Ευρωπαϊκή Ένωση: Η Δημοκρατία σε Έκπτωση

του Κώστα Λουλουδάκη
Ήταν 10 Δεκεμβρίου του 2012 όταν στο Όσλο η ΕΕ τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης! Η Επιτροπή Νόμπελ δήλωσε ότι η απόφασή της βασίστηκε στον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως σταθεροποιητικού παράγοντα, ο οποίος μετέτρεψε την Ευρώπη από ήπειρο πολέμων σε ήπειρο ειρήνης. Εντάξει μωρέ, ξέχασαν την 24η Μαρτίου 1999 όταν άρχιζε το μακελειό στην Γιουγκοσλαβία  που κράτησε 78 μέρες. Ήταν η αρχή του τέλους για την Γιουγκοσλαβία. Τη διέλυσε το ΝΑΤΟ σε συνεργασία με την ΕΕ∙ αλλά ποιος  θυμάται τώρα τέτοιες λεπτομέρειες! Οι χειροκροτητές της θηριωδίας των «παράπλευρων απωλειών» και των ΝΑΤΟικών «λαθών», αυτοτιμήθηκαν πνιγμένοι μέσα στην υποκρισία τους!
Άλλωστε, σε αυτήν την «ήπειρο ειρήνης», την ίδια στιγμή που ο σημερινός επικεϕαλής τηςGoldman Sachs International, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, με την ιδιότητα του πρόεδρου της Κομισιόν, παρελάμβανε το βραβείο Νόμπελ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που διοικείται από τον πρώην διευθύνων σύμβουλο της Goldman Sachs International, Μάριο Ντράγκι και η Επιτροπή των Βρυξελλών (Μη εκλεγμένο όργανο)  διεξήγαγαν έναν  οικονομικό  πόλεμο εναντίον κρατών-μελών της ΕΕ.
Η αφορμή αυτής της επίθεσης δόθηκε με την καπιταλιστική  κρίση (της οποίας οι απαρχές ανάγονται στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο ρύθμισης της χρηματοπιστωτικής σφαίρας), δηλαδή την διάσωση με δημόσιο χρήμα των τραπεζών, που ξεκίνησε το 2007. Η εμφάνιση της κρίσης ξεκινάει με το μοντέλο δημιουργίας και διανομής δανείων ως μοντέλου λειτουργίας των τραπεζών, που κατέστη κυρίαρχη τραπεζική πρακτική σε Ευρώπη και ΗΠΑ.  Ωστόσο, για να «σωθεί» ο καπιταλισμός, αφενός επιβάλλεται η απόσυρση του κράτους από ένα ολόκληρο φάσμα κοινωνικών υπηρεσιών που προηγουμένως παρέχονταν δημόσια για το «ευρύ κοινό», (έτσι αποκαλούσε ο τραπεζίτης και πρώην πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος τον λαό), αφετέρου όμως επιβάλλεται από διάφορους υπερεθνικούς οργανισμούς περισσότερο κράτος προκειμένου να σωθεί η καρδιά του καπιταλισμού, οι τράπεζες. Αυτή η πρακτική στην γλώσσα της υπερφιλελεύθερης ιδεολογίας  ονομάστηκε μεταρρύθμιση! Στην ουσία δηλαδή οι «μεταρρυθμίσεις» είναι ένας κρατικός σοσιαλισμός για πλούσιους…Κερδοφόρα μηχανή!
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι με το προσωνύμιο «Σούπερ Μάριο» : « η πειθαρχία που επιβάλλεται από υπερεθνικές αρχές (ΔΝΤ, ΚΟΜΙΣΙΟΝ, EFSF) μπορεί να επιτρέψει ευκολότερα τον προσανατολισμό του διαλόγου σε εθνικό επίπεδο στις μεταρρυθμίσεις . Και, κατά συνέπεια, να βοηθήσει μια κυβέρνηση να τις επιβάλει στον λαό της»(Speech by Mario Draghi, President of the ECB,
London, 9 July 2014 https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2014/html/sp140709_2.en.html)
Καλό είναι να γνωρίζουμε πως ο «Σούπερ Μάριο» είναι μέλος της  «Ομάδας των 30», (Consultative Group on International Economic and Monetary Affairs, Inc.), ένα λόμπι αρίστων από εκπροσώπους τραπεζών και υπερεθνικών οργανισμών, όπως η JP Morgan, η UBS Group AG  η Goldman Sachs, η Bundesbank, η Nomura Holdings το ΔΝΤ κ.α. Η αδίστακτη, μαφιόζικη, ομάδα των 30 προωθεί στους πολιτικούς υπευθύνους και ορίζει ανοιχτά με σκληρότητα σχεδόν απίστευτη το είδος εκείνων των οικονομικών ρυθμίσεων που επιτρέπουν στους εκπρόσωπους των μεγαλύτερων χρηματοπιστωτικών εταιρειών να έχουν την κοινωνία στην απόλυτη κυριαρχία τους. (https://group30.org/members)
Τα γεγονότα εικονογραφούν και δείχνουν πως η ΕΕ είναι ένας οργανισμός ειδικών της εξουσίας που κυβερνούν βοναπαρτικά πίσω από αμπαρωμένες πόρτες, μεριμνώντας αποκλειστικά για τις οικονομικές ελίτ της Ευρώπης, απομυζώντας τους αδύναμους και ιδιωτικοποιώντας δημόσιες κατακτήσεις και δημόσιες επιχειρήσεις. Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση εδράζεται πια σε ένα αυταρχικό οικονομικό καθεστώς, το οποίο ρέπει συνεχώς προς την αναστολή των δημοκρατικών διαδικασιών επικαλούμενο την οικονομική κρίση και την χρηματοπιστωτική ανάγκη.
Καταρχάς πρέπει να κατανοήσουμε πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία εγκαινιάζεται στις 30 Ιουνίου 1998, με μια εντυπωσιακή τελετή στο κτίριο της παλιάς Όπερας της Φρανκφούρτης, έχει πρωτοφανή συγκέντρωση οικονομικής και πολιτικής εξουσίας.  Ειρήσθω εν παρόδω, η τελετή εγκαινίων της ΕΚΤ έκλεισε με τη χορωδία της Όπερας της Φρανκφούρτης, να αποδίδει εξαιρετικά το γνωστό τραγούδι των αγορών με τίτλο: «Το χρήμα κάνει τον Κόσμο να περιστρέφεται»!
Κατά δεύτερον το άρθρο 107 της Συνθήκης του Μάαστριχτ είναι ξεκάθαρο: «Κατά την άσκηση των εξουσιών και την εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων που της ανατίθενται με την παρούσα συνθήκη, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δε ζητά, ούτε δέχεται υποδείξεις από τα θεσμικά ή μη θεσμικά όργανα της Κοινότητας, τις κυβερνήσεις των κρατών – μελών ή οποιονδήποτε άλλον οργανισμό». (Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση https://europa.eu/european-union/sites/europaeu/files/docs/body/treaty_on_european_union_el.pdf)
Άρα η ΕΚΤ αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Euroworking Group, αν και δεν διαθέτουν εκλογική νομιμοποίηση, αποτελούν τα πραγματικά κέντρα ελέγχου μέσα στην ΕΕ τα οποία επέτρεψαν την παρείσφρηση του ιδιωτικού τομέα στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Ασκούν δε την εξουσία τους με τρόπο αντιστρόφως ανάλογο σε σχέση με το δημοκρατικό πολίτευμα.
Αυτόν τον «καισαρισμό» της ΕΚΤ και της ΕΕ τον ένιωσε η Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2011, όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει την πρόθεσή του να διενεργήσει δημοψήφισμα σχετικά με το δεύτερο μνημόνιο. Με «πυγμή» τον κατάργησαν διορίζοντας στην θέση τους ένα δικό τους άνθρωπο, τον τραπεζίτη και πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ, Λουκά Παπαδήμο, επικεφαλής μιας «κυβέρνησης εθνικής ενότητας» στην οποία μετείχαν ακροδεξιοί και φασίστες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως στην καρατόμηση του Παπανδρέου πρωτοστάτησε ο Ευάγγελος Βενιζέλος…
Στο παρακάτω απόσπασμα ο Άλαν Φρίντμαν των Financial Times μιλάει στον Άρη Χατζηστεφάνου  για τη στιχομυθία του με τον Μανουέλ Μπαρόζο.  Ο τελευταίος αποκάλυψε το παρασκήνιο του διορισμού του Λουκά Παπαδήμου ως πρωθυπουργό της Ελλάδας:

Προκειμένου όμως να κατανοήσουμε τη φύση του νέου ευρωπαϊκού πολιτικού και οικονομικού καθεστώτος, θα ανατρέξω σε μια είδηση που δεν πήρε διαστάσεις στην Ελλάδα. Ο γραμματέας του ΜέΡΑ25 και πρώην υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης απευθύνθηκε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε αυτό να υποχρεώσει την ΕΚΤ να παραδώσει τη νομική αιτολογία με την οποία ο πρόεδρος της τράπεζας Μάριο Ντράγκι δικαιολόγησε το κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών το καλοκαίρι του 2015. Την προσοχή σας παρακαλώ:  Την γνωμοδότηση ο Ντράγκι την παρήγγειλε και την  έλαβε, όχι από τις νομικές υπηρεσίες της ΕΕ και του Ευρωκοινοβουλίου, αλλά από ιδιωτικό νομικό γραφείο.
Το δικαστήριο της ΕΕ απέρριψε την προσφυγή του Γιάνη Βαρουφάκη, αιτιολογώντας την απόφασή του σε λίγες  λέξεις. Χαρακτηριστικά αποφάσισε πως η γνωμοδότηση που ο Ντράγκι παρήγγειλε σε ιδιωτικό νομικό γραφείο αποτελεί: «εσωτερικό έγγραφο» και «αντίθετα με άποψη των εναγόντων, η ΕΚΤ δικαιολογημένα έλαβε υπόψιν της τον υποθετικό αντίκτυπο που θα είχε η κοινοποίηση της γνωμοδότησης στον χώρο σκέψης της.»
Η δημοσιοποίηση της γνωμοδότησης θα είχε αντίκτυπο στο χώρο σκέψης της ΕΚΤ;
Πάντως είναι μια απόφαση που ξεκάθαρα εκθέτει σε κοινή θέα τις νεοαποικιακές σχέσεις και τις επιβολές οικονομικής και πολιτικής κηδεμονίας στις οποίες υποβάλλονται τα κράτη και οι λαοί, και που αποτελούν χαρακτηριστικά αυταρχικού καθεστώτος. Οι δυναμικές που αναπτύσσονται στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραπέμπουν σε μια μορφή δικτατορίας, όχι στρατιωτικής μορφής βεβαίως, αλλά χρηματοπιστωτικής. Είναι ξεκάθαρο πως η ΕΕ δεν διέπεται από την αρχή της ισότητας των λαών, αλλά από οντότητες που αλληλεπιδρούν με τους διάφορους παράγοντες που καθορίζουν την φύση του πολιτικού καθεστώτος, που σήμερα οικοδομείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μια τέτοια οντότητα είναι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), επικεφαλής του οποίου είναι το στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κλάους Ρέγκλινγ. Ο Ρέγκλινγ είναι πρώην στέλεχος του  γερμανικού υπουργείου Οικονομικών,  της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και εκπρόσωπος της Γερμανίας στην ομάδα των 7 (G7), ενώ διηύθυνε το κερδοσκοπικό κεφάλαιο (hedge fund) Moore Capital Strategy Group.
Ο EFSF, δημιούργημα των ευρωπαϊκών ελίτ του χρήματος, έχει την έδρα του στον οικονομικό παράδεισο του Λουξεμβούργου, διαθέτει αυτοτελή νομική προσωπικότητα και δεν υπόκειται σε κανενός είδους λαϊκού ή κοινοβουλευτικού ελέγχου! Τα μέλη των διοικητικών οργάνων του έχουν πλήρη ασυλία και ακαταδίωκτο, καθώς και εξασφαλισμένο απόρρητο όλων των εγγράφων που κατέχουν.
Η Ευρώπη, η οποία υποτίθεται ότι διέπεται από τις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα τουλάχιστον με τον «Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ», βρίσκεται σήμερα κάτω από την κυριαρχία οικονομικών κέντρων ελέγχου. Στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση οι πολιτικοί θεσμοί περιθωριοποιούνται, η εξουσία είναι καταμερισμένη και επηρεάζεται από πολλές και μικρές ομάδες που εκπροσωπούν ποικίλα και ανταγωνιστικά μεταξύ τους συμφέροντα. Κόμματα και κυβερνήσεις υποτάσσονται στην θέληση των «αγορών».
Τα θεμέλια των κατακτήσεων του μεταπολεμικού καπιταλιστικού κόσμου, ο οποίος, ποιούμενος την ανάγκην φιλοτιμίαν, αναγκάστηκε να παραχωρήσει στα λαϊκά στρώματα μερικές ελευθερίες, κυρίως συνδικαλιστικές, και να  δημιουργήσει το κράτος δικαίου και το κοινωνικό κράτος που αναπτύχθηκαν παράλληλα, τώρα μοιάζουν μετέωρα στο κενό. Οι εκλογές, τα κοινοβούλια και η ευρωβουλή αποτελούν κατ’ ουσίαν και σε κάθε περίπτωση διακοσμητικά στοιχεία κενού περιεχομένου ή ισχυρά ναρκωτικά για να παραπλανούνται οι λαοί, ενώ ταυτόχρονα ακόμα και η ελάχιστη πολιτική και συνδικαλιστική δράση των εργαζομένων λοιδορείται.
Aπό την άλλη πλευρά, οι λεπτομέρειες των νομοθετημάτων καθορίζονται από μικρές επιτροπές ενδιαφερόμενων κύκλων, τους λομπίστες, οι οποίοι εδρεύουν στους διαδρόμους των Βρυξελλών, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Οι λομπίστες είναι οι μισθοφόροι της ΕΕ∙  πουλάνε πληροφορίες και την επιρροή που διαθέτουν στο πολιτικό προσωπικό σε όσες πολυεθνικές εταιρείες είναι ικανές να πληρώσουν∙ είναι το λάδι στην μηχανή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χωρίς αυτούς να εξασφαλίζουν επαφές με πορτοφόλια, πολλοί ευρωβουλευτές δεν θα ήξεραν τι να κάνουν την ψήφο τους εντός του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Άλλωστε, τα πάντα έχουν να κάνουν με το να βγάλει κάποιος χρήματα χωρίς πρόβλημα, έστω κι αν παραδίδει τους λαούς  βορά στα λόμπι. Δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό σε αυτό. Είναι κανόνας του καπιταλιστικού παιχνιδιού!
Οι χωρίς εχέγγυα διαφάνειας και δημοκρατικής λογοδοσίας θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλύπτουν το μπολιασμένο από το δηλητήριο της απληστίας οικονομικό σύστημα ολιγαρχίας που κυριαρχεί. Μάλιστα, ο καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Humboldt στο Βερολίνο, συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων και σημαντικός διαμορφωτής της «κοινής γνώμης», Χέρφριντ Μίνκλερ στο περιοδικό Spiegel δήλωσε πως: «Η δημοκρατία δεν μπορεί να σώσει την Ευρώπη […]. Το να ζητάς τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης είναι σαν να παίζεις ένα άγριο παιχνίδι που θα οδηγήσει γρήγορα σε διάλυση της […]». Και γι’ αυτό πρότεινε έναν φασιστικό ολοκληρωτισμό της αγοράς: «Η Ευρώπη ήταν υπόθεση των ελίτ από το ξεκίνημά της […]. Παρ΄ όλα τα λάθη και τις ανεπάρκειές τους οι ελίτ είναι αυτές που κρατούν ενωμένη την Ευρώπη». Ο Χ. Μίνκλερ καταλήγει πως υπάρχει «ανάγκη για μια βοναπαρτιστική λύση», γι’ αυτό καλεί σε μια «νέα και λιγότερο κομπλεξική εξέταση της σχέσης μεταξύ δημοκρατίας και δικτατορίας […] γενικά μιλώντας, η δικτατορία θεωρείται το αντίθετο της δημοκρατίας. Αλλά αυτό ισχύει μόνο εντός κάποιων ορίων». (Άρθρα στα έντυπα Der Spiegel, Από το βιβλίο «Ποιος χρειάζεται την Ευρωπαϊκή Ένωση» Εκδόσεις ΚΨΜ).
Στο ίδιο πνεύμα με τον Μίνκλερ είναι και ο Άντριου Μοράβσικ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και διευθυντής του Προγράμματος Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, και από τους γνωστότερους θεωρητικούς των ευρωπαϊκών πραγμάτων, ο οποίος αναφέρει πως η λαϊκή συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων στην Ένωση είναι μη επιθυμητή επειδή ο λαός είναι «αδαής, άσχετος και ιδεολογικά κατευθυνόμενος» και η δημοκρατική συμμετοχή «είναι αντίθετη με τη κοινά αποδεκτή επιστημονική αντίληψη για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι παρωχημένες δημοκρατίες». (Κώστα Δουζίνα Η Δημοκρατία σε έκπτωση Ελευθεροτυπία 13 Νοεμβρίου 2011)
Άρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση της «φιλελεύθερης ιδεολογικής συναίνεσης», εκτός από κληρονόμος ενός συστήματος, που με μεγάλη αποτελεσματικότητα θεωρητικοποίησε πρακτικές και υιοθέτησε πολιτικά καθεστώτα που λειτούργησαν ως αδιαμφισβήτητα σημεία αναφοράς για τον φασισμό, είναι και ένας οργανισμός ειδικών της εξουσίας που κυβερνούν βοναπαρτικά, πίσω από αμπαρωμένες πόρτες, μεριμνώντας αποκλειστικά για τις οικονομικές ελίτ της Ευρώπης, απομυζώντας τους αδύναμους και ιδιωτικοποιώντας δημόσιες κατακτήσεις και δημόσιες επιχειρήσεις.
Η ΕΕ βρίσκεται σε κοινωνικοοικονομική υστέρηση. Οι κοινωνικές ανισότητες, οι καταστροφές του κράτους πρόνοιας  από το σύστημα της ιδιωτικής οικονομίας, το πνίξιμο της δημοκρατικής συζήτησης υπέρ των δικαιωμάτων των επενδυτών, η δραστική μείωση του βιοτικού επιπέδου μεγάλου τμήματος του πληθυσμού, η μαζικοποιημένη  ανεργία, η προσποίηση και η συνενοχή του αστικού πολιτικού συστήματος, ενισχύουν την κοινωνική αμηχανία των αδυνάτων, παίζουν το παιχνίδι του φασισμού και υπονομεύουν τις αντιστάσεις της εργασίας.
Η ιδεολογική βάση του νεοναζισμού-φασισμού επέστρεψε στα σαλόνια της ευρωπαϊκής πολιτικής με ανανεωμένες δυνάμεις. Προανάκρουσμα του μέλλοντος της ευρωπαϊκής ηπείρου αποτελεί η θεμελίωση της σχετικά νεοσχηματισθείσας, αρχές του 2018, κυβέρνησης ακροδεξιών-φασιστών στην Αυστρία. (Το φασιστικό κόμμα Freiheitliche Partei Österreichs που συν-κυβερνά με τον ακροδεξιό Σεμπάστιαν Κουρτς ιδρύθηκε από αυστριακούς ναζί την δεκαετία του 1950).
«Τώρα, ο φασισμός δεν προσδιορίζεται μόνο από ξυρισμένα κρανία, σβάστιγκες,   βάδισμα της χήνας,  στρατιωτική οργάνωση, ναζιστική φιλολογία,  και διάφορα σλόγκαν τύπου “Sieg Heil!”, αλλά από ευπαρουσίαστους κυρίους που διαθέτουν ισχυρά επιχειρηματικά δίκτυα οικονομικής υποστήριξης και μιλούν μελιστάλακτα προσκολλημένοι σε φαινομενικά «κανονικές» ιδέες, όπως το να παρουσιάζουν τις  ταξικές διαιρέσεις  παραπλανητικά ως εθνικές ή θρησκευτικές διαιρέσεις ή να παρουσιάζονται ως προστάτες της «εθνικής ταυτότητας».
Αυτή η επίκληση για προστασία της «εθνικής ταυτότητας» από τους «λαθραίους μετανάστες», η δημιουργία  αποδιοπομπαίων τράγων και εχθρών -«άλλους»- επέτρεψε την είσοδο των νεοφασιστών του κόμματος “Εναλλακτική για τη Γερμανία” (AfD) στη γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή για πρώτη φορά μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε, ότι το Γερμανικό φασιστικό κόμμα AfD, που απηχεί τις απόψεις μιας μερίδας γερμανικών επιχειρηματικών ομίλων,  είναι δημιούργημα, το 2013, του γενικού διευθυντής της ΙΒΜ στην Ευρώπη και διατελέσαντα προέδρου του Συνδέσμου Γερμανών Βιομηχάνων BDI , Χανς Ολαφ Χένκελ,  του Ούλριχ Μπλουμ, διευθυντή του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας και  των οικονομολόγων Μπερντ Λούκε, Βίλχελμ Χάνκελ και Γιόακιμ Σταρμπάτι – όλοι τους πρώην, αλλά πρωτοκλασάτα μέλη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος της Άγγελα Μέρκελ.
Ο Χανς Ολαφ Χένκελ δεν χρειάζεται να ξυρίσει το κρανίο ώστε να μιλήσει για επιστροφή στις «παραδοσιακές, γερμανικές οικογενειακές αξίες», τους νέους «ξεκάθαρους» κανόνες για τη μετανάστευση σύμφωνα με τις ανάγκες των Γερμανικών βιομηχανιών, την «προστασία» του γερμανικού «κοινωνικού κράτους» από ανέργους και μετανάστες. Τέλος, αυτός ο εκλεπτυσμένος φασίστας είναι ο πρώτος που λάνσαρε ήδη από το 2010 την προώθηση μιας «εναλλακτικής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», δηλαδή μια Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων, με ξεχωριστά νομίσματα για το Βορρά και το Νότο.
Να υπενθυμίσω πως το Μάρτιο του 2017, σε μια μίνι σύνοδο κορυφής στις Βερσαλλίες, στην οποία συμμετείχαν ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας  Φρανσουά Ολάντ, η καγκελάριος της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ και οι πρωθυπουργοί της Ισπανίας και της Ιταλίας, Μαριάνο Ραχόι και Πάολο Τζεντιλόνι, τάχθηκαν υπέρ μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης πολλών ταχυτήτων που θα επέτρεπε σε ορισμένες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προοδεύουν πιο γρήγορα από άλλες. «Ορισμένες χώρες θα μπορούσαν να προχωρήσουν γρηγορότερα και ισχυρότερα χωρίς οι άλλες να αποκλείονται αλλά και χωρίς να μπορούν να αντιταχθούν», διευκρίνισε ο δημοκράτης Φρανσουά Ολάντ. (Εφ.Συν: Τετραμερής… πολλών ταχυτήτων https://www.efsyn.gr/politiki/102314_tetrameris-pollon-tahytiton).
Δεσπόζει σε αυτήν την συμφωνία  η Γερμανία, που μετά από δυο αιματοκυλίσματα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, τελικά κατάφερε να καταλάβει την προς ίδιον όφελος χρήση των πόρων της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η ΕΕ προσλαμβάνει μια νέα μορφή, που δεν είναι αυτή ενός μεταεθνικού οικοδομήματος το οποίο υποτίθεται θα εγκαινίαζε μια εποχή ανταλλαγών και ευημερίας, αλλά υιοθετεί αυτή τη μορφή της πόλωσης μεταξύ πλούσιου βορά και φτωχού Νότου». (Κώστας Λουλουδάκης: «Τα ακροδεξιά τοτέμ της Ευρώπης» 6 Μαρτίου 2018 Νόστιμον ήμαρ).
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε, οικοδομήθηκε και υπάρχει για συγκεκριμένους λόγους που καμία σχέση δεν έχουν με την ενότητα των λαών ή την δημοκρατία. Το αντίθετο: Αφορά την ενότητα των μεγάλων ευρωπαϊκών πολυεθνικών για να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά τους ανταγωνιστές τους (ΗΠΑ-Κίνα-Ρωσία-Ιαπωνία, κ.ο.κ.), και ταυτόχρονα την ενότητα των πιο επιθετικών μερίδων του κεφαλαίου στον πόλεμο-κοινωνικό κατά βάση- ενάντια στους εργαζόμενους και τους λαούς. Αυτός ο μηχανισμός δεν διορθώνεται, δεν αλλάζει. Αντίθετα, η διάλυσή του είναι προϋπόθεση για μια νέα, διεθνιστική και ισότιμη συνεργασία των λαών, για την ευημερία και την κοινωνική πρόοδο, για την ειρήνη και μια νέα πνοή ελευθερίας και δικαιοσύνης, πραγματικής δημοκρατίας και όχι κοινοβουλευτικού κρετινισμού και ανάπηρης δημοκρατίας σε διαρκή ‘’κατάσταση έκτακτης ανάγκης»(Κώστας Λουλουδάκης: «Από το Τρίτο Ράιχ στην Ευρωπαϊκή Ένωση».  Εκδόσεις ΚΨΜ 2017).
Οι επερχόμενες ευρωεκλογές του Μαΐου μπορεί να αποδειχθούν ολέθριες  λόγω του παλιρροϊκού κύματος του εθνικισμού και του φασισμού που σαρώνει την Ευρώπη. Γι αυτό ίσως πρέπει να ακούσουμε  τον φανατικά αντιμαρξιστή  Μπερνάρ-Ανρί Λεβί ( που με δήλωση του συμπεριλαμβάνει τον Αλέξη Τσίπρα στις «μείζονες φυσιογνωμίες» των Ευρωπαίων ηγετών) αλλά και φανατικά υποστηρικτή των ευρωαμερικανοΝΑΤΟικών βομβαρδισμών στην Γιουγκοσλαβία αλλά και των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων σε  Ιράκ, Λιβύη και Συρία, ο όποιος μας προτρέπει να : «[…]να σταματήσουμε αυτή την επίμονη και επαχθή κριτική των ελίτ[…] και  να συνηθίσουμε την ιδέα ότι η αιτία του φασισμού είναι ο φασισμός. Θρέφεται από τον εαυτό του» (Καθημερινή 25-3-2019 : Μπερνάρ-Ανρί Λεβί στην «Κ»: Απειλή διάλυσης της Ε.Ε. οι εθνικισμοί).
Δεν αμφισβητώ πως κάτι παραπάνω θα ξέρει ο Ανρί Λεβί , -που  είναι  συνομιλητής (ότι κι αν σημαίνει αυτό), σύμφωνα με την «Καθημερινή», όλων των Γάλλων προέδρων από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, συγγραφέας 40 βιβλίων, και θιασώτης των «ανθρωπιστικών επεμβάσεων» του ΝΑΤΟ,- για τις ελίτ και τον φασισμό!
Αυτό που ξέρω εγώ όμως είναι πως ο φασισμός δεν πρόκειται να υποχωρήσει αν δεν σβήσουν οι εστίες φωτιάς  που τροφοδότησαν την εξάπλωσή του  και που συνεχίζουν να απλώνονται. Κανείς σχεδόν από το υπάρχον κοινοβουλευτικό-καπιταλιστικό σύστημα δεν πρόκειται να  τσακίσει, να καταπολεμήσει και να τιμωρήσει αμείλικτα το φασιστικό, το ρατσιστικό, το θρησκευτικό έγκλημα και τους φορείς του. Γιατί αν οι αστικές ελίτ ήθελαν να εξαφανίσουν και να καταργήσουν τις αιτίες που γεννούν το φασισμό, τότε θα έπρεπε να καταργήσουν τον ίδιο τον εαυτό τους.
imerodromos

Διαβάστε περισσότερα

Εν Μισολογγίω, 10 Απριλίου 1826 – Στοιχεία από τον φάκελο «Μεσολόγγι, 1825-26»

Εν Μισολογγίω, 10 Απριλίου 1826 και Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος

Στέργιος Π. Ζυγούρας

by karavaki 

1. Γιατί έγινε η Έξοδος; – Ιστορικό πλαίσιο

Η Ελληνική Επανάσταση κρατά ακόμη καλά φυλαγμένα πολλά μυστικά της. Αυτό είναι αποτέλεσμα των εκατέρωθεν αποκρύψεων και της παρασκηνιακής πολιτικής συμφωνίας των δυο πλευρών που έλαβαν μέρος στην Επανάσταση και συγκρότησαν το κράτος μέσα από τις διαρκείς μεταξύ τους συγκρούσεις. Ένα απ’ αυτά τα μυστικά είναι το Μεσολόγγι. Έπεσε από την έλλειψη τροφής. Η έξοδος έγινε στις 10 Απριλίου 1826. Η προσωρινή κυβέρνηση έχασε την ικανότητά της να το εφοδιάζει. Γιατί; Το ερώτημα δεν τίθεται. Όταν τίθεται, εξηγείται με «έλλειψη χρημάτων». Αυτό είναι ψέμα και πίσω του κρύβει μια ακόμα χειρότερη αλήθεια. Εξηγείται επίσης με απλοϊκό τρόπο: «Η πολιορκία έγινε πολύ σφιχτή». Και λοιπόν; Δεν το ήξερε αυτό από πριν η κυβέρνηση; Τι έκανε για να το αντιμετωπίσει, τόσο πριν, όσο και μετά; Γιατί δεν πήγε ξανά προς υπεράσπιση του Μεσολογγίου ο Μαυροκορδάτος όπως το 22; Τότε είχε παρατήσει την κεντρική εξουσία για χάρη της περιφερειακής.

Το 1822 ο τέκτων Μαυροκορδάτος υπερασπίζεται το Μεσολόγγι. Το 1825-26 ποιος;

Στην τελευταία απλοϊκή εξήγηση λείπουν δύο παράμετροι. 1) Η περιφερειακή εξουσία του 1822 εξυπηρετούσε μια ενδεχόμενη τριμερή συνομοσπονδία στην οποία η Δ. Ελλάδα και η Ήπειρος θα βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Αγγλίας (η ανατολική με την Θεσσαλία υπό την Γαλλία και η Πελοπόννησος υπό την Ρωσία). Η προοπτική αυτή κατέρρευσε το 1823 και ήδη από τα τέλη του 1822 ο Μαυροκορδάτος έλεγε «Αι σχέσεις μας με τους Άγγλους ήλλαξαν διόλου και αντί εχθρών, τους έχομεν μάλλον φίλους». 2) Προσωρινή κυβέρνηση το 1825 είναι η κυβέρνηση Κουντουριώτη. Αυτή προέκυψε μέσα από τον εμφύλιο και ο εμφύλιος είχε ως αφορμή το δάνειο του Λονδίνου. Για να το πούμε απλούστερα: το δάνειο έχει εκλέξει νέα κυβέρνηση. Η αλληλουχία των βασικών γεγονότων ως προς το θέμα μας έχει ως εξής: η φανταχτερή βιτρίνα (και διαχειριστής) του δανείου είναι ο λόρδος του Byron. Ο Byron βρίσκεται στην Κεφαλονιά από το καλοκαίρι του 23. Τον κατηύθυναν εκεί αντί για την Ζάκυνθο, όπου ήταν ο αρχικός προορισμός. Καθηλώνεται στην Κεφαλονιά και δεν λέει να αποβιβαστεί στον επαναστατημένο χώρο, επειδή δεν θέλει να ταυτιστεί με τον διχασμό. Όταν θα το κάνει, είναι Ιανουάριος του 24. Αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι. Λίγο πριν έδωσε -με δυσθυμία- μια προκαταβολή (από το δάνειο) στους Υδραίους «για να κινηθεί ο στόλος». Αναγνώρισε έτσι έμμεσα, μια από τις δυο παρατάξεις. Ταυτόχρονα η Βουλή εντόπισε «παραπτώματα» στον πρόεδρο της κυβέρνησης Π. Μαυρομιχάλη και τον καθαίρεσε. Στην θέση του τοποθετείται ο Κουντουριώτης. Ο «εμφύλιος» έχει στηθεί. Η ισορροπία του Άστρους ανατρέπεται. Στην κυβέρνηση βρισκόταν η παράταξη του Καποδίστρια (αντιπροσωπεύεται από τον Κολοκοτρώνη και τον Μαυρομιχάλη) και στην Βουλή η παράταξη του Κοραή (αντιπροσωπεύεται από τον Μαυροκορδάτο και τον Ορλάνδο). Η καθαίρεση του Μαυρομιχάλη και προσχηματική είναι και παράνομη. Δεν λήφθηκε από τον απαιτούμενο αριθμό βουλευτών. Έγινε από τους Υδραίους και τον Μαυροκορδάτο που εκπροσωπούσαν το Λονδίνο. Αργότερα ο Ζαΐμης θα καταγγείλει ότι οι βουλευτές που ψήφισαν κατά του Μαυρομιχάλη, χρηματίστηκαν. Τα χρήματα προέρχονταν από την προκαταβολή του Byron, ο οποίος -προφανώς- αντιλήφθηκε αργότερα ότι τα χρήματα της προσωπικής του περιουσίας κατέληξαν υπέρ φατρίας και όχι υπέρ του έθνους. Ο λόγος της αντικατάστασης του Μαυρομιχάλη από τον Κουντουριώτη είναι να παραλάβει και να διαχειριστεί το δάνειο η πλευρά του Κοραή. Με άλλα λόγια, στόχος είναι η υφαρπαγή της εξουσίας από τον «Καποδίστρια», ώστε το κράτος που θα προκύψει να είναι κοραϊκού και όχι καποδιστριακού χαρακτήρα. Αυτός όμως είναι μεσοπρόθεσμος. Το άμεσο γεγονός είναι το εξής: το δάνειο δίνεται σε μια παράταξη και όχι στην Επανάσταση. Το δάνειο αναδεικνύει κυβερνώσα αρχή. Η προκαλούμενη σύρραξη αφενός συντελεί στην επαναστατική διάλυση, αφετέρου στην ηθική κατάπτωση, αφού όποιοι επιθυμούν χρήματα και αξιώματα θα σπεύσουν να συνταχθούν με τον παραλήπτη του δανείου.

Από τον Μάιο του 1829 ο Καποδίστριας φρόντισε για να σωθεί η μνήμη των πεσόντων. Ωστόσο, ούτε αυτός, ούτε κανείς άλλος έλεγε δημόσια γιατί έπεσαν οι πεσόντες.

Όσο διαρκεί ο α’ «εμφύλιος» ο Ιμπραήμ δρα στο Αιγαίο σχεδόν ανενόχλητος. Την καταστροφή των Ψαρών η (μη αναγνωρισμένη ακόμα από τους Καποδιστριακούς) κυβέρνηση Κουντουριώτη θα την αποδώσει στους «αντάρτες» της πλευράς Κολοκοτρώνη, εξαιτίας των οποίων το δάνειο καθυστέρησε να παραδοθεί, άρα ο στόλος αδυνατούσε να κινηθεί. Αυτό, κι αν ακόμα ήταν αλήθεια, θα έπρεπε ο στόλος να κινηθεί με δαπάνες των Κουντουριωτών και στη συνέχεια αυτοί να αποζημιωθούν από το δημόσιο ταμείο. Όμως δεν είναι αλήθεια. Τα πρώτα χρήματα έρχονται στη Ζάκυνθο στα μέσα του 24, αλλά δεν παραδίνονται άμεσα. Για να γίνει αυτό θα πρέπει πρώτα να ικανοποιηθούν οι «πρόσθετοι όροι» των δανειστών που μεταφέρει προφορικά από το Λονδίνο ο Αναστ. Πολυζωίδης. Οι πρόσθετοι όροι δεν μαθεύτηκαν ως σήμερα, το άκρως εντυπωσιακό όμως είναι ότι ο Κουντουριώτης καταργεί την απόφαση που θεωρούσε «εχθρικό» το πλοίο κάθε σημαίας «ουδετέρου κράτους» που μετέφερε τα στρατεύματα του Ιμπραήμ. Ο τελευταίος αποβιβάζεται ανενόχλητος στην Πελοπόννησο τον Φεβρουάριο του 25. Οι ηττημένοι του «εμφυλίου» (Κολοκοτρώνης και λοιποί) αποφυλακίζονται τον Απρίλιο προ του φιάσκου Κουντουριώτη-Σκούρτη που αποπειράθηκαν να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ εντός της Πελοποννήσου και της γενικής κατακραυγής που η αποτυχία προκάλεσε. Ο Καραϊσκάκης που έχει γλυτώσει από τις απόπειρες δολοφονίας του μετά την «δίκη» του στο Αιτωλικό, προσποιείται τον φίλο της παράταξης Μαυροκορδάτου. Βλέποντας όμως την κατάσταση, βρίζει τον Κουντουριώτη και αποχωρεί από την Πελοπόννησο για να βοηθήσει εξωτερικά την πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Κιουταχή. Ο Ανδρούτσος παραδίνεται (θα δολοφονηθεί αντί να δικαστεί), ο Παπαφλέσσας θυσιάζεται (μετανοημένος επειδή προσχώρησε στον Μαυροκορδάτο) και η κυβέρνηση Κουντουριώτη δεν ακούει τον Κολοκοτρώνη που ζητά να ανατινάξουν τα τείχη της Τρίπολης για να μην την καταλάβει ο Ιμπραήμ. Σε λίγο υπογράφεται από όλους (πλην Κουντουριώτη) η αίτηση αποκλειστικής προστασίας προς την Αγγλία. Τι έχει συμβεί;

Οικόσημο και τεκτονική υπογραφή του κόντε Δ. Ρώμα

Το 1824 επιστρέφει στη Ζάκυνθο αυτός που το 1820 εξαναγκάστηκε από τους Άγγλους σε φυγή, επειδή διοργάνωνε Επανάσταση με την οποία η συμμέτοχος Αγγλία δεν συμφωνούσε. Είναι ο κόντε Διονύσιος ο δε Ρώμας, το δεξί, επιτόπιο [και αόρατο] χέρι του Καποδίστρια. Ο τελευταίος με όσα κάνει το 1819 επιβεβαιώνει την φήμη ότι ηγείται της Φιλικής Εταιρείας. Η επιστροφή του τέκτονα Ρώμα στα υπό αγγλική προστασία Επτάνησα, δείχνει και μια παρασκηνιακή συμφωνία των τεκτονικών δυνάμεων που στήριζαν την Επανάσταση. Ο Ρώμας συντάσσει (ή προωθεί) την αίτηση προστασίας και αναλαμβάνει την Ελληνική Διοίκηση, ως κεντρικό πρόσωπο της τριμελούς Επιτροπής Ζακύνθου. Έτσι, η παράταξη του Καποδίστρια αναγνωρίζει την πρωτοκαθεδρία του Λονδίνου, αλλά ως ποιο βάθος, για ποιο χρονικό διάστημα και τι ετοιμάζει στο παρασκήνιο; Σύντομα θα φανεί ότι προετοιμάζεται η εμφάνιση του Καποδίστρια. Από την άλλη, τι ετοιμάζει η Αγγλία; Ενώ το Λονδίνο ζητά να εκτελεστεί ο Κολοκοτρώνης και να παραμείνει πρόεδρος ο Κουντουριώτης και μετά την λήξη της «θητείας» του, όλοι στον επαναστατημένο χώρο, ακόμα και ο Κουντουριώτης, δέχεται αδιαμαρτύρητα την ουσιαστική παραμέρισή του υπέρ του Ρώμα. Ο Ρώμας κατευθύνει τα πάντα από την Ζάκυνθο, μέχρι η Ρωσία να δράσει σύμφωνα με το σχέδιο του 1821. Εφοδιασμός στο Μεσολόγγι, κατασκοπεία στον Ιμπραήμ, χρηματοδότηση & τροφοδοσία του στρατού, εξαγορά αιχμαλώτων, συνδρομή σε άστεγους, πεινασμένους, χήρες-ορφανά, αλληλογραφία με το εξωτερικό, συμβουλές προς όλους και το κυριότερο: προετοιμασία της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης που θα καταργήσει το σχήμα Βουλή-Κυβέρνηση, θα αναγνωρίσει τα δάνεια και την αγγλική προστασία. Η Συνέλευση αυτή γίνεται στην Επίδαυρο τον Απρίλιο του 1826. Διακόπτεται αφού έχουν υπογραφεί οι προηγούμενες αποφάσεις, υπό την θλιβερή είδηση της απώλειας του Μεσολογγίου. Η ταυτόχρονη υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Αγ. Πετρούπολης μεταξύ Ρωσίας-Αγγλίας συμπληρώνει την εικόνα των παρασκηνίων. Η Επανάσταση αναγνωρίζεται επίσημα από τις δυο δυνάμεις που την συνδιοργάνωσαν σε τεκτονικό και πολιτικό επίπεδο. Όμως η Αγγλία και η τεκτονική δύναμη που βρίσκεται πίσω της έχει αποφασίσει να αναγνωρίσει μόνον την Πελοπόννησο. Τυπικά, «τα εδάφη στα οποία κυριάρχησαν οι επαναστατημένοι». Γι’ αυτό και φροντίζει στην Στερεά να επικρατήσουν οι Τούρκοι. Η σχετική πίεση προς τον εκλεκτό της Κουντουριώτη έχει φέρει αποτελέσματα. Το Μεσολόγγι δεν εφοδιάζεται κατόπιν πολιτικής απόφασης. Επίσημα η κυβέρνηση προφασίζεται την έλλειψη πόρων. Γι’ αυτό και αποφασίζει την διάθεση εθνικών γαιών, κάτι που αποτελεί ακόμα μεγαλύτερο σκάνδαλο, εφόσον οι γαίες ανήκουν στους επαναστατημένους. Μετά το Μεσολόγγι ο Κουντουριώτης χάνει και την τυπική του επιρροή. Η απόφαση της Αγγλίας θα υλοποιηθεί μέσα από το φιάσκο των ατμόπλοιων και προσωπικά από τον Κόχραν και τον Φαβιέρο, δυο εκλεκτούς του Λονδίνου. Έτσι θα περάσει και η ανατολική Ρούμελη στους Τούρκους.

Ποιος ήταν ο Ρώμας; Μεταξύ άλλων, ήταν ο ηγέτης του Φοίνικα στον ελλαδικό χώρο, μιας Εταιρείας το σύμβολο της οποίας έγινε το επίσημο έμβλημα του κράτους το 1829 από τον Καποδίστρια, υψώθηκε στην Σημαία του Αλέξανδρου Υψηλάντη στο Ιάσιο το 1821 και αναφέρθηκε στην Προκήρυξη προς τους Γραικούς της Μολδαβίας και της Βλαχίας.

2. Γιατί ξέμεινε από τροφές το Μεσολόγγι;

Συναλλαγματικές που εξέδωσε η προσωρινή κυβέρνηση όπως αυτή του Νοεμβρίου 1825 για τον Εμμανουήλ Ξένο, προμηθευτή του Μεσολογγίου, έμειναν απλήρωτες όταν έφτασαν στο Λονδίνο. Οι δανειστές του β΄ δανείου (που είχαν την αποκλειστική διαχείρισή του), για λόγους που μόνον οι ίδιοι μπορούσαν να εξηγήσουν, αρνήθηκαν να τις εξοφλήσουν. Ένας από τους όρους που είχαν υπογράψει κυβέρνηση και Ξένος έλεγε ότι «Εάν από οποιανδήποτε περίστασιν αι δια Λονδίνον συναλλαγματικαί δεν λάβουν την ανήκουσαν υποδοχήν και πληρωμήν, η εξακολούθησις του παρόντος συμφωνητικού παύει αμέσως» (Οκτ. 1825). Το ερώτημα είναι τι στάση τήρησαν οι τέκτονες αδελφοί Ξένοι (Εμμανουήλ και Θεόδωρος) μετά την άρνηση πληρωμής τους. Ο γιος του Θ. Ξένου, ο Στέφανος διηγείται: «Ο κ. Θεόδωρος Ξένος άμα έλαβε την είδησιν της μη πληρωμής των συναλλαγματικών του, εδιπλασίασε πάραυτα τας αποστολάς του, και κατεβίασε μ’ ενεργητικότητα απίστευτον εκείνας των πλουσίων Ζακυνθίων, οίτινες ομοίως δι’ ομοίων συναλλαγμάτων είχαν πληρωθή. Έπραξε δε ούτω, διότι επερίμενε καθ’ ημέραν ότι ήθελε γείνει γνωστή η είδησις της μη πληρωμής των, και ήθελε καταψυχρανθή ο ζήλος των, και ήθελον παύσει αι αποστολαί. Τούτο και τωόνι συνέβη μετά τινα καιρόν. Ο κόμης Ρώμας άμα ήκουσε την επιστροφήν των συναλλαγμάτων, έμφοβος έτρεξεν εις τον οίκον του κ. Θεοδώρου Ξένου, όπως τον παρηγορήση και παρακαλέση να μην αποκαρδιωθή από την είδησιν ταύτην, διότι αν σωθή η Πατρίς, ούτως ή αλλέως ήθελε τον αποζημιώση. Τότε ο κ. Θ. Ξένος τω έδειξε τας επιστολάς του και τω απέδειξεν ότι εγίγνωσκε την είδησιν ταύτην προ ενός περίπου μηνός. Ο κόμης Ρώμας τότε με δάκρυα εις τους οφθαλμούς έκραξεν. Άφες με να σε φιλήσω, παιδί μου! είσαι πιο μεγάλους κι απο κιούς που πολεμάνε μέσα στο Μισολόγγι!». Στη συνέχεια ο Στέφανος αναφέρει πως ο πατέρας του έγραψε επιστολές προς τον Μαυροκορδάτο και τον Κουντουριώτη στις οποίες τόνιζε «Ειμπορώ να είπω ότι χάριν αυτού το Μεσολόγγιον, το παλλάδιον της Ελληνικής ανεξαρτησίας δεν υπέπεσεν έτι εις τας χείρας των εχθρών του χριστιανισμού». Οι αδελφοί Ξένοι υπήρξαν στενοί συνεργάτες του Μαυροκορδάτου, ιδιαίτερα ο Εμμανουήλ. Και ο Στέφανος Ξένος ανήκε αργότερα στο «αγγλικό κόμμα». Παρά το ότι μια δίωξη εναντίον του Θεόδωρου αναγκάζει τον Στέφανο στην δεκαετία του 1850 να καταθέτει αυτά τα τεκμήρια προς υπεράσπιση του πατέρα του, όσα λέει, είναι απολύτως αληθή και αναδεικνύουν την διαφορά μεταξύ Ξένων και Μαυροκορδάτου. Ο Γ. Κουντουριώτης ήταν άνθρωπος χωρίς πολιτικές ικανότητες και απόλυτα εξαρτημένος από τον Μαυροκορδάτο. Ο Λ. Κουντουριώτης δεν είχε ενεργή ανάμειξη στην πολιτική. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μερικές δεκαετίες αργότερα, ο Στέφανος Ξένος, αφού πρωτοστατήσει στην έξωση του Όθωνα, θα κατηγορήσει δημόσια τον πατέρα του και τον θείο του για την δολοφονία του Καποδίστρια, η οποία λέει ότι έγινε κατόπιν συνωμοσίας που οργανώθηκε στην Σύρο και στην Ύδρα.

3. Γιατί προέκυψε ανάγκη «να εξηγηθεί το Μεσολόγγι καθαρά με το Έθνος»;

Ο φιλοκαποδιστριακός οπλαρχηγός Σπύρος Μήλιος βρήγε από το Μεσολόγγι τον Ιανουάριο του 1826. Πήγε ως μέλος της επιτροπής των πολιορκημένων στο Ναύπλιο για να πιέσει τον Κουντουριώτη να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για την διάσωση της πόλης. Περιγράφοντας τις συνθήκες που επικρατούσαν στο Μεσολόγγι τον Δεκέμβριο του 1825, αμφισβήτησε ότι οι πολιορκημένοι και η Διοίκηση ανήκαν στο ίδιο έθνος: «Από δε το άλλο μέρος, το έθνος μας δεν έβλεπεν το πράγμα με το ίδιον όμμα ως ημείς· η Διοίκησις δηλαδή, ήτις παρέσταινε το Έθνος, μη συγκετρώνουσα όλας τας Ελληνικάς δυνάμεις εις το Μεσολόγγιον, μη καταβάλλουσαν πάσαν σπουδήν δια την διάλυσιν αυτής της πολυχρονίου πολιορκίας, μη στέλλουσα θροφάς παρά πάντοτε ολίγας, μη εκπλέουσα τον Στόλον παρά δια ένα μήνα, φαίνεται ή ότι επληροφορείτο κακώς και δεν έδιδε πίστιν εις τας αναφοράς μας, υποθέτουσα ότι εγράφαμε υπερβολάς, ή ότι δεν ήθελεν να διατηρήσωμε το Μεσολόγγιον. Άρα, ανάγκη να εξηγηθώμεν καθαρά με το Έθνος…». (Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου 1825-1826, 1926). Ο Σπυρομήλιος παρακολούθησε τα τραγικά γεγονότα από τη Ζάκυνθο. Δεν ήταν ο μόνος.

4. Γιατί ο Σολωμός έφαγε ψωμί κι ελιές; Γιατί περιέγραφε οράματα;

Την περίοδο της πολιορκίας του Μεσολογγίου ο Σολωμός μένει στον λόφο του Στράνη. Στον ορίζοντα βλέπει τους καπνούς, ακούει τις κανονιές, κλαίει και κραυγάζει: «Βάστα καημένο Μεσολόγγι». Ένα βράδυ ο υπηρέτης τού πηγαίνει φαγητό και ο Σολωμός λέει: «ετούτη την ώρα, Λάμπρο, πόσοι από τους αδελφούς μας εις το Μεσολόγγι πεινάνε, δεν θέλω περιστέρια» και το αφεντικό έφαγε ψωμί κι ελιές μονάχα (όπως διηγήθηκε ο  Δ. Ηλιακόπουλος στον Σπυρίδωνα δε Βιάζη. Ο πρώτος ήταν φίλος του υπηρέτη του Σολωμού, Λάμπρου Μιχαλόπουλου. Ο Δε Βιάζης κατέγραψε αυτή την μαρτυρία στην Πρώτη έκδοση Απομνημονευμάτων, 1880). Με όλα του τα έργα ο εθνικός ποιητής δείχνει ότι δεν διακατέχεται μόνον από συναίσθημα, αλλά από πνευματικές αλήθειες τις οποίες υπηρετεί. Δείχνει ότι το έθνος των Ελλήνων είναι το έθνος των Χριστιανών. Αν δε, ως «Έλληνες» οριστούν αυτοί που μιλάνε ελληνικά (τα οποία ο Σολωμός δεν γνωρίζει καλά), τότε αυτοί οι Έλληνες είναι η μαγιά των εξεγειρόμενων Χριστιανών που παλεύουν για την κατά Χριστόν Ελευθερία.

Όμως το 1826 ο Σολωμός δεν περιοριζόταν σε νηστεία ή στην συγγραφή ποιημάτων. Φαίνεται ότι το Μεσολόγγι τον είχε συνταράξει. Ταυτόχρονα με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους άρχισε να γράφει το όραμά του υπό τον πρόχειρο, δίγλωσσο και ανορθόγραφο τίτλο Visione di Dionisio Ιερομόναχο, εγγατίκου εις ξοκλύσι Ζακύνθου. Κάπως έτσι είχε τοποθετήσει το θέμα του ο Σολωμός στο πεζό έργο που έμεινε ημιτελές και που πολύ αργότερα έγινε γνωστό με τον ασαφή τίτλο Η γυναίκα της Ζάκυθος. Θέμα του: η «έχθρισα θανάσιμη του έθνους, πολεμάει να βλάφτει τους άλλους με την γλώσσα και με τα έργατα». Έτσι περιγράφει την γυναίκα, στην ψυχή της οποίας αναβράζει η κακία του Σατανά. Τμήματα από το ποίημα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» παρεμβάλλονται στο Όραμα του μοναχού Διονύσιου. Το έργο άρχισε να γίνεται γνωστό 100 χρόνια μετά την Επανάσταση. Οι ερμηνείες που του δόθηκαν ήταν ποικίλες. Άλλος είδε μια προσωπική κριτική του κόντε Σολωμού σε συγγενικό του πρόσωπο, άλλος είδε κριτική της κοινωνικής τάξης στην οποία ανήκε. Όμως η εξήγηση αυτού του κειμένου συμβαδίζει με την εξήγηση της Επανάστασης και -περισσότερο- με την δύναμη που βρίσκεται πίσω από την βρετανική πολιτική. Εκείνη που εναντιώνεται σταθερά στην δημιουργία ενός καποδιστριακού κράτους με υπερεθνικά χαρακτηριστικά.

Αν και το χειρόγραφο του Σολωμού είναι πρόχειρο, αποσπασματικό και ασαφές από τις διαδοχικές επεξεργασίες, βέβαιο είναι ότι δεν θα έγραφε μια αλληγορία για να περιγράψει μια οραματική και αποκαλυπτική αλήθεια, μόνο και μόνο για να στιγματίσει έναν γνωστό ή συγγενή του. Όσο για την ταξική εξήγηση, αυτή είναι συμβατή με την πρώτη (αποσυρθείσα ήδη και τελείως άστοχη) μαρξιστική εξήγηση της Ελληνικής Επανάστασης. Αλλά και με την αλληγορία πολλοί διαφώνησαν, κρίνοντας το κείμενο ως προσωπική σάτιρα. Όσοι είδαν την αλληγορία και την ερμήνευσαν ως καυτηρίαση της Αγγλικής προστασίας στα Επτάνησα, πλησίασαν περισσότερο. Το κείμενο εστιάζει στο Μεσολόγγι μέσα από τους δυστυχισμένους άμαχους που βρίσκουν καταφύγιο στην Ζάκυνθο. Τοποθετεί την ιδιοτέλεια και την αδύναμη ανθρώπινη σάρκα σε συνάρτηση με την πνευματική υποδούλωση και σε αντίστιξη με την πνευματική διάσταση του ανθρωπισμού. Περιγράφει την πάλη του κακού εναντίον του καλού, θέτει υπαρξιακά ζητήματα, και κορυφώνεται ως προφητεία, γραμμένη στην μορφή της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Στον ρόλο της γυναίκας βρίσκεται ο κρίσιμος ελλαδικός παράγοντας που έχοντας υποταχθεί στις δυνάμεις του κακού χάριν του ιδίου οφέλους, αδιαφορεί για τον ανθρωπισμό και καταστρέφει τις επαναστατικές κατακτήσεις. Το κείμενο αυτό αποτελεί τον αντίποδα του ανώνυμου κειμένου «Αληθής Ιστορία» που χρονολογήθηκε από τον Κ. Δημαρά στο 1789.

Επίλογος

Θέματα όπως το «Μεσολόγγι» και η Επανάσταση δεν εξαντλούνται σ’ αυτό το επίπεδο. Θέτουμε εδώ ορισμένες οπτικές, προβληματισμούς και υποδεικνύουμε ερμηνευτικές οδούς που δεν εμφανίζονται συχνά. Η ιστορία που αναζητά ευθύνες στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, ούτε καν εξετάζει  θέμα ευθυνών στο Μεσολόγγι. Ο Σολωμός που εξυμνεί τον Πατριάρχη στον Εθνικό Ύμνο, βάζει με έντεχνο τρόπο το θέμα του Μεσολογγίου, μέσα απ’ αυτό και θέμα συνολικό για την Επανάσταση. Υπάρχει ή δεν υπάρχει έχθρισα θανάσιμη του έθνους; Κι αν ναί, ποιανού έθνους; Αρκετοί έχουν αναλύσει το θέμα της βρετανικής πολιτικής στο Μεσολόγγι και στην Αθήνα. Αν η εγκατάλειψη του Μεσολογγίου και η δολοφονία του Καραϊσκάκη συνδέονται, αν στο ίδιο κάδρο είναι και ο Ανδρούτσος και ο Byron που τον προτίμησε από τον Μαυροκορδάτο, τότε τίθεται μια σειρά μεγαλύτερων ερωτημάτων: ποια είναι η σχέση του Ιμπραήμ που καταστρέφει επιλεκτικά και της Επιτροπής των ριζοσπαστών-φιλελεύθερων του Λονδίνου που «βοηθά» την Επανάσταση με δάνεια; Με ποιο τρόπο το νήμα αυτό οδηγεί στην «μεταστροφή» της αγγλικής πολιτικής το 1822; Υπήρχε εξ αρχής βρετανική πρόθεση να κριθεί ο πόλεμος στην «ακριβή» θάλασσα; Και τα θέματα δεν σταματούν, αφού υπάρχουν εξίσου μεγάλα ερωτήματα για την ρωσική πολιτική. Όλα οδηγούν σε πολύ κεντρικά σημεία που αφορούν στην ταυτότητα και τους στόχους της Επανάστασης. Η κατεύθυνση προς την οποία δείχνει και το θέμα «Μεσολόγγι-Ιμπραήμ-Λονδίνο-Αγ. Πετρούπολη» είναι ο ξεσηκωμός των Χριστιανών της Ανατολής, όχι των Βαλκανικών λαών που υποτίθεται ότι υπηρετούσε και ο Ρήγας.

Διαβάστε περισσότερα

Η ηρωική Εξοδος του Μεσολογγίου

denezakis@imerodromos.gr
ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ

Ακρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·
λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει·
στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω ’γω στο χέρι;
Οπού συ μου ’γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει».

(Απόσπασμα από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους
του Διονύσιου Σολωμού)

Δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα και τη νικηφόρα πορεία της επανάστασης στην Ελλάδα, ο κίνδυνος να χαθούν εδάφη για την Οθωμανική αυτοκρατορία, να δημιουργηθεί ανεξάρτητο κράτος στα δυτικά και να πάρει φωτιά ολόκληρη η Βαλκανική είναι πλέον ορατός για τον Σουλτάνο. Τον Μάρτη του 1823 ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ ζητά από τον ημιαυτόνομο πασά της Αιγύπτου, τον Μοχάμετ Αλι, να αναλάβει την καταστολή της ελληνικής επανάστασης με αντάλλαγμα την παραχώρηση της Κρήτης και το πασαλίκι της Συρίας.
Στην αρχή ο Μαχμούτ ζητά από τον Μοχάμετ Αλι να καταστείλει την κρητική εξέγερση. Την άνοιξη του 1823 μια μοίρα του αιγυπτιακού στόλου και μερικά συντάγματα αποβιβάζονται στα Χανιά. Γρήγορα καταστέλλουν την εξέγερση και αμέσως ανταμείβεται με το πασαλίκι της Κρήτης και της Κύπρου.
Στις 16 Γενάρη 1824 ένα φιρμάνι του σουλτάνου αποκαλεί τον Μοχάμετ Αλι «εξολοθρευτή των Απίστων» και του αναθέτει να «ειρηνεύσει» την Ελλάδα για λογαριασμό της Πύλης.
Ο πασάς της Αιγύπτου, σε αντίθεση με την Πύλη, διαθέτει σύγχρονο στρατό εκπαιδευμένο και οργανωμένο στα ευρωπαϊκά πρότυπα, με πολλούς Γάλλους, Ιταλούς και Γερμανούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς να υπηρετούν στο στρατό και το ναυτικό του. Ιδιαίτερα μετά την καταστροφή του Ναπολέοντα και την παλινόρθωση της μοναρχίας στη Γαλλία, καταδιωκόμενοι, κυρίως , καρμπονάροι και αντιμοναρχικοί επαναστάτες βρήκαν καταφύγιο στον Αίγυπτο.
Στις 17 Ιούλη 1824, ο Ιμπραήμ, θετός γιός του Μοχάμετ Αλι, με επιτελάρχη τον Γάλλο συνταγματάρχη Σεβ, ο οποίος ονομάζεται πλέον Σουλεϊμάν πασάς, αποπλέει από την Αλεξάνδρεια με 51 πολεμικά πλοία, εκατόν σαράντα έξι μεταγωγικά, 18.000 άνδρες (24 τάγματα πεζικού – 10 πυροβολαρχίες) και 800 άλογα (15 ίλες ιππικού). Μετά από επιχειρήσεις, σε συντονισμό με τον τουρκικό0 στόλο, στα νησιά του Αιγαίου, Κάσος, Ψαρά, Κρήτη κλπ, αποβιβάζεται στις 12 Φλεβάρη 1825, στη Μεθώνη. Η επιχείρηση κατάληψης της Πελοποννήσου είχε αρχίσει.
Τραγική ειρωνεία είναι ότι στρατευμένοι κάτω από τις σημαίες της πιο σκοτεινής μοναρχίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αντιμοναρχικοί δημοκρατικοί αξιωματικοί και στρατιώτες, ρίχτηκαν στη μάχη για να καταπνίξουν τη τελευταία εστία που είχε απομείνει από την φωτιά που είχε ανάψει ο διαφωτισμός στην Ευρώπη.
Το τουρκοαιγυπτιακό σχέδιο για να πετύχει, παράλληλα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Μοριά, απαιτούσε την οργάνωση επιδρομών και επιθέσεων στη Ρούμελη στις πόλεις και περιοχές που κατείχαν οι επαναστατημένοι Ελληνες. Βασικοί στόχοι η Αθήνα, ανατολικά, και το Μεσολόγγι δυτικά.
Το Μεσολόγγι βρίσκονταν στα χέρια των Ελλήνων από την κήρυξη της επανάστασής του, στις 20 Μάη 1821. Πρώτη φορά το Μεσολόγγι πολιορκήθηκε για δυο μήνες, τον Νοέμβρη του 1822, όταν ο Ομέρ Βρυώνης και ο Ρεσίτ Μεχμέτ, γνωστός ως Κιουταχής, επιτέθηκαν στη πόλη και την πολιόρκησαν μέχρι που αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να φύγουν άπρακτοι στις 31 Δεκέμβρη 1822.
Στις 15 Απρίλη 1825 ο Κιουταχής Ξεκινάει από τα Γιάννενα με 20.000 Αρβανίτες και στις 17 Απρίλη κύκλωσε το Μεσολόγγι. Η πολιορκία είχε ξεκινήσει.
Από τη στεριά το Μεσολόγγι προστατευόταν από ένα χωματότοιχο και από τέσσερις προμαχώνες. Οι Μεσολογγίτες, μετά την πρώτη πολιορκία, με την καθοδήγηση του μηχανικού Κοκκίνη, είχαν ενισχύσει καλά τα αμυντικά χαρακώματα. Πίσω από την τάφρο και το χαράκωμα της πρώτης γραμμής, άνοιξαν μια δεύτερη τάφρο κι ακόμα ένα χαράκωμα.  Επίσης ήταν οχυρωμένα και τα νησάκια της λιμνοθάλασσας που σχηματίζεται μπροστά από την πόλη.
Υπήρχαν και 48 κανόνια στο κάστρο, 2 όλμοι, 2 βομβιβόλοι και 4.000 πολεμιστές που ενισχύονταν από τους πολίτες. Υπήρχαν ακόμα και 12.000 γυναικόπαιδα μέσα στο Μεσολόγγι.
Ο Κιουταχής ξεκίνησε μαζικές επιθέσεις και βομβαρδισμούς, επιχείρησε και στενό αποκλεισμό από τη θάλασσα, αλλά δεν τα κατάφερε. Ο Μιαούλης με τον ελληνικό στόλο μπόρεσε αρκετές φορές και έσπασε τον αποκλεισμό και τροφοδότησε τους ηρωικούς υπερασπιστές του Μεσολογγίου με τρόφιμα και πυρομαχικά. Οι πολιορκούμενοι κατάφεραν και οργάνωσαν αντεπιθέσεις , όπως εκείνη στις 24 Ιούλη 1825, ύστερα από συνεννόηση με τους οπλαρχηγούς της ανατολικής Ρούμελης – κυρίως με τον Καραϊσκάκη – βγήκαν από το κάστρο και χτύπησαν το τουρκικό στρατόπεδο, ενώ ο Καραϊσκάκης χτυπούσε από την έξω μεριά αναγκάζοντας τον Κιουταχή που έχασε πολύ στρατό να τραβηχτεί στο διάσελλο του Ζυγού και να περάσει στην άμυνα.
Στο μεταξύ ο Ιμπραήμ που πήρε νέες ενισχύσεις και νέες υποσχέσεις από τον Σουλτάνο, περνά από το Ρίο στη Στερεά με 10.000 στρατό. Ετσι από τις 25 Δεκέμβρη ενώνεται με το στρατό του Κιουταχή και ξαναρχίζουν οι επιθέσεις.
Η πείνα
Από τις αρχές του 1826 η άμυνα των Μεσολογγιτών άρχισε να κλονίζεται. Ο αποκλεισμός εντάθηκε, η πείνα άρχισε να γίνεται πιεστική. Τα τρόφιμα ήταν λιγοστά, οι τραυματίες έμεναν δίχως φάρμακα. Στις 7 Γενάρη ο Ανδρέας Μιαούλης έσπασε τον αποκλεισμό κι έφερε τρόφιμα, πυρομαχικά και φάρμακα. Τον ξανάσπασε μερικές φορές ακόμα μέχρι τα μέσα του Γενάρη.
Στις 25 Φλεβάρη πέφτει στα χέρια των πολιορκητών το νησάκι Βασιλάδι. Η πείνα έγινε αφόρητη, άρχισε να θερίζει του πολιορκημένους.
 Ο Δημήτρης Φωτιάδης περιγράφει:

«Από τα μέσα του Φλεβάρη σε πολλά σπίτια έλειψε το ψωμί. Μια Μεσολογγίτισσα, Βαρβαρένα τη λέγανε, που γιατροπόρευε τον άρρωστο αδερφό μου Μήτρο, τέλειωσε την τροφή της και μυστικά, μαζί με δυο άλλε φαμελιές, σφάξανε ένα γαϊδουράκι και το φάγανε. Τους πέτυχα την ώρα που το τρώγανε. Τους ρώτησα που βρήκατε το κρέας και τρόμαξε η ψυχή μου άμα άκουσα πως είτανε γαϊδούρι,

Μια συντροφιά αγωνιστές από τα Κράβαρα είχανε ένα σκύλο και κρυφά τονε σφάξανε και τον μαγείρεψαν. Μαθεύτηκε κι αυτό.

Μέρα τη μέρα αβγάτιζε η πείνα κ’ έπεσε η πρόληψη να μην τρώνε ακάθαρτα κι άρχισαν πια ολοφάνερα να σφάζουν άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια, ακόμα και να τα πουλάνε μια λίρα την οκά – και ποιος να πρωτοπάρει! Τρεις μέρες περάσανε και πάνε κι αυτά τα ζά.»

Ο Κασομούλης στα «Ενθυμήματα Στρατιωτικά» περιγράφει:

«Ο συνεργάτης  του Κου Γ. Μεσθενέα, τυπογράφου, καθήμενος εις την οικίαν μας, έσφαξεν και έφαγεν μίαν γάταν και έβαλεν τον ψυχογιόν του Στουρνάρη και εσκότωσεν άλλην μία. Τούτος υπέμνησεν εις τους άλλους και εις ολίγας ημέρας γάτα δεν έμεινεν. Ο Αγιομαυρίτης ιατρός εμαγείρευσεν τον σκύλον του… Οι στρατιώτες  πλέον αυθαδίασαν και άρπαζαν οποιονδήποτε σκύλον ή γάτα εύρισκαν εις τον δρόμον. Αλογα δεν είχαν μείνει… Αρχίσαμε, περί τας 15 Μαρτίου ταις πικραλήθραις, χορτάρι της θάλασσας, το εβράζαμεν πέντε φοραίς έως ότου έβγαινεν η πικράδα… Εδόθησαν και εις τους ποντικούς, πλην ήτον ευτυχής όστις εδύνατο να πιάση έναν. Βατράχους δεν είχαμεν, κατά δυστυχίαν…»

Η Έξοδος του Μεσολογγίου, πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη

Η έξοδος
Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι πολιορκημένοι απελπίστηκαν. Οι παπάδες δεν άδειαζαν να πηγαινοέρχονται στα νεκροταφεία και οι νεκροθάφτες να σκάβουν.
Στις 31 Μάρτη, σε μυστική σύσκεψη, οι οπλαρχηγοί αποφάσισαν την έξοδο. Την αυγή, στις 9 Απρίλη, μαζεύτηκαν στο σπίτι του Τζαβέλα για να συζητήσουν τις λεπτομέρειες και να βρουν τρόπο να ειδοποιήσουν τον κόσμο χωρίς να τους πάρουν είδηση οι εχθροί. Στη σύσκεψη πήραν μέρος οι ανώτεροι αξιωματικοί, τα κεφάλια του τόπου και ο αρχιερέας Ρωγών Ιωσήφ.
Υστερα από μια ώρα διαβουλεύσεων αποφάσισαν:  

να σκοτώσουν καθένα που είτε από δειλία είτε από φιλοζωία θα μπορούσε να τους προδώσει

να εκτελέσουν όλους τους αιχμαλώτους, Τούρκους και χριστιανούς και όποιον είχε ο καθένας κοντά του και τον υποψιαζόταν.

Οι αποφάσεις εκτελέστηκαν αμέσως. Υστερα συζήτησαν για τις οικογένειές τους και τα μικρά παιδιά που σίγουρα θα κλαίγανε την ώρα της εξόδου και θα έβαζαν σε κίνδυνο όλη την επιχείρηση. Ομόφωνα πήραν την σκληρή απόφαση:

«Αποφάσισαν όλοι να σκοτώσουμε όλες τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά, δίχως να χαριστούμε σε κανέναν, για να μη φανερωθούμε από τις φωνές τους και δε μείνει ούτε ψυχή ζωντανός, κι ούτε, έτσι, να πέσουν σκλάβοι στα χέρια του εχθρού. Μα όπως θα λιγοψυχούσε κάθε πατέρας κι αδερφός, συμφώνησαν να σφάξει ο ένας τ’ αλλουνού τη φαμελιά».

 Τότε σηκώθηκε συγκινημένος ο Αρχιερέας Ρωγών Ιωσήφ και είπε:

«Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος, είμαι αρχιερεύς! Αν τολμήσετε να πράξετε τούτο, πρώτον να θυσιάσετε εμένα! Και σας αφήνω την κατάρα του Θεού και της Παναγίας και όλων των Αγίων – και το αίμα των αθώων να πέσει στα κεφάλια σας!»

Με τις κατάρες και τα λόγια του το ξανασκέφτηκαν και αποφάσισαν να ποτίσουν αφιόνι τα μικρά παιδιά ώστε να ζαλιστούν και να κοιμηθούν βαριά.
Για τους πολύ γέροντες, του πληγωμένους και τους αρρώστους, 600 περίπου άτομα, αποφάσισαν να παραμείνουν στην πόλη, να οχυρωθούν στα πιο γερά σπίτια και να δώσουν τη μάχη μέχρι τέλους, αφού δεν είχαν καμιά πιθανότητα να επιζήσουν.
Η έξοδος ορίστηκε για το βράδυ του Σαββάτου προς Κυριακή των Βαΐων, 10 Απρίλη 1826, δύο ώρες μετά τη δύση του ήλιου. 3.000 περίπου μαχητές και 6.000 γυναικόπαιδα χωρισμένοι σε τρία σώματα με αρχηγούς τον Νότη Μπότσαρη, τον Κίτσο Τζαβέλα και τον Δημήτρη Μακρή βγήκαν από το κάστρο. Τους ακολουθούσαν οι γυναίκες που φόρεσαν αντρικά ρούχα και κρατούσαν το όπλο στο χέρι, μαζί με τα παιδιά και τους γέροντες.
Ξεχύθηκαν οι απελπισμένοι ελεύθεροι πολιορκημένοι να περάσουν μέσα από τις τουρκοαιγυπτιακές γραμμές. Θερίστηκαν αλλά και σκόρπισαν το θάνατο ανοίγοντας δρόμο με τα σπαθιά τους. Μια κολώνα από τις τρεις, εκείνη με τα περισσότερα γυναικόπαιδα, δεν τα κατάφερε. Κάποιος φώναξε «Πίσω! Πίσω!» δημιουργήθηκε σύγχυση, έσπασε το σώμα στα δυο και οι περισσότεροι γύρισαν πίσω στη πόλη.
Από τους 3.000 μαχητές, 1.700 έπεσαν νεκροί. Μόλις 1.300 σώθηκαν. Από τους αμάχους, 5.000 σκοτώθηκαν μέσα στη νύχτα. Πέρασαν μόνο 13 γυναίκες μαζί με 3 – 4 παιδιά.
Άλλα 6.000 γυναικόπαιδα στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Πόλης και της Αλεξάνδρειας.
Οι Τούρκοι μπήκαν στο Μεσολόγγι. Οδομαχίες και πόλεμος σπίτι με σπίτι. Οι πολιορκημένοι έβαζαν φωτιά στο μπαρούτι, όταν δεν μπορούν ν’ αμυνθούν άλλο. Σκοτώνονταν, παίρνοντας μαζί τους όσους περισσότερους από τους εχθρούς μπορούσαν.

Η θυσία του Καψάλη, πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη

Ο Χρίστος Καψάλης, πρόκριτος και μπαρουτοκαπνισμένος μαχητής και στις δυο πολιορκίες, οχυρώθηκε στο σπίτι που είχε μετατρέψει σε μπαρουταποθήκη. Πολέμησε παλικαρίσια αλλά οι Τούρκοι ήταν αμέτρητοι.  Όταν τελικά μπήκαν μέσα, οι κλεισμένοι καταλαβαίνουν πως έφτασε η ύστατη στιγμή. Ο Καψάλης με αναμμένο δαδί πλησιάζει τα μπαρουτοβάρελα, βάζει φωτιά κι ανατινάχτηκε στον αέρα, παίρνοντας μαζί του κι όσους από τους εχθρούς είχαν πλησιάσει.
Το πρωί, κάθε αντίσταση είχε καμφθεί. Το Μεσολόγγι είχε πέσει. Ύψωσαν την τουρκική σημαία στις 11 Απρίλη του 1826.
Σαν ξημέρωσε η 13 του Απρίλη είκοσι σπίτια μείνανε όλα κι όλα όρθια στο Μεσολόγγι. Στις πλατείες στα χαντάκια, στα στενοσόκακα χιλιάδες οι σκοτωμένοι και στη λιμνοθάλασσα πλέουν αμέτρητα κουφάρια.
Ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ βγάζουν το τελευταίο τους μπουγιουρντί: να μαζευτούν όλα τα κουφάρια, να σκαφτούν οι τάφοι, να ξεθάψουν τους νεκρούς, να κάνουν σωρούς για να τα κάψουν. Προηγουμένως όμως βάζουν ανθρώπους να κόβουν και να μαζεύουν τα αφτιά των νεκρών, τα αρμαθιάζουν και τα παστώνουν με αλάτι μέσα σε βαρέλια για να στείλουν πεσκέσι στον Σουλτάνο κι απόδειξη για το πόσο μεγάλη ήταν η εξολόθρευση των γκιαούρηδων που πήγαν να χαλάσουν το δοβλέτι. Μάζεψαν έτσι τρεις χιλιάδες ζευγάρια αυτιά.
Μπαίνουν τέλος στο Μεσολόγγι ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ, συνοδευόμενοι από τους ξένους αξιωματικούς και από τους Πρόξενους στην Πάτρα της Αγγλίας, ο Φίλιπ Τζέιμ Γκρην, και της Αυστρίας, ο αβάς Δον Μικαρέλι, που έτρεξαν, μόλις μάθανε ότι έπεσε το Μεσολόγγι, να συγχαρούν τους πασάδες.

«Αυτό στάθηκε το τέλος του Μεσολογγίου», σημειώνει ο Φωτιάδης. «Μήτε τα τόσα ασκέρια, μήτε οι τόσες αρμάδες, μήτε οι τόσες τέχνες των Ευρωπαίων, μήτε η αρρώστια μπόρεσαν να γονατίσουν τους υπερασπιστές του. Τους λύγισε η πείνα, που κανείς αντρειωμένος δεν τη νίκησε ποτέ. Μα ούτε και τότε παραδόθηκαν. Προτίμησαν να μείνουν λεύτεροι».

Η νίκη αυτή στο Μεσολόγγι και η κατάληψη της Αθήνας που ακολούθησε, έμοιασε να σημαίνει το τέλος της εξέγερσης. Αντίθετα όμως αυτή η σφαγή ταρακούνησε τους λαούς του κόσμου και σήμανε την αρχή της τελικής επικράτησης της Ελληνικής Επανάστασης.

ΠΗΓΕΣ:

— Γ. Κορδάτου, «Μεγάλη Ιστορια της Ελλάδας» τόμος Χ, Εκδόσεις 20ος αιώνας.
 –Δημήτρη Φωτιάδη, «Το Μεσολόγγι», Εκδόσεις Δωρικός.
 – Νικολάου Κασομούλη, «Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821 – 1833», Χορηγία Παγκείου Επιτροπ0ής, Αθήναι 1941
— Ζιλμπέρ Σινουέ, «Μοχάμετ Αλι – ο τελευταίος φαραώ της Αιγύπτου», εκδόσεις Ψυχογιός

Διαβάστε περισσότερα

1821 «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»

Η σειρά δίνει στο θεατή την ευκαιρία να βιώσει τα συναρπαστικά γεγονότα που δημιούργησαν την Ελλάδα του σήμερα, να επανεξετάσει τους μύθους του αγώνα για την ελευθερία, αλλά και να εμβαθύνει στη σημασία που έχει η επανάσταση του 1821 μέχρι τις μέρες μας.

Στις αρχές της Επανάστασης, το Μεσολόγγι δεν είναι παρά ένα ψαροχώρι με 3.000 κατοίκους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου όμως, αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο σημαντικά σημεία επικοινωνίας μεταξύ της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας και καταφέρνει να αντέξει σε τρεις μεγάλες τουρκικές...

πολιορκίες, το 1822, το 1823 και το 1825.

Όμως τον Ιανουάριο του 1826, ο αιγυπτιακός στόλος αγκυροβολεί έξω από τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου. 135 πλοία μεταφέρουν 10.000 στρατιώτες.

Η πολιορκία είναι ασφυκτική και ο στόχος του Ιμπραήμ είναι να λυγίσει την πόλη με την πείνα. Κλειδί για την σωτηρία της αποτελεί ο ελληνικός στόλος. Όμως οι Υδραίοι ναυτικοί αρνούνται να παραμείνουν στο Μεσολόγγι αν δεν πληρωθούν. Και η κυβέρνηση αδυνατεί να ανταποκριθεί στο αίτημά τους.

Τέσσερις μήνες πριν την πτώση του Μεσολογγίου, η κυβέρνηση κάνει τελικά μια ύστατη προσπάθεια να συλλέξει τα απαραίτητα χρήματα. Στις 24 Δεκεμβρίου 1825, ψηφίζει την εκποίηση εθνικών κτημάτων, με στόχο να συγκεντρώσει 4.000.000 γρόσια. Αλλά η εφαρμογή του νόμου εξελίσσεται σε σκάνδαλο και αρχίζουν οι καταχρήσεις και οι απάτες.

Η παράδοση της πόλης είναι θέμα χρόνου. Στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, οι Μεσολογγίτες παίρνουν μια απεγνωσμένη απόφαση: να επιχειρήσουν έξοδο, με στόχο να διαφύγουν στους γύρω λόφους. Ελάχιστοι το καταφέρνουν κι εδώ αρχίζει η νέα τραγωδία — αυτή τη φορά, για τις γυναίκες και τα παιδιά που πιάνονται αιχμάλωτοι. Την επομένη κιόλας μέρα της Εξόδου, στο στρατόπεδο των Τούρκων έχει στηθεί ένα τεράστιο σκλαβοπάζαρο.

Όμως, ακόμα περισσότερο από τη σφαγή της Χίου, η τραγωδία του Μεσολογγίου συγκλονίζει τη φαντασία όλου του κόσμου. Έχει έρθει πια η ώρα, η Ευρώπη να σπεύσει για τη σωτηρία της Ελλάδας.

Διαβάστε περισσότερα

Η δεύτερη πολιορκία και η έξοδος του Μεσολογγίου 10 Απριλίου 1826.

γράφει ο συνεργάτης μας  Αρχιμανδρίτης κ. Κύριλλος Κεφαλόπουλος ιστορικός συγγραφέας
 
Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου άρχισε στις 15 Απριλίου 1825. Ενώ ακόμη ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ πασάς με τον στόλο του έπλεε προς την Μεσσηνία για να αποβιβάσει στρατεύματα για να πλήξει τον επαναστατημένο Μοριά, τα τουρκικά στρατεύματα της Στερεάς υπό τον πασά της Ρούμελης Μεχμέτ Ρεσήτ, τον επονομαζόμενο Κιουταχή, με 30.000 άνδρες στρατοπέδευαν έξω από το Μεσολόγγι, ενώ ο τουρκικός στόλος υπό τους Χοσρέφ και Γιουσούφ πασάδες απέκλειε την λιμνοθάλασσα. Η δύναμη των υπερασπιστών του Μεσολογγίου ανερχόταν μόλις σε 4.000 ενώ στην πόλη είχαν συγκεντρωθεί και 8.000 άμαχοι.

Οι Τούρκοι στρατοπέδευσαν έξω από το Μεσολόγγι και έσκαψαν τάφρο για την ασφάλεια του στρατοπέδου τους. Ο Κιουταχής φρόντισε να εξασφαλίσει την θέση του από πιθανή απειλή. Με το ιππικό ήλεγχε το Βραχώρι και τη γύρω περιοχή, ενώ επίσης τοποθέτησε φρουρές στα περάσματα του Μακρυνόρους. Από τις 20 Απριλίου οι Τούρκοι άρχισαν να σκάβουν τις νύχτες χαρακώματα παράλληλα προς τα οχυρώματα της πόλης πλησιάζοντας όλο και περισσότερο τις θέσεις των Μεσολογγιτών, και παράλληλα φρόντιζε με συνεχείς κανονιοβολισμούς να καταπονεί τις αμυντικές θέσεις των Ελλήνων. Αλλά και οι πολιορκημένοι φρόντιζαν να σκάβουν πίσω από το εξωτερικό περιτείχισμα εσωτερικές τάφρους και χαρακώματα, ενώ κατά διαστήματα επιχειρούσαν αιφνίδιες επιδρομές στις τουρκικές θέσεις προξενώντας στον εχθρό σύγχυση και πολλές απώλειες. Παράλληλα, ο Καραϊσκάκης και ο Κίτσος Τζαβέλας με 3.000 άνδρες στρατοπέδευσαν στην Δυτική Στερεά, κοντά στο αποκλεισμένο Μεσολόγγι. Η είδηση αυτή ενθάρρυνε τους πολιορκημένους. Η προσπάθεια του ελληνικού στόλου να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό από θαλάσσης (υπήρχαν 40 τούρκικα πλοία και 36 κανονιοφόροι που έπλεαν στην λιμνοθάλασσα με σκοπό να αποκόψουν την επικοινωνία του Βασιλαδίου με το Μεσολόγγι) πέτυχε και έτσι επτά υδραίϊκα πλοία αποβίβασαν στο Μεσολόγγι τρόφιμα και πολεμοφόδια.

Το σχέδιο του Κιουταχή ήταν να γεμίσει σε τέσσερα σημεία τις τάφρους του ελληνικού περιτειχίσματος και να εξαπολύσει γενική επίθεση. Οι Έλληνες  από κάποιους Τούρκους αιχμαλώτους που είχαν συλλάβει στις συνήθεις νυχτερινές εξόδους επιδρομές που έκαναν, πληροφορήθηκαν τα σχέδια του Κιουταχή. Οι Τούρκοι μέσα στον Ιούλιο επανειλημμένως έπληξαν τους προμαχώνες του Μπότσαρη, Τερρίμπιλε, Μακρή και Νόρμαν, ισοπεδώνοντας τους και προκαλώντας σοβαρά ρήγματα στο περιτείχισμα της πόλης και μεγάλες απώλειες στους υπερασπιστές της. Ωστόσο, οι Έλληνες στις συνεχείς προτάσεις του Κιουταχή για παράδοση της πόλης με όρους απήντησαν αρνητικά λέγοντας χαρακτηριστικά ότι ''τα κλειδιά του Μεσολογγίου είναι στις μπούκες των κανονιών μας κρεμασμένα'' (σε μία σύγχρονη εκδοχή και παράφραση του ''Μολών λαβέ'' του Λεωνίδα και των αρχαίων Σπαρτιατών).

η πολιορκία του Μεσολογγίου

Το ξημέρωμα της 21^ης Ιουλίου οι Τούρκοι ανατίναξαν τον προμαχώνα Τερρίμπιλε και εξαπέλυσαν γενική έφοδο με 24.000 άνδρες, ενώ ο τουρκικός στόλος βομβάρδιζε τις ελληνικές θέσεις. Οι Έλληνες που από την νύχτα παρακολουθούσαν τις τουρκικές προετοιμασίες ήσαν έτοιμοι. Στο πρώτο κύμα της τουρκικής επιθέσεως οπισθοχώρησαν στους εσωτερικούς προμαχώνες (εσωτερική αμυντική γραμμή) και οι Τούρκοι κατόρθωσαν να περάσουν την πρώτη τάφρο . Ωστόσο, το πρώτο αυτό απεκρούσθη επιτυχώς όπως και το δεύτερο κύμα επιθέσεως αφήνοντας οι Τούρκοι μετά από σκληρή μάχη δυόμισι ωρών 1.500 νεκρούς και τραυματίες στο πεδίο ενώ οι ελληνικές απώλειες ήσαν μικρές. Παράλληλα, μήνυμα του Καραΐσκάκη προς τους πολιορκημένους και η αποκατάσταση επικοινωνίας των Μεσολογγιτών με τον θρυλικό οπλαρχηγό που πλησίαζε με τον στρατό του αναπτέρωσε τις ελπίδες των πολιορκημένων.

Παρά ταύτα, οι δυσκολίες στην πόλη αυξάνονταν και τα τρόφιμα άρχισαν να λιγοστεύουν. Στις 23 Ιουλίου ο ελληνικός στόλος εισήλθε στην λιμνοθάλασσα, καταναυμάχησε τα τουρκικά πλοία και αποβίβασε τροφές και πολεμοφόδια στο Βασιλάδι. Στις 25 Ιουλίου τα ελληνικά πλοία επέστρεψαν και κατάφεραν να νικήσουν τα εχθρικά πλοιάρια που έπλεαν στην λιμνοθάλασσα αποκαθιστώντας την επικοινωνία του  Βασιλαδίου με το Μεσολόγγι. Παράλληλα, την ίδια βραδιά οι Μεσολογγίτες σε συνεννόηση με τον Καραϊσκάκη επεχείρησαν συντονισμένη έξοδο ενώ οι Καραϊσκάκης, Κ.Τζαβέλας και Χρ. Φωτομάρας απ' έξω με 400 άνδρες διέσπασαν τις τουρκικές γραμμές. Ωστόσο το σχέδιο να εκμηδενίσουν τις δυνάμεις του Κιουταχή απέτυχε εμπρός στις υπέρτερες δυνάμεις του εχθρού. Η όλη επιχείρηση απέτυχε, προξένησε όμως μεγάλες απώλειες στον εχθρό, 2.000 περίπου νεκρούς και τραυματίες. Οι συνεχείς

αποτυχίες των Τούρκων, οι μεγάλες απώλειες, οι παρενοχλήσεις από τον Καραϊσκάκη και η έλλειψη εφοδίων είχαν κάμψει το ηθικό των Τούρκων, όχι όμως και την θέληση του Κιουταχή. Ο αγώνας τώρα επικεντρωνόταν σε αψιμαχίες στα χαρακώματα και τους προμαχώνες και στο σκάψιμο υπόγειων αντιχαρακωμάτων (''λαγουμιών'') από τους Έλληνες που ανατίναζαν έτσι τα τουρκικά χαρακώματα. Την επιτυχή αυτή μέθοδο εφάρμοζαν ο μηχανικός Κοκκίνης  και οι περίφημοι ''λαγουμιτζήδες'' Παν. Σωτηρόπουλος και Κώστας Χαρμοβίτης ή ''λαγουμιτζής''.

Το ηθικό των πολιορκημένων , παρά τις δυσκολίες, ήταν υψηλό, και το πάθος τους να αγωνισθούν ακατάβλητο. Ιδού πως περιγράφει την κατάσταση ο Κασομούλης στα απομνημονεύματά του: ''η φρουρά είχε συνηθίσει να βαστά το τσαπί, το φκυάρι και το ντουφέκι εις το χέρι…να τρέχη από τον πόλεμον εις την εργασίαν, και από την εργασίαν εις τον πόλεμον…Αξιωματικοί στρατιώται αμίμητοι διά την καρτερίαν, αμίμητοι διά την αφοβίαν, διά την κακοπάθειαν και κόπους, αμίμητοι διά την ομόνοιάν των τότες…ημπορούσες να τους παρομοιάσης με τα πλέον άγρια ζώα, τα πλέον τρομερά και σκληρά την ώραν του πολέμου με τους εχθρούς, και αγγέλους αναμεταξύ των. Τον πληγωμένον τον έπαιρναν αμέσως πέντε-δέκα σύντροφοί του, τον συνόδευαν χαιρόμενοι…Πνιγμένοι αξιωματικοί και στρατιώται, εις τον καπνόν και εις τον κονιορτόν, εις τον ιδρώτα, και από την πυρίτιδα αλειμμένοι το πρόσωπον και χείρας, με βραχνιασμέναις φωναίς, μόλις εγνώριζες τον φίλον σου και τον διέκρινες εις τον πόλεμον…όλοι οι στρατιώται εφαίνοντο να γυρίζουν μέσα ατρόμητοι, ωσάν λέοντες κλεισμένοι, οι οποίοι ζητούν να ορμήσουν, να ξεσχίσουν, να απολέσουν. Όλοι ζητούσαν εξόδους, και ένας να έκαμνεν κίνημα έκτακτον, ήτον ικανός να κινήση όλους από άμιλλαν, και να γίνουν θαύματα''. Οι περισσότεροι Έλληνες έπασχαν από δυσεντερία, αλλά είχαν την προσοχή τους μόνον στην υπεράσπιση του φρουρίου αδιαφορώντας για τον εαυτό τους.

Στους επόμενους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο ο συνεχής βομβαρδισμός είχε γκρεμίσει τους περισσότερους ελληνικούς προμαχώνες αλλά η αντίσταση εξακολουθούσε. Μάλιστα, στις 7 Αυγούστου έφθασαν στο Μεσολόγγι ενισχύσεις, 1.200 άνδρες με τους Κ.Τζαβέλα, Χρ. Φωτομάρα και Γεωργάκη Βαλτινό, και μικρότερες ενισχύσεις τον μήνα Σεπτέμβριο. Αντιθέτως, στο εχθρικό στρατόπεδο η έλλειψη τροφίμων και οι συνεχείς βροχοπτώσεις είχαν πλήξει το ηθικό των Τούρκων, και ουσιαστικά τους είχαν αδρανοποιήσει. Ο πολιορκητικός κλοιός είχε χαλαρώσει και έτσι στις 26

Οκτωβρίου ο Καραϊσκάκης εισήλθε στο Μεσολόγγι, όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό. Ο Καραϊσκάκης σε συνεννόηση με τον Δημ. Μακρή αποφάσισαν να κάνουν συντονισμένες επιθέσεις και να διασπάσουν τις εχθρικές γραμμές. Θα υπήρχε η δυνατότητα οι Έλληνες να διασκορπίσουν τον στρατό του Κιουταχή εάν οι οπλαρχηγοί της Ανατολικής Στερεάς με τον Κ.Μπότσαρη συντόνιζαν την δράση τους με τον Καραϊσκάκη. Όμως κάποιες διχογνωμίες και έλλειχη συντονισμού οδήγησαν τους Έλληνες σε αδράνεια και αναμονή. Αλλά και ο Κιουταχής τηρούσε στάση αναμονής περιμένοντας να φθάσουν ο Ιμπραήμ και οι Αιγύπτιοι από την Πελοπόννησο.

Οι πολιορκημένοι εκμεταλλεύθηκαν το διάστημα αυτό για να επισκευάσουν τα οχυρώματα, να ξανανοίξουν τις τάφρους και να φτιάξουν τους προμαχώνες. Ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ εμψύχωνε και παρακινούσε τον λαό και τους στρατιώτες στα οχυρωματικά έργα. Όλοι βοηθούσαν στις εργασίες. Τότε οχυρώθηκαν τα νησάκια Κλείσοβα και Ανεμόμυλος. Από τις 12 Δεκεμβρίου η πολιορκία έμπαινε σε νέα φάση με την άφιξη του αιγυπτιακού στρατού και στόλου. Η πολιορκία έβαινε στον έννατο μήνα και οι πολιορκημένοι ήσαν καταπονημένοι από τις μάχες και την έλλειψη τροφίμων. Παρά ταύτα η μαχητικότητά και η αποφασιστικότητα να πολεμήσουν και είτε να νικήσουν είτε να θυσιασθούν μαχόμενοι έδειχνε το πνεύμα ηρωισμού και αυτοθυσίας που διέκρινε τους υπερασπιστές της πόλης, αυτούς τους ελεύθερους πολιορκημένους που παρά τον εχθρικό κλοιό παρέμενα ελεύθεροι και αδούλωτοι στο φρόνημα. Οι πολεμιστές είχαν γίνει σκιά του εαυτού τους, και η πόλη είχε γίνει ερείπια από τους συνεχείς βομβαρδισμούς. Τρόφιμα δεν υπήρχαν, σπίτια ελάχιστα παρέμειναν όρθια και από τα χαλάσματα έπαιρναν υλικό για να ενισχύσουν τις οχυρώσεις.

Ο ίδιος ο Ιμπραήμ έφθασε στο Μεσολόγγι στις 26 Δεκεμβρίου και με υπεροπτικό και αλαζονικό ύφος περιγέλασε τον Κιουταχή γιατί για εννέα μήνες δεν είχε κατορθώσει να καταλάβει αυτόν τον ''φράχτη'' (υποννοώντας την ελλειπή οχύρωση του Μεσολογγίου) ενώ ο ίδιος με τους 10.000 Αιγυπτίους του θα το κατόρθωσε μέσα σε 15 ημέρες. Ο Κιουταχής άφησε την πρωτοβουλία των κινήσεων στον Ιμπραήμ. Ενώ οι Αιγύπτιοι είχαν επιδοθεί σε συνεχή βομβαρδισμό, στις αρχές Ιανουαρίου 1826 ο Αθαν. Κουτσονίκας με 600 άνδρες ενίσχυσαν την φρουρά του Μεσολογγίου ενώ και 25 ελληνικά πλοία υπό τον ναύαρχο Μιαούλη έσπασαν τον ναυτικό κλοιό και αποβίβασαν τρόφιμα και εφόδια στο Βασιλάδι και το Μεσολόγγι. Ωστόσο, καθώς ο Μιαούλης αντιμετώπιζε ελλείψεις σε τρόφιμα και χρήματα αναγκάσθηκε στο τέλος Ιανουαρίου να αναχωρήσει.

Στο Ναύπλιο, έδρα της ελληνικής κυβερνήσεως, ο πληρεξούσιος του Μεσολογγίου Σπυρ.Τρικούπης και απεσταλμένοι από τους αγωνιστές της πόλης παρουσίασαν την τραγική κατάσταση και την επείγουσα ανάγκη να ενισχυθεί η πόλη με χρήματα και τρόφιμα. Διετάχθη η διενέργεια εκτάκτου εράνου για την συγκέντρωση χρημάτων ώστε να μπορέσει ο ελληνικός στόλος να εξοπλισθεί και να πλεύσει στο Μεσολόγγι με τα απαραίτητα εφόδια. Σημειώθηκαν όμως δυσκολίες και καθυστερήσεις στην συγκέντρωση των χρημάτων , και όταν είχε μαζευτεί το απαιτούμενο ποσό, τα ελληνικά πλοία ήσαν έτοιμα μόλις στα μέσα Μαρτίου να αποπλεύσουν. Ήταν όμως αργά, καθώς ο ναυτικός αποκλεισμός του Μεσολογγίου είχε γίνει ασφυκτικός και η πόλη ζούσε τις τελευταίες μέρες της πολιορκίας. Παράλληλα με την ελληνική κυβέρνηση κινητοποιήθηκαν για την συγκέντρωση χρημάτων και οι Έλληνες του εξωτερικού και οι φιλελληνικοί κύκλοι της Ευρώπης. Υπό τις συνεχείς εκκλήσεις του μητροπολίτου Ιγνατίου Ουγγροβλαχίας , του Καποδίστρια και του Ελβετού φιλέλληνος Εϋνάρδου συγκεντρώθηκε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, που δεν πρόφθασε να φθάσει στο Μεσολόγγι, γιατί η πόλη είχε ήδη καταληφθεί από τους Τούρκους.

Οι Αιγύπτιοι με τα κανόνια τους και υπό την καθοδήγηση Γάλλων αξιωματικών του πυροβολικού είχαν προκαλέσει με συνεχείς βομβαρδισμούς ρήγματα στους προμαχώνες της πολύς και πολλά θύματα ιδίως μεταξύ των αμάχων. Όλος ο Φεβρουάριος κύλησε με σκληρές μάχες σώμα με σώμα, ενώ ο Ιμπραήμ συνέχισε να ανοίγει χαρακώματα και προμαχώνες σφίγγοντας περισσότερο τον κλοίο της πολιορκίας. Στις 25 Φεβρουαρίου οι Αιγύπτιοι κατέλαβαν το Βασιλάδι και τρεις μέρες αργότερα τα άλλα δύο νησάκια, τον Ντολμά και τον Πόρο, που αποτελούσαν το προπύργιο της άμυνας του Μεσολογγίου από την πλευρά της λιμνοθάλασσας. Τα νησάκια κυριεύθηκαν παρά την ηρωική αντίσταση της φρουράς τους (350 άνδρες) που σχεδόν όλοι σκοτώθηκαν, μαζί με τον αρχηγό τους, στρατηγό Γ. Λιακατά. Αμέσως έπεσε και το Αιτωλικό στα χέρια των εχθρών αφαιρώντας από τους πολιορκημένους το προγεφύρωμα της χερσαίας τους άμυνας. Τώρα, η μόνη ελπίδα για την πόλη θα ήταν η άφιξη του ελληνικού στόλου η οποία καθυστερούσε για τους λόγους που προαναφέραμε (έλλειψη χρημάτων, δυσκολία εξοπλισμού των πλοίων).

Οι εχθροί επανήλθαν με προτάσεις παράδοσης υπό όρους του Μεσολογγίου, τις οποίες οι πολιορκημένοι απέρριψαν. Στις 25 Μαρτίου ο Κιουταχής επεχείρησε να καταλάβει το νησάκι της Κλείσοβας, που το υπεράσπιζαν μόνον 130 άνδρες υπό τον Παν. Σωτηρόπουλο. Μικρός στολίσκος από εχθρικά πλοία απέκλεισαν την Κλείσοβα, και απεβίβασαν στρατό. Τις συνεχείς επιθέσεις που διηύθυνε ο ίδιος ο Κιουταχής απέκρουσαν με επιτυχία οι λιγοστοί Έλληνες. Στην μάχη μπήκε και ο

Κίτσος Τζαβέλας

Αιγύπτιος Χουσεϊν μπέης. Η μάχη συνεχίσθηκε μέχρι που σκοτείνιασε. Ο θάνατος του Χουσεϊν στην μάχη αποθάρρυνε τους Αιγυπτίους που υποχώρησαν. Τότε οι άνδρες του Κίτσου Τζαβέλα με πλοιάρια από το Μεσολόγγι όρμησαν και κατεδίωξαν τον εχθρό που έφυγε αφήνοντας  1.200 νεκρούς. Η λιμνοθάλασσα γέμισε από πτώματα Αιγυπτίων και Τουρκαλβανών.

Παρά την ηρωική τους αντίσταση, τα περιθώρια και οι αντοχές των πολιορκημένων είχαν λιγοστεύσει. Την 1^η Απριλίου 1826 ενημερώθηκαν ότι ο ελληνικός στόλος με τις ενισχύσεις θα έφθανε μετά από12 ημέρες. Ωστόσο τα λίγα πλοία του Μιαούλη απέτυχαν παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες να διασπάσουν τον τουρκοαιγυπτιακό ναυτικό αποκλεισμό και να ανεφοδιάσουν τους Μεσολογγίτες. Δεν υπήρχαν πλέον άλλα χρονικά περιθώρια. Ήδη από τα μέσα Φεβρουαρίου η κατάσταση μέσα στην πόλη ήταν τραγική. Πολλοί από την έλλειψη τροφίμων άρχισαν να σφάζουν άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια και κατόπιν σκύλους, γάτες και ποντικούς για να τραφούν. Και όταν τελείωσαν και αυτά άρχισαν να τρώνε αρμυρίκια, πικρά χόρτα που φύτρωναν στην λιμνοθάλασσα. Επόμενο ήταν ο υποσιτισμός και οι ασθένειες να προκαλούν πολλούς θανάτους και να αποδυναμώνουν τους μαχητές. Την τραγική κατάσταση της πόλης φανερώνουν ανάγλυφα οι ακόλουθες γραπτές μαρτυρίες.

Γράφει ο διευθυντής των ''Ελληνικών Χρονικών'', τα τυπογραφεία των οποίων είχαν καταστραφεί στον βομβαρδισμό της 21^ης Φεβρουαρίου, Ι. Μάγερ σε επιστολή του λίγο πριν την έξοδο: ''Καταντήσαμεν εις τοιαύτην ανάγκην ώστε να τρεφόμεθα από τα πλέον ακάθαρτα ζώα. Υποφέρομεν φρικτά από πείναν και δίψαν. Προσεβλήθημεν από διαφόρους ασθενείας. 1.740 από τους αδελφούς μας έχουν ήδη αποθάνει. Περισσότεραι από 100.000 βόμβαι ριφθείσαι από τον εχθρόν, κατέστρεαψν τους προμαχώνας και τα οικήματά μας. Το ψύχος μας βασανίζει λόγω της παντελούς ελλείψεως ξύλων. Με όλας τας στερήσεις ταύτας είναι αξιοθαύμαστον θέαμα να βλέπη κανείς το θάρρος  και το υψηλόν φρόνημα της φρουράς μας. Εις ολίγας ημέρας όλοι αυτοί οι γενναίοι θα είναι σκιαί μόνον αγγέλων, μάρτυρες ενώπιον του θρόνου του Θεού, της αδιαφορίας του χριστιανικού κόσμου δι' υπόθεσι, ήτις ήτο ιδική του. Εξ ονόματος όλων των ανδρείων μας σας αναγγέλλω την ενώπιον του Θεού μεθ' όρκου ληφθείσαν απόφασίν μας να υπερασπίσωμεν σπιθαμήν προς σπιθαμήν το έδαφος του Μεσολογγίου και να συνταφιασθώμεν υπό τα ερείπια της πόλεως, παρά να ακούσωμεν πρότασίν τινα περί παραδόσεως. Ζώμεν τας τελευταίας μας στιγμάς. Η ιστορία θέλει μας διακιώσει και οι μεταγενέστεροι θα θρηνήσουν την συμφοράν μας. Εμέ καθιστά υπερήφανον η σκέψις ότι το αίμα ενός Ελβετού, ενός απογόνου του Γουλιέλμου Τέλλου, μέλλει να συμμιχθή με το αίμα των ηρώων της Ελλάδος''.

Ο Ν. Κασομούλης, παρών στις τελευταίες στιγμές του Μεσολογγίου, γράφει στα ''Ενθυμήματα Στρατιωτικά'': ''Από τα μέσα Φεβρουαρίου 1826 άρχισαν πολλαίς φαμελλιαίς να υστερούνται το ψωμί. Μία Μεσολογγίτισσα, ήτις περιέθαλπεν ασθενή και τον αυτάδελφόν μου Μήτρον, ετελείωσεν την θροφή της, και μυστικά, μαζύ με δύο φαμελλιαίς Μεσολογγίτικες, έσφαξαν ένα γαϊδουράκι, πωλάρι που το έφαγαν. Ταις ηύρα οπού έτρωγαν, ερώτησα που ηύραν το κρέας, και τρόμαξεν η ψυχή μου όταν ήκουσα ότι ήτο γαϊδούρι. Μία συντροφιά στρατιωτών Κραβαριτών είχεν έναν σκύλον και, κρυφά και αυτοί, τον έσφαξαν και τον μαγείρευσαν. Εμαθεύθη και τούτο. Ημέραν παρ' ημέραν αυξάνουσα η πείνα, έπεσεν και η πρόληψις και όλα του να τρώγουν ακάθαρτα, και άρχισαν αναφανδόν πλέον να σφάζουν άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια και ακόμη να τα πωλούν μία λίρα την οκά οι ιδιοκτήται των, και που να προφθάσουν; Τρεις ημέραις απέρασαν και ετελείωσαν και αυτά τα ζώα…

Ο συνεργάτης του Γ. Μεσθενέα τυπογράφου καθήμενος εις την οικίαν μας έσφαξεν και έφαγεν μίαν γάταν, και έβελεν τον ψυχογυιόν του Στουρνάρη και εσκότωσεν άλλη μίαν. Τούτος υπέμνησεν εις τους άλλους να πράξουν, και εις ολίγαις ημέραις γάτα δεν έμεινεν…Αρχίσαμεν, περί τας 15 Μαρτίου, ταις πικραλήθραις, χορτάρι της θαλάσσης. Το εβράζαμεν πέντε φοραίς έως ότου έβγαινεν η πικράδα, και

Δημήτριος Μακρής

το ετρώγαμε με ξείδι και λάδι ωσάν σαλάτα, αλλά και με ζουμί από καβούρους ανακατωμένον και τούτο. Εδόθησαν και εις τους ποντικούς, πλην ήταν ευτυχής όστις εδύνατο να πιάση έναν. Βατράχους δεν είχαμε κατά δυστυχίαν. Από την έλλειψιν της θροφής αύξαναν αι ασθένειαι, πονόστομος και αρθρίτις''.

Οι πολιορκημένοι απελπισμένοι από την κατάσταση, συγκεντρώθηκαν όλοι οι αρχηγοί της φρουράς στις 6 Απριλίου 1826 σε σύσκεψη υπό την προεδρία του επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ στην πλατεία της Αγίας Παρασκευής, και ομοφώνως απεφάσισαν να επιχειρήσουν την ηρωική έξοδο την νύκτα της 10ης Απριλίου προς την 11^η, Κυριακή των Βαϊων. Έστειλαν αγγελιοφόρους στον Καραϊσκάκη να τον ειδοποιήσουν να βρίσκεται την νύκτα του Λαζάρου προς Κυριακή των Βαϊων στην μονή του Αγίου Συμεώνος για να τους ενισχύσει κατά την έξοδο με τον στρατό του. Αποφασίσθηκε μυστικά και συντονισμένα να οργανωθεί η έξοδος των πολιορκημένων σε τρία σώματα, τα δύο πρώτα με τους μαχητές υπό τον Δημ. Μακρή ,Κίτσο Τζαβέλα και τον Νότη Μπότσαρη, και το τρίτο με τους Μεσολογγίτες, τα γυναικόπαιδα και τους αμάχους, συνοδευόμενο από 200 στρατιώτες υπό τον Ραζηκότσικα και τον Μήτρο Δεληγιώργη. Σημείο συναντήσεως ορίσθηκε η μονή του Αγίου Συμεώνος. Όσο για τους 600 τραυματίες και ασθενείς στρατιώτες και όσους από τους αμάχους δεν μπορούσαν να μετακινηθούν,αποφασίσθηκε να μείνουν πίσω, οχυρωμένοι στα σπίτια και την πυριτιδαποθήκη, και να πεθάνουν πολεμώντας. Ο Χρήστος Καψάλης, πρόκριτος της πόλης, δήλωσε ότι θα έμενε και αυτός πίσω και την τελευταία στιγμή θα ανατίναζε την οικία του και την πυριτιδαποθήκη ώστε να μην πέσει κανείς στα χέρια των Τούρκων.

Η ηρωική όσο και απέλπιδα απόφαση της εξόδου καταγράφηκε και επισήμως σε πρακτικό που υπαγόρευσε ο Ιωσήφ Ρωγών στον γραμματέα Ν. Κασομούλη, η αρχή του οποίου είχε ως εξής: ''Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος. Βλέποντες τον εαυτόν μας, το στράτευμα και τους πολίτας, εν γένει μικρούς και μεγάλους παρ' ελπίδα εστερημένους από όλα τα κατεπέιγοντα αναγκαία της ζωής προ 40 ημέρας και ότι επληρώσαμεν τα χρέη μας ως πιστοί στρατιώται της πατρίδος εις στενήν πολιορκίανταύτην και ότι, εάν μίαν ημέραν υπομείνωμεν περισσότερον, θέλομεν αποθάνει όρθιοι εις τους δρόμους όλοι. Θεωρούντες εκ του άλλου ότι μας εξέλιπεν κάθε ελπίς βοηθείας και προμηθείας τόσον από την θάλασσαν καθώς και από την ξηράν, ώστε να δυνηθώμεν να βαστάξωμεν, ενώ ευρισκόμεθα νικηταί του εχθρού, αποφασίσαμεν ομοφώνως: η έξοδός μας να γίνει βράδυ εις τας δύι ώρας της νυκτός 10 Απριλίου, ημέρα Σάββατον και ξημερώνοντας των Βαϊων, κατά το εξής σχέδιον, ή έλθη ή δεν έλθη βοήθεια.'' (και ακολουθούν οι οδηγίες για τον σχεδιασμό της εξόδου κατά τμήματα).

Την τελευταία εκείνην νύκτα ο επίσκοπος Ιωσήφ βοηθούμενος από τους ιερείς του κοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων όλους τους κατοίκους της πόλης, και τους 10.500. Όσοι τραυματίες, ασθενείς και γυναικόπαιδα έμειναν πίσω αποχωριζόμενοι με σπαραγμό ψυχής τους δικούς τους που θα επιχειρούσαν την έξοδο. Τα τρία σώματα της εξόδου ήσαν έτοιμα σύμφωνα με τον σχεδιασμό. Πολλές γυναίκες  αποφάσισαν να ακολουθήσουν τους άνδρες τους στην έξοδο. Όταν σκοτείνιασε άρχισαν όλοι να συγκεντρώνονται στα προκαθορισμένα σημεία. Στις 6.30 ακούσθησαν οι πυροβολισμοί των επικουρικών ελληνικών δυνάμεων που ήσαν στον Ζυγό, όπως είχε συμφωνηθεί. Ταυτοχρόνως όμως άρχισε και το πυροβολικό του Ιμπραήμ να βάλει. Αυτό δημιούργησε την εντύπωση στους Μεσολογγίτες ότι προδόθηκε το σχέδιό τους από τους ελληνικούς πυροβολισμούς. Όμως το σχέδιο της εξόδου είχε γίνει γνωστό στον Ιμπραήμ από κάποιον εξωμότη πιθανώς, δεν είναι εξακριβωμένο πως προδόθηκε το σχέδιο της εξόδου. Έτσι όταν άρχισε η έξοδος του Μεσολογγίου ο Ιμπραήμ ήταν ενήμερος, είχε τοποθετήσει τον στρατό του στις κατάλληλες θέσεις και τους περίμενε.

Οι πολιορκημένοι συνέχισαν όπως προέβλεπε το σχέδιο. Μέσα στο σκοτάδι ξεκίνησαν να περνούν τις γέφυρες της τάφρου. Οι Τουρκοαιγύπτιοι τους υποδέχθηκαν με καταιγισμό πυρών και βομβίδων, και τους καθήλωσαν στην τάφρο επί μίαν ώρα. Αφού οι Μεσολογγίτες ματαίως περίμεναν την κίνηση αντιπερισπασμού από τους έξω Έλληνες του Ζυγού, απεφάσισαν όπως όπως μπορούσαν να συνεχίσουν την έξοδό τους. Όσοι ήσαν πιο δυνατοί κατόρθωσαν να διασπάσουν τον εχθρικό κλοιό. Οι πιο αδύναμοι έμειναν πίσω. Τότε στο τρίτο σώμα με τα γυναικόπαιδα δημιουργήθηκε σύγχυση και πανικός καθώς ακούσθηκε η φωνή ''Οπίσω! Οπίσω!'' , και άρχισαν να επιστρέφουν στην πόλη αποκομμένοι από τα δύο άλλα τμήματα των Ελλήνων που είχαν προχωρήσει. Οι Τουρκοαιγύπτιοι ασυγκράτητοι άρχισαν να εισέρχονται στην τάφρο και να μπαίνουν στην πόλη. Τότε οι Έλληνες ανατίναξαν τις υπόγειες στοές που είχαν σκάψει και υπονομεύσει με εκρηκτικά, και μία τεράστια φλόγα φώτισε τον ουρανό.

Τα δύο πρώτα τμήματα συνέχισαν την πορεία προς τον Ζυγό προσπαθώντας να ανοίξουν δρόμο ανάμεσα από τις εχθρικές δυνάμεις που σε κάθε στάδιο της διαδρομής τους είχαν στήσει ενέδρα. Μέσα από σκληρές μάχες πέρασαν από το Ευηνοχώρι με μεγάλες απώλειες και έφθασαν στους πρόποδες του Ζυγού καθ' οδόν προς την μονή του Αγίου Συμεώνος για να συναντήσουν 3.000 Αλβανούς που τους περίμεναν. Παρά τον αιφνιδιασμό και την σύγχυση των Ελλήνων αλλά και την διάσπασή τους σε μικρές ομάδες, οι Έλληνες συνέχισαν να πολεμούν τον εχθρό, έχοντας όμως βαριές απώλειες. Ένα μικρό σώμα από τις ελληνικές  δυνάμεις του Ζυγού, περίπου 100 Σουλιώτες, ήρθαν σε ενίσχυση των Μεσολογγιτών, και κατόρθωσαν να τρέψουν σε φυγή τους Αλβανούς.

Καθώς είχε αρχίσει να ξημερώνει η Κυριακή των Βαϊων, η μάχη στον Ζυγό είχε σταματήσει. Όσοι από τους Έλληνες κατόρθωσαν να φθάσουν στην κορυφή του Ζυγού απ' όπου έβλεπαν κάτω το Μεσολόγγι να φλέγεται και να ακούγονται πυροβολισμοί, κανονιοβολισμοί και συνεχείς εκρήξεις. Ήσαν οι Έλληνες του τρίτου τμήματος της εξόδου που είχαν οπισθοχωρήσει στην πόλη καθώς και όσοι τραυματίες, άρρωστοι και αδύναμοι είχαν μείνει πίσω και εγκλωβίσθηκαν στο Μεσολόγγι. Αυτοί συνέχιζαν την μάχη από σπίτι σε σπίτι όπου είχαν οχυρωθεί, και όταν πλησίαζαν οι εχθροί

ανατίναζαν τα σπίτια τους  μαζί με τους εαυτούς τους και πολλούς εχθρούς. Συνεχείς εκρήξεις ακούγονταν από παντού και ολόκληρη η πόλη καιγόταν. Τα τελευταία σημεία αντιστάσεως ήταν η οικία του Χρ. Καψάλη όπου είχαν καταφύγει οι γέροντες και τα γυναικόπαιδα. Καθώς πλησίαζαν οι εχθροί ο Χρ. Καψάλης έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ανατινάχθηκε μαζί με τα γυναικόπαιδα και  τους εχθρούς. Το ίδιο έπραξε και ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ που είχε καταφύγει στον Ανεμόμυλο μαζί με γυναικόπαιδα. Όταν είδε τους εχθρούς να πλησιάζουν ανατίναξε και αυτός τον Ανεμόμυλο.

Την επομένη ημέρα, στις 12 Απριλίου 1826 η πόλη του Μεσολογγίου ήταν παντελώς κατεστραμμένη. Μόνη η οικία Τρικούπη είχε σωθεί και ο Ιμπραήμ την χρησιμοποίησε ως κατάλυμα του. Αλλά και οι απώλειες σε ζωές ήσαν τεράστιες. Μεγάλος αριθμός γυναικοπαίδων που αιχμαλωτίσθηκαν εστάλησαν στην Αίγυπτο. Από τους 3.000 στρατιώτες που πήραν μέρος στην έξοδο, μόνο οι 1.300 σώθηκαν και έφθασαν στον Πλάτανο, στο στρατόπεδο του Καραϊσκάκη. Οι 1.700 σκοτώθηκαν κατά την έξοδο. Ανάμεσα στους νεκρούς ήσαν ο Αθαν. Ραζηκότσικας,, ο Νικ. Στουρνάρας, αρχηγός της φρουράς της πόλης, ο Παλαμάς, ο Κοκκίνης, ο Ελβετός Μάγερ με την οικογένειά του, και πολλοί Γερμανοί και άλλοι φιλέλληνες. Από τις γυναίκες μόλις 13 Σουλιώτισσες γλύτωσαν. Οι απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων ανήλθαν σε 5.000.

Από γαλλικές πηγές του προξένου της Γαλλίας στα Χανιά που είχε υπ' όψιν αναφορές Αιγυπτίων και Γάλλων αξιωματικών ιδού πώς περιγράφονται οι τελευταίες στιγμές του Μεσολογγίου :'' Το πιο μεγάλο μέρος των Ελλήνων (κατά την έξοδο)  κυκλώθηκε και κατακόπηκε εκτός από 400-500 άνδρες που μπόρεσαν να κάνουν ένα άνοιγμα και να διαφύγουν. Μερικές εκατοντάδες μπόρεσαν να επιστρέψουν στην πόλη και ξαναμπήκαν ανακατωμένοι με τους Τούρκους που τους κυνηγούσαν. Ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων , γέροι, γυναίκες, παιδιά, πληγωμένοι είχαν μείνει εκεί. Τότε έγινε μία τρομακτική σφαγή. Κάθε σπίτι έγινε και ένα κάστρο που υπήρξε μάρτυρας των πιο τολμηρών πράξεων, κάθε στιγμή ακούγονταν εκρήξεις από την φωτιά που έβαζαν οι κυνηγημένοι κάτοικοι στις πυριτιδαποθήκες στα διάφορα σημεία της πόλεως. Αυτές οι τρομακτικές σκηνές βάσταξαν σχεδόν όλη την νύκτα. Ένας μεγάλος αριθμός Τούρκων σκοτώθηκε από Τούρκους. Ήταν πραγματικά δύσκολο να αναγνωρισθούν. Την αυγή, στις 11 Απριλίου, έπαψαν οι σφαγές και έτσι υψώθηκε η τουρκική σημαία πάνω στα ερείπια του Μεσολογγίου.

Οι κάτοικοι του Μεσολογγίου πολέμησαν με το πιο μεγάλο θάρρος. Είναι πιθανόν η πόλη να μην έπεφτε, αν είχε τρόφιμα. Πάρα πολλές γυναίκες, ντυμένες με ανδρικά ρούχα και οπλισμένες, βρέθηκαν ανάμεσα στους νεκρούς. 5.000 Έλληνες χάθηκαν και 6.000 γυναίκες και παιδιά οδηγήθηκαν στην σκλαβιά στην Κων/πολη και στην Αλεξάνδρεια. Ως προς τις απώλειες των Τούρκων, είναι δύσκολο να τις μάθουμε. Ομολογούν ότι ήταν σημαντικές''.

Η δωδεκάμηνη πολιορκία του Μεσολογγίου, η ηρωική αντίσταση και η έξοδος όπως και η αυτοθυσία των Ελλήνων υπερασπιστών του, προκάλεσε μεγάλο θαυμασμό και συγκίνηση όχι μόνον τους Έλληνες αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη. Η θυσία του Μεσολογγίου, ο ηρωισμός των υπερασπιστών του και η αυτοθυσία των αμάχων ξεσήκωσε μεγάλο κύμα φιλελληνισμού στην Ευρώπη και συνέβαλε στην ευνοϊκή αντιμετώπιση του ελληνικού ζητήματος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στο Παρίσι μόλις έγινε γνωστή η είδηση για την πτώση του Μεσολογγίου οι φοιτητές οργάνωσαν διαδήλωση και κατευθύνθηκαν στα ανάκτορα ζητώντας από τον Γάλλο βασιλέα να λάβει ανοικτά θέση υπέρ των Ελλήνων. Ο Σατωβριάνδος στην γαλλική Βουλή και ο Πάλμερστον στο αγγλικό κοινοβούλιο μίλησαν με θαυμασμό για τον ηρωισμό των Μεσολογγιτών, ενώ στην Γερμανία οι ιστορικοί Νείμπουρ και Θείρσιος σε ομιλίες τους ξεσήκωσαν τα φιλελληνικά αισθήματα του

γερμανικού λαού.. Έρανοι για την συγκέντρωση χρημάτων για την ενίσχυση του ελληνικού αγώνος και την απελευθέρωση των αιχμαλώτων γυναικοπαίδων του Μεσολογγίου οργανώθησαν σε όλη την Ευρώπη. 

 

 

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος της Βαυαρίας συνεισέφερε πολλά όπως και ο Ελβετός Εϋνάρδος, φίλος του Καποδίστρια. Ποιητές, γλύπτες, ζωγράφοι, όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ, ο Γκαίτε, ο Ντελακρουά, ο Ευγένιος ντε Λανσάκ, με τα έργα τους εξύμνησαν την δόξα του Μεσολογγίου. Όσοι από τους υπερασπιστές του Μεσολογγίου διεσώθησαν ήσαν αγανακτισμένοι με την αδράνεια που επέδειξαν οι άλλες επικουρικές ελληνικές δυνάμεις που δεν τους είχαν βοηθήσει αποτελεσματικά και όσο έπρεπε. Οι περισσότεροι κατευθύνθηκαν στα Σάλωνα (Άμφισα) όπου αναπαύθηκαν. Πολλοί πήγαν στο Ναύπλιο, στην έδρα της ελληνικής κυβερνήσεως, και έγιναν δεκτοί με τιμές ηρώων, με κανονιοβολισμούς και επευφημίες. Η κυβέρνηση φρόντισε για την ανακούφιση και ξεκούραση των καταπονημένων ανδρών της φρουράς μοιράζοντας τους τρόφιμα, φάρμακα, είδη ρουχισμού.

Το Μεσολόγγι έμεινε υπό τουρκική κατοχή  μέχρι τις 2 Μαΐου 1829, όταν ο Αυγουστίνος Καποδίστριας με 4.000 άνδρες και στόλο υπό τον Μιαούλη κατευθύνθηκαν στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό. Η τουρκική φρουρά συμφώνησε να παραδοθεί. Η χαρμόσυνη είδηση ότι στο Μεσολόγγι, σύμβολο του ηρωισμού και του αγώνος των Ελλήνων, κυμάτιζε και πάλι ελεύθερα η ελληνική σημαία έγινε πρόξενος συγκινητικών εκδηλώσεων. Στην Αίγινα, στις 8 Μαΐου έγινε μεγάλη γιορτή, στην οποία ο Σπυρ. Τρικούπης μίλησε στην εκκλησία με λόγους θερμούς. Η πόλη φωταγωγήθηκε και ο Τρικούπης έδωσε μεγάλη δεξίωση για την απελευθέρωση της πατρίδος του. Ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας σε διάγγελμά του που άρχιζε με την φράση ''Ηυδόκησεν ο Κύριος και επί των τειχών του Μεσολογγίου κυματίζει πλέον η σημαία του Σταυρού'', όρισε να τιμηθούν οι ήρωες του Μεσολογγίου, να αναπεμφθεί ειδική δέηση για την ανάπαυση των πεσόντων στις μάχες του Μεσολογγίου, και να συνταχθεί κατάλογος με τα ονόματα των πεσόντων, να συγκεντρωθούν τα οστά τους και  και να τοποθετηθούν σε ειδικό μνημείο. Αλλά και στην Ευρώπη η είδηση για την απελευθέρωση του Μεσολογγίου προκάλεσε εκδηλώσεις ενθουσιασμού, τιμητικές εκδηλώσεις και εορτές. Ιδιαιτέρως ο φιλέλληνας βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος (πατέρας του Όθωνος, του μετέπειτα πρώτου βασιλέως της Ελλάδος) τίμησε το χαρμόσυνο γεγονός.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Στο Μεσολόγγι το πνεύμα της ηρωικής αντιστάσεως και η μνήμη των αγωνιστών και της Εξόδου παραμένουν διαρκώς ζωντανά. Περπατώντας κανείς στους δρόμους της πόλης όπως αυτή ανοικοδομήθηκε μετά την απελευθέρωση αισθάνεται κανείς ότι βαδίζει στους δρόμους της ιστορίας, ανάμεσα στις μορφές των ηρώων. Οι ονομασίες των δρόμων μας τους φέρνουν στην μνήμη: πλατεία Μάρκου Μπότσαρη, ''Ελληνικών Χρονικών'', Μήτρου Δεληγιώργη, οδοί που φέρουν ως επί το πλείστον ονόματα αγωνιστών του 1821. Σε έναν ειδικό χώρο, το  Ηρώον, υπάρχουν οι τάφοι και τα μνημεία των πεσόντων ηρώων με τις προτομές τους. Εκεί βρίσκεται οι τάφοι του Μάρκου Μπότσαρη, Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ο ανδριάντας του Λόρδου Βύρωνος, οι προτομές επάνω στους τάφους των οπλαρχηγών Γεωργίου Κίτσου, Μήτρου Δεληγεώργη, Σπυρ. Κοντογιάννη, Αθαν. Ραζηκότσικα, Δημ. Μακρή, Δήμου Τσέλιου, Αλεξ. Βλαχόπουλου, Κων/νου Βλαχόπουλου, Νικ. Στουρνάρα, Θεοδ. Γρίβα, Δημ. Σιδέρη, του επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ, του προκρίτου Χρ. Καψάλη, των διοικητών της πόλεως κατά την πολιορκία Ιω. Παπαδιαμαντοπούλου, Δημ. Θέμελη, του Ιάκωβου Μάγερ με τεμάχιο εκ των πιεστηρίων του τυπογραφείου του, τα μαρμάρινα μνημεία των Αμερικανών, Γερμανών, Πολωνών, Σουηδών Φιλελλήνων κ.ά. Στο μέοο του Ηρώου δεσπόζει ο Τύμβος των πεσόντων κατά την έξοδο αγωνιστών, όπου ετάφησαν τα οστά τους. Κάθε χρόνο το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαϊων γίνονται εθνικές εορτές σε ανάμνηση της εξόδου με αναπαράσταση της εξόδου και της ανατινάξεως της οικίας του Χρήστου Καψάλη. Η μνήμη των ηρώων και η πνευματική παρακαταθήκη στους νεωτέρους διατηρείται ζωντανή στο Μεσολόγγι και ανάμεσα στους κατοίκους της που με υπερηφάνεια τιμούν τους ηρωικούς τους προγόνους και τους μεγάλους άνδρες της πολιτικής και των γραμμάτων που ανέδειξε η Ιερά Πόλις του Μεσολογγίου.

Δείτε - ακούστε την ιστορία της Β΄ πολιορκίας και της Εξόδου

Διαβάστε περισσότερα