Για τη γνώση που διαμοιράζεται...

 

Σε τόσο δύσκολους και κομβικούς συνάμα καιρούς, ο κάθε ένας θα πρέπει πέρα από το να τα «φέρει βόλτα» στις δικές του υποχρεώσεις, να πάρει επιτέλους θέση στο αν ενδιαφέρεται για το συλλογικό καλό

Συντάκτης: 

Κώστας Μαρούντας

Η προσέγγιση των ζητημάτων του κοινωνικού γίγνεσθαι συνήθως γίνεται στο δημόσιο χώρο (με πρωτεργάτες σε αυτό τα ΜΜΕ και όσους δημοσιολογούν συστηματικώς) με αποσπασματικό τρόπο, σαν να προωθείται εξεπίτηδες μια «εξειδίκευση» που πετυχαίνει ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θα ευαγγελιζόταν ένας θιασώτης μιας παρεμφερούς τακτικής. Σε αλληλοεπιδρούμενα γεγονότα, το να εμμένεις στην παρουσίασή τους χωρίς να συνυπολογίζεις αυτή τη σχεσιακή επαφή που διαμορφώνει τα επιμέρους, ενέχει κινδύνους. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως δεν το κάνουν όλοι συνειδητά αυτό. Εξάλλου, σε μια εποχή που η διαρκώς εξελισσόμενη πληροφοριακή πλημμυρίδα έχει εδραιώσει για τα καλά την κυριαρχία της, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων διδάσκεται, εμπεδώνει και αναπαράγει τα καθιερωμένα τεκμήρια «συναινετικότητας» του επιβαλλόμενου... Και εδώ τίθεται από τον «άρχοντα της κυνικής μελέτης» το δίλημμα: είναι προτιμότερη η βαθιά κατοχή των όρων ενός τομέα και οι σημαντικές ελλείψεις σε άλλους ή η ουσιαστική και πολύπλευρη γνώση της ουσίας όσο περισσότερων τομέων;
Στην ίδια την επιστήμη, που παραμένει ακόμα στις συνειδήσεις των περισσοτέρων ανθρώπων η βασική μέθοδος παραγωγής γνώσης για τα μηχανιστικά ή μη δεδομένα του υλικού κόσμου, οι ίδιοι οι θιασώτες των κυριότερων επικρατουσών μεθοδολογικών σχηματισμών γενικών θεωριών προτρέπουν στην κριτική και εξαπλωτική διερεύνηση. Κατάλαβαν έγκαιρα πως η μονοδιάστατη έρευνα, που εστιάζει κατά βάση σε ποσοτικές καταγραφές αριθμητικού περιεχομένου, που δεν ενδιαφέρεται για τις ανθρώπινες ποικίλες διανοητικές και πρακτικές δραστηριότητες σε συγκεκριμένα πλαίσια -που και αυτά επηρεάζονται αναμεταξύ τους-, που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως απλή μαθηματική «κίνηση», είναι επικίνδυνη. Όπως είναι επικίνδυνος (για να ρίξουμε μια ματιά στον κυκεώνα της επικαιροποιημένης ροής...) ο στείρος τεχνοκρατιασμός των θεσμικών μας εταίρων που ενδιαφέρονται μονάχα για την «αριθμητική» σύγκλιση, λες και πραγματικά αν επιτευχθεί αυτή θα αλλάξει η ζωή των ανθρώπων προς το καλύτερο...  Όπως είναι γνωστό, υπάρχουν θεωρίες που ενδιαφέρονται μονάχα για τη διαιώνιση της κυριαρχίας λίγων, άλλες που «προμοτάρουν» μια πιο ανεκτική συνύπαρξη και άλλες που από μόνες τους συνιστούν «σκάνδαλο» για την κυρίαρχη ηθική και τάξη πραγμάτων.΄

Σε τόσο δύσκολους και κομβικούς συνάμα καιρούς, ο κάθε ένας θα πρέπει πέρα από το να τα «φέρει βόλτα» στις δικές του υποχρεώσεις,  να πάρει επιτέλους θέση στο αν ενδιαφέρεται για το συλλογικό καλό. Και μην αποδεχόμαστε ενστάσεις για το τι αποτελεί  ωφέλιμο για το συλλογικό καλό... Παρόμοια «ανοίγματα» τέτοιων συζητήσεων γίνονται εκ του πονηρού. Και μάλιστα όταν τα πράγματα λαμβάνουν τη χροιά του «αφηρημένου», ένα καταγέλαστο είδος παραμορφωτικού «αγνωστικισμού» που πριμοδοτούν διάφορες μεγαλόσχημες  «σουπιές» -που αγαπημένη τους συνήθεια είναι το ανακάτεμα (σημαδεμένης) τράπουλας, είναι λάθος να συμμετέχουν όσοι πραγματικά νοιάζονται για το συλλογικό καλό. Η «νομιμοποίηση» τέτοιων θεματικών από την πλευρά αυτών που γνωρίζουν γιατί γίνεται ότι γίνεται είναι λάθος. Πέρα από χάσιμο χρόνου, γιατί από το να αναλωνόμαστε σε σκιαμαχίες με τα ντουβάρια, είναι λειτουργικότερο να «διψάμε» για ουσιαστική διαλεκτική...
Για να επανέλθουμε στην αρχική «προβληματική», ας καταγράψουμε διάφορα -πρόχειρης υφής- ζητηματάκια που τίθενται «αποσπασματικά», ενώ η διαλεκτική προώθηση τους ανοίγει για τα καλά το δρόμο προς το «σπίτι των αναγκών» και αποτρέπει χαζοβιόλικες πορείες προς τα «ξέφωτα της διαστρεβλωμένης σύγχυσης». Μπορεί άραγε κάποιος να μιλήσει για ένα σεισμό χωρίς να συνυπολογίζει τις οικονομικές προεκτάσεις μιας ουσιώδους (μη) αντισεισμικής θωράκισης; Μπορεί να καταγράφει πολιτικές τακτικές και στρατηγικές δίχως την ανάδειξη των αδυσώπητων συγκρούσεων μεταξύ κοινωνικών (κατά βάση, και όχι οικονομικών αποκλειστικά και μόνο...) τάξεων; Μπορεί να ενασχολείται κάποιος με την αναζήτηση και την ανάδειξη ολιστικών προεκτάσεων του κοινωνικού γίγεσθαι αρκούμενος μονάχα στο διαχρονικό «δίκιο των μπετοναρισμένων αποδομήσεων» και αδιαφορώντας για τη δημιουργία προϋποθέσεων συνεκτικών συνδιαμορφώσεων που θα μπορούν να αλλάζουν τους όρους στην πραγματική ζωή;  Αυτά δεν (πρέπει να) γίνονται..., και όσοι τα κάνουν είτε λαθεύουν (οι έχοντες καλή προ-αίρεση), είτε για τους δικούς τους λόγους (οι έχοντες κακή προ-αίρεση...) στέκονται αποτρεπτικά σε κάτι που αφήνει ανοιχτό ένα μικρό παραθύρι για ένα μέλλον που ο ήλιος θα είναι προσιτός σε ολοένα και περισσότερα ανθρώπινα μάτια. Προσεγγίζουμε τη ζωή, ανοίγοντας την ψυχή μας στο ανθρώπινο και κλείνοντας το νου μας στο ανασχετικό...
Το δίκιο των διαπιστώσεων ξεθωριάζει εύκολα. Δυστυχώς, από ένα σημείο και μετά, όσο σωστές και αν είναι, όσο μένουν αποκομμένες από την πραγματική ζωή και προκαλούν την αντίδραση όσων προσπαθούν κάτι να κάνουν (έστω και αν αναγνωρίζουμε ένα βαθμό στρεβλότητας στις ιδεολογικές ρετσέτες που ευαγγελίζονται διάφορα ημι-έωλα θέσφατα...), και προσκαλούν στα «γεύματα της αμφιταλάντευσης» όσους ουδέτερους προσπαθούν να «πάρουν θέση». Η καθαρότητα μιας θέσης, μιας ιδέας, μιας στάσης ζωής, «κινδυνεύει» περισσότερο από μια «καθαρότητα για την καθαρότητα». Κάποιες μικρές αναθεωρήσεις μπορεί και να αποδειχτούν λειτουργικές, αρκεί να προωθούνται από στιβαρούς, συνεπείς και οξυδερκείς ανθρώπους που ξέρουν, που κατανοούν τις καλοπροαίρετες και ουσιαστικές ενστάσεις, που δεν αλλοιώνονται και -ίσως στην τελική- μπορέσουν να φέρουν στα κρίσιμα κοντά στα δικά τους -όχι τους «δεξιοτέχνες της πολιτικής χειραγώγησης», αυτό δεν γίνεται όντως- αλλά τους καλοπροαίρετους που στο σήμερα διαβλέπουν απτά λόγια και θεωρήσεις συμβατές με τις ανάγκες των καιρών. Από το να πηγαίνουμε κόντρα σε όλους και σε όλα, είναι προτιμότερο να συνυπάρχουμε φορώντας τα δικά μας ρούχα και να δίνουμε από εκεί την όποια μάχη...  Αρκεί να μην αμφισβητούνται οι προθέσεις μας... «Έχουν γνώση οι φύλακες», απλά θέλουν να τη μοιραστούν με τους πολλούς και ότι πετύχουν... Τουλάχιστον, προσπάθησαν....

Διαβάστε περισσότερα

Ποιος λέει περισσότερα ψέματα;

Το βραβείο του… Πινόκιο λαμβάνουν οι γυναίκες, σύμφωνα με νέα μελέτη, με τις τέσσερις στις πέντε να λένε ψέματα σε καθημερινή βάση

Πίσω από μικρά καθημερινά ψεματάκια... κρύβονται τέσσερις στις πέντε γυναίκες, σύμφωνα με τη βρετανική δημοσκόπηση

 

Τα μικρά αθώα ψεματάκια είναι μέσα στη ζωή, ιδιαίτερα όταν σκοπός είναι να διευκολύνουν και να «ελαφρύνουν» δύσκολες καταστάσεις. Οταν όμως αυτά λαμβάνουν διαστάσεις με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε καθημερινή τακτική, τότε ίσως να προκαλούν περισσότερα προβλήματα από την «ωμή» αλήθεια.

Βρετανική δημοσκόπηση που διενεργήθηκε για χάρη της  ασφαλιστικής εταιρείας Privilege και στην οποία έλαβαν μέρος 2.000 άτομα έδειξε ότι το ωραίο φύλο είναι εκείνο που έχει μεγαλύτερη τάση να λέει... κι ένα ψεματάκι παραπάνω. Οπως φάνηκε από τις απαντήσεις των εθελοντών, τέσσερις στις πέντε γυναίκες δήλωσαν ότι θα πουν ένα ψέμα σε καθημερινή βάση.

Κάποιες από τις συμμετέχουσες μάλιστα παραδέχθηκαν ότι κατά τη διάρκεια μιας ημέρας ενδεχομένως τα ψέματά τους να αγγίξουν τα... 30! Από την άλλη πλευρά, δύο στους τρεις άνδρες δήλωσαν ότι λένε ψέματα καθημερινά. Η γενικότερη εικόνα, παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με τις απαντήσεις των εθελοντών, δεν είναι τόσο άσχημη όσο και τα στατιστικά στοιχεία, καθώς οι περισσότεροι τείνουν να χρησιμοποιούν μικρά ψεματάκια με σκοπό να μην πληγώσουν τα συναισθήματα των γύρω τους.

Αλήθεια ή ψέματα;

Το 55% δήλωσε ότι είπε ψέματα «για να κάνει κάποιον να νιώσει καλύτερα» και το 32% «για να μην μπλέξει». Ενας στους τέσσερις χρησιμοποίησε τη φράση «η ζωή είναι περίπλοκη» για να περιγράψει τον λόγο για τον οποίο καταφεύγει σε ψέματα, ενώ άλλοι δήλωσαν ότι λένε ψέματα «για να αποδείξουν κάτι» ή «για να γλιτώσουν» από μια δύσκολη κατάσταση. 

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ένα μεγάλο μέρος των ερωτηθέντων λέει ψέματα για θέματα που αφορούν την εργασία, τον μισθό και το βάρος του, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που παρουσιάζουν ότι δήθεν μοιράζονται ένα χόμπι με ένα άτομο που προσπαθούν να προσεγγίσουν.

Περίπου το 80% των εθελοντών δήλωσε ότι είπε ψέματα μόνο και μόνο για να μην πληγώσει κάποιον, ενώ ένας στους δέκα ανέφερε ότι τελικά το ψεματάκι που χρησιμοποίησε κατέληξε να πληγώνει το άτομο που προσπαθούσε να προστατεύσει εξαρχής.

Σπίτι, γραφείο και social media στην κορυφή

Από τη δημοσκόπηση φάνηκε ακόμη ότι ο χώρος που «διανθίζεται» από τα περισσότερα ψέματα είναι το σπίτι μας, ενώ αμέσως μετά στην κατάταξη έρχεται ο χώρος εργασίας και μάλιστα κατά τη διάρκεια επαγγελματικής συνέντευξης για δουλειά. Τα social media δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν από τη λίστα όπου συχνάζουν οι σύγχρονοι... Πινόκιο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που και τα βιογραφικά σημειώματα κρύβουν «περικοκλάδες» ψεύδους.

Οι μεσήλικοι είναι εκείνοι που εκστομίζουν τα περισσότερα ψέματα καθώς η πλειοψηφία όσων παραδέχθηκαν ότι ψεύδονται συχνά άγγιζε τα 46 έτη. Στην κορυφή των ατόμων που δέχονται τα περισσότερα ψέματα σκαρφάλωσε ο φιλικός κύκλος για το 30% των εθελοντών. Αμέσως μετά ακολουθούσαν οι συνάδελφοι, οι σύντροφοι και τα παιδιά.

Η αλήθεια, σύμφωνα με τις απαντήσεις των συμμετεχόντων, φαίνεται να περιορίζεται στις αίθουσες των δικαστηρίων και στα χειρουργεία. Τα συμπεράσματα δικά σας...

Διαβάστε περισσότερα

Γλώσσα, πολιτισμό και γαλακτομικά έφεραν στην Ευρώπη ρώσοι νομάδε

Νέες μελέτες ρίχνουν φως στην καταγωγή αλλά και στην εξέλιξη των κατοίκων της ηπείρου μας

Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, φυλές νομάδων από τη Ρωσία καθόρισαν όλες τις παραμέτρους, γενετικές και πολιτισμικές, στην Ευρώπη

 
Νομάδες βοσκοί από τις νότιες στέπες της Ρωσίας και της Ουκρανίας μετακινήθηκαν δυτικά προς την Ευρώπη πριν από 4.500 έως 5.000 χρόνια και άφησαν το γενετικό, πολιτισμικό και πιθανώς γλωσσικό αποτύπωμά τους στους σύγχρονους Ευρωπαίους. Αυτό είναι το συμπέρασμα δύο νέων γενετικών μελετών -των μεγαλύτερων του είδους τους μέχρι σήμερα- που έγιναν στο προϊστορικό ευρωπαϊκό DNA.

Η ρίζα
Η νομαδική αυτή ευρασιατική επιρροή είναι η τρίτη και πιο πρόσφατη «ρίζα» των σύγχρονων Ευρωπαίων. Οι άλλες δύο και αρχαιότερες ρίζες έλκουν την καταγωγή τους από τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που έφθασαν στην Ευρώπη πριν περίπου 45.000 χρόνια, καθώς και από τους πρώτους αγρότες που πριν από 8.000 χρόνια μετανάστευσαν στην Ευρώπη από την Εγγύς Ανατολή (και οι οποίοι προέρχονταν από την παλαιότερη έξοδο των προγόνων μας από την Αφρική).
Οι δύο νέες έρευνες, που παρουσιάσθηκαν στην επιθεώρηση «Nature», διεξήχθησαν η μία από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης με επικεφαλής τον παλαιογενετιστή Έσκε Βίλερσλεβ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Δανίας και η άλλη από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ με επικεφαλής τον γενετιστή Ντέιβιντ Ράιχ.
Στο πλαίσιο των δύο ανεξάρτητων μελετών πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις δειγμάτων DNA από συνολικά 170 σκελετούς, που έχουν βρεθεί σε διάφορες χώρες, από την Ισπανία έως τη Ρωσία. Το νέο στοιχείο που έρχεται στο φως, είναι ότι μια ομάδα νομάδων, οι Γιαμνάγια, που ζούσαν στην περιοχή μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας Θάλασσας, έφθασαν με τα ζώα, τα όπλα και τα εργαλεία τους στην Ευρώπη, όπου πιθανώς η γλώσσα τους συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία πολλών ευρωπαϊκών γλωσσών.
Το σενάριο
Σύμφωνα με το «σενάριο» στο οποίο παραπέμπουν τα νέα γενετικά δεδομένα, πριν από περίπου 9.000 χρόνια η Ευρώπη κατοικείτο μόνο από έναν γενετικά διαφοροποιημένο πληθυσμό κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Λίγο μετά, πριν από 9.000 έως 7.000 χρόνια, το γενετικό «προφίλ» μερικών περιοχών της Ευρώπης αλλάζει σημαντικά, καθώς προστίθεται το νέο «αίμα» των νεοφερμένων αγροτών από την Εγγύς και Μέση Ανατολή. Θύλακες κυνηγών-συλλεκτών επιβίωσαν για χιλιάδες χρόνια, διάσπαρτοι ανάμεσα στις νέες αγροτικές κοινότητες. Οι επιμειξίες μεταξύ αγροτών και κυνηγών-τροφοσυλλεκτών εντάθηκαν πριν από 7.000 έως 5.000 χρόνια.
Ώσπου, πριν από περίπου 4.500 χρόνια, την Εποχή του Χαλκού, το γενετικό «παζλ» της Ευρώπης συμπληρώθηκε με την άφιξη νέου γενετικού υλικού από τις ευρασιατικές στέπες. Η «συνιστώσα» αυτή είναι πολύ πιο αισθητή σήμερα στο DNA των κατοίκων της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. H τρίτη αυτή γενετική συμβολή προέρχεται από τους Γιαμνάγια, όπως δείχνει η ανάλυση σκελετών τους, που βρέθηκαν στις στέπες της σημερινής Ρωσίας και της Ουκρανίας.
Οι Γιαμνάγια χρησιμοποιούσαν άλογα για να «κουμαντάρουν» τα τεράστια κοπάδια ζώων τους, κυρίως προβάτων, ενώ έφτιαχναν πελώριους τύμβους για τους νεκρούς τους, τους οποίους γέμιζαν με κοσμήματα και όπλα των πεθαμένων, παραδόσεις και τεχνολογίες που μετέφεραν και στην Ευρώπη. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η επέκτασή τους προς τη Δύση ήταν ειρηνική και δεν θύμιζε τον Ατίλα ή τον Τζένγκις Χαν. Σύμφωνα με τους ερευνητές μάλιστα, οι Γιαμνάγια μετέδωσαν στους υπόλοιπους Ευρωπαίους το γονίδιο ανοχής στη λακτόζη, γεγονός που επέτρεψε την κατανάλωση γαλακτομικών προϊόντων στην ήπειρό μας.
Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα: Γιαμνάγια εναντίον Ελλήνων;
Η νέα ανακάλυψη αναμένεται να αναζωπυρώσει τη διαμάχη για την καταγωγή και εξάπλωση των περίπου 400 ινδοευρωπαϊκών γλωσσών στην Ευρώπη και στην Ασία. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (και η ελληνική) ανήκουν στην μεγάλη ινδοευρωπαϊκή οικογένεια, η οποία επίσης περιλαμβάνει γλώσσες της νότιας και κεντρικής Ασίας.
Μερικοί γλωσσολόγοι πιστεύουν ότι οι πρώτοι μεσανατολίτες αγρότες έφεραν την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα στην Ευρώπη, ενώ άλλοι θεωρούν ότι αυτή προήλθε πολύ αργότερα από τις ρωσικές στέπες. Η νέα μελέτη φαίνεται να ενισχύει τη δεύτερη άποψη, αν και ασφαλώς το ζήτημα παραμένει ανοιχτό.
Ο γλωσσολόγος Πολ Χέγκαρτι του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ στη Λειψία της Γερμανίας επεσήμανε ότι η ελληνική γλώσσα, που είναι ινδοευρωπαϊκή, είχε αναπτυχθεί πριν από 3.500 χρόνια περίπου και είχε ήδη διαφοροποιηθεί από άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες της Νότιας Ευρώπης, όπως τα λατινικά. Όπως είπε, αν οι Γιαμνάγια, που εμφανίσθηκαν στην Ευρώπη πριν από 4.500 χρόνια, ήταν η μοναδική πηγή των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, τότε θα έπρεπε να είχαν φθάσει στην Ελλάδα πολύ γρήγορα, ώστε να προλάβουν να εξελιχθούν τα ελληνικά από αυτήν.
Αντίθετα, σύμφωνα με τον Χέγκαρτι, πιθανότερο είναι ότι το παλαιότερο κύμα αγροτών μεταναστών στην δυτική Ευρώπη από την Εγγύς Ανατολή έφερε την πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα του αρχικά στη Νότια και μετά στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι Γιαμνάγια συνέβαλαν πολύ αργότερα στις γλώσσες της Κεντρικής Ευρώπης.
Ο Χάγκερτι τόνισε ότι μόνο αν στο μέλλον οι επιστήμονες ανακαλύψουν πως οι Έλληνες ξαφνικά, πριν από 4.500 χρόνια, απέκτησαν στο DNA τους το γενετικό «αποτύπωμα» των Γιαμνάγια, τότε μπορεί η ζυγαριά να γείρει υπέρ της καταγωγής των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών από τις στέπες και όχι από το Λεβάντε. «Ας δούμε αν (οι Έλληνες) μοιάζουν (γενετικά) ή όχι με τους ανθρώπους των στεπών», κατέληξε.

Διαβάστε περισσότερα

Πώς στρίβουμε δεξιά

Πορείες διαμαρτυρίας, συμμετοχή στις εκλογές, άσκηση εξουσίας. Αυτοί οι τρεις τύποι πολιτικής δράσης έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: οι λαϊκές τάξεις απομακρύνονται ή τις απομακρύνουν από αυτό.

Όταν στις 11 Ιανουαρίου, εκατομμύρια Γάλλοι διαδήλωσαν την αλληλεγγύη τους με τα θύματα των επιθέσεων στο Παρίσι, η κινητοποίηση των μεσαίων τάξεων ήρθε για μια ακόμη φορά σε αντίθεση μ’ εκείνη, περισσότερο σεμνή, του κόσμου της εργατιάς και των νέων των μη προνομιούχων περιοχών. Εδώ και χρόνια, ο «δρόμος» αστικοποιείται. Το ίδιο και οι κάλπες. Σχεδόν σε κάθε εκλογές, το ποσοστό συμμετοχής υποχωρεί ανάλογα με το επίπεδο του εισοδήματος. Και η «εθνική αντιπροσώπευση» παύει να είναι εθνική αφού κανείς τη μπερδεύει με την αντιπροσώπευση των υψηλότερων τάξεων. Γίνεται, άραγε, η πολιτική ένα σπορ των ελίτ;
Το βλέπουμε ήδη στην περίπτωση της ευρωπαϊκής αριστεράς. Το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας ιδρύθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα με στόχο να εκπροσωπήσει το εργατικό σώμα. Το 1966, το ψήφιζε το 69% των χειρωνακτών εργατών, το ποσοστό αυτό έπεσε στο 45% το 1987 και τέλος στο 37% στις εκλογές του Μαΐου. Ο μπλερισμός εκτιμούσε πώς έπρεπε να δώσει προτεραιότητα στις μεσαίες τάξεις και το κατάφερε. Οι Εργατικοί κατάφεραν να υποχωρήσουν εκλογικά με τη βοήθεια της πιο αστικής ψήφου στην ιστορία τους.
«Η όλο και μεγαλύτερη απομάκρυνση των λαϊκών στρωμάτων από τα κόμματα της αριστεράς, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες, έχει σίγουρα σχέση με την μείωση των εκλεγμένων που προέρχονται από μη προνομιούχα περιβάλλοντα και οι οποίοι γνώριζαν τις συνθήκες διαβίωσής τους», σημειώνει ο πολιτειολόγος Πατρίκ Λεάνγκ. Ας κρίνουμε από τους αριθμούς: το 1945, το ένα τέταρτο των Γάλλων βουλευτών ήταν εργάτες ή μισθωτοί πριν την εκλογή τους. Σήμερα δεν αντιπροσωπεύουν παρά το 2,1%. Το 1983, εβδομήντα οκτώ δήμαρχοι πόλεων άνω των 30.000 κατοίκων προέρχονταν από αυτές τις δύο κοινωνικές κατηγορίες (που αντιπροσωπεύουν την πλειονότητα του πληθυσμού), τριάντα χρόνια αργότερα δεν απέμεναν παρά έξι (1).
Είναι το σύστημα αντιπροσωπευτικό; Περισσότεροι από τους μισούς αμερικανούς θεωρούν ότι η Πολιτεία θα έπρεπε να αναδιανέμει τον πλούτο φορολογώντας τους έχοντες. Από τους οποίους –ανθρώπινο είναι- μόνο το 17% θα συμφωνούσε με κάτι τέτοιο (2). Κι όμως η λειτουργία των δυτικών δημοκρατιών εγγυάται ότι η γνώμη των ισχυρών είναι αυτή που κερδίζει, χωρίς πραγματική αντιπαράθεση. Μια τάξη που έχει συνείδηση των συμφερόντων της συμπεριφέρεται τόσο πιο ήρεμα όσο τα θέματα «αντιπερισπασμού» που ανεβαίνουν ψηλά στην ατζέντα των μίντια –τα οποία της ανήκουν- συνεχίζουν να περισπούν το δημόσιο διάλογο. Και να στρέφουν τα λαϊκά στρώματα το ένα απέναντι στο άλλο.
Όταν το σύστημα είναι καλά ρονταρισμένο, δεν απομένει παρά να ζητήσουμε τη γνώμη περισπούδαστων ειδικών, οι οποίοι έχουν ως αποστολή να μας θυμίζουν ότι η απάθεια των μεν καθώς και ο θυμός των δε, ερμηνεύονται από τη «δεξιά στροφή» της κοινωνίας μας…

1. Patrick Lehingue, «Les classes populaires et la démocratie représentative en France», «Savoir/Agir», αρ. 31, Bellecombe-en-Bauges, Μάρτιος
2. (2) Βλ. Noam Scheiber, «2016 hopefuls and wealthy are aligned on inequality», «The New York Times», 30 Μαρτίου

Serge Halimi

Διευθυντής της "Le Monde diplomatique"

Διαβάστε περισσότερα

Δωράκι -πρώτη φορά “αριστερό”- στους τραπεζίτες…

    Η επιμελής ανάγνωση των «47 σελίδων» της κυβέρνησης αποτελεί την πιο σωστή μέθοδο για να καταλάβει κανείς πως «σκίζονται» και πως «καταργούνται» τα Μνημόνια στην Ελλάδα, είτε κυβερνά το δίδυμο Σαμαράς – Βενιζέλος, είτε κυβερνά η «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση σε συνεργασία με τους ΑΝΕΛ.
    Ο συνάδελφος δημοσιογράφος κ.Τάσος Κωστόπουλος μελετώντας τις περίφημες «47 σελίδες» διαπίστωσε ότι στις αράδες τους περιλαμβάνεται και μια ακόμα ακραία αντεργατική διάταξη, η οποία βρίσκεται κρυμμένη πίσω από τις προφανείς αντιλαϊκές διατάξεις που έχουν να κάνουν με τον ΦΠΑ, τον ΕΝΦΙΑ, τις ιδιωτικοποιήσεις κλπ.
    Είναι μια διάταξη ενδεικτική ότι οι «αντιολιγαρχικές ρητορείες» της κυβέρνησης συνιστούν αέρα κοπανιστό. Βρίσκεται, δε, καμουφλαρισμένη πίσω από τον κωδικό περί αλλαγών στην πτωχευτική νομοθεσία. Αλλάγές που υποσχέθηκε ο κ.Τσίπρας σε δανειστές και «εταίρους».
    Όπως καταγράφει ο κ.Κωστόπουλος και δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (6/6/2015) στις προτάσεις της κυβέρνησης έχει ενσωματωθεί δέσμευση προς την τρόικα (συγγνώμη: «θεσμούς»…) ότι όταν μια επιχείρηση πτωχεύει το καθεστώς των αποζημιώσεων αλλάζει και αντί των ανέργων, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα, προηγούνται οι αποζημιώσεις των… τραπεζιτών!    
    Αυτό, δηλαδή, που λέει η «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση, είναι ότι στην περίπτωση μιας πτωχευμένης επιχείρησης, πρώτα θα αποζημιώνονται οι τραπεζίτες και οι ενυπόθηκοι πιστωτές της και μετά (αν και εφόσον περισσέψει κάτι από την εκποίηση των περιουσιακών της στοιχείων) θα ακολουθούν οι εργαζόμενοι με τις αποζημιώσεις τους!
    Σύμφωνα, λοιπόν, με τα όσα αναφέρονται στις «47 σελίδες» του κ.Τσίπρα, διαβάζουμε:

    «Το άρθρο 977 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας το οποίο ρυθμίζει την κατάταξη των πιστωτών θα τροποποιηθεί. Από τις απαιτήσεις που περιλαμβάνονται στις ρυθμίσεις του άρθρου 975, εκείνες που βασίζονται στην παροχή εξαρτημένης εργασίας και οι αναλογικές ασφαλιστικές εισφορές θα εκτελούνται προνομιακά (εξαιρουμένων των αποζημιώσεων). Από το εναπομείναν ποσό, οι εμπράγματα διασφαλισμένοι (ενυπόθηκοι) πιστωτές θα εξυπηρετούνται αναλογικά με το 70%, οι δε υπόλοιποι (μη εμπράγματα ενυπόθηκοι) και οι μη προνομιούχοι από το 30%».

    Με δυο λόγια: Μέχρι τώρα ίσχυε ότι από την εκποίηση της περιουσίας της επιχείρησης καλύπτονταν κατά προτεραιότητα οι αποζημιώσεις των εργαζομένων.
    Σύμφωνα με την δέσμευση της κυβέρνησης προς τους «εταίρους» αυτό αλλάζει. Τώρα πια προτεραιότητα αποζημίωσης δεν έχουν οι εργαζόμενοι, αλλά οι τράπεζες! Εκείνες είναι που θα εισπράττουν πρώτες και από το 70% της εκποιούμενης περιουσίας. Όσο για τους εργαζόμενους θα έπονται των τραπεζιτών και θα έχουν να μοιραστούν ό,τι θα έχει απομείνει από το υπόλοιπο 30%...
    Αλήθεια: Το να βάζεις πρώτα τον τραπεζίτη και μετά τον εργαζόμενο που έμεινε άνεργος, αυτό σημαίνει άραγε κάτι για την κοινωνική ευαισθησία μιας κυβέρνησης; Ναι ή όχι;…
    Αλήθεια: Σε μια χώρα λουκέτων και άνεργων, όταν πάνω από την αγωνία των ανθρώπων που έχασαν τη δουλειά τους και ελπίζουν στην έρμη την αποζημίωση να καλύψουν κάποια από τα χρέη τους η κυβέρνηση βάζει τους πιστωτές και τους τραπεζίτες, αυτό είναι «πρώτη φορά αριστερό»;
    Αλήθεια: Το να θεωρείς πρωτεύον το χαρτοφυλάκιο του τραπεζίτη και δευτερεύον το «χαρτοφυλάκιο» του εργάτη που έμεινε άνεργος, αυτό είναι κάτι το αντιμνημονιακόν;…
    Αλήθεια - και για να το θέσουμε όπως το έθεσε η «Εφημερίδα των Συντακτών» (μια εφημερίδα κάθε άλλο παρά «υπονομευτική» της κυβέρνησης): «Η κυβερνητική αυτή δέσμευση συνιστά μονομερή απαίτηση της τρόικας ή αποτελεί συναινετικό δωράκι των δυο πλευρών προς τους τραπεζίτες»;…

email: mpog@enikos.gr   

Διαβάστε περισσότερα

Η «ελευθερία» που… σκοτώνει!

Εικοσιένα χρόνια NAFTA, οι καταστροφικές συνέπειες των συμφωνιών «ελεύθερου εμπορίου».

ΔΑΝΗΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 

Με πλήρη μυστικότητα συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων, (Transatlantic Trade and Investment Partneship- TTIP). Σ΄ αυτές συμμετέχουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Καναδά, συνεπικουρούμενες από εκπροσώπους των μεγάλων διεθνικών μονοπωλίων και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Κέρδη χωρίς… εμπόδια

Στόχος της ΤΤΙΡ είναι η άρση κάθε υφιστάμενης ρύθμισης που περιορίζει τα δυνητικά κέρδη των πολυεθνικών εταιρειών των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Για το σκοπό αυτό, προσβλέπει στη δημιουργία νέων αγορών, με το άνοιγμα του δημοσίου και των δημόσιων υπηρεσιών στον ιδιωτικό ανταγωνισμό. Επίσης, με την ΤΤΙΡ επιχειρείται η παράκαμψη των προβλημάτων που προκύπτουν στον Παγκόσμιο Οργανισμού Εμπορίου, απομονώνοντας την Κίνα, Ρωσία, Ινδία και λοιπές χώρες.
Το μέσον για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι η περαιτέρω μείωση του «εργατικού κόστους», ως το όριο της εξόντωσης των εργαζομένων.


Σχετικά με το περιεχόμενο της ΤΤΙΡ και τις διαδικασίες για την σύναψη και υπογραφή της μπορείτε να διαβάσετε εδώ, το άρθρο που δημοσίευσε στις 29 Μαϊου ο «Ημεροδρόμος».
Καθώς, λοιπόν, τα μονοπώλια και οι κυβερνήσεις τους απεργάζονται, μέσω της ΤΤΙΡ, νέα δεσμά για την εργατική τάξη, αξίζει να δούμε τι απέδωσαν ανάλογες συμφωνίες για την «απελευθέρωση» του εμπορίου, όπως η Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου της Βορείου Αμερικής (NAFTA), η οποία συμπλήρωσε ήδη εικοσιένα χρόνια*.

Τα «μεγάλα λόγια»

H NAFTA είχε υπογραφεί από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Μεξικό και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1994. Τότε, οι υποστηρικτές της, θιασώτες του «ελεύθερου εμπορίου» μιλούσαν για μια συμφωνία που θα οδηγούσε στην άνοδο του εμπορίου, την τόνωση της ανάπτυξης, τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας και τη μείωση της παράνομης μετανάστευσης.
Η «Ουάσινγκτον Ποστ», στις 14/9/1993, εξέφραζε το θαυμασμό της για μια «σειρά νέων ευκαιριών και οφελών, που προσφέρει η NAFTA», η «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ», στις 7/8/1992, δήλωνε τη χαρά της «με την ιδέα της ωφέλειας για τους καταναλωτές από τη μείωση των τιμών σε ένα ευρύ φάσμα προϊόντων», ενώ η «Λος Άντζελες Τάιμς», στις 29 Μαϊου 1993, εκτιμούσε ότι «η NAFTA θα δημιουργήσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας απ΄ αυτές που θα καταστρέψει».

Από την τελετή υπογραφή της NAFTA

Όλες αυτές οι αίσιες προβλέψεις αφορούσαν μια εμπορική συμφωνία, που διέφερε σημαντικά από  τις προηγούμενες. Μέχρι τότε, οι εμπορικές συμφωνίες είχαν ως αντικείμενο τη μείωση των τελωνειακών εμποδίων (φόροι, δασμοί, κ.λπ) και την αύξηση των ποσοστώσεων εισαγωγής. Με τη NAFTA, όμως, άλλαζαν τα δεδομένα, ισοπεδωνόταν κάθε εμπόδιο στην «ελεύθερη» κίνηση των εμπορευμάτων, ενώ σχηματιζόταν ένα ισχυρότατο πλαίσιο προστασίας των επενδυτών, αφού τους έδινε τη δυνατότητα να παρακάμπτουν τις εθνικές πολιτικές σχετικά με τις αμοιβές, την ασφάλιση και τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων.

Ας δούμε λοιπόν τώρα ποια είναι η απόσταση που χωρίζει τις προβλέψεις από την πραγματικότητα.

Το 1993, οι οικονομολόγοι Gary Hufbauer και Jeffrey Schott του Peterson Institute for International Economics, εκτιμούσαν ότι η ΝΑFΤΑ θα οδηγούσε σε αύξηση των εμπορικών συναλλαγών με το Μεξικό και τον Καναδά, με αποτέλεσμα τη δημιουργία 170.000 θέσεων εργασίας  ως το τέλος του 1995. Σε λιγότερο από δύο χρόνια μετά από αυτές τις εντυπωσιακές δηλώσεις, ο Hufbauer παραδέχθηκε ότι η επίδραση της NAFTA στην απασχόληση ήταν κοντά στο μηδέν…

Οι βιομηχανίες… μετακομίζουν

Η απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, εμπορευμάτων, εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών, συστατικό στοιχείο της NAFTA, είχε ως συνέπεια την μαζική μετεγκατάσταση βιομηχανιών από τις ΗΠΑ στο Μεξικό, όπου έβρισκαν φθηνότερα εργατικά χέρια. Ιδιαίτερα μεγάλος ήταν ο αριθμός των βιομηχανιών παραγωγής τροφίμων που εγκατέλειψαν τις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκαν στο Μεξικό, όχι μόνο για τα φθηνότερα εργατικά χέρια, αλλά και εξαιτίας ενός ακόμη λόγου: των μειωμένων στάνταρ ασφαλείας των προϊόντων που ίσχυαν στο Μεξικό σε σχέση με τις ΗΠΑ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1994 (χρονιά εφαρμογής της Συμφωνίας) μόνο μια μεξικάνικη εταιρία παραγωγής βοείου κρέατος είχε δικαίωμα εξαγωγής στις ΗΠΑ. Είκοσι χρόνια μετά οι εισαγωγές βοείου κρέατος στις ΗΠΑ, από το Μεξικό και το Καναδά, αυξήθηκαν κατά 133%, ωθώντας στη χρεοκοπία χιλιάδες μικρομεσαίους Αμερικανούς κτηνοτρόφους.

«Η NAFTA σκοτώνει», σύνθημα από κινητοποίηση Αμερικανών αγροτών.

Θεαματική ήταν εξάλλου η πορεία του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ με το Μεξικό και τον Καναδά, το οποίο από 27 δις δολάρια το 1993, εκτινάχθηκε στα 177 δις το 2013!Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής των ΗΠΑ, η αύξηση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο με το Μεξικό είχε (από το 1994 ως το 2010) ως αποτέλεσμα την απώλεια 700.000 θέσεων εργασίας.

Ανεργία και φτώχεια

Όμως, δεν μειώθηκε μόνο ο αριθμός των θέσεων εργασίας, αλλά και η ποιότητα τους. Οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία, που έχασαν τη δουλιά τους, στράφηκαν στο ήδη κορεσμένο κλάδο των υπηρεσιών, όπου οι αμοιβές ήταν μικρότερες και οι συνθήκες πιο επισφαλείς. Αυτή η στροφή είχε ως αποτέλεσμα την πίεση στο ύψος των μισθών. Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών της Εργασίας η μείωση του μέσου μισθού στις υπηρεσίες ξεπέρασε το 20%. Βάσει των παραπάνω, γνωρίζοντας ότι ο μέσος Αμερικανός εργαζόμενος έχει ετήσιο εισόδημα 47.000 δολάρια η απώλεια που υπέστη ήταν 10.000 δολάρια. Αυτό εξάλλου εξηγεί γιατί ο μέσος μισθός στις ΗΠΑ παραμένει στάσιμος εδώ και είκοσι χρόνια, ενώ σημειώθηκε μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας.

Απεργιακή διαδήλωση στις ΗΠΑ κατά της ανεργίας και κατά της μετεγκατάστασης των βιομηχανιών

Ένα άλλο επιχείρημα των υποστηρικτών της NAFTA, ήταν ότι από την εφαρμογή της θα μειωθούν οι τιμές σε σειρά εισαγόμενων προϊόντων και απ΄ αυτήν την εξέλιξη θα ωφεληθούν οι Αμερικανοί εργαζόμενοι. Όμως, όπως αποδείχθηκε η αύξηση των εισαγωγών δεν συνοδεύθηκε από μείωση τιμών. Για παράδειγμα στον τομέα των τροφίμων, παρά τον τριπλασιασμό των εισαγωγών από το Μεξικό και τον Καναδά, οι ονομαστικές τιμές των βασικών προϊόντων στις ΗΠΑ αυξήθηκαν (στο διάστημα 1994 ως 2014) κατά 67% , ενώ οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 12,2%…

Το καλαμπόκι που… «σκοτώνει»

Βεβαίως δεν ήταν μόνον οι Αμερικανοί εργαζόμενοι που υπέστησαν τις καταστροφικές συνέπειες από τη NAFTA. Παραδείγματος χάριν, η «απελευθέρωση» των εξαγωγών είχε ως συνέπεια να πλημμυρίσει το Μεξικό από το φθηνό (λόγω κρατικών επιδοτήσεων και εντατικής καλλιέργειας) αμερικάνικο καλαμπόκι.

Αν σκεφθεί κανείς ότι το καλαμπόκι είναι η βάση της διατροφής του πληθυσμού στο Μεξικό,  τότε μπορεί να καταλάβει γιατί αυτή η εξέλιξη οδήγησε σε αποσταθεροποίηση της αγροτικής οικονομίας της χώρας. Εκατομμύρια αγρότες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις καλλιέργειες τους για να γίνουν εργάτες γης με πολύ μικρότερο εισόδημα, η να αναζητήσουν την τύχη τους, περνώντας τα σύνορα (νόμιμα, ή παράνομα), στις ΗΠΑ.

Διαδήλωση Μεξικανών αγροτών κατά της εισαγωγής του αμερικάνικου καλαμποκιού

Φούντωσε η μετανάστευση

Ο Κάρλος Σαλίνας, πρόεδρος του Μεξικού το 1994, υποστήριζε ότι η NAFTA θα οδηγούσε στη μείωση των μεταναστών, οι οποίοι κατά κύματα εγκατέλειπαν τη χώρα, για να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη στις γειτονικές ΗΠΑ. «Το Μεξικό προτιμά να εξάγει τα προϊόντα του, αντί τους πολίτες του», έλεγε ο Σαλίνας και συμπλήρωνε ότι με τη NAFTA «οι γείτονες μας έχουν δύο επιλογές: είτε να φιλοξενήσουν τις μεξικάνικες ντομάτες, είτε τους Μεξικανούς μετανάστες, οι οποίοι θα καλλιεργήσουν τις ντομάτες στις ΗΠΑ…». Και ιδού το αποτέλεσμα: το 1993 είχαν μεταναστεύσει «νομίμως» στις ΗΠΑ 370.000 μετανάστες, το 2000 έφτασαν τους 770.000. Ενώ, σύμφωνα με τα στοιχεία των Αμερικανικών αρχών, το 1993 ζούσαν «παρανόμως» στις ΗΠΑ 4.800.000 Μεξικανοί, ενώ το 2012 έφθαναν τα 11.700.000!

371147 30: A U.S. Border Patrol agent looks through binoculars for undocumented immigrants trying to illegally enter the United States through Douglas, Arizona August 24, 1999. The Tucson sector of the U.S. Border Patrol leads the nation in apprehensions of undocumented immigrants with more than 387,000 last year. The Douglas office, which is responsible for patrolling about 30 of the sector»s 281 miles of the U.S.-Mexico border is by far the busiest, setting a record last year with about 157,000 apprehensions. This year, the office is on a pace to equal or surpass that record. (Photo by Joe Raedle/Newsmakers)

Το ψωμί… ψωμάκι

Παράλληλα, η τιμή της τορτίγιας, του μεξικάνικου ψωμιού, αυξήθηκε από το 1994 ως το 2004 κατά 279%! Μέσα σε είκοσι χρόνια οι τιμές των βασικών προϊόντων επταπλασιάστηκαν ενώ ο κατώτατος μισθός τετραπλασιάστηκε. Ενώ η NAFTA υποσχόταν να τους φέρει ευημερία, τελικά το 50% των Μεξικανών ζει σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας.

Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι κατά την εικοσαετία εφαρμογής της NAFTA (1994- 2014) το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν του Μεξικού αυξήθηκε μόνο κατά 24%. Σημειώνεται ότι την εικοσαετία 1960- 1980 η αντίστοιχη αύξηση ήταν 102%. Πράγμα που σημαίνει ότι αν το Μεξικό συνέχιζε με εκείνο το ρυθμό θα είχε σήμερα ένα βιοτικό επίπεδο ανάλογο των ευρωπαϊκών χωρών…

* Στοιχεία για το παρόν άρθρο, αντλήσαμε από το άρθρο της Lori M. Wallach, διευθύντριαςς του  Public Citizen’s Global Trade Watch, στη «Le Μonde Diplomatique» (Ιούνιος 2015). 

Διαβάστε περισσότερα

Μαγαρίζουν “το πικρό χώμα του Διστόμου”

Το στυγερό έγκλημα συνέβη στις 10 Ιουνίου 1944. Χτες συμπληρώθηκαν 71 χρόνια. Τα γεγονότα εκτυλίχτηκαν ως εξής:
    Τα ναζιστικά στρατεύματα μπαίνουν στην κωμόπολη του Διστόμου και αποκλείουν τις εισόδους. Αρχίζουν τις έρευνες στα σπίτια αναζητώντας μαχητές του ΕΛΑΣ, χωρίς αποτέλεσμα. Οι κατοχικές δυνάμεις συγκεντρώνουν όλους τους κατοίκους, άντρες και γυναίκες, αρκετές μαζί με τα μωρά τους. Η σφαγή είναι ολοκληρωτική. Στη συνέχεια πυρπολούν τα σπίτια.
    Το Δίστομο ξεκληρίζεται. Στα πτώματα, πάνω στα άψυχα κατακρεουργημένα κορμιά, έχει απομείνει αποτυπωμένη η ανείπωτη φρίκη.
    Το ολοκαύτωμα του πυρπολημένου Διστόμου αποτελεί κορυφαίο τεκμήριο της κτηνωδίας του ναζισμού: 218 εκτελεσμένοι. Ανάμεσά τους 114 γυναίκες, 45 παιδιά και έφηβοι, 20 βρέφη...

   Η πρωτοφανής θηριωδία καταγράφηκε στην έκθεση του Δ. Κιουσόπουλου (επικεφαλής της Υπηρεσίας Εγκλημάτων Πολέμου), απ΄ όπου και το παρακάτω συγκλονιστικό απόσπασμα: 

«Εις το πέρασμα των αιώνων ουδέποτε η ανθρωπότης εδοκίμασε τοσαύτην θηριωδίαν. Το Δίστομο μεταβάλλεται σε κόλασιν. Κάθε περιγραφή είναι αδύνατον να αποδώσει την τραγωδίαν εκατοντάδων κατοίκων... Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, στρατιώτες διαμοιράζονται εις ομάδας. Περιέρχονται τας οικίας, ως λυσσαλέαι ύαιναι, αιμοβόροι τίγρεις, κανίβαλοι της ζούγκλας! Επιπίπτουν κατά των δυστυχών κατοίκων - αδιακρίτως φύλου, ηλικίας. Σφάζουσι, φονεύουσι, βιάζουσι γυναίκες. Ξεκοιλιάζουσι εγκύους, γέροντες, νέοι είναι θύματα της αιμοβόρου μανίας. Δε φείδονται ουδενός. Φονεύουσιν τον ιερέα Σωτήριο Ζήση, εξορύσσουσι ζώντος έτι τους οφθαλμούς. Αποκόπτουσιν την κεφαλήν του, ρίπτουσιν εις τον βόρβορον. Πυροβολούσι την παρισταμένην σύζυγόν του, που κρατούσε εις τας αγκάλας της, θηλάζουσαν το μονοετές θυγάτριόν της Μαργαρίταν! Σκορπούν τα μυαλά της παιδίσκης εις το πρόσωπον της μητρός, ήτις τραυματισθείσα πίπτει χαμαί λιπόθυμος. Εκληφθείσα ως νεκρά - σώζεται διά να καταστεί, εν παραφροσύνη. Περί τους 15 κατοίκους - ελπίζοντας εις την οικίαν του ιερέως την σωτηρίαν - εφονεύθησαν. Φονεύουσιν εντός της οικίας του, την οικογένεια του Κατσινήν - τον Δάσκαλο Καρούμαλον - την Μορωσίαν, σύζυγο Ι. Φιλίππου - σύρουν εκ της κρύπτης της, με σκοπόν διά να τη βιάσουν. Αλλ' ότε είδον ότι αύτη ήτο έγκυος, διά μαχαίρας διάνοιξαν την κοιλίαν της. Το δε εκχυθέν έμβρυον μετά λύσσης εποδοπάτησαν»...

    Ο Παναγιώτης Περγαντάς, 22 χρόνων τότε, αφηγείται (η καταγραφή της μαρτυρίας έγινε από τον Στάθη Σταθά):

«Φτάνω σε απόσταση διακόσια μέτρα από τα πρώτα σπίτια. Το σπίτι της αδερφής μου Φρόσως ήταν στην άκρη. Ακούω μια γυναικεία φωνή να σκούζει, να οδύρεται, να θρηνολογεί. Ήταν η μάνα μου. Φτάνω τρέχοντας και τι να δω! Την αδερφή μου κομματιασμένη, βιασμένη, κατακρεουργημένη. Κατασκισμένα ρούχα και σάρκες είχαν γίνει ένα. Το αίμα έτρεχε από τα σκέλια της. Τα βυζιά της κατασφαγμένα, φέτες. Το πρόσωπό της παραμορφωμένο και σ' όλο το σώμα σημάδια άγριας πάλης. Δίπλα της σε μια κούνια το μικρό κορίτσι της τη Ζωή, εφτά μηνών, το είχαν ξεκοιλιάσει, του είχαν κόψει το λαιμό και κρέμονταν τα λαρύγγια του στο στήθος μπλεγμένα με τα βγαλμένα έντερα. Το αγόρι της(…) έτρεξε να κρυφτεί στο διπλανό σπίτι του Νταγιαλή. Οι εγκληματίες το κυνήγησαν και το εκτέλεσαν τινάζοντάς του τα μυαλά στον αέρα κάτω από τη σκάλα. Επίσης και το άλλο κορίτσι της ίδιας αδερφής μου, την Ελένη, εφτά χρονών, το έσφαξαν κι αυτό. Τέλος, ο πεθερός της αδερφής μου εκτελέστηκε μπροστά στη Δημαρχία μαζί με τον Θανάση Πανουργιά. Την επομένη το πρωί τους θάψαμε όλους σε ομαδικό τάφο μπροστά στην αυλή του σπιτιού τους».

    Ο Δημήτρης Γατόπουλος, στο βιβλίο του «Ιστορία της Κατοχής», σημειώνει:

«Ιδού τώρα και τα επισημότερα στοιχεία της μεγάλης τραγωδίας, η έκθεσις του κατοχικού νομάρχου Βοιωτίας Ιωάννου, η έκθεσις του τότε νομάρχου Ιω. Γεωργόπουλου. Στην "έκθεσή" του στο υπουργείο Εσωτερικών σημειώνει και τα εξής. "Από δύο ημερών διανύω τας δραματικοτέρας της ζωής μου. Τα συμβαίνοντα εις την περιφέρειαν κατά τας δύο τραγικάς αυτάς ημέρας υπερβαίνουν και αυτήν τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και αυτούς τους σικελικούς εσπερινούς... Λυσσαλέα η αγριότης δεν εφείσθη ούτε των νηπίων, τα οποία άταφα έτι σφίγγονται σπασμωδικώς στοργικά εις τους άψυχους κόλπους των μητέρων"».

    Ο Τάκης Λάππας, στο βιβλίο του «Η Σφαγή του Διστόμου - Χρονικό», γράφει:

«Οι μεθυσμένοι από το κακούργο πάθος τους, σπάζουν τις πόρτες των σπιτιών κι ορμάνε μέσα. Όποιον συναντάνε, τον σκοτώνουν. Άλλοι θερίζουν χωρίς διάκριση ψυχές μέσα στα κοντινά σπίτια κι άλλοι ξεχύνονται στις γειτονιές (…).Το αίμα απ' τα θύματα γίνεται αυλάκι και κυλάει προς τα σοκάκια. Γέροι και γριές πέφτουν απ' τα βόλια. Άνδρες κυλιώνται χάμω νεκροί μ' απανωτές θανατηφόρες πιστολιές, κι άλλους τους βάζουν στη σειρά και τους εκτελούνε. Γυναικόπαιδα σφάζονται κι αβάφτιστα βυζανιάρικα στραγγαλίζονται και λογχίζονται κι ύστερα ξεκοιλιάζονται... Μπροστά σε τέτοιο θέαμα κι οι θεατές ακόμα του Κολοσσαίου θα σκέπαζαν τα μάτια τους από φρίκη κι αυτός ο Ηρώδης ή ο Νέρωνας θα φρένιαζαν απ' το κακό τους, που ύστερα από τόσους αιώνες βρέθηκαν κτηνάνθρωποι σαν κι αυτούς, όχι μονάχα να τους μιμηθούνε, μα να τους ξεπεράσουν κιόλας (…) Σαν και τούτο το κακό άλλο δεν ξαναγίνηκε(...). Τα βρέφη μέσα στις κούνιες τους και στο βυζί της μάνας τους, οι γκαστρωμένες, οι γέροντες, οι γερόντισσες, οι μάνες με τα παιδιά στην αγκαλιά τους...».

    Σε ειδική έκθεσή της η V ταξιαρχία του ΕΛΑΣ, καταγράφει:

«Σκότωσαν αδιάκριτα, γέρους, μωρά, εξαμηνίτικα, γριές, τα παιδιά του σχολείου (όλα στην αίθουσα του σχολείου) κι αυτόν τον παπά. Βρέθηκαν όλες σχεδόν οι γυναίκες σχισμένες με ξίφος ή μαχαίρι από τα γεννητικά τους όργανα μέχρι το στήθος, βρέθηκαν γυναίκες με κομμένους τους μαστούς, ξεκοιλιασμένες με τα παιδιά στην αγκαλιά τους, βρέθηκαν μικρά παιδιά σφαγμένα και ξεκοιλιασμένα και τα έντερα περασμένα στο λαιμό. Του παπά του κόψαν το κεφάλι και το είχαν πεταμένο μακριά από το πτώμα του. Ολόκληρες οικογένειες σφαγιάστηκαν... Ολα τα σπίτια ληστεύτηκαν... Πολλοί κάτοικοι τρελάθηκαν και υπάρχουνε πολλοί τραυματισμένοι...».

   «Αι σφαγαί του Διστόμου και η καταστροφή του ωραίου τούτου υπερβαίνουν εις αγριότητα και εις απανθρωπίαν όλα τα απαίσια εγκλήματα των Γερμανών που διέπραξαν ούτοι εις την Ελλάδα», αναφέρει ο Δ. Μαγκριώτης στο βιβλίο του «Θυσίαι της Ελλάδος και εγκλήματα κατοχής 1941 – 1944».
   Το ολοκαύτωμα του Διστόμου υπήρξε «μία από τις χειρότερες ωμότητες ολόκληρου του πολέμου», σημειώνει ο ιστορικός Mark Mazower («Στην Ελλάδα του Χίτλερ - Η εμπειρία της κατοχής»).
   Την ίδια εικόνα μεταφέρει και ο επικεφαλής της αποστολής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ο Ελβετός George Wehrly, ο οποίος έκανε λόγο για «σκηνές φρίκης και σαδισμού...».

   Το Δίστομο συμβολίζει με τον πιο ειδεχθή τρόπο τη «σχέση» του ναζισμού με την Ελλάδα. Είναι και η μόνη σχέση που μπορεί να έχει ο ναζισμός με την πατρίδα μας και με όλη την ανθρωπότητα. Αυτή είναι η κτηνωδία που εκπροσωπεί ο ναζισμός. Τότε, σήμερα και πάντα. Αυτές είναι οι «πατριωτικές» καταβολές των νεοναζιστικών αποβρασμάτων που μαγαρίζουν τον τόπο μας.
   Γιατί, ως γνωστόν, στην πατρίδα μας, υπάρχουν θαυμαστές των «Ες –Ες»! Υπάρχουν οπαδοί και ιδεολογικοί απόγονοι εκείνων που μακέλεψαν το Δίστομο. Η «Χρυσή Αυγή» στο περιοδικό της (τεύχος 34, 1988, σ. 7) σε άρθρο υπό τον τίτλο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ. ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ» γράφει:

«Τα SS αποτέλεσαν τον πρώτο συνειδητό Ευρωπαϊκό Στρατό υπερασπιστή της Φυλής και του πολιτισμού της, υπήρξαν οι αριστείς του Αίματος και της Τιμής, οι φορείς του ηρωικού πνεύματος των ιπποτών και της Αρίας παραδόσεως. Τα SS περιέλαβαν στις τάξεις τους το εκλεκτότερο άνθος της Ευρωπαϊκής Νεολαίας όλων των εθνικοτήτων και είναι εκείνα που έδωσαν μέχρις εσχάτων τη μάχη του Πολιτισμού κατά της βαρβαρότητας, μάχη που την πλήρωσαν βαρύτερα από οιονδήποτε άλλον με ακριβό φόρο Αρίου Αίματος. Είναι γεγονός ότι τα SS υπήρξαν οι τελευταίοι υπερασπιστές της Ευρώπης που κατέρρεε και όταν οι άλλοι επρόδιδαν, αυτοί έπιπταν μέχρις ενός στον υπέρ όλων Αγώνα. Αυτή την ευγενή τάξη των μαχητών κατασυκοφάντησαν και διέβαλαν οι δημοκράτες και μπολσεβίκοι συστηματικά μετά το τέλος του πολέμου. Διότι γνώριζαν πως αν η αλήθεια πρόβαλε στο φως ο Εθνικοσοσιαλισμός θα ξανάνθιζε στην Ευρώπη».

    Τι ήταν λοιπόν τα «Ες-Ες»; Τι ήταν αυτά τα τάγματα της φρίκης και του εξανδραποδισμού, αυτά τα ανθρωποειδή του ναζισμού που κατάσφαξαν το Δίστομο; Ήταν το «εκλεκτότερο άνθος» των «ιπποτών» και της «ευγενούς τάξης των μαχητών»! Ποιος τα λέει αυτά; Φυσικά η «Χρυσή Αυγή».

 Ο Κασιδιάρης ποζάρει φορώντας την «πατριωτική» μπλούζα των «WAFFEN SS»…

   Ο υμνητής του ναζισμού, ο φυρερίσκος της «Χρυσής Αυγής», ο Ν. Μιχαλολιάκος, στο βιβλίο του με τίτλο «Για μια μεγάλη Ελλάδα σε μια ελεύθερη Ευρώπη», ανάμεσα στα άλλα «πατριωτικά» που αναφέρει μιλά και για τα «WAFFEN SS».
    Στη σελίδα 46 αυτού του ναζιστικού οχετού αναφέρεται:

«Ο Γερμανικός Εθνικοσοσιαλισμός και η Νέα Ευρώπη των WAFFEN SS ήταν ένα Μήνυμα Φωτεινό σε μία σκοτεινή εποχή, που πιστεύω πως ο ελληνισμός θα έπρεπε να έχει δεχτεί».

   Ναι! Τις ορδές των στυγνών αυτών δολοφόνων, που κατάσφαξαν το Δίστομο, αυτές τις ορδές του ναζισμού είναι που ο Μιχαλολιάκος τις περιγράφει σαν... «Μήνυμα Φωτεινό» στην Ελλάδα και την Ευρώπη!
    Ναι, ο Χίτλερ, αυτός είναι το ίνδαλμα «Χρυσής Αυγής». Σε αυτόν ορκίζονται οι χρυσαυγίτες και ο αρχηγός τους. Στον Χίτλερ. Σ’ αυτόν που δημιούργησε ανθρωποειδή όπως εκείνα που έσφαξαν το Δίστομο…

email: mpog@enikos.gr   

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΘΕΛΟΥΝ ΔΙΑΣΥΡΜΟ ΤΟΥ ΤΣΙΠΡΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΛΥΣΗ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΕΛΑΣΤΙΚ*

Αντιπαθεί σφοδρότατα τον Ελληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα η γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού των δεξιών χριστιανοδημοκρατών, των ακροδεξιών Βαυαρών χριστιανοκοινωνιστών και των θλιβερών σοσιαλδημοκρατών. Το εύρος από πολιτική σκοπιά της γερμανικής κυβέρνησης, που συμπεριλαμβάνει τόσο τη Δεξιά όσο και τον κεντρώο σήμερα χώρο των σοσιαλδημοκρατών, καθιστά ευρύτατη την αντίθεση προς την κυβέρνηση Τσίπρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κοντολογίς, καμία απολύτως σοσιαλδημοκρατική, κατ' όνομα, «κεντροαριστερούλα» κυβέρνηση σαν αυτή του Ολάντ στη Γαλλία ή του Ρέντσι στην Ιταλία δεν πρόκειται να τολμήσει να συμπαρασταθεί στην ελληνική κυβέρνηση. Η αιτία είναι απλούστατη: Καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση, ούτε καν χώρας μεγάλης σαν την Γαλλία ή την Ιταλία, δεν τολμάει να έρθει σε αντίθεση με τους Γερμανούς που κυβερνούν στο Βερολίνο! Ειδικά από τους σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι παραμένουν η τελευταία πολιτική δύναμη στην Ευρώπη που στο σύνολό τους είναι υποταγμένοι οικειοθελώς στη γερμανική πολιτική, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποκλείεται να βρει στήριξη. Παρόλο που οι ψηφοφόροι των σοσιαλιστών βεβαίως και θα ήθελαν συνεργασία με όποιες αριστερές δυνάμεις υπάρχουν σε κάθε χώρα, οι Γερμανοί λαμβάνουν προληπτικά όσα μέτρα μπορούν για να αποφύγουν εξάπλωση των αριστερόστροφων συνεργασιών των κεντρώων σοσιαλιστικών κομμάτων.

Οι Γερμανοί καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μην επαναληφθεί και στον κεντρώο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας αυτό που έχει ήδη γίνει στη γαλλική, την αγγλική και την ιταλική Δεξιά. Η σταδιακή στροφή, δηλαδή, δεξιών κομμάτων εναντίον της Γερμανίας -κομμάτων που εκφράζουν απειλούμενα τμήματα της αστικής τάξης, κατεστραμμένα μεσαία στρώματα και αγανακτισμένα εναντίον της γερμανικής πολιτικής λαϊκά στρώματα. Εχουμε βαθύτατη την πεποίθηση ότι σε ελάχιστα χρόνια θα ζήσουμε συγκλονιστικές πολιτικές ανακατατάξεις στην Ευρώπη. Το ζητούμενο όμως είναι ο αντιγερμανισμός που θα αποτελέσει τον μοχλό αυτών των αλλαγών να μην προωθείται μόνο από δεξιά κόμματα, αλλά να υπάρχει και αντιγερμανισμός με αριστερά χαρακτηριστικά. Η σημασία της ύπαρξης της κυβέρνησης Τσίπρα και της αντίστασης του πρωθυπουργού στον προσωπικό εξευτελισμό του μέσω της αποδοχής του συνόλου των γερμανικών απαιτήσεων και όρων υπερβαίνει από αυτήν τη σκοπιά κατά πολύ τα όρια της Ελλάδας.

Αν σχηματιστεί κεντροαριστερή κυβέρνηση των αντιμνημονιακών πλέον σοσιαλιστών στην Πορτογαλία τον Οκτώβριο με κάποιες αριστερές δυνάμεις και αν τον Νοέμβριο που θα γίνουν βουλευτικές εκλογές στην Ισπανία σχηματιστεί κυβέρνηση του Ποδέμος με τους σοσιαλιστές, ο ευρωπαϊκός συσχετισμός δυνάμεων θα αρχίσει να αλλάζει. Ο Αλέξης Τσίπρας θα έχει συνεισφέρει τα μέγιστα εκ του μακρόθεν στα εκλογικά αποτελέσματα της Ιβηρικής Χερσονήσου αν έχει αντέξει μέχρι το φθινόπωρο στις γερμανικές πιέσεις. Οι πιέσεις είναι αφόρητες, το ξέρουμε. Οι υποχωρήσεις που έχει κάνει ο πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του υπερβαίνουν σαφώς τα όρια ανοχής της ψήφου που απέσπασε υποσχόμενος άλλα πράγματα στον ελληνικό λαό, από τα οποία σχεδόν κανένα δεν έχει υλοποιήσει στους τέσσερις και πλέον μήνες διακυβέρνησής του.

Στις 47 σελίδες των προτάσεων της κυβέρνησης προς τους δανειστές δεν συμπεριλαμβάνεται κανένα από τα ουσιώδη φιλολαϊκά μέτρα του εντελώς αστικού «προγράμματος της Θεσσαλονίκης» που είχε εξαγγείλει ο ίδιος ο πρωθυπουργός και τα οποία μέτρα συμπεριέλαβε στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του στις 8 Φεβρουαρίου 2015, ενώπιον των βουλευτών. Υποθέτουμε ότι ο Αλέξης Τσίπρας εκτιμά ως εφιαλτικές τις μέρες που περνάει, ειδικά τον Μάιο και τον Ιούνιο. Ακόμη και μετά τις υποχωρήσεις που έχει κάνει, ο πρωθυπουργός οφείλει να διαπιστώνει πως για τους Γερμανούς έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία να τον διασύρουν στα μάτια των πολιτών όλων των κρατών της Ευρωζώνης και της ΕΕ, ώστε να μην τολμήσει κανένας ηγέτης πλέον να «βγάλει γλώσσα» κατά του Βερολίνου, παρά να βρουν μια κάποια λύση για την Ελλάδα.

*Δημοσιεύθηκε στο "Έθνος" την Τετάρτη 10 Ιουνίου 2015.

Διαβάστε περισσότερα

Προπάντων η εικόνα

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

 Το ρεπορτάζ, στην κρατική τηλεόραση, κατέγραφε ένα συμβάν στην Εφταλού της Λέσβου. Θα μπορούσε όμως να αφορά οποιοδήποτε άλλο από τα νησιά του Αιγαίου που βρίσκονται απέναντι από τα μικρασιατικά παράλια: Από τη μεριά της Τουρκίας εμφανίζεται ένα σκαρί βαρυφορτωμένο ανθρώπους. Ντόπιοι και τουρίστες σπεύδουν να τους βοηθήσουν, να τους βγάλουν με ασφάλεια στην παραλία. Ντόπιοι και τουρίστες τούς προσφέρουν αμέσως νερό ή χυμό – κυρίως ένα χέρι για να πιαστούν. Ντόπιοι και τουρίστες αναζητούν είδη πρώτης ανάγκης, ενόσω άλλοι στρώνουν ένα πρόχειρο πλην πλούσιο τραπέζι. Ντόπιοι και τουρίστες δηλώνουν –στις πολλές γλώσσες του κόσμου, που ξαφνικά και για λίγο γίνονται μία, και χαμογελαστή– πως έκαναν ό,τι τους φαινόταν φυσικότερο: να συντρέξουν ανθρώπους που ρισκάρουν τη ζωή τους γιατί πίσω, στην πατρίδα, η αξία της έχει μηδενιστεί.

Ας το θεωρήσουμε βέβαιο: ό,τι έγινε στην Εφταλού, γίνεται κάθε μέρα σε πολλές παραλίες της Ελλάδας – αλλά και της Ιταλίας. Βέβαιο όμως είναι και το ανάποδο: και στην Ελλάδα και στην Ιταλία υπάρχουν και φωνές «πραγματισμού» ή αναιδούς κυνισμού, «κίτρινα» ρεπορτάζ και πολιτικάντικες κακοήθειες. Και αποστροφή για τους φυγάδες των πολέμων, της ανέχειας και της ανελευθερίας, που «καταστρέφουν την εικόνα μας». Θαρρείς και η εικόνα μας, η εικόνα της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας αλλά και των βόρειων χωρών, δεν έχει να κάνει και με το πώς υποδέχονται τους πρόσφυγες, πώς ανταποκρίνονται στη βουβή συνήθως ικεσία τους.

Στην Εφταλού μάλλον δεν θα διαβάζουν Daily Mail. Ούτε οι τουρίστες, Αγγλοι και μη, ούτε οι ντόπιοι. Δεν ξέρουν λοιπόν, δεν έμαθαν από την αγγλική εφημερίδα που κρατάει ψηλά ό,τι χαμηλότερο έχει ταυτιστεί με τη δημοσιογραφία ταμπλόιντ, πως «η Κως κατάντησε αηδιαστικό κολαστήριο για τους τουρίστες λόγω των μεταναστών», κι από κοντά, λίγο-πολύ, όλα τα Δωδεκάνησα. Ή, με την τόση παγκοσμιοποίηση, μπορεί και να το ξέρουν, να τ’ άκουσαν κάπου, να το διάβασαν στο Ιντερνετ, στο λάπτοπ ή στο κινητό τους. Και να ενοχλήθηκαν και αυτοί, όπως ενοχλήθηκαν οι Αγγλοι τουρίστες που η εφημερίδα της πατρίδας τους τούς παράστησε συλλήβδην σαν ανάλγητους καλοπερασάκηδες, παγερά αδιάφορους για ό,τι συμβαίνει μια πιθαμή έξω από τον ηδονικό ορίζοντα του ποτηριού και της πισίνας τους.

Η Daily Mail πήρε το μάθημά της από το ίδιο το κοινό της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ταράχτηκε. Κι εδώ, στα δικά μας, ατάραχοι και αδιάφοροι παραμένουν για το προσφυγικό δράμα οι πανικοκήρυκες των καναλιών, πολιτευόμενοι και μη, και οι επιχειρηματίες του τουρισμού, ανάμεσά τους και όσοι έχουν να κόψουν απόδειξη από τον καιρό του κατά Λουκάν. Ενα τούς νοιάζει και για ένα φωνάζουν: Να μην απαξιωθεί το τουριστικό μας εμπόρευμα. Να μη μουντζουρωθεί η βιτρίνα μας από αυτούς που έχουν μελαψό δέρμα εκ γενετής και όχι εξ ηλιοθεραπείας. Να μην καταστραφεί η εικόνα μας. Η ιερή και θαυματουργός.

Διαβάστε περισσότερα

“Σχέδιο Μάρσαλ”; Τι λένε οι άνθρωποι!

    Την ώρα που ο «φίλος της Ελλάδας», ο Μπάρακ Ομπάμα, καλούσε την Ελλάδα να… «σοβαρευτεί», τουτέστιν να συνεχίσει να ζει υπό το καθεστώς των Μνημονίων, των τοκογλύφων, των διεθνών και εγχώριων αρπακτικών, ο υπουργός κ.Βαρουφάκης προχωρούσε στην διατύπωση μιας ακόμα εκπληκτικής ιδέας:
    Απηύθυνε πρόταση στην Γερμανίδα καγκελάριο να προχωρήσει στην εξαγγελία και στην εφαρμογή ενός «σχεδίου Μέρκελ» για την Ελλάδα. Το «σχέδιο Μέρκελ», κατά τον κ.Βαρουφάκη, πρέπει να κινηθεί κατά τα πρότυπα ενός παλιότερου σχεδίου: Του «σχεδίου Μάρσαλ»…
    Στο σημείο αυτό, όμως, έχουμε κάτι πραγματικά… σπουδαίο: Έχουμε μια κυβέρνηση «πρώτη φορά Αριστερή» που έρχεται να ενστερνιστεί βασικούς πυλώνες της παραχαραγμένης αλήθειας. Που σπεύδει να οικοδομήσει τον λόγο της με τα σκουριασμένα υλικά της ασύστολης μετεμφυλιακής προπαγάνδας. Που επιλέγει να αντλήσει τα σχέδιά της για το μέλλον του τόπου και του λαού αναμηρυκάζοντας την πολιτική αγραμματοσύνη των «παπαγάλων» του συστήματος.
    Αυτό είναι πραγματικά… αξιοσημείωτο: Η εκτρωματικά γελοία τακτική της «αποκολοκύνθωσης» της Ιστορίας μετατρέπεται σε «πρώτη φορά Αριστερό»… αφήγημα. Στο όνομα της «σωτηρίας», των «έντιμων συμβιβασμών» και των «σκληρών διαπραγματεύσεων», η «πρώτη φορά Αριστερά» φτάνει να εκθειάζει ακόμα και το σχέδιο Μάρσαλ! Και μάλιστα χωρίς καμία… «δημιουργική ασάφεια».
    Αλλά τι ήταν αυτόν το τόσο… «καλό» σχέδιο Μάρσαλ, που «έσωσε» τότε την Ελλάδα, και που τώρα η «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση της Ελλάδας θεωρεί «ευχής έργον» να το ξαναζήσουμε υπό την εκδοχή ενός «σχεδίου Μέρκελ»;
    Ας θυμηθούμε:
    Το σχέδιο Μάρσαλ, του οποίου την… επέτειο είχαμε πριν μια βδομάδα (εξαγγέλθηκε στις 5 Ιουνίου 1947) πράγματι ήταν «καλό». Όχι, όμως για την Ελλάδα του ελληνικού λαού. Ήταν ωφέλιμο για τους απόντες από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Ήταν καλό ακόμα και για συνεργάτες των Γερμανών. Ήταν καλό για τους λίγους. Εκείνους που είχαν στο μυαλό τους την δική τους αποκατάσταση στην εξουσία και την εξασφάλιση τρυφηλού βίου πάνω στην καμπούρα της μετά τον πόλεμο κατεστραμμένης Ελλάδα.
    Πέραν της Ελλάδας, το σχέδιο Μάρσαλ φυσικά και λειτούργησε επωφελώς ως εργαλείο του ιμπεριαλισμού για την ανακοπή των επαναστατικών διαθέσεων των μαζών μετά τον πόλεμο και για το στέριωμα του καπιταλισμού στη Δυτική Ευρώπη. Αυτός ήταν και ο λόγος που – και στην Ελλάδα - τα κεφάλαια του δόγματος Τρούμαν και του σχεδίου Μάρσαλ χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του λαϊκού κινήματος για την (ακόμα και με στρατιωτικά μέσα) διατήρηση των πλουτοκρατών στην εξουσία.
    Το τι πραγματικά ήταν αυτή η περίφημη «αμερικανική βοήθεια» το μαρτυρά η κατανομή αυτών των κεφαλαίων που διοχετεύτηκαν προς όφελος του προσωπικού θησαυρισμού των κεφαλαιοκρατών.

• Σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Συντονισμού Γ. Καρτάλη τον Απρίλη του 1952, το 60% των πιστώσεων που εκταμιεύτηκαν σε εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ είχαν απορροφηθεί από δέκα, όλες κι όλες, βιομηχανίες.
• Εκατοντάδες εκατομμύρια μοιράστηκαν σε 50 βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις. 

    Περιττό να πούμε ότι από τα χρήματα αυτά, που διασπαθίστηκαν απροκάλυπτα και που όσοι τα έλαβαν δεν πλήρωσαν ποτέ μια δραχμή, αναδύθηκαν, κάποιες φορές μέσα από τους μαυραγορίτες και τους δοσίλογους, τα νέα τζάκια των αμερικανοθρεμμένων μεγαλοβιομηχάνων και μεγαλεμπόρων.
    Το τι πραγματικά ήταν το σχέδιο Μάρσαλ, το που απέβλεπε και το που οδήγησε το ομολογούσε ο ίδιος ο Paul Porter, ο απεσταλμένος του Τρούμαν στην Ελλάδα.
    Οι ΗΠΑ – έλεγε ο Porter - έκαναν «μια τόσο μεγάλη επένδυση» στη χώρα και συνεργάστηκαν με μια ελληνική κυβέρνηση που «επικαλούμενη τον ίδιο της τον τεραστίων διαστάσεων αντικομμουνισμό ως επιχείρημα για την παροχή βοήθειας σε απεριόριστες ποσότητες (είχε) στόχο της… να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση μιας μικρής κλίκας από τραπεζίτες και εμπόρους, που αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα». 
    Ο κ.Βαρουφάκης για λογαριασμό της «πρώτη φορά Αριστερής» κυβέρνησης βλέπει το όφελος του λαού σε ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ. Μόνο που το αυθεντικό σχέδιο Μάρσαλ δεν είχε καμία σχέση με το λαό. Μέσω του σχεδίου Μάρσαλ η ελληνική άρχουσα τάξη «είναι αποφασισμένη, πάνω απ’ όλα, να προστατεύσει τα οικονομικά της προνόμια, όποιο κι αν είναι το κόστος σε ό,τι αφορά την οικονομική υγεία της χώρας». Αυτή την αλήθεια που ξεχνά ο κ.Βαρουφάκης την τόνιζε ο ίδιος ο απεσταλμένος του Τρούμαν στην Ελλάδα (Paul A. Porter: «Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα – Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου», έκδοση «Bήμα – Μαρτυρίες»).
    Το σχέδιο Μάρσαλ ήταν, όντως, ένα καλό σχέδιο, αλλά για το ξεζούμισμα του λαού από μια δράκα προυχόντων. Ακόμα και οι εκτιμήσεις της εποχής ότι μόλις 500 οικογένειες των Αθηνών ήλεγχαν την Ελλάδα μέσα στα πλαίσια που διαμόρφωσε το σχέδιο Μάρσαλ αποδείχτηκαν… επιεικείς. «Λέγεται – ανέφερε ο Μαρκεζίνης – ότι 500 οικογένειες κυβερνούν την Ελλάδα, εγώ όμως πιστεύω ότι δεν φτάνουν καν τις πεντακόσιες, αλλά είναι μόνο 200» (Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940 – 1950, εκδόσεις «Θεμέλιο»).
    Το σχέδιο Μάρσαλ υπήρξε συνώνυμο της χρηματοδότηση του μεγάλου κεφαλαίου με σκανδαλώδη τρόπο. Το βεβαιώνει και πάλι ο Porter, ο οποίος σημειώνει: «Οι βιομήχανοι δεν επένδυαν περιμένοντας “δανεικά κεφάλαια” αν και κατά διάφορες εκτιμήσεις είχαν χρυσές λίρες. Οι εμπορικές τράπεζες όχι μόνο δεν διέθεταν πιστώσεις, αλλά δανείζονταν από την Τράπεζα της Ελλάδος προκειμένου να πληρώσουν τους υπαλλήλους τους».
    Με αυτό τον τρόπο ξεκοκαλίστηκαν τα περίπου 2 δισ. δολάρια του σχεδίου Μάρσαλ που πολλά από αυτά γύρισαν πίσω στους τότε «σωτήρες» μέσω των υπέρογκων εξοπλισμών που έφτασαν να αγγίζουν το 50% του προϋπολογισμού. Έτσι ξεκοκαλίστηκαν από τον Οκτώβρη του ’44 μέχρι τον Ιούνη του 1953 τα πάνω από 3,2 δισ. δολάρια της συνολικής «αμερικανικής βοήθειας» μέσω της οποίας – κατά τον Porter πάντα – τα μέλη της εγχώριας πλουτοκρατίας βρήκαν τη θέση τους ως «μέλη της κομψής διεθνούς κλίκας»…
    Τίποτα λοιπόν από τα παραπάνω δεν είχαν σχέση με «βοήθεια» ή με «σωτηρία» του λαού. Αντίθετα το τίμημα για το λαό ήταν βαρύ. Και πληρώθηκε σε πολλά επίπεδα. Πληρώθηκε με τη φτώχεια, τη μετανάστευση εκατομμυρίων Ελλήνων, με τις ναπάλμ του Εμφυλίου, με τους «Νέους Παρθενώνες» και με μια δημοκρατία, που ένας άλλος ο Αμερικανός, και μάλιστα ο υπεύθυνος του σχεδίου Μάρσαλ στην Ελλάδα, ο Τζέιμς Γουόρεν, την περιέγραφε σε συνέντευξή του ως εξής:

• «(Το σχέδιο Μάρσαλ ήταν)…μια πολύ αυστηρή συμφωνία, πολλές πτυχές της οποίας αποτελούσαν σαφή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας. Μπορεί κάλλιστα να πει κανείς ότι επρόκειτο όχι για απλή παρέμβαση, αλλά για επέμβαση στην εθνική κυριαρχία της χώρας».

    Και παρακάτω:

• «Για τα επόμενα χρόνια η Ελλάδα έπρεπε να καταπιεί την περηφάνια της και να αποδεχτεί ευρείες παρεμβάσεις. Αυτό ήταν το πνεύμα της συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών» («Καθημερινή», 17 Ιουνίου 2007).

    Είναι προφανές πως όταν αυτά τα έχουν δηλώσει οι ίδιοι οι Αμερικανοί - και μάλιστα οι αρμόδιοι για την εφαρμογή του σχεδίου Μάρσαλ στην Ελλάδα - εμείς δεν χρειάζεται να προσθέσουμε τίποτα περισσότερο. Τίποτα.
    Ούτε για το «σχέδιο Μάρσαλ», ούτε για όσους το μνημονεύουν με «αριστερή» (!) αναπόληση, ούτε για την (αυτή κι αν είναι «πρώτη φορά Αριστερή»!) θεωρία ότι «σωτηρία» για το λαό είναι να ξαναζήσουμε το σχέδιο Μάρσαλ και μάλιστα υπό την εκδοχή του «σχεδίου Μέρκελ»...

email: mpog@enikos.gr   

Διαβάστε περισσότερα

“Πασοκισμός”

     Στην πολιτική «αργκό» κυκλοφορεί εδώ και δεκαετίες ένας όρος. Ο όρος «Πασοκισμός». Με τον συγκεκριμένο όρο επιχειρείται να προσδιοριστεί στα εγχώρια πολιτικά μας ήθη το φαινόμενο του «άλλα να λέω, άλλα να εννοώ, άλλα να ισχυρίζομαι ότι πιστεύω κι άλλα να κάνω».
    Πρόκειται για την εφαρμογή στα πολιτικά μας πράγματα μιας επικοινωνιακής τακτικής που θέλει να εμφανίζει το μαύρο - άσπρο και να βαφτίζει το κρέας – ψάρι.
    «Πασοκισμός», για παράδειγμα, να είναι να έχεις κεντρικό προεκλογικό σλόγκαν στις εκλογές του 1985 το σύνθημα «καλύτερες μέρες» και 4 μήνες μετά, με το ίδιο πάθος που υπερασπιζόσουνα προεκλογικά το «καλύτερες μέρες» με το ίδιο πάθος να ισχυρίζεσαι μετεκλογικά ότι «καλύτερες μέρες» είναι οι Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, το πάγωμα μισθών και συντάξεων, τα περιβόητα άρθρα 4 και τα πραξικοπήματα στη ΓΣΕΕ, όπως έκανε τότε το ΠΑΣΟΚ…
    «Πασοκισμός» είναι να λες «διώχνω τις ΝΑΤΟικές βάσεις», να καλείς τους δημοσιογράφους για να παραλάβουν την συμφωνία της – υποτιθέμενης – απομάκρυνσης των βάσεων, να αποδεικνύεται από την ίδια τη συμφωνία ότι δεν πρόκειται για συμφωνία απομάκρυνσης αλλά για συμφωνία παραμονής των βάσεων, κι όμως εσύ να συνεχίζεις να ισχυρίζεσαι ότι φεύγουν οι βάσεις που… μένουν.
    «Πασοκισμός», τελευταίας κοπής, είναι να ακούς τον Βενιζέλο – που συνέγραψε και ψήφισε δυο Μνημόνια – να εγκαλεί τον Τσίπρα «πότε θα φύγουν τα Μνημόνια»…  
    Ας έρθουμε τώρα στον νεοπασοκισμό της τρέχουσας περιόδου:
    Πρώτη παρατήρηση: Το «ανήκομεν εις την Δύσιν» το οποίο υπερασπίστηκε και επανέλαβε χτες ο κ.Προκόπης Παυλόπουλος υπήρξε μια εμβληματική φράση, δηλωτική – κατά την προσέγγιση της Αριστεράς – της υποτέλειας και της εξάρτησης στην οποία περιήλθε ο τόπος ως επιλογή των οικονομικών και πολιτικών ελίτ που διαχειρίστηκαν τις υποθέσεις της χώρας. Όταν η φράση αυτή επαναλαμβάνεται σήμερα από έναν Πρόεδρο της Δημοκρατίας που τον επέλεξε ο ΣΥΡΙΖΑ, το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ καταπίνει αμάσητη μια τέτοια τοποθέτηση και ταυτόχρονα ομιλεί περί «αποκατάστασης της εθνικής κυριαρχίας και αξιοπρέπειας», αυτό είναι παλιός, καλός, τυπικός και αειθαλής «Πασοκισμός»…
    Παρατήρηση δεύτερη: Ο κ.Τσίπρας προεκλογικά κατακεραύνωνε τις αγορές ότι θα χόρευαν πεντοζάλι. Από εκεί και πέρα, μετεκλογικά, ο ΣΥΡΙΖΑ μίλησε για «διαπραγμάτευση νίκης». Συνέχισε με «δημιουργική ασάφεια». Πέρασε στον «έντιμο συμβιβασμό». Κατρακύλησε στην «επώδυνη συμφωνία». Και τώρα είμαστε στις «47 σελίδες» ενός (καρα)Μνημονίου που διαφημίζεται σαν το τέλος των Μνημονίων! Αυτό λέγεται και είναι «(καρα)Πασοκισμός»…
    Παρατήρηση τρίτη: Το «καλό» σενάριο της κυβέρνησης  είναι η μνημονιακή πρόταση των 47 σελίδων που η ίδια κατέθεσε στην τρόικα (που πρώτα την βάφτισε «θεσμούς») και την οποία πρότασή της η κυβέρνηση την αναπροσαρμόζει, όπως η ίδια δηλώνει (και προφανώς προς το δυσμενέστερο). Η «κακή» πρόταση είναι του «φίλου της Ελλάδας», όπως τον αποκάλεσε χτες ο Σακελλαρίδης, του Γιούνκερ. Αυτές είναι οι δυο επιλογές, αυτό είναι το «δίλημμα» λέει η κυβέρνηση. «Δίλημμα» που σε ό,τι αφορά στον ελληνικό λαό, είναι μια επιλογή μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης. Αλλά το να εμφανίζεις τη Σκύλλα σαν το αντίδοτο στη Χάρυβδη (όπως πράττει η κυβέρνηση) αυτό είναι «Πασοκισμός»…
    Παρατήρηση τέταρτη: Το να κυβερνάς εδώ και 5 μήνες χωρίς να έχεις πάρει ούτε ένα μέτρο ενάντια στο μεγάλο κεφάλαιο διατηρώντας σε ισχύ όλα τα μέτρα που ισοπεδώνουν το λαϊκό εισόδημα και ταυτόχρονα να διαπραγματεύεσαι νέα μέτρα, αλλά την ίδια ώρα να επιδίδεσαι σε «αντιολιγαρχικές ρητορείες», αυτό είναι «Πασοκισμός»…   
    Παρατήρηση πέμπτη: Στην πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξή του στον «eniko» και στον κ.Ν.Χατζηνικολάου, ο κ.Τσίπρας δήλωσε ότι «παραπλανήθηκε» από αυτούς που ο ίδιος αποκαλεί «εταίρους» της Ελλάδας. Προχτές στη Βουλή πρόσθεσε ότι «εξεπλάγη» και ότι «σοκαρίστηκε» από τον «φίλο της Ελλάδας» τον Γιούνκερ στη συνάντησή τους. Δεν ξέρουμε τι είναι χειρότερο για έναν πρωθυπουργό: Να υποδύεται τον παραπλανημένο ή να είναι όντως παραπλανημένος. Εκείνο που ξέρουμε είναι ότι το να εμφανίζεις την «παραπλάνηση» από τον εκβιαστή, από τον υποκριτή, από τον γκάγκστερ σαν πρόβλημα του… εκβιαστή και όχι δικό σου πρόβλημα, είναι «Πασοκισμός»…
    Παρατήρηση έκτη: Το να διακηρύσσεις όπως έκανε ο κ.Καμμένος ότι «θα έχει πολύ μεγάλη γεωστρατηγική σημασία και για την Ελλάδα και για το ΝΑΤΟ η δημιουργία μιας μεγάλης αεροπορικής βάσης στην Κάρπαθο», αλλά να πηγαίνεις μετά στη Βουλή και να το αρνείσαι την ίδια ώρα που στην επόμενη πρόταση της ομιλίας σου το επαναλαμβάνεις (!) – όπως έκανε ο υπουργός Άμυνας με την κοινοβουλευτικό ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ να τον παρακολουθεί ατάραχη - αυτό είναι «Πασοκισμός»…
    Παρατήρηση - γενική: Οι εκλογές της 25^ης Γενάρη κατέγραψαν το αίτημα του ελληνικού λαού να γίνουν τα πράγματα καλύτερα. Πράγμα για το οποίο εκλέχτηκε και για το οποίο δεσμεύτηκε η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Μετεκλογικά αυτό που βλέπουμε είναι από το «καλύτερα» να έχουμε περάσει  στο «μη χειρότερα». Και από το «μη χειρότερα» να έχουμε φτάσει στο «να αποφύγουμε τα ακόμα χειρότερα κι απ’ τα χειρότερα».  Αλλά το να επιχειρείται το «μη χειρότερα» (που πάντα συνιστά προαναγγελία των χειρότερων) να εμπεδωθεί σαν αυταξία και μάλιστα στο όνομα της Αριστεράς (!) , να επιδιώκεται να πουληθεί επικοινωνιακά το «μη χειρότερα» σαν «καλυτέρευση» της ζωής του λαού, ε, αυτό κι αν είναι «Πασοκισμός»…    

email: mpog@enikos.gr   

Διαβάστε περισσότερα

Θέλεις επανάσταση; Ούτε γουλιά Coca Cola!

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΤΕΝΑΣ

Ας αρχίσουμε με ένα αξίωμα του Μπένζαμεν Κονστάν: στις νεότερες κοινωνίες οι άνθρωποι δεν επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στη διαχείριση δημόσιων υποθέσεων, αλλά στη διασφάλιση ατομικών απολαύσεων. Δηλαδή ιδιώτευση, άρα ηλιθιότητα (idiotie/ηλιθιότητα, προέρχεται από το idiot/ιδιώτης). Συμπληρώνει ο Κονστάν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων ασκεί αποκτηνωτικά και πολύωρα επαγγέλματα, με αποτέλεσμα ακόμα κι αν θέλουν να μην μπορούν να ασχοληθούν με δημόσιες υποθέσεις. Μάλλον αυτή την αρχή έχει σαν βάση η οικονομία της αγοράς, όταν για την εύρυθμη λειτουργία της αυξάνει συνεχώς την ανεργία: Όταν κάποιος δεν δουλεύει, ίσως ασχοληθεί με τα δημόσια.
Δύο από τα κύρια προβλήματα στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι η ενσωμάτωση και η ανάθεση. Η αντιπροσώπευση, που δεν δημιουργεί την ανάγκη ενασχόλησης με τα δημόσια και καταστέλλει την αυθόρμητη επιθυμία. Το αντιπροσωπευτικό σύστημα εμφανίστηκε στη μεσαιωνική Δύση, όταν πόλεις λίγων χιλιάδων κατοίκων προσπάθησαν να αυτοκυβερνηθούν. Όχι μέσω γενικών συνελεύσεων, με άμεσα ανακλητούς και αιρετούς αξιωματούχους κ.λπ., αλλά με αντιπροσώπους. Ένα καθεστώς που βγάζει από το επίκεντρο τον αυτόνομο άνθρωπο και αντιστρέφει την καστοριαδική προσέγγιση για τον πολίτη: όχι μόνο δεν μαθαίνουμε τους ανθρώπους πώς να είναι πολίτες, αφού κανείς δεν γεννιέται τέτοιος, αλλά τους αποτρέπουμε από το να γίνουν.
Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν είναι δημοκρατία και αποτελεί ιδεολογική οπισθοχώρηση η αντιμετώπισή της ως τέτοια, σε κοινωνίες που η οικονομική ευρωστία συνθλίβει την αξιακή κλίμα. Με τον Γιάκομπ Ταλμόν να κάνει λόγο για σύγχρονη ολοκληρωτική δημοκρατία, έναν οικονομικό ολοκληρωτισμό στα πρότυπα της οικονομίας στα χρόνια του Χίτλερ. Οπότε αυτός ο οικονομικός ολοκληρωτισμός, μεταμφιεσμένος σε δημοκρατία, δεν δημιουργήσει περήφανους ενεργούς πολίτες και κοινωνικούς θεσμούς που θα επιτρέψουν την αυτονομία, άρα την αληθινή δημοκρατία. Αποτέλεσμα το πολιτικό υποκείμενο, δηλαδή οι άνθρωποι, να γεννιούνται και να πεθαίνουν ετερόνομοι, μέσα σε ένα καταναλωτικό οικοδόμημα που τους γεμίζει παροδική χαρά (όπως τα καθρεφτάκια στους ιθαγενείς), αλλά δεν τους επιτρέπει να αλλάξουν τον σαθρό κόσμο γύρω τους. Όχι γιατί δεν το θέλουν, αλλά γιατί δεν γνωρίζουν ότι είναι παγιδευμένοι σε τέτοιο κόσμο.
Κι εδώ αξίζει να αναδείξουμε τον αγώνα των πρώην εργαζομένων στην Coca Cola Θεσσαλονίκης, που αναβιώνουν τη βιβλική προσέγγιση του Δαβίδ με τον Γολιάθ. Με την παντοδύναμη πολυεθνική να απαιτεί αποζημίωση 1 εκ. ευρώ για διαφυγόντα κέρδη. Για ποιον λόγο; Επειδή καλούν σε μποϊκοτάζ, σαν μέσο πίεσης για να ανοίξει ξανά το εργοστάσιο στη Θεσσαλονίκη και να επιστρέψουν στις δουλειές τους. Μία σημείωση: οι αγώνες των εργαζομένων όπως και το κάλεσμα για μποϊκοτάζ, δεν βρήκε χώρο σε κανένα μεγάλο Μέσο στην Ελλάδα. Κι όμως η ανταπόκριση ήταν τέτοια, που η πολυεθνική κινητοποιήθηκε.
Εκτός από βάση τού πολιτικού συστήματος είμαστε, κυρίως, βάση τού καπιταλιστικού συστήματος. Καταναλώνουμε και μάλιστα πολλά. Και η αγοραστική δύναμη του καθενός, μετράει δύο φορές όταν είναι στοχευμένη. Κανένας αγώνας δεν είναι χαμένος, ακόμα κι όταν ο αντίπαλος μοιάζει τεράστιος. Το παράδειγμα της Coca Cola Θεσσαλονίκης είναι μπροστά μας. Αρκεί να μην στραγγαλίσουμε το αίσθημα δικαίου μέσα μας και να αποφασίσουμε αν είμαστε με τον αστυφύλακα, τον χωροφύλακα ή με κανέναν από τους δύο. Γιατί οι δικαιολογίες λιγοστεύουν συνεχώς και, δεδομένα, η πρόβα έχει τελειώσει. Τώρα βγαίνουμε στο πάλκο.

Διαβάστε περισσότερα

Οι ανθρωπιστικές σπουδές στην εποχή του Pac-Man

Οι αρχαίοι επιστρέφουν από την «πίσω πόρτα» των θετικών επιστημών που φαίνονται να συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να προχωρήσουν χωρίς αυτούς. Συνέντευξη με τον Χρυσόστομο Νικία, πρόεδρο του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας

Η αλαζονική τεχνολογία της εποχής μας χρειάζεται τις ανθρωπιστικές επιστήμες όσο και ο Αλκιβιάδης τον Σωκράτη, στον πίνακα του Francois-Andre Vincent

 

Είναι η «περιττή πολυτέλεια» των καιρών μας, τα «καμένα πτυχία» στην αγορά εργασίας. Η αγωνία μας για ανάπτυξη έχει ρίξει τις ανθρωπιστικές σπουδές στο περιθώριο του ενδιαφέροντος, τόσο των νέων και των γονιών τους όσο και των απανταχού πολιτικών. Αλλά κάτι περίεργο συμβαίνει στα πανεπιστήμια - και δη στις νεωτεριστικές σχολές των πιο φρέσκων επιστημών και τεχνολογιών. Κάτι που θυμίζει «επιστροφή των Ηρακλειδών» και «εκδίκηση των αρχαίων». Μηχανικοί και νευροεπιστήμονες μελετούν με ζέση Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Ιπποκράτη... Γιατί; Τι είναι αυτό που βάζει τις ανθρωπιστικές επιστήμες «από την πίσω πόρτα» στο άρμα επέλασης των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας; Εχει έννοια να ξανακοιτάξουμε αυτό που περιφρονήσαμε; Είναι η μελέτη των κλασικών η «σωτηρία της ψυχής» ενός κόσμου που παραφρονεί;

Ο Ιούνιος είναι, λέει, γνωστός και ως ο «θεριστής». H άχρηστη πληροφορία της ημέρας, θα σπεύσει να παρατηρήσει όποιος νεοσσός γεννήθηκε μετά το τέλος των κοινοτικών επιδοτήσεων, άρα και των σταχομαζωμένων χωραφιών που κάπνιζαν στη θεσσαλική πεδιάδα. Τώρα ο Ιούνιος θερίζει μαζικά μόνο τα 18χρονα μυαλά που πασχίζουν να μπουν σε κάποιο πανεπιστήμιο. Οχι μόνο με το άχθος, τον αγώνα και τα έξοδα προετοιμασίας για να «μπουν», αλλά και με την εκκρεμούσα αγωνία «σε ποιο πανεπιστήμιο, σε ποια σχολή και... γιατί;».

Αν μπορούσαμε για λίγο μόνο να κοιτάξουμε τα παιδιά μας σαν «τρίτοι», να τα παρατηρήσουμε ως ουδέτεροι παρατηρητές ενός άλλου κόσμου, σίγουρα θα βλέπαμε ότι τα έχουμε στριμώξει σε έναν λαβύρινθο δίχως ορατή έξοδο. Αυτό που κάποτε ήταν ξεκάθαρος δρόμος ανέλιξης - απόκτηση εφοδίων γνώσης για μια καλύτερη ζωή - θυμίζει τώρα όλο και περισσότερο τις απανωτές πίστες του κλασικού ψηφιακού παιχνιδιού Pac-Man: ο καλός ο μαθητής καλείται να καταβροχθίζει την όποια διδακτέα ύλη του παρουσιάζεται, ξεφεύγοντας ταυτόχρονα από όλα τα διδακτικά φαντάσματα που ξεπετάγονται εμπρός του. Και εκεί που λέει «τα κατάφερα», απλώς αλλάζει πίστα και «φτου κι απ' την αρχή».

Ακούγεται ίσως τραβηγμένο, αλλά δεν είναι. Η αντιμετώπιση των παιδιών ως Pac-Man ξεκινάει πλέον από το Δημοτικό, αλλά σίγουρα θεριεύει από την Α' Λυκείου, όταν αρχίζουμε να τα ρωτάμε «τι θες να σπουδάσεις;» - στην αρχή τάχα δίχως πίεση, αλλά με την γκιλοτίνα της επιλογής δέσμης στη Β' Λυκείου να εδρεύει. Εμείς «δεν τα πιέζουμε στο τι να διαλέξουν», όχι τόσο γιατί γίναμε όλοι μοντέρνοι γονείς αλλά γιατί... ιδέα δεν έχουμε πια για το τι θα ήταν καλύτερο για το μέλλον τους. Γιατροί, μηχανικοί και δικηγόροι - τα περιζήτητα πτυχία του 20ού αιώνα - είναι πια εγγυήσεις ανεργίας και διαβατήρια ξενιτεμού. Αν, πάλι, τολμήσουν να μας πουν ότι θέλουν ανθρωπιστικές ή καλλιτεχνικές σπουδές  κλαίμε από τώρα τη μοίρα τους. Τελικά, γιατί αυτός ο πολύχρονος και πολυδάπανος αγώνας για ένα πτυχίο; Απλώς για μια «αιτιολογημένη παράταση εφηβείας» και μια μελλοντική «αναπαραγωγή της μιζέριας τους» σε κάποιο φροντιστήριο;

Τον ίδιο προβληματισμό έχουν όμως και οι γονείς της υπόλοιπης Δύσης. Διότι μπορεί μεν στη χρεοκοπημένη Ελλάδα η προοπτική μιας μετά τις σπουδές αποκατάστασης να είναι τραγικά αδιόρατη, αλλά στις πιο ισχυρές οικονομίες της Εσπερίας είναι πλέον ζοφερό το κόστος των πανεπιστημιακών σπουδών: η επόμενη «φούσκα» που περιμένουν όλοι να σκάσει είναι τα φοιτητικά δάνεια.

Ας υποθέσουμε όμως ότι δεν υπάρχουν όλες αυτές οι κακές συγκυρίες της «ρημάδας της κρίσης». Εστω ότι το παιδί μας περνάει τις αρχικές Συμπληγάδες της επιλογής κατεύθυνσης και της εισαγωγής στην επιθυμητή σχολή και έστω ότι το κόστος σπουδών κρατιέται χαμηλό, οι καταλήψεις μηδαμινές και οι χαμένες χρονιές ωσαύτως. Θα μπορούσαμε τότε να εφησυχάσουμε ότι «μπήκε το νερό στ' αυλάκι» και «θα βρει τον δρόμο του»; Αμ δε! Διότι το έτερον δράμα της εκπαίδευσης των αρχών του 21ου αιώνα είναι ότι τα πανεπιστήμια βασανίζονται πλέον από υπαρξιακό πρόβλημα. Οχι απλώς το γνωστό οικονομικό πρόβλημα εξεύρεσης πόρων, αλλά και το συνειδησιακό πρόβλημα ταυτότητας: Θα είναι παν-επιστήμια ή μονοδιάστατες σχολές εξειδίκευσης με παρωπίδες;  

Φιλοσοφία vs Τεχνολογίας

Η Βιομηχανική Επανάσταση - πάλι ως γνωστόν - γεννήθηκε στην Ευρώπη αλλά ενηλικιώθηκε στις ΗΠΑ. Οι παράμετροι αυτής της κοσμοϊστορικής «αλλαγής ηπείρου» έχουν διερευνηθεί διεξοδικά από τους ιστορικούς, αλλά εκείνη που πολύ σπάνια θα δείτε να αναφέρεται είναι η εξής: Ως τα μέσα του 19ου αιώνα, τα αμερικανικά πανεπιστήμια ακολουθούσαν πιστά τα πρότυπα των βρετανικών, της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ, προσφέροντας το γνωστό φάσμα κλασικών σπουδών, μαθηματικών και θεολογίας. Τότε, το 1847, το Κολέγιο του Γέιλ (Yale) δημιούργησε τη Σχολή Εφαρμοσμένης Χημείας, που αργότερα ονομάστηκε Sheffield Scientific School και προσέφερε τριετείς σπουδές βασισμένες στη χημεία, στη μηχανολογία και στην έρευνα. Τη ριζοσπαστική αυτή κίνηση ακολούθησε το 1870 το Stevens Institute of Technology του New Jersey, με την πρώτη σχολή μηχανολόγων. Ηταν η απαρχή των «πολυτεχνικών σχολών», που ανέλαβαν από τότε και ως σήμερα τη μετατροπή των επιστημών σε τεχνολογία.

Στον ενάμιση αιώνα που πέρασε, η καταιγιστική ανάπτυξη των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας διεύρυνε το χάσμα ανάμεσα σε αυτές και τις κλασικές σπουδές - τις «ανθρωπιστικές» πλέον λεγόμενες. Ναι μεν η έλευση της πληροφορικής έδωσε νέα εργαλεία έρευνας στους φιλολόγους, τους γλωσσολόγους, τους κοινωνιολόγους, ή και τους καθηγητές Καλών Τεχνών, αλλά ο διαφορετικός ρυθμός ανάπτυξης των θετικών από τις «μη θετικές» επιστήμες θυμίζει τη σύγκριση λαγού - χελώνας. Η σύγκριση αυτή είχε, βεβαίως, και τον αντίστοιχο αντίκτυπό της στις επιλογές σπουδών των νέων: από τη δεκαετία του '80 - οπόταν εμφανίστηκαν οι σπουδές πληροφορικής - οι πτυχιούχοι ανθρωπιστικών σπουδών μειώθηκαν στις ΗΠΑ δραματικά, φθάνοντας πρόπερσι το θνησιγενές ποσοστό 7,6% επί του συνόλου των πτυχιούχων.   

Αν ζυγίσεις τα πράγματα με τη δύναμη των αριθμών, η αντιπαράθεση «πνευματικού - υλικού πολιτισμού» έχει ήδη λήξει με τον θρίαμβο του δεύτερου. Πανεπιστήμια φημισμένα για τις σχολές κλασικών σπουδών τους δυσκολεύονται πια να βρουν επιχειρήματα διατήρησής τους. Στο περίφημο Stanford, όπου το 45% των καθηγητών του διδάσκουν ανθρωπιστικές επιστήμες, μόλις το 15% των φοιτητών παρακολουθεί τα δικά τους μαθήματα. Πτυχία που έχουν επάνω τους το στίγμα του «αρχαίου» (ελληνικά, λατινικά, φιλοσοφία...) είναι πτυχία «καμένα» στην αγορά εργασίας.

Η επιστροφή των αρχαίων

Ολοι και όλα - επιστημονική υπερεξειδίκευση, ταχύτητα εμφάνισης νέων τεχνολογιών - συνηγορούν στο ότι οι ανθρωπιστικές σπουδές είναι πλέον άχρηστος βερμπαλισμός, χαμένος χρόνος και χρήμα. Είναι όμως έτσι;

Η θεώρηση του προέδρου Νικία είναι σαγηνευτική (βλ. στο ένθετο «Η νίκη του Νικία»), αλλά μήπως είναι μόνο μια «ελληνική υπόθεση»; Μήπως το μπόλιασμα των νέων επιστημών με την αρχαία σκέψη είναι δικό μας μόνον «άθλημα»; Συνέχισα να ψάχνω το τι σκέφτονται για το μέλλον της εκπαίδευσης ειδήμονες που δεν είναι ελληνοτραφείς. Και διαπίστωσα ότι όντως κάτι κινείται διεθνώς, κάτι που έχει να κάνει με τα αδιέξοδα της τεχνολογικά υλιστικής εποχής μας.

Στις ΗΠΑ, την πρώτη αναφορά επί του θέματος βρίσκει κανείς... έναν αιώνα πριν, στις 2 Απριλίου 1910 συγκεκριμένα, όταν στο περιοδικό The Classical Weekly (Vol. 3, No. 21) o γερμανός μαθηματικός, ηλεκτρολόγος μηχανικός και πρωτεργάτης του εναλλασσόμενου ρεύματος Charles Proteus Steinmetz (1865 - 1923) έγραφε, υπό τον τίτλο «Η αξία των κλασικών στην εκπαίδευση των μηχανικών»: «Ασχολούμενος αποκλειστικά με την εμπειρική επιστήμη και τις εφαρμογές της, ο μηχανικός ξεχνά, ή δεν συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν άλλοι κλάδοι της ανθρώπινης σκέψης εξίσου σημαντικοί για την ευρύτερη γενική παιδεία και την πνευματική ανάπτυξη. Η καλύτερη και ταχύτερη εισαγωγή σε αυτά τα άλλα πεδία μπορεί να του δοθεί με τη μελέτη των κλασικών, που ανοίγουν για τον φοιτητή κόσμους ολότελα διαφορετικούς από το παρόν μας και του δείχνουν αξίες στις σωστές τους διαστάσεις, αδιαστρέβλωτες από τις τάσεις της σύγχρονης σκέψης (...) Ο κόσμος, και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, είναι γεμάτος από ανθρώπους για τους οποίους το μηχανικός είναι απλώς ένα επάγγελμα. Αλλά αυτού του είδους η παιδεία του μηχανικού ελάχιστα μπορεί να θεωρηθεί Παιδεία».

Πολύ πιο πρόσφατα, τον Ιούνιο του 2013, απαντώντας σε ένα προσκλητήριο της Γερουσίας των ΗΠΑ για εντοπισμό των πιο κρίσιμων δράσεων που θα έπρεπε να αναληφθούν για τη συνέχιση της πρωτοκαθεδρίας της χώρας τους, η Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών (AAAS) συνέταξε μια 61σέλιδη έκθεση (www.humanitiescommission.org/_pdf/hss_report.pdf), όπου καταλήγει ότι «στιβαρές και ολοκληρωμένες πολιτικές για τη στήριξη της έρευνας και της εκπαίδευσης στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες χρειάζονται επειγόντως για να διασφαλιστούν στο μέλλον η οικονομική, πολιτική και διπλωματική επιτυχία της Αμερικής».

Ενα από τα επιχειρήματα της έκθεσης ήταν ότι αρκετά πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Κίνας και της Σιγκαπούρης επιστρέφουν τώρα στο παλιό καλό μοντέλο των σπουδών στις ΗΠΑ, όπου η μελέτη των κλασικών κυριαρχούσε, προκειμένου να δώσουν «ερέθισμα καινοτομίας και πηγή κοινωνικής συνοχής» στους νέους τους. Και, όντως, διαβάζουμε (www.educationpost.com.hk/resources/chinese-university-scraps-exams-boost-teaching-classic-books) ότι το Κινεζικό Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, κατά τη μετάβασή του από τριετές σε τετραετές πρόγραμμα σπουδών, το 2011, επέλεξε να ενισχύσει τη διδασκαλία κινέζων και δυτικών κλασικών. Τον «χώρο» για τη διδασκαλία αυτών των νέων υποχρεωτικών μαθημάτων τον βρήκαν με περικοπή του αριθμού των διαγωνισμάτων για τα υπόλοιπα.

Η συνταγή, λοιπόν, έχει θεμελιωθεί θεωρητικά, αλλά πώς αναλαμβάνεις το κόστος υλοποίησής της για κάτι που το ζητεί μόλις το 7,6% των φοιτητών; Ιδιαίτερα σε χώρες όπως η δική μας, όπου η προοπτική επαγγελματικής ενασχόλησης με το αντικείμενο δεν εγγυάται καν τον βιοπορισμό; Και αν γίνει, θα γίνει αμιγώς, με ενίσχυση των αυτοδύναμων ανθρωπιστικών σπουδών ή με ενίσχυση της διεπιστημονικής διήθησής τους στις θετικές;

Οι ίδιοι οι καθηγητές του τομέα είναι διχασμένοι ως προς την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουν. Αλλοι επιμένουν στο ξεχωριστό του ρόλου τους και άλλοι αποδέχονται ότι «καμία σχολή δεν είναι ιερό και όσιο». Οπότε, για την ώρα, η μόνη αλλαγή που βλέπουμε στη διδασκαλία των κλασικών στις αμερικανικές σχολές ανθρωπιστικών σπουδών είναι κάποιες καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως αυτή που υιοθέτησε το Stanford με το πρόγραμμα «Teaching Classics in the Digital Age» (Διδάσκοντας τους κλασικούς στην ψηφιακή εποχή): διδάσκουν Ομηρο και Βιργίλιο μπολιάζοντας τους στίχους τους με στίχους των rappers Jay-Z και Eminem...

Διαθεματική προσέγγιση

Η μεσοβέζικη λύση του διαθεματικού μπολιάσματος των θετικών επιστημών με τους κλασικούς φαίνεται ότι προέκυψε από την εσωτερική αναζήτηση των μηχανικών - όπως περίπου την περιέγραψαν ο Steinmetz και ο Νικίας. Από το 1998, οπόταν άρχισε η διεθνής τάση ίδρυσης διεπιστημονικών σπουδών, μόνο στις ΗΠΑ έφτασαν το 2005 να δίνουν 30.000 διεπιστημονικά πτυχία, επιπέδου bachelor's. Τον Ιούλιο του 2006, στο Διεθνές Συνέδριο «Διαθεματικής Διδασκαλίας και Μάθησης» που έλαβε χώρα στο Birmingham της Βρετανίας, διαβάσαμε τον εξής προβληματισμό της θεματικής τους: «Η ζωή είναι διεπιστημονική. Μία και μόνη επιστημονική προσέγγιση δεν μπορεί να επιλύσει κοινωνικά προβλήματα όπως το AIDS, τα περιβαλλοντικά προβλήματα, η κλιματική αλλαγή, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ή η εγκληματικότητα (...) Πώς λοιπόν μπορούν οι φοιτητές και οι καθηγητές τους να έχουν μια συνεκτική και ολοκληρωμένη διεπιστημονική εμπειρία τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Μπορούν τα προαιρετικά μαθήματα σε άλλα θέματα να δώσουν μια καλύτερη συνολική εμπειρία των φοιτητών ή είναι απόσπαση της προσοχής τους από τα απαραίτητα του προγράμματος σπουδών τους;».

Την απάντηση έδωσε εμπράκτως όχι μόνον ο Νικίας στο πανεπιστήμιό του, αλλά και ο δημοσιογράφος επιστημών του Scientific American, John Horgan, o οποίος διδάσκει τους κλασικούς στο «πρώτο πολυτεχνείο των ΗΠΑ», το Stevens Institute of Technology. Σε σχετικό άρθρο του (http://blogs.scientificamerican.com/cross-check/why-study-humanities-what-i-tell-engineering-freshmen/) μας λέει: «Για να διδαχθεί σωστά η επιστήμη θα πρέπει να ενσωματώνει τον σκεπτικισμό. Αλλά καθώς η επιστήμη γίνεται όλο και πιο δογματική και αλαζονική στην εποχή μας, αποκτούμε έναν παραπάνω λόγο αξιοποίησης των ανθρωπιστικών επιστημών, ώστε να προωθήσουμε έναν υγιή αντι-δογματισμό».

Ο ιδεαλιστικός και αρκούντως ρομαντικός αυτός αντι-δογματισμός θα έβρισκε ίσως ισχνή απήχηση αν τα επιστημονικά πεδία που διερευνούν οι μηχανικοί συνέχιζαν να είναι της ανόργανης ύλης. Ομως, η εμπλοκή τους με τις επιστήμες ζωής (ιατρική, βιολογία...) και η πρόσφατη ανάπτυξη των συναφών νέων και υβριδικών τεχνολογικών κλάδων τους έθεσαν το πρόβλημα πολύ πιο «καυτά».

Εμβιομηχανική χωρίς ανθρωπισμό, ρομπότ χωρίς ψυχή

Ενα από τα κλασικά τσιτάτα που αξιοποιούσαν ανέκαθεν στην άγρα φοιτητών οι ιστότοποι των κλασικών προγραμμάτων σπουδών πανεπιστημίων των ΗΠΑ ήταν η διακήρυξη της Ενωσης Αμερικανικών Ιατρικών Κολεγίων (AAMC) ότι «οι φοιτητές που έχουν πρώτο πτυχίο στη γλώσσα, τον πολιτισμό και την Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης έχουν μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας εισαγωγής στις ιατρικές σχολές από τους φοιτητές που έχουν πρώτο πτυχίο στη βιολογία, στη μικροβιολογία και άλλες συναφείς επιστήμες» - σημειωτέον ότι στις ΗΠΑ η ιατρική σπουδάζεται αποκλειστικά ως δεύτερο πτυχίο. Ο λόγος, κατά το The Princeton Review, είναι ότι «αυτοί οι φοιτητές έχουν ένα πλεονέκτημα δεξιοτήτων επικοινωνίας και ανάλυσης, γνώσης της γραμματικής και εύρους αντίληψης που ελάχιστες άλλες σπουδές μπορούν να παρέχουν».

Ακόμη όμως και αυτή η «ευγενής προπαγάνδα» δεν θα ήταν αρκετή να αλλάξει την κρατούσα αντίληψη περί «περιττής πολυτέλειας» για τις ανθρωπιστικές σπουδές. Το κλίμα άρχισε πραγματικά να αλλάζει μόνον όταν η ιατρική και η βιολογία ζήτησαν την αρωγή των μηχανικών στη διερεύνηση των μυστικών του εγκεφάλου. Τότε οι φοιτητές των τριών αυτών κλάδων άρχισαν να ξαναδιαβάζουν έκθαμβοι τους Ελληνες και να διαπιστώνουν ότι εκείνοι οι «ερευνητές χωρίς μικροσκόπιο» είχαν συλλάβει μόνο με τη σκέψη τους τα όσα σήμερα συνιστούν τα θεμέλια της νευροεπιστήμης. Οπως έγραψαν το 2007 στην εργασία τους οι Enrico Crivellato και Domenico Ribatti του ιταλικού Πανεπιστημίου του Udine (Ψυχή, νους, εγκέφαλος: Η ελληνική φιλοσοφία και η γέννηση της νευροεπιστήμης, www.sciencedirect.com/science/article/pii/S036192300600298X), ο πρώτος ανατόμος της Ιστορίας, ο Αλκμαίων από τον Κρότωνα (5ος αι. π.Χ.), ήταν εκείνος που πρωτοείπε ότι όλες οι αισθήσεις οδεύουν προς τον εγκέφαλο μέσω καναλιών που ονόμασε «πόρους». Ιδιαίτερα κατέγραψε τους δύο «πόρους» που συνδέουν τους οφθαλμούς με τον εγκέφαλο (τα οπτικά νεύρα). Και έπειτα, συμπέρανε σωστά ότι εφόσον ο εγκέφαλος «συγκινείται», αυτός είναι και η έδρα της συνείδησης. Αντίστοιχα, ο περίφημος Ιπποκράτης είχε σωστά εντοπίσει ότι η επιληψία και οι λοιπές νοητικές και νευρολογικές ασθένειες δεν είναι «κατάρες των θεών» αλλά ασθένειες του εγκεφάλου. Στην πραγματεία του «Περί ιεράς νόσου» είπε ότι ο εγκέφαλος είναι αυτός που δημιουργεί τα συναισθήματα, την αισθητική και την κρίση μας. Ηταν αυτός που διέκρινε ότι ένα πλήγμα στη μια πλευρά του εγκεφάλου προξενεί σπασμό στην άλλη πλευρά του σώματός μας και ότι η απώλεια της ομιλίας συνδέεται με την παράλυση της δεξιάς πλευράς του σώματος (κάτι που δεν ξαναειπώθηκε επιστημονικά παρά μόλις τον 19ο αιώνα). Οσο για τη δομή του εγκεφάλου, ο Ιερόφιλος από τη Χαλκηδόνα και ο Ερασίστρατος ο Κείος ήταν εκείνοι που πρώτοι ανακάλυψαν και περιέγραψαν τα νεύρα του κρανίου και της σπονδυλικής στήλης και διαφοροποίησαν τα νεύρα κίνησης από τα νεύρα αίσθησης. Και, μάλιστα, ο Ερασίστρατος ήταν ο πρώτος που αποφάνθηκε ότι η ανθρώπινη ευφυΐα σχετίζεται με τη μορφή και τον όγκο των συνελίξεων του νεοφλοιού - 22 αιώνες πριν από την εφεύρεση του μαγνητικού τομογράφου.

Μια τέτοια επανανακάλυψη των αρχαίων επανέφερε αναπόφευκτα το διηνεκές ερώτημα «τι ήταν αυτό στη σκέψη εκείνων των ανθρώπων που τους ώθησε σε τέτοια ανεπανάληπτα διανοητικά άλματα;». Και αυτό, με τη σειρά του, οδήγησε ξανά στο ξαναδιάβασμα της Ελληνικής Φιλοσοφίας. Και όταν οι φοιτητές των νευροεπιστημών, της εμβιομηχανικής, της ρομποτικής ή της τεχνητής νοημοσύνης ρωτούν τώρα τους καθηγητές τους για το αν είναι νόμιμο και ηθικό το να επιχειρήσουν το τάδε ή το δείνα, οι καθηγητές δεν τους απαντούν πια αμέσως: τους στέλνουν να διαβάσουν τι θα έλεγε ο Σωκράτης, ο Πλάτων ή ο Αριστοτέλης στη θέση τους.

Οπως πολύ σωστά το έθεσε ο συμπατριώτης μας σκηνοθέτης του «Πολέμου των άστρων», George Lucas, στο συνοδευτικό της έκθεσης της AAAS φιλμάκι (www.youtube.com/watch?v=e0VVJJmpoEk), «οι θετικές επιστήμες είναι το "πώς;" και οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι το "γιατί;". Δεν μπορείς να απαντάς στο "πώς;" αλλά όχι στο "γιατί;". Χωρίς ανθρωπισμό δεν έχουμε ψυχή».

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Η νίκη του Νικία
Κατά την τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου  (ΕΜΠ), το απόγευμα της Τρίτης 26 Μαΐου 2015, ο 63χρονος ηλεκτρολόγος μηχανικός και πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, Χρυσόστομος Νικίας, ξάφνιασε τους ομότεχνούς του όταν τους είπε ότι είχε εισαγάγει στην ύλη των πρωτοετών φοιτητών σεμινάριο για την... Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία. Εντυπωσιασμένη, καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πενεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) με ρώτησε: «Τι έχετε πάθει εσείς οι μηχανικοί και φιλοσοφείτε μετά μανίας μόλις περάσετε τα πενήντα;». Δεν είχε άδικο: αν εξετάσει κανείς τις ελληνικές εκδόσεις της τελευταίας δεκαετίας, θα διαπιστώσει ότι οι μηχανικοί έχουν αδράξει γερά τη σκυτάλη του φιλοσοφείν.
Αλλά, γιατί; Είναι απλώς μια εκδήλωση αρχαιολατρικού εθνοκεντρισμού των μηχανικών μας;

Εθεσα το ερώτημα και το περιρρέον σκεπτικό του στον ίδιο τον πρόεδρο του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας.

Τι έχετε να πείτε γι' αυτό;

«Είναι αλήθεια ότι το έναυσμα της φιλοσοφικής αναζήτησης μου δόθηκε από το σχολείο μου, στην Αμμόχωστο, όπου η έμφαση δινόταν στην κλασική παιδεία. Αλλά και ως φοιτητής στην Αθήνα, στο ΕΜΠ, γνώρισα και αγάπησα πολύ το θέατρο. Κατάλαβα τότε ότι ο μηχανικός δεν μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία αν είναι αποκομμένος από τον υπεραιώνιο διάλογο για τις αξίες στη ζωή. Το ένιωσα και στη συνέχεια, όταν συνέχισα τις σπουδές μου στην Αμερική - στο Πανεπιστήμιο Buffalo της Νέας Υόρκης - εξειδικευόμενος στην επεξεργασία ψηφιακών σημάτων και ολοκληρώνοντας το διδακτορικό μου. Οταν το 1991 έγινα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, και αργότερα κοσμήτορας στο Viterbi School of Engineering και πρύτανης, είδα ότι οι νέες επιστήμες που εμφανίζονταν και εντάσσονταν στα προγράμματα σπουδών μας (ρομποτική, εμβιομηχανική, βιοτεχνολογία, ασύρματες τεχνολογίες υγείας...) προέβαλλαν πλέον απαιτήσεις ισχυρού ανθρωπιστικού υποβάθρου στους φοιτητές μας, ώστε να μπορούν ώριμα να αντιμετωπίσουν τα ηθικά διλήμματα που γεννούν. Ετσι, όταν έγινα πρόεδρος του Πανεπιστημίου, το 2010, ξάφνιασα την επιστημονική επιτροπή λέγοντάς τους ότι θα ήθελα να διδάξω στους πρωτοετείς ένα σεμινάριο για την Αθηναϊκή Δημοκρατία και την Αρχαία Τραγωδία. Αιτιολογώντας την πρότασή μου, τους εξήγησα ότι τα ερωτήματα που τέθηκαν τότε - στις απαρχές της δημοκρατίας και των επιστημών - είναι πολύτιμα μαθήματα ως τρόπος σκέψης και για το σήμερα».

Και; Πώς αντέδρασαν;

«Αποδέχτηκαν την πρότασή μου με ενθουσιασμό. Και, κατά τη διεξαγωγή των σεμιναρίων, όλα πήγαν περίφημα: τα παιδιά "ρούφηξαν" κυριολεκτικά το νόημα των αρχαίων διαλόγων. Εκεί που ένιωσα ότι ρίσκαρα να χάσω το ενδιαφέρον τους ήταν όταν πειραματίστηκα με το να προσκαλέσω το Κρατικό Θέατρο Κύπρου να παρουσιάσει αρχαία ελληνική τραγωδία στα... ελληνικά. Προβάλαμε, βέβαια, υπέρτιτλους στα αγγλικά, αλλά φοβόμουν μήπως το άκουσμα της άγνωστης γλώσσας τα ξένιζε αποτρεπτικά. Ε, λοιπόν, αποδείχθηκε ότι αυτό ήταν το κλειδί μιας πρωτοφανούς επιτυχίας: τα παιδιά ενσωματώθηκαν ακόμη πιο συναρπαστικά στο κλίμα της αρχαίας εποχής».    

Δεν διαμαρτυρήθηκαν ποτέ για το «άσχετο με το αντικείμενό μας» σεμινάριο;

«Οχι, διότι ένιωσαν πως τους "ανοίγαμε τα μάτια" στον υπόλοιπο κόσμο. Η δύναμη της αλληγορίας των αρχαίων διαλόγων προσφέρει ακριβώς αυτή την υπέρβαση, από το τι μπορείς να επιτύχεις στο πεδίο σου, στο τι ευρύτερο μπορεί να προκύψει από την έρευνά σου. Θα σας αναφέρω, για παράδειγμα, την αλληγορία του Πλάτωνα για το "σπήλαιο" που χρησιμοποίησα στην εφετινή πρωτοχρονιάτικη ομιλία μου προς το πανεπιστήμιο: Σε αυτήν, ο Σωκράτης περιγράφει μια ομάδα ανθρώπων που έχουν ζήσει όλη τους τη ζωή αλυσοδεμένοι σε μια σπηλιά, με τα κεφάλια τους στραμμένα σε έναν τοίχο. Υπάρχει μια φωτιά πίσω τους και, καθώς διάφορα πράγματα περνούν εμπρός της, οι σκιές τους εμφανίζονται στον τοίχο και ακούγονται οι απόηχοί τους. Αυτές οι εικόνες και οι ήχοι είναι όλη η πραγματικότητα που αντιλαμβάνονται οι κρατούμενοι. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό που αντιλαμβάνονται είναι ένα μικρό μόνο μέρος τού τι πραγματικά υπάρχει. Τι θα συμβεί αν ελευθερωθούν οι κρατούμενοι αυτοί; Τι θα συμβεί αν καταλάβουν ότι οι σκιές δεν ήταν τίποτα περισσότερο από απλές προβολές; Μαθαίνουμε λοιπόν από τούτη την αλληγορία ότι η εκπαίδευση δεν είναι μόνον η γνώση και τα δεδομένα που μπαίνουν στον εγκέφαλο ενός ατόμου, δεν είναι η απλή διαβίβαση των δεδομένων και των πληροφοριών. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από την απομνημόνευση λέξεων, εικόνων και ήχων. Κατ' αντιστοιχία, η παραδοσιακή διδασκαλία - που οι πρωτοετείς φοιτητές μας είχαν βιώσει ως τώρα - δεν ήταν παρά "σκιές που προβάλλονται στον τοίχο της σπηλιάς"».

Διαβάστε περισσότερα