Τα βιβλία και τα ταξίδια ως η «τέχνη του υπάρχειν μαζί»

Κείμενο: Μουντούρης Παναγιώτης, Ψυχοθεραπευτής

Ποια συγγένεια μπορεί να έχουν τα βιβλία με τα ταξίδια; Μπορούμε να εντοπίσουμε σημεία επαφής μεταξύ της ανάγνωσης και του ταξιδιού; Υπάρχει κάποια αγεφύρωτη απόκλιση ανάμεσα στην ανάγνωση ενός βιβλίου και στην εμπειρία των διακοπών;

Το βιβλίο αποτελεί το εισιτήριο προς τον κόσμο. Γεννά την περιέργεια και εξάπτει την αναγνωστική φαντασία. Κατά την ανάγνωση οι λέξεις, τα πρόσωπα, ο αφηγηματικός λόγος, τα τοπία και τα άγνωστα μέρη αναπλάθονται ψηλαφητά στη φαντασία του αναγνώστη, με έναν μυθικό τρόπο, που κάποιες φορές ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ενώ κάποιες άλλες απέχουν πολύ από αυτή. Η επιδέξια ισορροπία μεταξύ της φαντασιωσικής σκηνογραφίας της ανάγνωσης και του πραγματικού κόσμου λειτουργεί ως το διάσελο ανάμεσα στο δικό μας τρόπο που νιώθουμε, βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και στον τρόπο των άλλων. Γίνεται αντιληπτό πως το βιβλίο συμβάλει στην αναγνώριση της διαφορετικότητας, στην αποδοχή του άλλου και κατ’ επέκταση στη δυνατότητα να είμαστε «κάποιοι» με οριοθετημένα σύνορα. Επίσης τόσο η περιέχουσα ιστορία ενός βιβλίου που διαθέτει αρχή, μέση και τέλος όσο όμως και το βιβλίο ως αντικείμενο που εμπεριέχεται και εσωκλείεται ανάμεσα σε ένα εξώφυλλο, στο περιεχόμενο και στο οπισθόφυλλο, λειτουργούν ως πυλώνες διαμόρφωσης ενός συμβολικού πλαισίου που βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφτεί τα ψυχικά και σωματικά του σύνορα, που αρχίζει ο ίδιος  και που ξεκινάει ο άλλος, τι είναι δικό του και τι είναι του άλλου, που τελειώνει η δική του ανάγκη και επιθυμία και που ξεκινά του άλλου. Η ολοκλήρωση της ανάγνωσης ενός βιβλίου πάντα θα υπενθυμίζει στον αναγνώστη το αναπόφευκτο τέλος κάθε εμπειρίας, κάθε ομορφιάς, κάθε ονείρου, κάθε ανάμνησης.

Θα μπορούσε να βιώσει κανείς παρόμοιες λειτουργίες, με αυτές της ανάγνωσης, μέσα από την εμπειρία του ταξιδιού;

Αν μέσα από την ανάγνωση πραγματοποιείται μια φαντασιωσική απόδραση από την πραγματικότητα, το ταξίδι αναλαμβάνει να μετατρέψει αυτή τη συμβολική εξόρμηση σε πραγματική. Αν μέσω του βιβλίου ο αναγνώστης έρχεται σε μια υποκειμενική επαφή με τη διαφορετικότητα, το ταξίδι φέρνει τον επισκέπτη σε πλήρη επαφή και συσχέτιση με το ξένο, το άγνωστο, το αλλότροπο. Το ταξίδι αποκαθηλώνει από το βάθρο της φαντασίας τα πρόσωπα, τους ήρωες, την πλοκή και τα εγκαθιστά εντός του πραγματικού κόσμου. Ο ταξιδιώτης ερχόμενος σε επαφή με διαφορετικές κουλτούρες, γλώσσες και πολιτισμούς, η θέαση  με ένα μωσαϊκό ανθρώπων και τόπων, η συναγωγή αναμνήσεων, εικόνων, γεύσεων και αρωμάτων διαμορφώνουν στον ψυχισμό του την αίσθηση ότι παρόλο που είναι διαφορετικός από τον άλλο αυτό δεν αποτελεί κανένα εμπόδιο για να συσχετιστεί μαζί του. Άλλωστε κανείς μπορεί να συλλάβει τη διαφορετικότητα ενός άλλου ατόμου μόνο στο μέτρο που η συνείδηση του είναι ανοιχτή στα δικά του ένστικτα, συναισθήματα και φαντασιώσεις. Σε πλήρη αντιστοιχία με το βιβλίο, η προετοιμασία για το ταξίδι, η βίωση της εμπειρίας της ανακάλυψης ενός καινούριου τόπου αλλά και η προετοιμασία για την επιστροφή και το τέλος του ταξιδιού, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για συσχέτιση με τον άλλο αλλά και για την ικανότητα αποεπένδυσης και επιστροφής στην αυτονομία.

Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, γίνεται ένα μάζεμα από τα βιβλία της χρονιάς που ξεχώρισαν και συζητήθηκαν. Φέτος αποπειράθηκα να προσεγγίσω τα βιβλία από μια διαφορετική ψυχική και αναγνωστική θέαση. Εν όψει των διακοπών, συγκέντρωσα εκείνα τα βιβλία, η ανάγνωση των οποίων, με έφερε σε επαφή με τη διαφορετικότητα.

• Στ΄αμπέλια, Σταύρος Ζουμπουλάκης εκδ. Πόλις

Η ιστορία του Σταύρου Ζουμπουλάκη, που αν και αυτοβιογραφική είναι σαν να διηγείται  με απόλυτη ακρίβεια και σαφήνεια τα παιδικά καλοκαιριά του καθένα, αναδιφεί τη σκληρή και συνάμα νοσταλγική, πάλαι ποτέ ζωή της ελληνικής επαρχίας. Τα αμπέλια δεν αναφέρονται σε αμπελώνες, μήτε σε περιοχή ή ονομασία χωριού, αλλά στο μέρος στο οποίο έβγαζαν το καλοκαίρι οι κάτοικοι στη Συκιά της Λακωνίας γενέτειρα του Σταύρου Ζουμπουλάκη. Ο αναγνώστης συντροφεύει τις παιδικές αναμνήσεις του συγγραφέα στα υπαίθρια αυτοσχέδια καταλύματα, τα λεγόμενα καλύβια ή τσαρδιά, στα οποία οι κάτοικοι του χωριού, στενεμένοι οικονομικά και βιοπαλαιστές της σκληρής και κακοτράχαλης καθημερινότητας, συλλέγουν τους καρπούς της γης για τις βιοποριστικές τους ανάγκες. Και αυτό είναι το νόημα που αξίζει η ανάγνωση της αυτοβιογραφικής ιστορίας του Σταύρου Ζουμπουλάκη, η ανάδειξη της ανάγκης για το άχθος της  επιβίωσης σε μια εποχή δύσκολη, με αντίπαλο τη φύση,  που τα προς το ζην έχουν μεγαλύτερη σημασία από την αισθητική.

• Δύο, Έλενα Μαρούτσου (Δεύτερη φωνή Ούρσουλα Φωσκόλου) εκδ. Κίχλη

Μετά τον αιφνίδιο θάνατο της μητέρας της η Μυρτώ ανακαλύπτει μια σειρά από επιστολές. Το περιεχόμενο των επιστολών κλονίζει συθέμελα την ηρωίδα η οποία ξεκινά ένα ταξίδι με αφετηρία τα ψυχικά της έγκατα και εκτείνετε μέχρι την Σέριφο των πρώτων εργατικών κινητοποιήσεων ανασκαλεύοντας το οικογενειακό της πορτρέτο και μέσω αυτού την ατομική της ταυτότητα, το μυστήριο της αιώνιας γυναικείας σεξουαλικότητας προσωποποιημένο στο δεσμό μητέρας-κόρης αλλά και όσα εγγράφονται σε αυτή τη σύνδεση που δρα μέσω του συναισθηματικού και φαντασιακού ομφάλιου λώρου. Η σκαλωσιά πάνω στην οποία θα οικοδομηθεί το μυθιστορηματικό μωσαϊκό αλλά και η ψυχική ταυτότητα της ηρωίδας αποτελείται από δύο παραμύθια. Η αφήγηση και ο λόγος των παραμυθιών εμπεριέχουν αποτυπώματα της βιωμένης τραυματικής εμπειρίας και ταυτόχρονα όλα όσα η μητέρα της Μυρτώς σκέφτηκε, φαντάστηκε, φαντασιώθηκε.  Η μητέρα δεν αφηγούνταν στην Μυρτώ παραμύθια, ούτε βέβαια τη δική της ιστορία με ευκρινή τρόπο αλλά δραματοποιούσε, στην κυριολεξία, ένα κρυφό τραύμα που προοριζόταν να παραμείνει κρυφό. Καθώς το ένα γράμμα διαδέχεται το επόμενο  και η αφήγηση προχωρεί, η όλο και πιο βαθιά αναδίφηση της διαγενεακής και υπεργενεακής κληρονομιάς της Μυρτώς θυμίζει την πορεία των μεταλλωρύχων στις μαύρες στοές της Σερίφου ορύσσοντας τα έγκατα της γης. Όταν πια συμβαίνει η μοιραία συνάντηση της Μυρτώς με το πρόσωπο κλειδί του μυστικού το μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου μετατρέπεται σε έναν πεπτικό σωλήνα ο οποίος μετασχηματίζει σε αναπαραστάσεις τις νέες πληροφορίες που ο ψυχικός χώρος της Μυρτώς μπορεί πλέον να ενδοβάλει, να αποσυνθέσει, να παραλλάξει και να αφομοιώσει δίνοντας ένα νόημα στην ιστορία της.

• Ανάποδες στροφές, Πέλα Σουλτάτου  εκδ. Καστανιώτη

Ο Μανόλης, λίγο πριν δύσει ο χρόνος, στο μεταίχμιο του παλιού με το νέο, αδυνατεί να ακολουθήσει την παρέα του στο σκυλάδικο, και πως θα μπορούσε άλλωστε αφού στην τσέπη του υπάρχουν μόνο πέντε ευρώ. Για να τιθασεύσει τα αισθήματα οργής και ζήλειας προφασίζεται το πρόβλημα υγείας που έχει, είναι ασθματικός. Στην αδυναμία του να εμπεριέξει,  να μεταβολίσει και να ενσωματώσει στο Εγώ του τον αποκλεισμό από τον Άλλο, τον φθόνο του για αυτό που έχει στην κατοχή και απολαμβάνει ο Άλλος,  αποφασίζει να επιστρέψει σπίτι και να βρει τις οικονομίες της μητέρας του για την επικείμενη κατάταξή του στο στρατό.  Στην προσπάθειά του να ανακαλύψει το κομπόδεμα βρίσκεται μπροστά σε ένα ημερολόγιο – αμαρτολόγιο της μητρός. Αν θέλουμε να δούμε τον Μανόλη να καταρρέει ψυχικά, να παλινδρομεί, να χάνει τον έλεγχο του εαυτού του, να κλυδωνίζεται η ζωή του και να τρέμει στην προοπτική της τιμωρίας – έστω και για πρώτη φορά στη ζωή του –  θα πρέπει να εμπιστευτούμε τη γραφή της Πέλας Σουλτάτου η οποία σκηνογραφεί μια παραλλαγή της τραγωδίας του Οιδίποδα.

• Ολομόναχος, Νίκος Παναγιωτόπουλος εκδ. Μεταίχμιο

Ένα μυστικό καλά κρυμμένο για πάνω από μισόν αιώνα έρχεται ανέλπιστα στην επιφάνεια για να φωτίσει το αόρατο νήμα που συνδέει τη ζωή του συγγραφέα με εκείνη του πατέρα του. Η σπαρακτική αφήγηση της οικογενειακής ιστορίας αποτελεί ένα Γράμμα στον Πατέρα – μια ετεροχρονισμένη πράξη αποδοχής της άυλης πατρικής κληρονομιάς. Την ίδια στιγμή όμως αποτελεί κι ένα είδος διαθήκης, νουθεσία και ευχή μαζί προς τον δικό του γιο – μια απεγνωσμένη προφητεία ή προκαταβολική απολογία για όσα θα του κληροδοτήσει θέλοντας και μη.

• Γάλα μαγνησίας, Κώστας Ακρίβος εκδ. Μεταίχμιο

Νεανικοί έρωτες, ποδόσφαιρο στις αλάνες, τσιγάρα στα κρυφά, φάρσες σε καθηγητές και συμμαθητές, πολιτικές ανησυχίες, σχέδια και όνειρα για το μέλλον είναι οι καθημερινές έγνοιες μιας παρέας εφήβων που μεγαλώνουν εσώκλειστοι σ’ ένα εκκλησιαστικό οικοτροφείο του Βόλου της δεκαετίας του ’70. Σε μια πόλη που καθρεφτίζεται στα νερά του παρελθόντος, σε μια χώρα που προσπαθεί σιγά σιγά να συνέλθει από τα σκοτάδια της δικτατορίας, ο κάθε άλλο παρά μεγαλόσωμος Αχιλλάκος, ο ψαρομούρης Μπράσκας, ο σωσίας του τραγουδιστή των Rolling Stones Μικ και ο αριστεροπόδαρος Ζερβής είναι έτοιμοι να ανοίξουν φτερά για τα ωραία χρόνια που έπονται, ώσπου ένα τραγικό περιστατικό έρχεται να σημαδέψει τη ζωή τους. Χρόνια αργότερα, οι ήρωες εξακολουθούν να βασανίζονται από αγωνιώδη ερωτήματα σχετικά μ’ αυτό: Τι πραγματικά συνέβη. Έγιναν όλα έτσι όπως τα θυμούνται ή μήπως η μνήμη του καθενός άλλα γεγονότα τα εξωράισε και άλλα τα αλλοίωσε προς το χειρότερο; Μπορούμε να εμπιστευτούμε αποκλειστικά και μόνο τη δική μας μνήμη ή χρειαζόμαστε και τις μνήμες των φίλων μας για να μάθουμε την αλήθεια, ακόμα κι αν αυτή πονάει;

• Μετάβαση, Rachel Cusk εκδ. Gutenberg

Μετά το χωρισμό, η Φαίη, η συγγραφέας που γνωρίσαμε στο “Περίγραμμα”, αντιμετωπίζει την απώλεια και αποφασίζει ν’ αλλάξει την πραγματικότητά της. Μετακομίζει στο Λονδίνο με τους έφηβους γιους της και τολμά να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με ό,τι μέχρι τότε απέφευγε. Ανακαινίζει το σπίτι της, συγκρούεται με τον ένα της γιο, επανασυνδέεται με παλιούς φίλους, γνωρίζει καινούργια άτομα, συναντάει άλλους συγγραφείς και ερωτεύεται ξανά. Στη Μετάβαση βλέπουμε τον αγώνα μιας γυναίκας ν’ αγαπήσει τον εαυτό της και να πιστέψει στη ζωή.

• Και τώρα, ανθρωπάκο; , Hans Fallada εκδ. Gutenberg

Αρχές 1930: Το γερμανικό κράτος αδυνατεί να πληρώσει τα χρέη του, οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες πιέζουν για τα χρήματα τους, οι μισθοί κατρακυλούν, οι απολύσεις είναι καθημερινό φαινόμενο, η ανεργία αυξάνεται ταχύτατα, οι Ναζί επίσης.
Τρία χρόνια πριν ο Χίτλερ καταλάβει την εξουσία ο Γιοχάνες Πίνεμπεργκ και η αγαπημένη του Έμα, το Μανάρι όπως την αποκαλεί, μαθαίνουν πως πρόκειται να αποκτήσουν παιδί και αποφασίζουν να παντρευτούν. Εκείνος ελπίζει σε μια δεύτερη δουλειά, αλλά τελικά απολύεται και από αυτή που έχει. Αναγκάζονται να μετακομίσουν στο Βερολίνο. Εκεί, ανάμεσα σε κομμουνιστές, Ναζί, Εβραίους, φτωχά νοικοκυριά, πολυτελείς επαύλεις και καμπαρέ, προσπαθούν όχι απλώς να εξασφαλίσουν το ψωμί τους, αλλά και να διασώσουν την αξιοπρέπειά τους.

Καλές αναγνώσεις, καλές διακοπές

*Σύνθεση: Νίκος Λύτρας, Βάρκα με πανί (Πάνορμος, Τήνος), Λάδι σε μουσαμά

Διαβάστε περισσότερα

Κάθισες στην Ισπανική Σκάλα της Ρώμης; 400 ευρώ!

Τετρακόσια ευρώ. Αυτό είναι το πρόστιμο που αποφάσισε το δημοτικό συμβούλιο να επιβάλλεται σε όποιον θέλει να κάθεται στην περίφημη Ισπανική Σκάλα στη Ρώμη. Πρόκειται για ένα μέτρο κατά του μαζικού τουρισμού. Αστυνομικοί επιβλέπουν από αυτή την εβδομάδα εάν το μέτρο τηρείται ή όχι.
Η Ρώμη δεν είναι η μόνη πόλη της Ευρώπης που παίρνει μέτρα κατά του μαζικού τουρισμού. Η Βαρκελώνη για να βάλει φρένο αποφάσισε να απαγορεύσει τη λειτουργία νέων ξενοδοχείων και να επιβάλει αυστηρότερους κανόνες στην ενοικίαση τουριστικών κατοικιών. Οι κάτοικοι της πόλης των 1,6 εκ. υποφέρουν από τα υψηλά ενοίκια λόγω του μαζικού τουρισμού.

Η Βενετία θέλει να διώξει τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια από τα κανάλια της και να τα στέλνει σε άλλο λιμάνι, κάτι που ωστόσο μπορεί να διαρκέσει πολύ μέχρι να ολοκληρωθούν τα απαραίτητα έργα. Πιο εφικτή είναι η επιβολή 'εισφοράς εισόδου' στην πόλη για τους τουρίστες που μπορεί τα επόμενα χρόνια να φθάσει και τα 10 ευρώ ανά άτομο.
Παρόμοια τα προβλήματα και στο Ντουμπρόβνικ. Ο δήμος αποφάσισε την είσοδο μόνο δυο κρουαζιερόπλοιων την ημέρα και μέχρι μόνο 5.000 τουριστών. Το Ντουμπρόβνικ δεν έγινε πλουσιότερο από τον μαζικό τουρισμό. Οι περισσότεροι τουρίστες μένουν μόνο λίγες ώρες και κατά μέσο όρο ξοδεύουν λιγότερο από 10 ευρώ την ημέρα.
Πέρυσι πρέπει να επισκέφθηκαν το Άμστερνταμ γύρω στα 19 εκατομμύρια άνθρωποι. Στην ολλανδική πρωτεύουσα ζουν μόλις 820.000 κάτοικοι και πολλοί δεν αντέχουν πλέον αυτή την κατάσταση. Έτσι ο δήμος αποφάσισε να απαγορεύσει στο κέντρο τη λειτουργία νέων ξενοδοχείων και καταστημάτων με τουριστικά είδη ενώ θα μεταφερθεί και το λιμάνι όπου δένουν τα κρουαζιερόπλοια.

Η γραφική πόλη Χάλστατ στην Αυστρία θα επιτρέπει από το 2020 την είσοδο μόνο σε τουριστικά λεοφωρεία που θα έχουν ως προορισμό τη συγκεκριμένη πόλη. Έτσι θέλει να μειώσει τα λεωφορεία που φθάνουν από 20.000 σε 8.000. Επίσης οι τουρίστες θα πρέπει να μένουν τουλάχιστον 150 λεπτά με την ελπίδα ότι έτσι θα αφήνουν περισσότερα χρήματα.
Πόλεις copy paste!
Η πόλη Χάλστατ στην Αυστρία είναι τόσο αγαπητή προφανώς στους Κινέζους που θέλησαν να χτίσουν μια ακριβώς ίδια στην επαρχία Γουαντόνγκ για 800 εκατομμύρια ευρώ, περίπου 7.000 χλμ μακριά από την αυθεντική. Το είδαμε και αυτό. Ανέγερση ομοιωμάτων τουριστικών προορισμών!
Πηγή: Deutsche Welle

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κατράκης: «…στο μπόι σου παίρνει μέτρο η ανθρωπιά και η τέχνη…»

 Σαν σήμερα, 14 Αυγούστου 1908 γεννήθηκε ο Μάνος Κατράκης (1908 – 1984

«Σύντροφε Μάνο, κρητικόπουλο, Ερωτόκριτέ μας άξιε γιε της Ρωμιοσύνης

Ερωτας είσαι και ομορφιά και λεβεντιά και αγάπη

στο μπόι σου παίρνει μέτρο η ανθρωπιά και η τέχνη

μες στη φωνή σου ακέριος ο λαός βρίσκει την πιο σωστή φωνή του

μες στη φωνή σου πέντε αηδόνια, τρεις αητοί κι ένα λιοντάρι δένουν τη φιλία του κόσμου.

Σύντροφε Μάνο εσένανε σου πρέπουν αψηλόκορφοι ύμνοι σαν τον πάππο σου τον ψηλορείτη…»

Κάθε φορά που θέλει κάποιος να μιλήσει για τον Μάνο Κατράκη , αυτοί οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου έρχονται και διεκδικούν την πρώτη θέση στη σκιαγράφηση αυτής της πολυδιάστατης προσωπικότητας, διεκδικούν την πρώτη θέση για να μνημονεύσουν τον άνθρωπο, τον αγωνιστή και καλλιτέχνη, που πάντα βρίσκεται στην καρδιά και στη μνήμη μας, κι ας έχουν περάσει (…) χρόνια από τότε που έφυγε (2/9/1984). Τα λόγια αυτά του Ρίτσου ήταν το δώρο του για τον εορτασμό των 50 χρόνων στο Θέατρο του Μάνου Κατράκη , με τον οποίο πρώτα απ’ όλα μοιράστηκαν τα βάσανα της εξορίας, στη συνέχεια βρέθηκαν πλάι – πλάι στους αγώνες για την ειρήνη και το σοσιαλισμό, χτίζοντας έτσι μια βαθιά φιλία.

«Αν ο Μάνος Κατράκης μεσουρανούσε στη θεατρική ζωή του τόπου μας, δεν το χρωστάει μονάχα στο λεβέντικο παράστημα και στο συναρπαστικό φωνητικό όργανο, μα στην απόλυτη ψυχική του αφοσίωση στην Τέχνη» επισημαίνει ο κορυφαίος σκηνοθέτης και συγγραφέας Αλέξης Σολομός, προλογίζοντας το λεύκωμα που κυκλοφορεί από τη «Σύγχρονη Εποχή» με τίτλο «Μάνος Κατράκης (Στη ζωή, στη σκηνή και την οθόνη)». Και συνεχίζει ο Αλέξης Σολομός: «Δίχως συμφεροντολογικά κίνητρα, δίχως συμβιβασμούς και αυτοθαυμασμούς, μας πρόσφερε παραστάσεις με πνευματικό μήνυμα, πατριωτικό αίσθημα και ανθρώπινη πνοή. Οσο παράξενο κι αν φαίνεται, η “υποκριτική τέχνη” δε στηρίζεται στην υποκρισία, αλλά στην ψυχική ειλικρίνεια. Και την ειλικρίνεια αυτή – που χαρακτήριζε τον Κατράκη σαν ηθοποιό και σαν άνθρωπο – τη συνδυάζω με κάτι που μου είπε, όταν ετοιμάζαμε μια παράσταση: “Θα προτιμούσα να μην τονίσω τη φράση αυτή όπως τη θέλεις, γιατί, αν την πω έτσι, δε θα είμαι εγώ”»…

Αδάμαστος και ευαίσθητος

Η ζωή του αρχίζει από το Καστέλι Κισσάμου, όπου ξαναγύριζε όποτε μπορούσε για να ξαναθυμηθεί τον πατέρα του, Χαράλαμπο, από τον οποίο ορφάνεψε νωρίς, τα άλλα τέσσερα αδέρφια του και την κυρα-Ειρήνη, τη μάνα του, που τη λάτρευε και της έμοιαζε όχι μόνο στην εμφάνιση, αλλά και στον πεισματικό χαρακτήρα και την αδάμαστη ψυχή. Θυμίζουμε έναν, καταγραμμένο, σχεδόν δύο δεκαετίες πριν στο «Ρ», διάλογό του με τη μάνα του, ως δείγμα του χαρακτήρα και των δυο. Η κυρα-Ειρήνη, όπως όλες οι μανάδες των κρατουμένων αγωνιστών, υπέφερε με τον εγκλεισμό του παιδιού της. Σε μια συνάντησή τους στην εξορία, ο Κατράκης δοκίμασε την ψυχική αντοχή της μάνας του: -«Τι είναι Μανόλη;» -«Θες να ‘ρθω στο σπίτι, μάνα;» -«Πώς θα ‘ρθεις;» -«Ε… θα υπογράψω και θα ‘ρθω»- «Ιντα να υπογράψεις;» -«Δήλωση» -«Ιντα δήλωση;» -«Οτι δεν είμαι αυτό που είμαι…» -«Και δεν είσαι;» -«Είμαι» -«Μην υπογράψεις, κερατά, μην υπογράψεις…».

Οσοι τον γνώρισαν μιλούν για την παλικαριά του Μάνου Κατράκη να αγαπά και να μοχθεί για τη ζωή, τον αγώνα, την τέχνη. Δυνατός, εργατικός, σεμνός και αταλάντευτος, επέλεξε το δύσκολο δρόμο και στη ζωή και στην τέχνη. Οι προσωπικές του αγωνίες ήταν οι αγωνίες του λαού και η ανησυχία του ήταν η ανησυχία του παθιασμένου εργάτη της τέχνης.

Ο Μάνος Κατράκης από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση στο θέατρο το 1928, φανέρωσε το υποκριτικό του ταλέντο και ανέβηκε γρήγορα την κλίμακα της θεατρικής ιεραρχίας, για να καταλάβει μια δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους κορυφαίους ηθοποιούς μας.

Η κριτική αντιμετωπίζει με ενθουσιασμό την πρώτη κιόλας παρουσία του στο θέατρο (στο ρόλο του Χαρίδημου, στον Ερωτόκριτο). Ο Αλκης Θρύλος έγραψε: «Υπήρξε μια αποκάλυψη. Ο κ. Κατράκης γέμισε τη σκηνή μόλις παρουσιάστηκε, χόρεψε με χάρη γοητευτική και μια εξαιρετική ευλυγισία και έπαιξε σαν δοκιμασμένος ηθοποιός». Ενώ ο Μιχαήλ Ροδάς τον χαρακτήρισε «λεβέντη στην όψη και στο κορμί», «ελπίδα του νεωτέρου μας θεάτρου, ένα καλλιτεχνικό αστέρι λαμπρό», για το οποίο πίστευε ότι «η Κρήτη που τον έβγαλε έπρεπε να υπερηφανεύεται».

«Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής»

Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στα τραγικά χρόνια του εμφυλίου, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της Αντίστασης. Απολύεται από το Εθνικό Θέατρο για τις ιδέες του, συλλαμβάνεται, του ζητούν να υπογράψει δήλωση, αρνείται και εξορίζεται στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη, μέχρι το 1952. Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης , είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.

Χαρακτηριστικό είναι ένα επεισόδιο που έχουν διηγηθεί, τόσο ο Γιάννης Ρίτσος, όσο και η Ρούλα Κουκούλου, όταν οι Αλφαμίτες τον βασάνιζαν: «Γονάτισε Κατράκη » – του έλεγαν – «αλλιώς θα πεθάνεις». «Οχι, ρε παιδιά, τέτοια χάρη δε σας την κάνω». «Τι παριστάνεις, ρε;» – συνέχιζαν – «Τον Μαρίνο Κοντάρα;» (τον ήρωα της ομώνυμης ταινίας που είχε ενσαρκώσει τον ατρόμητο ήρωα). Κι ο Κατράκης αποκρίθηκε «…όχι ρε παιδιά, δεν παριστάνω τον Μαρίνο Κοντάρα, απλά τον άνθρωπο».

Οι ιδέες, η ειλικρίνεια, το ανυπότακτο του χαρακτήρα, η ανθρώπινη και κοινωνική ευαισθησία, η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, αλλά και η κρητική ποιητική φύση του Κατράκη αντανακλώνται και σε ποιήματά του, τα οποία παρατίθενται στο βιβλίο και που έμειναν μια προσωπική υπόθεση που μοιράστηκε μόνο με τους πολύ κοντινούς του ανθρώπους και όχι με το αναγνωστικό κοινό κάποιας έκδοσης. Μέσα από αυτά τα ποιήματα φαίνεται πως στην ψυχή του ζει πάντα η ελπίδα για τον καινούργιο κόσμο: «Στ’ ακροθαλάσσι του Αϊ-Στράτη/ κρυφά από του Θεού το μάτι/ Ζουν άνθρωποι και ωριμάζουν/ καινούριο κόσμο ετοιμάζουν».

Οι δυσκολίες της εξορίας, τα βασανιστήρια, η αλληλεγγύη ανάμεσα στους δοκιμαζόμενους συναγωνιστές καταγράφονται από τον Κατράκη με ποιητικό τρόπο:

«Κείνο το βράδυ στη χαράδρα…/ Δεν το ξεχνάω φίλε/ Είχανε σπάσει δυο μπαμπού/ στα κόκαλά μου…/ Η ανανδρία θυμάμαι/ τα ‘βαλε με τη λεβεντιά/ κείνο το βράδυ/ Μα το νεράκι πού το βρήκες/ σύντροφέ μου;/ Τώρα που πέρασαν οι πόνοι/ σε βλέπω αδύνατο κι ωχρό/ να σεργιανάς/ Κι είπα να σου ‘δινα το χέρι/ για να ξοφλήσω τη δροσιά/ κείνης της νύχτας/ Μα το νεράκι πώς το βρήκες/ το νεράκι/ σ’ εκείνο τ’ άνυδρο το ρέμα».

«Η ζωή άρχισε από τότε που μπήκα στο Κόμμα μου», είχε πει ο ίδιος. «Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής. Αισθάνομαι υπερηφάνεια για το κόμμα, για τις εκατοντάδες χιλιάδες τους συντρόφους, που αποτελούν τον κορμό του μεγάλου δέντρου του μέλλοντος. Από αυτό αντλούμε όλη τη δύναμη για την τελική δικαίωση των αγώνων και θυσιών του λαού μας. Από τη ζωοδότρα πηγή αυτού του λαού παίρνουμε εμείς οι καλλιτέχνες το υλικό, που το κάνουμε λόγο, εικόνα, ποίηση, μουσική, θέατρο και ό,τι άλλο βοηθά στην καλυτέρευση του νου και της ψυχής».

Με τη γλώσσα της καρδιάς

Ο Μάνος Κατράκης που στη διάρκεια του βίου του στη χώρα αυτή πληγώνεται, βασανίζεται, καταδιώκεται, εξορίζεται έρχεται ο καιρός που τιμάται όχι μόνο με πολιτειακές και κοινωνικές διακρίσεις εντός της χώρας του αλλά και εκτός.

Το Μάρτη του 1981 διοργανώνεται στο Παρίσι τιμητική εκδήλωση από τον σκηνοθέτη Γιάννη Ιορδανίδη. Στην εναρκτήρια βραδιά της εκδήλωσης ο Μάνος Κατράκης απευθύνεται στους παρευρισκόμενους με τη γλώσσα της καρδιάς όπως έκανε πάντα:

«Και να γνώριζα τη γλώσσα του Ρακίνα και του Μολιέρου πάλι θα σας μίλαγα ελληνικά. Δεν θέλω τίποτα να ψευτίσει τη συγκίνησή μου και την ευγνωμοσύνη μου για την τιμή που μου κάνετε. Γι’ αυτό χρησιμοποιώ τις λέξεις της γλώσσας μου που ταυτίζονται με την ψυχή μου. Είναι λέξεις που κρύβουν μέσα τους την καθαρότητα του ελληνικού ουρανού και του ασίγαστου πόντου. Εσείς τιμάτε τα 50 χρόνια της καλλιτεχνικής μου δραστηριότητας. Σας ευχαριστώ. Εγώ όμως θέλω να σας πω ποιος είμαι. Θέλω να με γνωρίσετε σωστά. Θέλω να σας πω πως γεννήθηκα στην Κρήτη. Μεγάλωσα ξυπόλητο παιδί στις αμμουδιές της πατρίδας μου, που έβαζα στ’ αυτιά μου τα κοχύλια της θάλασσας να ακούσω τη βουή του ωκεανού. Δεν ήξερα να αποζητώ την ομορφιά, μα η ομορφιά ξεδιπλωνόταν ολόγυρά μου. Δεν ήξερα να αποζητώ τη λεβεντιά. Μα η λεβεντιά με συνέπαιρνε μέσα μου από τις ιστορίες του παππού μου. Αφήστε να παινέψω την πατρίδα μου. Το αξίζει. Εγινα ηθοποιός όπως θα μπορούσα να γίνω και σιδηρουργός. Ηθελα να ξοδιάσω όσες δυνάμεις κρύβαν τα μπράτσα μου και η ψυχή μου»…).

Διαβάστε περισσότερα

Ευγένιος Ντελακρουά, η «ιερή μορφή» του ρομαντισμού

Στις 13 Αυγούστου του 1863, αφήνει την τελευταία του πνοή ο γάλλος ζωγράφος Eugène Delacroix, κορυφαία μορφή του ρομαντισμού και ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους ζωγράφους όλων των εποχών. Οι εκφραστικές πινελιές του, που σόκαραν τους σύγχρονούς του, και η μελέτη του των οπτικών εφέ των χρωμάτων επηρέασαν βαθύτατα τα έργα των ιμπρεσιονιστών ενώ το πάθος του για τα εξωτικά θέματα ενέπνευσε τους συμβολιστές.
 
Ο Delacroix επηρεάστηκε από το φιλελληνικό ρεύμα της εποχής του και ορισμένα από τα σημαντικότερα έργα του είχαν πηγή έμπνευσης τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία και τα δεινά που έπληξαν τον σκλαβωμένο λαό. Γεννήθηκε στις 26 Απριλίου του 1798 στο Charenton-Saint-Maurice της Γαλλίας. Ο πατέρας του υπήρξε μέλος της πιο βίαιης φατριάς κατά την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών του Διευθυντηρίου.


Το ότι επέζησε των παιδικών του χρόνων είναι ένα θαύμα αφού είχε καταπληκτικό ιστορικό ατυχίας: Ως βρέφος, γλίτωσε από πυρκαγιά η οποία του άφησε σημάδια στο σώμα και το πρόσωπο, γλίτωσε τον πνιγμό όταν βρέθηκε στη θάλασσα από αμέλεια της νταντάς του, ενώ γλίτωσε και από μια δηλητηρίαση. Επιπλέον, επιχείρησε να κρεμαστεί, χωρίς να επιθυμεί να αυτοκτονήσει, μιμούμενος αυτά που είδε σε μια έκθεση που έδειχνε κάποιον στην αγχόνη.
Ένας τσαρλατάνος της εποχής πάντως αποφάνθηκε ότι ο πιτσιρίκος ακολουθούσε όσα του προδιέγραφε το ωροσκόπιό του: «θα γίνει ένας άντρας διάσημος, μα η ζωή του θα είναι σκληρή, βασανιστική και πάντα θα χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις». Μετά τις πρώτες σπουδές στο Lycée Napoléon, όταν αποφάσισε ότι ήθελε να γίνει ζωγράφος, μπήκε στο ατελιέ του βαρόνου Pierre-Narcisse Guérin ως μαθητευόμενος. Συμμαθητής του ήταν ο Ary Scheffer με τον οποίο διατήρησε ανταγωνιστική σχέση για όλη του τη ζωή. Ολοκλήρωσε το πρώτο του σημαντικό έργο, Δάντης και Βιργίλιος, στο δικό του εργαστήριο.
Όταν το είδε ο Guérin, εξαγριώθηκε και του είπε ότι ήταν παράλογο, απεχθές και υπερβολικό. Παρόλα αυτά, το έργο ενθουσίασε όταν παρουσιάστηκε σε έκθεση στο Salon το 1822. Η ελληνική επανάσταση που μαίνονταν ενέπνευσε τον ζωγράφο που δημιούργησε ορισμένα από τα κορυφαία του έργα. Ο πίνακας «Η Ελλάδα θρηνεί στα ερείπια του Μεσολογγίου» και άλλα μικρότερα έργα εμπνευσμένα από τους ελληνικούς αγώνες παρουσιάστηκαν σε μια έκθεση τα έσοδα της οποίας πήγαν στους αγωνιζόμενους Έλληνες.
Η έκθεση αυτή είχε τεράστια επιτυχία και πλήθος κόσμου έσπευσε να την επισκεφτεί. Τον επόμενο χρόνο δημιούργησε ένα ακόμα σημαντικό έργο του, τον «Σαρδανάπαλο» από το δράμα του Λόρδου Βύρωνα, τον οποίο θαύμαζε ιδιαίτερα. Μεγάλη γοητεία του ασκούσαν και οι ήρωες του William Shakespeare, του Sir Walter Scott και του Johann Wolfgang von Goethe.

Το 1831 επανεμφανίστηκε στο Salon με έξι έργα του και μετά αποχώρησε για το Μαρόκο. Αρνήθηκε να επισκεφτεί την Ιταλία, φοβούμενος μήπως οι παλαιοί δάσκαλοι επηρεάσουν την γνησιότητα και την αυτάρκεια του έργου του. Συνέχισε να εργάζεται ακατάπαυστα, συχνά μεγάλα έργα με ιστορικό θέμα που εξίσου συχνά γινόταν δεκτά στο Salon όχι με ιδιαίτερη θέρμη. Το 1845 προσλήφθηκε για να διακοσμήσει τη Βιβλιοθήκη του Λουξεμβούργου, το 1847 την αίθουσα των υπουργών, την οροφή της Πινακοθήκης του Απόλλωνα στο Λούβρο το 1849 και αυτήν του Salon de la Paix του ξενοδοχείου Hôtel de Ville το 1853.


Ο Eugène Delacroix έφυγε από τη ζωή το 1863 και τον επόμενο χρόνο εγκαινιάστηκε έκθεση των έργων του στην Boulevard des Italiens, η οποία περιελάμβανε 174 πίνακες (οι περισσότεροι μεγάλων διαστάσεων) και 303 σχέδια και λιθογραφίες, στην οποία έγινε εμφανής στο ευρύτερο κοινό η ακούραστη δημιουργικότητά του καθώς και η εξαίρετη χρήση εκ μέρους του των χρωμάτων. «Ο Delacroix ήταν παθιασμένα ερωτευμένος με το πάθος, αλλά ήταν ψυχρά αποφασισμένος να εκφράσει το πάθος όσο πιο καθαρά γίνεται» είπε γι’ αυτόν ο Charles Baudelaire.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΑΝΩΛΗ ΤΩΝ ΧΟΙΡΩΝ

Το Τμήμα Κτηνιατρικής της Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Π.Ε. Αιτωλ/νίας, λόγω της επιζωοτίας Αφρικανικής Πανώλους των Χοίρων στη Βουλγαρία και την εμφάνιση νέας εστίας της νόσου μόλις 13 χιλιομέτρων από τα ελληνικά σύνορα συστήνει την αυστηρή τήρηση μέτρων βιοασφάλειας σε εμπορικές και μη εκμεταλλεύσεις χοίρων.

Α. Επίσης οι κάτοχοι οικόσιτων χοίρων (χοίρων που διατηρούνται σε αυλές) υποχρεούνται για την τήρηση των ακόλουθων μέτρων:

• Στέγαση των οικόσιτων χοίρων εντός περιφραγμένου χώρου (περίφραξης) ο οποίος θα εμποδίζει οποιαδήποτε είσοδο/έξοδο ζώων, αδέσποτων και άγριων και ειδικότερα την είσοδο αγριόχοιρων,
• Κατά την είσοδο στο χώρο στέγασης των χοίρων, χρήση καθαρών ρούχων που να μην έχουν χρησιμοποιηθεί κατά την επίσκεψη σε χώρο που διαβιούν άλλοι οικόσιτοι χοίροι,
• Τήρηση των κανόνων ατομικής υγιεινής από τον κάτοχο και όσους εισέρχονται εντός του περιφραγμένου χώρου στέγασης των χοίρων,
• Καθαριότητα του χώρου στέγασης των ζώων, απομάκρυνση σκουπιδιών, κοπριάς και σωστή συλλογή και επεξεργασία των αποβλήτων,

• Αποφυγή σχηματισμού στάσιμων νερών που προσελκύουν έντομα
• Αντιμετώπιση τρωκτικών, εντόμων και παρασίτων και τακτική χρήση εξωπαρασιτοκτόνων σκευασμάτων στα ζώα,
• Αποθήκευση των ζωοτροφών σε στεγασμένο χώρο,
• Δήλωση των χοίρων τους στις κατά τόπους Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής και σήμανσή τους.

Επιπρόσθετα για όλες τις εκμεταλλεύσεις χοίρων:

1. Θα πρέπει όλα τα ζώα της εκμετάλλευσης να φέρουν ενώτια είτε αυτά είναι ενσταβλισμένα είτε αγελαίας εκτροφής.
2. Να βρίσκονται όλα τα ζώα εντός του χώρου της σταβλικής εγκατάστασης ή εντός περιφραγμένου χώρου.
3. Χοίροι οι οποίοι βρίσκονται εκτός του χώρου της σταβλικής εγκατάστασης και παρόλο που μπορεί να φέρουν ενώτιο θα θεωρούνται ζώα ανεπιτήρητα και θα εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις για αδέσποτα και ανεπιτήρητα ζώα.

Επιπρόσθετα απαγορεύονται για όλες τις εκμεταλλεύσεις χοίρων:

• Η είσοδος ή η μεταφορά ενήλικων αγριόχοιρων και άγριων χοιριδίων στο χώρο στέγασης των χοίρων.
• Η σίτιση των χοίρων με ωμό χοιρινό κρέας και υποπροϊόντα χοιρινού κρέατος ή κρέας θηραμάτων αγριόχοιρων
• Η είσοδος κυνηγών, του εξοπλισμού τους, των ενδυμάτων και υποδημάτων τους, στο χώρο στέγασης των χοίρων.
• Η παραμονή χοίρων προερχόμενων από εμπορικές ή μη εκμεταλλεύσεις, εκτός περιφραγμένων εγκαταστάσεων.

Επισημαίνεται ότι η τήρηση μέτρων βιοασφάλειας από τους κατόχους οικόσιτων χοίρων είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου να αποτραπεί η ενδεχόμενη επαφή των ζώων τους με μολυσμένους αγριόχοιρους ή άλλους χοίρους ελεύθερης βόσκησης, καθώς και η ενδεχόμενη μόλυνση των οικόσιτων χοίρων μετά από βρώση μολυσμένης ζωοτροφής ή επαφή τους με μολυσμένα υλικά, ρουχισμό, εξοπλισμό και άλλα αντικείμενα.

Β. Προκειμένου να επιτρέπεται η πώληση χοίρων από κατόχους εμπορικών εκμεταλλεύσεων χοίρων, με σκοπό την εκτροφή τους ως οικόσιτα, τα οποία αποτελούν υψηλού κινδύνου πληθυσμό για την μετάδοση της Αφρικανικής Πανώλους των Χοίρων θα πρέπει, οι υπεύθυνοι της συστηματικής χοιροτροφικής εκμετάλλευσης να απευθύνονται στα κατά τόπους Τμήματα Κτηνιατρικής της ΠΕ Αιτωλ/νίας προκειμένου να λάβουν σχετικές υποδείξεις και οδηγίες για τη διαδικασία που απαιτείται.

 Ο Προϊστάμενος ΔΑΟΚ ΠΕ Αιτωλ/νιας

Στέφανος Νικολόπουλος 

 

Πληροφορίες: Σταμάτης Μιστυλής

Τηλέφωνο: 2631051639

Email: tk@aitnia.pde.gov.gr

Διαβάστε περισσότερα

Σου­η­δία: Συν­δι­κά­τα και Ερ­γο­δό­τες επι­βάλ­λουν ερ­γα­σια­κό Με­σαί­ω­να

Γρά­φει ο Πάνος Αλε­πλιώ­της

Η πα­νί­σχυ­ρη Συ­νο­μο­σπον­δία Ερ­γα­τών Σου­η­δί­ας έβαλε τρι­κλο­πο­διά στον εαυτό της. Συ­νει­δη­τά λένε οι γνή­σιοι αγω­νι­στές. Τους έφαγε η αλ­λη­λεγ­γύη προς την Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση που θέλει την εύ­νοια των επι­χει­ρη­μα­τιών λένε οι πιο ήπιοι. Μας ξέ­φυ­γε δη­λώ­νουν οι σύμ­βου­λοι της Ομο­σπον­δί­ας.

Από τις 1 Αυ­γού­στου πε­ριο­ρί­στη­κε το απερ­για­κό δι­καί­ω­μα στην Σου­η­δία με σύμ­φω­νη γνώμη των Ερ­γο­δο­τών του Υπουρ­γεί­ου Ερ­γα­σί­ας και της Συ­νο­μο­σπον­δί­ας. Εξαγ­γε­λία απερ­γί­ας θα γί­νε­ται μόνο αν, μετά από διά­λο­γο, δεν δέ­χε­ται ο ερ­γο­δό­της να υπο­γρά­ψει συλ­λο­γι­κή σύμ­βα­ση. Για κα­νέ­ναν άλλο λόγο.

Αν όμως δη­μιουρ­γή­σει ο ερ­γο­δό­της ένα Σω­μα­τείο που θα απο­τε­λεί­ται από στε­λέ­χη της επι­χεί­ρη­σης, τα ξέ­ρου­με αυτά στην Ελ­λά­δα, κί­τρι­νο Σω­μα­τείο, έτσι τα ονο­μά­ζουν οι Σου­η­δοί, και αυτό είναι πρό­θυ­μο να υπο­γρά­ψει με λι­γό­τε­ρο μισθό, με λι­γό­τε­ρη ασφά­λι­ση, συ­ντά­ξι­μα, ωρά­ρια ευ­έ­λι­κτα και άλλα;

Τότε ισχύ­ει η συμ­φω­νία για ΌΛΟΥΣ τους ερ­γα­ζό­με­νους ό,τι και να λέει το επί­ση­μο σω­μα­τείο. Δεν μπο­ρεί να διεκ­δι­κή­σει κάτι κα­λύ­τε­ρο ούτε να απερ­γή­σει αν υπάρ­ξει συμ­φω­νία του Ερ­γο­δό­τη με το Κί­τρι­νο σω­μα­τείο. 

Στις 1 Αυ­γού­στου στην ίδια συμ­φω­νία ισχύ­ει ο νόμος για τους πρω­το­προ­σλαμ­βα­νό­με­νους, νέους και πρό­σφυ­γες.

Μειω­μέ­νο μισθό στο 75% της σύμ­βα­σης, μειω­μέ­νη απο­ζη­μί­ω­ση σε πε­ρί­πτω­ση από­λυ­σης, καμία απο­ζη­μί­ω­ση σε τραυ­μα­τι­σμό ή θά­να­το, απαλ­λα­γή από την ασφα­λι­στι­κή ει­σφο­ρά για τα συ­ντά­ξι­μα.

Αυτά για 2 χρό­νια. Μετά; Απο­λύ­ου­με τους πα­λιούς και παίρ­νου­με φρέ­σκους.

“Δύο χρό­νια είναι καλά λένε οι Σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες. Ας βγά­λουν και άλλοι με­ρο­κά­μα­το”. Αλ­λη­λεγ­γύη λένε σή­με­ρα την ανα­κύ­κλω­ση της μι­ζέ­ριας.

“Ερ­γα­σια­κός Με­σαί­ω­νας” φώ­να­ζαν οι ίδιοι το 2017 για τον νόμο που είχαν ψη­φί­σει οι δε­ξιοί. Σή­με­ρα δη­λώ­νουν πως θα ευ­νο­ή­σει τις προ­σλή­ψεις και την επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα.

Ας δούμε πως έφτα­σε η Σου­η­δία μέχρι εδώ. Τα πε­ρι­γρά­φει ο Andreas Sörensen Πρό­ε­δρος του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Σου­η­δί­ας στην ιστο­σε­λί­δα SOL του ΚΚ Τουρ­κί­ας.

“Για μας τους κομ­μου­νι­στές είναι ση­μα­ντι­κό να ξε­κα­θα­ρί­σου­με τις ψευ­δαι­σθή­σεις για τον επο­νο­μα­ζό­με­νο “σο­σια­λι­σμό” της Σκαν­δι­να­βί­ας ή το Σκαν­δι­να­βι­κό μο­ντέ­λο ή το Σου­η­δι­κό μο­ντέ­λο. Ταυ­τό­χρο­να είναι ση­μα­ντι­κό να πα­ρα­κο­λου­θού­με τους αγω­νι­στές των άλλων χωρών και να παίρ­νου­με έμπνευ­ση από αυ­τούς.

Πρέ­πει να γίνει κα­τα­νοη­τό ότι το μο­ντέ­λο που εξε­λί­χθη­κε στην Σου­η­δία είναι συ­νυ­φα­σμέ­νο με τις ανά­γκες του κε­φα­λαί­ου και όχι μόνο με τις ανά­γκες του λαού. Στη Σου­η­δία υπάρ­χουν με­γά­λα κτι­ρια­κά συ­γκρο­τή­μα­τα όπως ακρι­βώς σε οποια­δή­πο­τε βιο­μη­χα­νι­κή χώρα.

Το Σου­η­δι­κό κε­φά­λαιο ευ­νο­ή­θη­κε από την κα­τα­σκευή των με­γά­λων οι­κι­στι­κών συ­γκρο­τη­μά­των στο βαθμό που με αυτή την συ­γκέ­ντρω­ση του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού  στις πό­λεις μπο­ρού­σε εκεί να χτί­σει τις βιο­μη­χα­νί­ες του και άλλες με­γά­λες επι­χει­ρή­σεις.

Το ίδιο συ­νέ­βη και με την Παι­δεία. Το 1962 η Σου­η­δία ακο­λού­θη­σε το μο­ντέ­λο του πο­λυ­τε­χνι­κού Σχο­λεί­ου και έτσι η ερ­γα­τι­κή τάξη είχε πρό­σβα­ση στο εκ­παι­δευ­τι­κό σύ­στη­μα. Δεν έγινε από την καλή θέ­λη­ση του Κε­φα­λαί­ου αλλά επει­δή οι πα­ρα­γω­γι­κές δυ­νά­μεις χρεια­ζό­ταν μορ­φω­μέ­νο προ­σω­πι­κό. Είναι επο­μέ­νως ένας σπου­δαί­ος πα­ρά­γο­ντας οι ανά­γκες του κε­φα­λαί­ου για αυτές τις με­ταρ­ρυθ­μί­σεις!

Ταυ­τό­χρο­να είχε η ερ­γα­τι­κή τάξη με­γά­λο βαθμό ορ­γά­νω­σης. Την δε­κα­ε­τία του 30 ση­μειώ­θη­καν στην Σου­η­δία οι πε­ρισ­σό­τε­ρες απερ­γί­ες από όλο τον κόσμο σε σχέση με τον πλη­θυ­σμό.

Μετά τον ΒΠΠ η Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία κυ­ριάρ­χη­σε στην ερ­γα­τι­κή τάξη και έτσι άρ­χι­σε την απο­διορ­γά­νω­ση της. Πρίν όμως απο­διορ­γα­νω­θεί είχε ακόμη την δύ­να­μη να πιέ­ζει τους κα­πι­τα­λι­στές και να τους ανα­γκά­ζει σε υπο­χω­ρή­σεις. Ένας ακόμη πα­ρά­γο­ντας που έφτια­ξε το λε­γό­με­νο Σου­η­δι­κό μο­ντέ­λο.

Είναι ένα δια­λε­κτι­κό προ­τσές και πρέ­πει να γνω­ρί­ζου­με και τις δύο πλευ­ρές. Σή­με­ρα οι κα­πι­τα­λι­στές έχουν άλλες ανά­γκες. Γι αυτό τον λόγο κά­νουν επί­θε­ση στο κρά­τος πρό­νοιας που έχου­με. Σή­με­ρα δεν υπάρ­χουν οι ρι­ζο­σπα­στι­κές δυ­νά­μεις για να αντι­δρά­σουν σε αυτή την εξέ­λι­ξη. Οι μι­κρές δυ­νά­μεις που υπάρ­χουν δεν έχουν κα­τα­φέ­ρει να ορ­γα­νώ­σουν τις ερ­γα­τι­κές μάζες.

Αυτό ση­μαί­νει πως δεν υπάρ­χει ορ­γα­νω­μέ­νη ρι­ζο­σπα­στι­κή ερ­γα­τι­κή τάξη που θα αγω­νι­στεί για βελ­τί­ω­ση, έτσι οι κα­πι­τα­λι­στές έχουν πεδίο ελεύ­θε­ρο. Μπο­ρούν να επι­τε­θούν στην ερ­γα­τι­κή τάξη χωρίς αντί­στα­ση, μπο­ρούν να κα­τε­βά­σουν τους μι­σθούς, να χει­ρο­τε­ρέ­ψουν τις ερ­γα­σια­κές συν­θή­κες, να ανε­βά­σουν τα ενοί­κια και ότι άλλο”.

Αυτός ακρι­βώς είναι ο λόγος που ανέ­χε­ται η συμ­βι­βα­σμέ­νη Συ­νο­μο­σπον­δία το τσά­κι­σμα των ερ­γα­σια­κών δι­καιω­μά­των. Για να βοη­θη­θούν οι με­γά­λες Σου­η­δι­κές επι­χει­ρή­σεις να αντέ­ξουν και να νι­κή­σουν στον ντό­πιο και διε­θνή αντα­γω­νι­σμό σε ένα οι­κο­νο­μι­κό πε­ρι­βάλ­λον που θυ­μί­ζει ολο­έ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρο ανε­λέ­η­το οι­κο­νο­μι­κό πό­λε­μο.

Τους δι­κούς τους τους μι­σθούς σαν στε­λέ­χη των ΔΣ της Συ­νο­μο­σπον­δί­ας ή των Ομο­σπον­διών δεν πρό­κει­ται να τον χά­σουν οι νό­μι­μοι συν­δι­κα­λι­στές. Έτσι θυ­σιά­ζουν τα μέλη τους, τους ερ­γα­ζό­με­νους, για χάρη της κερ­δο­φο­ρί­ας των μο­νο­πω­λί­ων.

Διαβάστε περισσότερα

Έως και την Τετάρτη το κύμα ζέστης, θα υποχωρήσει σταδιακά από τον Δεκαπενταύγουστο

Το κύμα ζέ­στης θα επι­μεί­νει έως και την Τε­τάρ­τη, ενώ από τον Δε­κα­πε­νταύ­γου­στο θα εμ­φα­νί­σει τάση στα­δια­κής υπο­χώ­ρη­σης, σύμ­φω­να με την με­τε­ω­ρο­λο­γι­κή υπη­ρε­σία meteo του Εθνι­κού Αστε­ρο­σκο­πεί­ου Αθη­νών (ΕΑΑ).

Το ευ­ρι­σκό­με­νο σε εξέ­λι­ξη πα­ρα­τε­τα­μέ­νο κύμα υψη­λών θερ­μο­κρα­σιών την Πα­ρα­σκευή και το Σάβ­βα­το επη­ρέ­α­σε το με­γα­λύ­τε­ρο μέρος της χώρας, ενώ την Κυ­ρια­κή επη­ρέ­α­σε έντο­να τα δυ­τι­κά ηπει­ρω­τι­κά. Σή­με­ρα οι μέ­γι­στες θερ­μο­κρα­σί­ες ανα­μέ­νε­ται να φθά­σουν στους 38-39 βαθ­μούς στα κε­ντρι­κά και στα βό­ρεια ηπει­ρω­τι­κά, ενώ θα ξε­πε­ρά­σουν εκ νέου τους 40 βαθ­μούς στη Δυ­τι­κή Ελ­λά­δα.

Η αί­σθη­ση δυ­σφο­ρί­ας θα είναι αυ­ξη­μέ­νη σε πολ­λές πε­ριο­χές της χώρας (με εξαί­ρε­ση τα νο­τιο­α­να­το­λι­κά ηπει­ρω­τι­κά και το Αι­γαίο) και ιδιαί­τε­ρα αυ­ξη­μέ­νη στη Δυ­τι­κή Ελ­λά­δα. Το μελ­τέ­μι στο Αι­γαίο θα πνέει σή­με­ρα Δευ­τέ­ρα με εντά­σεις έως και 8 μπο­φόρ το­πι­κά, ενώ στη Δυ­τι­κή Ελ­λά­δα οι ανα­το­λι­κοί άνε­μοι θα φθά­νουν τα 5 μπο­φόρ.

Πολύ υψη­λός έως ακραί­ος κατά τό­πους, σύμ­φω­να με το ΕΑΑ/meteo, θα είναι ο κίν­δυ­νος εκ­δή­λω­σης και εξά­πλω­σης πυρ­κα­γιών στη Στε­ρεά, στην Εύ­βοια, στην Πε­λο­πόν­νη­σο, στη Θράκη, στο Ανα­το­λι­κό Αι­γαίο, στη Νότια Κρήτη και κατά κύριο λόγο στην Ατ­τι­κή, στην Ανα­το­λι­κή Στε­ρεά, στην Κε­ντρι­κή και Νότια Εύ­βοια και στη Βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Πε­λο­πόν­νη­σο.

Διαβάστε περισσότερα

Η αποτυχία του καπιταλισμού

Για μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής μου καταφερόμουν εναντίον του «επιχειρηματικού καπιταλισμού», του «καταναλωτικού καπιταλισμού» και του «πελατειακού καπιταλισμού». Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να αντιληφθώ ότι το πρόβλημα δεν είναι το επίθετο, αλλά το ουσιαστικό. Ενώ ορισμένα πρόσωπα απέρριψαν γρήγορα και με χαρά τον καπιταλισμό, εγώ το έκανα αργά και με επιφυλάξεις.

Μέρος της αιτίας ήταν το ότι δεν έβλεπα μια σαφή εναλλακτική λύση. Διαφορετικά από ορισμένους αντικαπιταλιστές, εγώ ποτέ δεν ενθουσιάστηκα με τον κρατικό κομμουνισμό. Ενιωθα αμήχανα και με το «θρησκευτικό status» του καπιταλισμού. Το να πει κανείς ότι «ο καπιταλισμός αποτυγχάνει» στον 21ο αιώνα είναι σαν να έλεγε «ο Θεός πέθανε» στον 19ο αιώνα· είναι η μεγαλύτερη βλασφημία. Προϋποθέτει ένα βαθμό πεποίθησης που δεν διέθετα. Δεδομένου όμως του ότι μεγάλωσα, κατέληξα να αναγνωρίσω δύο πράγματα.

Πρώτον, ότι είναι το σύστημα μάλλον, παρά μια ιδιαίτερη εκδοχή του, αυτό που μας ωθεί αναπόδραστα προς την καταστροφή. Δεύτερον, ότι δεν χρησιμεύει να επινοήσουμε μιαν οριστική εναλλακτική λύση, για να πούμε ότι ο καπιταλισμός αποτυγχάνει. Είναι μια διαπίστωση που στέκει από μόνη της. Απαιτεί όμως και μιαν άλλη, και διαφορετική προσπάθεια για να αναπτύξουμε ένα νέο σύστημα.

Τα όρια του καπιταλισμού πηγάζουν από δύο από τα στοιχεία που τον ορίζουν. Το πρώτο είναι η απεριόριστη ανάπτυξη. Η οικονομική ανάπτυξη είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα της αναζήτησης συσσώρευσης κεφαλαίου και άντλησης κέρδους. Ο καπιταλισμός καταρρέει χωρίς ανάπτυξη, αλλά η απεριόριστη ανάπτυξη σε έναν πεπερασμένο πλανήτη οδηγεί αναπόδραστα στην περιβαλλοντική καταστροφή.

Οσοι υποστηρίζουν τον καπιταλισμό υποστηρίζουν ότι, όταν η κατανάλωση περνάει από τα αγαθά στις υπηρεσίες, η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να διαχωριστεί από την ανάλωση των υλικών πόρων.

Σε ένα άρθρο τους στο περιοδικό New Political Economy, οι Jason Hickel και Giorgos Kallis εξέτασαν αυτή την υπόθεση. Ανακάλυψαν ότι, ενώ στον 20ό αιώνα επιβεβαιώθηκε ένας σχετικός διαχωρισμός (η ανάλωση υλικών πόρων αυξήθηκε, αλλά όχι τόσο γρήγορα όσο η οικονομική ανάπτυξη), στον 21ο αιώνα υπήρξε μια επαναπροσέγγιση: η αυξανόμενη ανάλωση πόρων έχει μέχρι τώρα φτάσει ή ξεπεράσει το ποσοστό οικονομικής ανάπτυξης.

Ο απόλυτος διαχωρισμός, που είναι αναγκαίος για να αποφευχθεί η περιβαλλοντική καταστροφή (μια μείωση της ανάλωσης των υλικών πόρων), δεν επιτεύχθηκε ποτέ και φαίνεται αδύνατος στο πλαίσιο μιας συνέχισης της οικονομικής ανάπτυξης.

Η πράσινη ανάπτυξη είναι μια αυταπάτη. Ενα σύστημα βασιζόμενο στην απεριόριστη ανάπτυξη δεν μπορεί να λειτουργεί χωρίς περιφέρειες και εξωτερικότητες. Θα πρέπει πάντα να υπάρχει μια ζώνη άντλησης –από την οποία τα υλικά θα αποσπώνται χωρίς καταβολή ολικού τιμήματος– και μια ζώνη διοχέτευσης, όπου θα ξεφορτώνονται τα κόστη με τη μορφή μόλυνσης και απορριμμάτων. Καθώς η ποσότητα της οικονομικής δραστηριότητας αυξάνεται όσο ο καπιταλισμός επηρεάζει τα πάντα, από την ατμόσφαιρα ώς τα βάθη του ωκεανού, ολόκληρος ο πλανήτης γίνεται μια ζώνη θυσίας.

Ολοι εμείς κατοικούμε στην περιφέρεια της μηχανής που παράγει κέρδος. Αυτό μας ωθεί σε έναν κατακλυσμό τέτοιων διαστάσεων, που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν καν να τον φανταστούν. Η απειλούμενη κατάρρευση των συστημάτων υποστήριξης της ζωής είναι κατά πολύ χειρότερη από τον πόλεμο, τον λιμό, την πανούκλα ή την οικονομική κρίση, αν και είναι πιθανό να τα ενσωματώνει όλα και τα τέσσερα.

Οι κοινωνίες μπορούν να συνέλθουν από αυτά τα καταστροφικά γεγονότα, αλλά όχι από την απώλεια εδάφους, πλούσιας βιόσφαιρας και βιώσιμου κλίματος. Το δεύτερο στοιχείο που ορίζει τον καπιταλισμό είναι η παράδοξη παραδοχή ότι ένα πρόσωπο έχει δικαίωμα σε ένα ποσοστό του φυσικού πλούτου του κόσμου τόσο μεγάλο όσο μπορεί να αγοράσει με το χρήμα του.

Αυτός ο σφετερισμός κοινών αγαθών προκαλεί τρεις πρόσθετες επιπτώσεις. Πρώτον, την πάλη για τον αποκλειστικό έλεγχο μη αναπαραγόμενων δραστηριοτήτων, που συνεπάγεται βία ή νομοθετικούς ακρωτηριασμούς των δικαιωμάτων άλλων προσώπων. Δεύτερον, την εξαθλίωση ανθρώπων από μιαν οικονομία βασιζόμενη στη λεηλασία μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Τρίτον, τη μετατροπή της οικονομικής εξουσίας σε πολιτική εξουσία, στον βαθμό που ο έλεγχος πάνω στους θεμελιώδεις πόρους οδηγεί στον έλεγχο των κοινωνικών σχέσεων που τους περιβάλλουν.

Με ένα άρθρο του στους New York Times, ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς προσπάθησε να διακρίνει τον καλό καπιταλισμό, που τον όρισε ως «δημιουργία πλούτου», από τον κακό καπιταλισμό, που τον όρισε ως «κλοπή πλούτου». Κατανοώ τη διάκριση που κάνει. Από την περιβαλλοντική σκοπιά όμως, η δημιουργία πλούτου είναι κλοπή πλούτου.

Η οικονομική ανάπτυξη, που από την ίδια τη φύση της συνδέεται με την αυξανόμενη ανάλωση υλικών πόρων, σημαίνει ότι κλέβουμε τον φυσικό πλούτο τόσο από τα έμβια συστήματα όσο και από τις μελλοντικές γενεές.

Οταν επισημαίνουμε αυτά τα προβλήματα, δεχόμαστε έναν καταιγισμό κατηγοριών, πολλές από τις οποίες βασίζονται στον ακόλουθο συλλογισμό: ο καπιταλισμός έσωσε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια κι εσείς τώρα θέλετε να ξαναγίνουν φτωχοί. Είναι αλήθεια ότι ο καπιταλισμός και η συνακόλουθη οικονομική ανάπτυξη βελτίωσαν ριζικά τη ζωή μεγάλου αριθμού προσώπων, καταστρέφοντας ταυτόχρονα την ευημερία πολλών άλλων· εκείνων των οποίων η γη, η εργασία και οι πόροι κλάπηκαν για να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξη αλλού.

Μεγάλο μέρος του πλούτου των πλούσιων εθνών θεμελιωνόταν και θεμελιώνεται πάνω στη δουλεία και στην αποικιακή εκμετάλλευση. Οπως ο άνθρακας έτσι και ο καπιταλισμός έφερε πολλά οφέλη. Αλλά όπως και ο άνθρακας, τώρα προκαλεί περισσότερες ζημιές παρά οφέλη. Ακριβώς όπως βρήκαμε τα μέσα για να δημιουργήσουμε ωφέλιμη ενέργεια, που είναι καλύτερη και λιγότερο βλαβερή από τον άνθρακα, οφείλουμε να βρούμε τα μέσα για να δημιουργήσουμε ανθρώπινη ευημερία που θα είναι καλύτερη και λιγότερο βλαβερή από εκείνη που δημιουργεί ο καπιταλισμός.

Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω: η εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό δεν είναι ούτε ο φεουδαλισμός ούτε ο κρατικός κομμουνισμός. Ο σοβιετικός κομμουνισμός είχε περισσότερα κοινά στοιχεία με τον καπιταλισμό από όσα οι υπερασπιστές και των δύο συστημάτων θέλησαν να παραδεχτούν. Και τα δύο συστήματα είναι (ή ήσαν) με εμμονή αφοσιωμένα στη δημιουργία οικονομικής ανάπτυξης.

Ποια μορφή έχει ένα καλύτερο σύστημα; Δεν έχω ολοκληρωμένη απάντηση και δεν νομίζω ότι την έχει κάποιος άλλος. Νομίζω όμως ότι βλέπουμε να αναδύεται ένα σχήμα κατά προσέγγιση. Μέρος της απάντησης βρίσκεται στην έννοια: «ιδιωτική επάρκεια, δημόσια αφθονία». Ενα άλλο μέρος γεννιέται από τη δημιουργία μιας νέας αντίληψης της δικαιοσύνης, βασιζόμενης σε αυτή την απλή αρχή: κάθε γενεά, παντού, πρέπει να έχει το ίδιο δικαίωμα στην απόλαυση του φυσικού πλούτου.

Πιστεύω ότι το καθήκον μας είναι να εντοπίσουμε τις καλύτερες προτάσεις πολλών διαφορετικών στοχαστών και να διαμορφώσουμε μια συνεκτική εναλλακτική λύση. Επειδή κανένα οικονομικό σύστημα δεν είναι μόνον ένα οικονομικό σύστημα, αλλά παρεμβαίνει σε κάθε όψη της ζωής μας, χρειαζόμαστε πολλά μυαλά από διάφορες επιστήμες, που θα συνεργαστούν για να δημιουργήσουν έναν καλύτερο τρόπο για να οργανώνουμε τις ανάγκες μας χωρίς να καταστρέφουμε το περιβάλλον μας.

* Το άρθρο του Βρετανού συγγραφέα, δημοσιογράφου και πολιτικού ακτιβιστή Τζορτζ Μόνμπιοτ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα The Guardian - Από Εφημερίδα των Συντακτών 

Διαβάστε περισσότερα