες και κατέστησαν την εκπαίδευση απρόσιτη για τους περισσότερους. Υπήρξαν ευρείας κλίμακας διαμαρτυρίες και απεργίες σε ολόκληρο το Τσαντ, σαν απάντηση στις επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας που επέβαλε η κυβέρνηση. Αντί όμως να ακούσει τον λαό, η κυβέρνηση επέλεξε να φιμώσει οποιαδήποτε διαφωνία. Χρησιμοποίησε υπερβολική βία ενάντια στους διαδηλωτές και τους συνέλαβε, υπονομεύοντας με αυτόν τον τρόπο το δικαίωμά τους στο ειρηνικό συνέρχεσθαι.
Ωστόσο, ενώ η παγκόσμια οικονομική κρίση φαίνεται πως είναι ξεκάθαρα πίσω μας, ακόμη αντιμετωπίζουμε τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της, χρόνια μετά. Οι εμπειρίες των ανθρώπων, γεμάτες ανισότητα, διαφθορά, ανεργία και οικονομικό μαρασμό αποδείχτηκαν ένα ώριμο, γόνιμο έδαφος στο οποίο διχαστικοί ηγέτες μπορούν να διασπείρουν το γεμάτο μίσος και διχόνοια μήνυμά τους. Οι συνέπειες ήταν εκρηκτικές.
Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν προσπάθησε να τοποθετηθεί απέναντι στην άνοδο αυτού του είδους διχαστικών πολιτικών που αρχίζει να εδραιώνεται. «Σχεδόν παντού, η Ευρώπη κλίνει προς τα άκρα και αφήνει το πεδίο ελεύθερο στον εθνικισμό, χρειαζόμαστε όλη μας την ενέργεια για να τα καταφέρουμε. Έχω εμπιστοσύνη σε εμάς», είπε ο Μακρόν σε ένα διάγγελμα τον Οκτώβριο.
Στη Γαλλία, ωστόσο, οι άνθρωποι εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες για τις πολιτικές του Μακρόν σχετικά με τα εργατικά δικαιώματα, τις συντάξεις και την πρόσβαση στο πανεπιστήμιο. Η Διεθνής Αμνηστία έχει προηγουμένως τεκμηριώσει, σε έκθεσή της, τον τρόπο με τον οποίο οι γαλλικές αρχές περιορίζουν το δικαίωμα διαμαρτυρίας, με προκάλυμμα τους νόμους για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το αποτέλεσμα ήταν να δούμε οικολόγους, αγωνιστές για τα εργατικά δικαιώματα και άλλους να αποκλείονται αναιτιολόγητα από τη συμμετοχή σε διαδηλώσεις. To 2018, οι διαμαρτυρίες με αίτημα τη θέσπιση νόμων που θα προστατεύουν τα οικονομικά, τα κοινωνικά και τα πολιτιστικά δικαιώματα, στην καλύτερη περίπτωση αγνοούνται από τον Γάλλο πρόεδρο, στη χειρότερη καταστέλλονται βίαια από την αστυνομία.
Πρόκειται για ένα μοτίβο που συναντούμε σε όλο τον κόσμο. Οφείλουμε επειγόντως να καταστήσουμε υπόλογες τις κυβερνήσεις για την αποτυχία τους να υλοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους σε σχέση με όλα τα δικαιώματα, ανεξάρτητα από τις όποιες κατηγοριοποιήσεις τους. Εάν αυτό σκοπεύουμε να το κάνουμε πραγματικότητα, οφείλουμε όχι μόνο να διοργανώνουμε εκστρατείες για το δικαίωμα των πολιτών να μιλούν και να διαμαρτύρονται, αλλά και να δούμε τους λόγους που καταρχάς τους ωθούν να το κάνουν.
Πάρτε το παράδειγμα του Τζαμάλ Κασόγκι, του παγκόσμια γνωστού πλέον Σαουδάραβα δημοσιογράφου ο οποίος δολοφονήθηκε βάναυσα τον Οκτώβριο στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Τουρκία. Όπως πολλοί άλλοι υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία, στοχοποιήθηκε από το κράτος επειδή επέλεξε να ασκήσει το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης –να λέει δημόσια αυτό που σκέφτεται. Στο τελευταίο του άρθρο, που συνέταξε για την «Washington Post», έγραψε για το πώς οι Άραβες συμπολίτες του αδυνατούν να συζητήσουν ανοιχτά για τα θέματα που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους, εξαιτίας της καταστολής της ελευθερίας έκφρασης: «Υποφέρουμε από φτώχεια, κακοδιαχείριση και ελλιπή εκπαίδευση. Μέσα από τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παγκόσμιου φόρουμ, απομονωμένου από την επιρροή εθνικιστικών κυβερνήσεων που μεταδίδουν το μίσος μέσω της προπαγάνδας τους, οι απλοί άνθρωποι στον Αραβικό κόσμο θα μπορούσαν να ασχοληθούν με τα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες τους» (4).
Ο Κασόγκι αντιλήφθηκε πλήρως γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν ένα συνολικό πακέτο. H ελευθερία λόγου είναι σημαντική επειδή μας επιτρέπει να απαιτούμε τα υπόλοιπα δικαιώματά μας –η ύπαρξη όμως της ελευθερίας λόγου δεν είναι αρκετή από μόνη της. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίον κατά την Αραβική Άνοιξη του 2011 οι άνθρωποι βγήκαν στον δρόμο συσπειρωμένοι υπό το σύνθημα «ψωμί, ελευθερία και δικαιοσύνη». Εκείνο που ακόμη αδυνατούμε να εκτιμήσουμε σήμερα ήταν ήδη οδυνηρά πρόδηλο για τους συγκεντρωμένους στην Πλατεία Ταχρίρ στην Αίγυπτο, πριν από επτά χρόνια: ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα στην πραγματικότητα είναι όλα ή τίποτα. Είτε είσαι σε θέση να ασκήσεις όλα τα δικαιώματά σου είτε δεν έχεις κανένα.
Συνεπώς, τι πρέπει να συμβεί στη συνέχεια, αν θέλουμε να πετύχουμε μια σημαντική εξέλιξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα να γίνουν πραγματικότητα για όλους, είναι ολοφάνερο και επιτακτικό. Ως κίνημα ανθρώπινων δικαιωμάτων, όχι μόνο καλούμαστε να συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα των ανθρώπων να μιλούν ελεύθερα και να διαμαρτύρονται, αλλά οφείλουμε και να βρούμε τη σχέση μεταξύ των οικονομικών και των δημοσιονομικών αποφάσεων των κυβερνήσεών μας και τον αντίκτυπό τους στα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι απαραίτητο να συνεργαστούμε με οργανώσεις-εταίρους και να απαιτήσουμε λογοδοσία για το πού πηγαίνουν τα χρήματα, να εναντιωθούμε στη διαφθορά, στις παράνομες ροές χρήματος και στις αδύναμες παγκόσμιες φορολογικές δομές. Όπως είπε ο Κασόγκι, οφείλουμε να λάβουμε θέση απέναντι στα διαρθρωτικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες μας.
Αυτό αποτελεί τεράστιο εγχείρημα, και μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο εάν ενώσουμε όλοι τα χέρια και συνασπιστούμε με φίλους και συνεργάτες από άλλα κινήματα –υπερασπιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δικηγόρους, συνδικαλιστικές οργανώσεις, κοινωνικά κινήματα, οικονομολόγους και θρησκευτικούς ηγέτες. Και με τους φίλους μας σε άλλες περιοχές οφείλουμε να διασφαλίσουμε πως οι φωνές εκείνων που χρειάζεται να ακουστούν θα είναι οι δυνατότερες και θα ακουστούν πιο μακριά. Μόνο επιδεικνύοντας αλληλεγγύη μπορούμε να κάνουμε πραγματικότητα έναν κόσμο χωρίς ανισότητα και αδικία, που θα τηρεί τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν στη Διακήρυξη.

(1) Διαβάστε την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (στα ελληνικά): https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk
(2) Βλ. Jean Bricmont, «Une gauche endormie par l’hypocrisie impériale», «Le Monde diplomatique», Αύγουστος 2006.
(3) «Wrong prescription: The impact of austerity measures on the right to health in Spain», Amnesty International, Λονδίνο, 24 Απριλίου 2018, https://www.amnesty.org/en/documents/eur41/8136/2018/en/
(4) Jamal Khashoggi, «What the Arab world needs most is free expression», «The Washington Post», 17 Οκτωβρίου 2018.

Διαβάστε περισσότερα