ΟΗΕ: «Δεν παίρνουμε θέση» για Ελλάδα – Τουρκία!

«Η Γραμματεία του ΟΗΕ δεν παίρνει θέση ούτε σχολιάζει θέματα που αφορούν την κυριαρχία, τα δικαιώματα και τις δικαιοδοσίες (χωρών) στις θαλάσσιες ζώνες τους», δήλωσε ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Φαρχάν Χαγκ στην καθιερωμένη ενημέρωση των δημοσιογράφων.

Αυτή ήταν η αντίδραση του ΟΗΕ στις τελευταίες προκλητικές κινήσεις της Άγκυρας και στο αίτημα της Αθήνας για την καταδίκη του συμφώνου Άγκυρας – Τρίπολης για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στην Μεσόγειο.

Τα Ηνωμένα Έθνη περιορίστηκαν να αναφερθούν στη σημασία που έχει Ελλάδα και Τρουρκία να έχουν «συνεχή διάλογο» πάνω σε ευαίσθητα θέματα.

«Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές, όπως σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα συμφέροντα τρίτων μερών», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ για να συμπληρώσει «είμαστε βέβαιοι ότι όλα τα εμπλεκόμενα μέρη αναγνωρίζουν την ανάγκη για έναν συνεχή διάλογο για αυτά τα ευαίσθητα θέματα». «Τούτου λεχθέντος, σύμφωνα με τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, όλες οι διαφορές πρέπει να επιλύονται ειρηνικά», συμπλήρωσε ο Χαγκ.

Σύμφωνα με πολλούς διπλωμάτες στη Νέα Υόρκη, δεν έχει προγραμματιστεί στο παρόν στάδιο καμία συνάντηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας για να συζητηθεί το σύμφωνο Τουρκίας-Λιβύης.

Διαβάστε περισσότερα

«Υιοθέτησε την πόλη σου» και εσύ μπορείς

Η φιλανθρωπία είναι προσβολή. Η φιλανθρωπία είναι υποβάθμιση. Η φιλανθρωπία είναι επίσης ακόμα ένα όπλο στα χέρια του καπιταλιστή.

Πώς θα σας φαινόταν η ιδέα να χτύπαγε ο χορηγός τη πόρτα σας και να σας έλεγε: Παιδιά έχετε; Να απαντούσατε όχι και να σας πρότεινε, κάντε, θα γίνω ο χορηγός σας. Θα γίνω χορηγός στο βρεφονηπιακό σταθμό, στο δημοτικό, στο γυμνάσιο και αν τα παίρνει τα γράμματα και στο πανεπιστήμιο που θα του προτείνω.

Άστε τα μίζερα ανθρωπάκια να λένε ότι οι χορηγοί δεν θέλουν τίποτα άλλο, από το να επηρεάζουν τον τρόπο που τα παιδιά θα σκέφτονται και θα μορφώνονται. Και για την υγεία του παιδιού σας και για σας, θα φροντίσει να χαρίζει  νέα νοσοκομεία, ασθενοφόρα με μεγάλα γράμματα το όνομα του χορηγού (μη ξεχνάς αύριο ποιος σε φρόντισε), αεροσκάφη, πανάκριβο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, φάρμακα, νοσοκομειακό υλικό, λεφτά κοκ. Ωραία δεν ακούγετε η «ζωή με χορηγία»; Αν δε σας αρέσει η ζωή με χορηγία μπορούμε να τη λέμε «ζωή με υιοθεσία», ποιο εύηχο.

Η υιοθεσία κρύβει μέσα της το συναίσθημα της προσφοράς και της αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπό μας, η χορηγία είναι πονηρή λέξη. Ελλοχεύει ο ίδιος κίνδυνος να σε βάλει σε σκέψεις, όπως ότι ο πραγματικός τους στόχος είναι να απαλλαγεί το αστικό κράτος από την υποχρέωση να εξασφαλίζει την ελευθερία και απρόσκοπτη λειτουργία της παιδείας και της υγείας, κάτι που προωθείται μεθοδικά εδώ και χρόνια.

Υπερβολές, θα έλεγε κάποιος. Για ένα στόλισμα κάνεις έτσι; Δεν φτάνει που θα σε βγάλει από τη μιζέρια σου για λίγες μέρες, μη γκρινιάζεις. Λεφτά οι Δήμοι δεν έχουν για στολισμό. Τι θέλετε να κάνετε γιορτές με στολίδια του 2000, τώρα που βγήκαμε από τα μνημόνια; Η επιβολή της ευτυχίας και η μαζική υστερία του: στόλισε και εσύ μπορείς, πες μας τη γνώμη σου, γράψ’ τη στα σόσιαλ αν σου άρεσε ο στολισμός των εξουσιαστών φιλάνθρωπων χορηγών, τι θα άλλαζες εσύ, είναι θέματα που αφορούν την καθημερινότητα του καθενός μας. Στολίζω άρα υπάρχω.

Δεν μισούμε τις γιορτές μισούμε τον καπιταλισμό. Την επιβολή της χορηγημένης ευτυχίας για μερικές μέρες, ενώ αναγνωρίζεις έμμεσα ότι τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου ζεις μια αποξενωμένη ζωή, θύμα μιας αλεσμένης ζωής της εκμεταλλευτικής βάσης του καπιταλισμού.

Και εσείς που δεν μασάτε από χριστουγεννιάτικα χάπενινγκ και στολίδια με χορηγούς και θέλετε να είστε μέσα στο πνεύμα των εορτών λύσεις υπάρχουν, στολίστε το αφεντικό σας, το ρατσιστή γείτονα σας, τον φασίστα στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Στόλισμα ψυχής και κυρίως χωρίς χορηγούς.

http://www.katiousa.gr

Διαβάστε περισσότερα

Jim Morrison: «Όταν συμβιβαστείς με την εξουσία, γίνεσαι ο ίδιος εξουσία»

O Jim Morrison γεννήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1943 και πέρασε στην…άλλη πλευρά, στο Παρίσι στις 3 Ιουλίου 1971 

Γιάννης Αλεξίου

«Υπάρχει ένα σημείο που αν το ξεπεράσουμε δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω. Σε αυτό το σημείο πρέπει να φτάσουμε», έγραψε κάποτε ο Κάφκα. Σε αυτό το σημείο έφτασε ο Jim Morrison…

O Jim Morrison με λίγη φαντασία, ηλικία θα μπορούσε να ήταν πατέρας μας ή ακόμη και παππούς ορισμένων, σήμερα. Κι όμως οι περισσότεροι ούτε καν το έχουμε διανοηθεί, γιατί απλά δεν ήταν ο τύπος αυτός. Ήταν διαφορετικός από όλους. Ήταν επαναστάτης και οραματιστής. Ήταν ο ένας και μοναδικός Jim Morrison.

Επηρεάστηκε πολύ από τον ποιητή Arthur Rimbaud του 19ου αιώνα και μετέδωσε τη φιλοσοφία του Γάλλου στους Doors. Οι Doors «πάντρεψαν» την rock με την υπαρξιακή ποίηση και με το αυτοσχεδιαστικό θέατρο.

«Κυρίες και κύριοι, από το Λος Άντζελες της Καλιφόρνια… The Doors!»

Ήταν οι καλύτεροι «δάσκαλοι» στην περιβόητη «Τάξη του ’67» τότε που η μουσική έφθασε στην πιο δημιουργική της περίοδο. Οι Doors ήταν το επιδραστικότερο γκρουπ στα 60’ς στην Αμερική. O Jim Morrison με την μανία του για τους παλιούς μαύρους τραγουδιστές των blues, ο Ray Manzarek με τις γνώσεις κλασικής μουσικής, των blues και της folk του, ο Robbie Krieger που έπαιζε εξαιρετική flamenco κιθάρα και ο John Densmore με την jazz του διαμόρφωσαν το χαρακτηριστικό στιλ των Doors.

Ο Rimbaud υποστήριξε τη «λογική διαταραχής όλων των αισθήσεων προκειμένου να επιτευχθεί το άγνωστο». Το άγνωστο ήταν ότι πιο ελκυστικό για τον Jim. Αγάπησε επίσης τον σπουδαίο Λονδρέζο, ποιητή και ζωγράφο, William Blake, τον οποίο περιγράφει σαν οδηγό του «στο δρόμο για το παλάτι της σοφίας».

Ο Morrison ήταν άτομο που, δεν θα μπορούσε, και δεν ήξερε πώς να συμβιβαστεί με την τέχνη του. Η δύναμη του αυτοσχεδιασμού τον οδηγούσε στην σκηνή. O Jim περιέγραψε ότι «μια συναυλία των Doors είναι μια δημόσια συνεδρίαση και απαιτείται από το κοινό να πάρει μέρος σε μια ειδική δραματική συζήτηση. Όταν εκτελούμε, συμμετέχουμε στη δημιουργία ενός κόσμου και το γιορτάζουμε με το πλήθος». Κραύγαζε για να «ξυπνήσει» το ακροατήριο από το λήθαργο και την ύπνωση της τηλεόρασης και την επιβαλλόμενη έλλειψη συναίσθησης.

Μερικές ημέρες προτού να «πετάξει» στο Παρίσι, ο Jim Morrison έκανε την τελευταία δήλωσή του στον Τύπο: «για μένα, δεν ήταν ποτέ πραγματικά μια πράξη, εκείνες οι αποκαλούμενες αποδόσεις. Ήταν ένα πράγμα μεταξύ ζωής και θανάτου, μια προσπάθεια να επικοινωνήσω, για να περιβάλω πολλούς ανθρώπους σε έναν ιδιωτικό κόσμο σκέψης».

Οι νύχτες του άνηκαν στο Διόνυσο και τα τραγούδια του επικαλέσθηκαν τα ισχυρά πάθη των ανθρώπων, τον εφιάλτη του «τέλους», τον καλπασμό της ζωής, τη μοίρα του και τη δελεαστική απώλεια συνείδησης. Και όπως με το Διόνυσο, οι «πόρτες» προσφέρθηκαν πρόθυμα ως θυσία. Επέλεξε το αγκάλιασμα της τραγικής μοίρας της τραγωδίας…

Στο τέλος ο Jim Morrison δραπέτευσε στο Παρίσι, παραδοσιακό σπίτι τόσων πολλών εκπατριζόμενων καλλιτεχνών, για να ακολουθήσει τη ζωή του ως ποιητή. Αλλά το σώμα του εξαντλήθηκε επίσης και η καρδιά του ήταν πάρα πολύ αδύνατη. Είχε ζήσει τη ζωή με τους όρους του, είχε συγκεντρώσει τις ανταμοιβές, και τώρα ο λογαριασμός του ήταν οφειλόμενος. Το πνεύμα του ήταν κουρασμένο. Ο θάνατος ήταν απλά πιο στενός και ευκολότερος στην ατελείωτη διαδοχή των σταδίων που απαίτησε. Όταν ο Jim άφησε την Αμερική και πήγε στο Παρίσι έπαψε να έχει επαφή με τους υπόλοιπους τρεις Doors, επαφή που περιορίστηκε σε κάποιες αραιά τηλεφωνήματα. Αυτό όμως είχε ξεκινήσει και πριν εγκαταλείψει την Αμερική. Οι Doors δούλευαν μόνοι τους πια στο στούντιο και ο Morrison πήγαινε να τους βρει μετά από πολλές τηλεφωνικές επαφές και παρακαλετά, ενώ τις περισσότερες φορές ή αργούσε απελπιστικά στο ραντεβού τους ή δεν πήγαινε καθόλου. O Jim Morrison πέρασε στην…άλλη πλευρά, στο Παρίσι στις 3 Ιουλίου 1971. Η επιθυμία του ήταν να αναφερθεί ως ποιητής…

Τα παιδικά χρόνια του Jim Morrison

Ο πατέρας του James Douglas Morrison, ήταν ναύαρχος του αμερικανικού ναυτικού, ένας πολύ αυστηρός άνθρωπος, ιρλανδικής καταγωγής. Ο Jim από την άλλη ήταν ένα ευαίσθητο και απομονωμένο παιδί που αργότερα εξέφρασε την ακραία εχθρότητα του προς την οικογένεια και τις παραδοσιακές αξίες της. Στα 4 του χρόνια βίωσε ένα αιματηρό ατύχημα που είχε μεγάλη επίδραση στη ζωή του. Κάπου στη Σάντα Φε το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο πατέρας του, με την οικογένεια Morrison μέσα, τράκαρε με φορτηγό Ινδιάνων που πέθαναν αιμόφυρτοι στο δρόμο. Το φριχτό αυτό γεγονός που συνέβη μπροστά στα μάτια του νεαρού Jim τον «τραυμάτισε» και θεώρησε ότι το πνεύμα ενός Ινδιάνου (shaman) μπήκε για πάντα στην ψυχή του…

Επαναστάτης και μονογαμικός

Ο Jim Morrison θαύμαζε τις θεωρίες του Γερμανού φιλόσοφου Νίτσε για το άτομο και την ηθική. Ευαίσθητος και ντροπαλός υπήρξε στην προσωπική ζωή του ο Jim, αλλά άγριος στην σκηνή. Προσπάθησε να ρίξει φως στο άγνωστο που τόσο τον συνέπαιρνε. Πάντα είχε μαζί του ένα βιβλίο στο χέρι. Αληθινός βιβλιοφάγος. Τα ενδιαφέροντα του ήταν η επανάσταση, η αναταραχή, το χάος και ιδιαίτερα για τη δραστηριότητα που φαίνεται να μην έχει καμιά έννοια, ο ίδιος έλεγε: «Όταν συμβιβαστείς με την εξουσία, γίνεσαι ο ίδιος εξουσία».

Παρά το οργισμένο του χαρακτήρα του ήταν μονογαμικός τύπος με σύντροφο της ζωής του την Pamela Courson, την οποία υποδύθηκε με επιτυχία η Meg Ryan στην ταινία του Ολίβερ Στόουν «The Doors» (1991). Τον ίδιο είχε υποδυθεί ο Βαλ Κίλμερ.

Δεύτερη επιλογή αρχικά του σκηνοθέτη. Πρώτη ήταν ο Ian Astbury, που τελικά πήρε τη θέση του στο συγκρότημα όταν επανασυστάθηκε πριν μερικά χρόνια - εμφανίστηκαν και σε κατάμεστο Λυκαβηττό - για μια σειρά συναυλιών που συνεχίστηκαν για ένα διάστημα. Από αυτή την επιστροφή απουσιάζει ο ντράμερ John Densmore που έχει δικαστικές διαμάχες με τους άλλους δύο Doors: Ray Manzarek και Robbie Krieger και εξ’ αρχής ήταν αντίθετος με την κίνηση αυτή.

Άγνωστες στιγμές των Doors

H εμφάνιση του Jim Morrison πριν από κάθε συναυλία των Doors ήταν τις περισσότερες φορές καθυστερημένη και αβέβαιη. Ακόμη κι όταν ήρθε να τους δει ο Mick Jagger στο Hollywood Bowl τον Ιούνιο του ’68 μαζί με τον παραγωγό των Rolling Stones, Jimmy Miller, ο Jim είχε εξαφανιστεί στο «δικό του κόσμο» πριν την έναρξη. Τελικά εμφανίστηκε. «Παίξαμε καλά, άλλα έλειπε το πάθος», λέει στην «Ζωή του με τους Doors» ο John Densmore. Αργότερα ο Jagger δήλωσε στο «Melody Maker» για την εμπειρία της συναυλίας αυτής: «Καλοί ήταν, αλλά έπαιξαν πολλή ώρα». Στην αναμονή της συναυλίας εκείνης ο Jim είχε καπνίσει για πρώτη φορά από την αγωνία του…

Ο Frank Zappa είχε ενδιαφερθεί να γίνει παραγωγός του ομώνυμου πρώτου άλμπουμ των Doors. Το γκρουπ όμως δεν ήθελε παραγωγό, αλλά μια εταιρία δίσκων με όνομα. Το κατάφεραν χάρις τις συστάσεις του Arthur Lee των Love που τους πήγε στην Electra. Τότε στο δυναμικό της ανερχόμενης εταιρίας ήταν οι Love, Judy Collins και Paul Butterfield. Αμέσως οι Doors πήραν τα σκήπτρα. Πρώτος μάνατζέρ τους, τον Αύγουστο του ’67 ανέλαβε ο Σαλβατόρ Μποναφέτι, μάνατζερ των Dion and the Belmonts. «Μέχρι σήμερα μετανιώνω για την επιλογή αυτή», λέει ο John Densmore.

Ο ντράμερ Densmore είχε κυρίως jazz επιρροές και λάτρευε τους Elvin Jones και McCoy Tyner και προσπαθούσε να τους φτάσει. Είχε εκστασιαστεί όταν είδε ζωντανά τον John Coltrane. Ωστόσο ήθελε να παίξει τόσο πολύ σ’ ένα συγκρότημα και οι Doors ήταν η λύση, χωρίς όμως να τον γεμίζουν πραγματικά: «Έπρεπε να παίξω σ’ ένα γκρουπ». Του άρεσαν πολύ οι Rolling Stones και μάλιστα με πρώτα λεφτά του πρώτου συμβολαίου του με τους Doors έβαψε μαύρο το αυτοκίνητό του, μια Σίνγκερ Γκαζέλ επηρεασμένος από το τραγούδι των Stones «Paint it black». Σήμερα αποτιμώντας τη γνωριμία του με τον Jim Morrison λέει: «Η γνωριμία μου με τον Jim ήταν το τέλος της αθωότητάς μου…». Ίσως να μην κατάλαβε ποτέ τον Jim κι έτσι όταν έσπευσε στο τάφο του στο Παρίσι τα πρώτα λόγια που του βγήκαν ήταν: «Ποιο ήταν το γαμημένο μήνυμά σου Jim; Η Αναρχία; Γιατί τα υπέφερα όλα αυτά τα χρόνια;».

Οι Doors στην πρώτη πρόβα τους έπαιξαν τραγούδια του Jimmy Reed για να συντονιστούν σαν μουσικοί. Η πρώτη εντύπωση του Densmore για τον Morrison: «Εξωτερικά ο Jim έμοιαζε με φυσιολογικό φοιτητή. Ήταν εμποτισμένος με μια επιθετικότητα για τη ζωή και τις γυναίκες. Ήξερε κάτι για τη ζωή που δεν το ήξερα. Η περιέργεια του ήταν ακόρεστη και διάβαζε με λαιμαργία. Τα μισά απ’ αυτά που έλεγε, δεν τα 'πιανα, αλλά το πάθος του το ένοιωθα… Η ζωή μου με τους Doors ήταν ψυχεδελισμός, κοπέλες, διαλογισμός».

Η υπόθεση μπασίστας ή αλλιώς το «χαμένο» μέλος των Doors

Ήταν το συγκρότημα που δεν είχε μπασίστα στην σύνθεσή του! Κάποια στιγμή στο ξεκίνημά τους δοκίμασαν μια κοπέλα κυνηγώντας την πρωτοτυπία. Έπαιξαν μαζί της στην πρόβα το «Unhappy Girl» και το «Break on Through», μερικά blues και τα «Back door man» και την έκδοσή τους στο «Little Red Rooster». Ό ήχος τους έμοιαζε με εκείνον των Rolling Stones. Τελικά ο Ray Manzarek βρήκε ένα μπάσο με πλήκτρα, Fender Rhodes κι τελειοποίησαν τον ήχο τους. Ο Ray έπαιζε με το αριστερό χέρι μπάσο και με το δεξί το όργανο. Αυτό ήταν! Ο ήχος δεν έμοιαζε με άλλου συγκροτήματος. Ήταν Doors…

Η ταυτότητα του Jim Morrison

Εκλεκτικός βαρύτονος ποιητής, ιρλανδικής καταγωγής, με ένα έμφυτο συνθετικό δώρο. Οραματιστής και πνευματικός ηγέτης της εποχής του, ασυμβίβαστος, persona. Έχει χαρακτηριστεί «Ο Διόνυσος της rock μουσικής». Ύμνησε την σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης… Ήρωές του ο Διόνυσος, ο Νίτσε και ο Ριμπό. Τον αποκάλεσαν «ηλεκτρικό shaman», «πρίγκιπα του σκότους» και οι φίλοι του τον φώναζαν «Jimbo».

Ημερομηνία και τόπος γέννησης: 8 Δεκεμβρίου 1943, Μελβούρνη, Φλώριδα
Χρώμα τρίχας: Καφετί, μάτια: μπλε-γκρι
Σχολείο: UCLA της Φλώριδας
Αγαπημένα γκρουπ: Beach Boys, Kinks, Love
Αγαπημένοι τραγουδιστές: Frank Sinatra, Elvis Presley
Αγαπημένοι ηθοποιοί: Jack Palance, Sarah Miles
Στην τηλεόραση έβλεπε: Ειδήσεις
Αγαπημένο χρώμα: Τυρκουάζ
Φαγητό: Κρέας
Χόμπι: Ιπποδρομίες
Αγαπημένο σπορ: Κολύμβηση
Αυτό που έψαχνε σ’ ένα κορίτσι: Τρίχα, μάτια, φωνή, περπάτημα
Αυτό που επιθυμούσε: Συζήτηση
Σχέδια/φιλοδοξίες: Να κάνει ταινίες

*Πήγες: Αρχεία Electra, η βιογραφία του John Densmore «Riders on the Storm - Η ζωή μου με τους Doors» (εκδόσεις Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη)

Διαβάστε περισσότερα

Ένας χρόνος με τα Κίτρινα Γιλέκα της Αρντές

By Pierre Souchon and Ελίνα Βέτση (μετάφραση)

 

Στις 17 Νοεμβρίου, το μεγαλύτερο κοινωνικό κίνημα των τελευταίων δεκαετιών στη Γαλλία έκλεισε έναν χρόνο κινητοποιήσεων. Παρουσιάζουμε σήμερα το χρονικό του κινήματος μέσα από τις αφηγήσεις Κίτρινων Γιλέκων σ’ έναν επαρχιακό νομό της χώρας. Η Αρντές βρίσκεται στην περιφέρεια Ωβέρνης-Ροδανού-Άλπεων στα νοτιοδυτικά της χώρας και χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία στο φυσικό περιβάλλον. Πρωτεύουσα είναι το Πριβά με 8.305 κατοίκους. Ο νομός πήρε το όνομά του από τον ποταμό Αρντές που τον διασχίζει.

Με πολύ διαφορετική μορφή και συμμετοχή, στα αιτήματά των Κίτρινων Γιλέκων πλέον έχουν προστεθεί και άλλα, πέρα από την υπεράσπιση της αγοραστικής δύναμης: το περιβάλλον, ο αγώνας κατά της αστυνομικής βίας, το Δημοψήφισμα με Πρωτοβουλία των Πολιτών. Ήδη αποσταθεροποιημένη από την προηγούμενη χρονιά, η κυβέρνηση φοβάται πως οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις της θα ρίξουν και άλλο λάδι στη φωτιά, όπως άλλωστε αφήνει να διαφανεί και η μεγάλη απεργία της Πέμπτης 5 Δεκεμβρίου.

«Είναι στενάχωρο… Τίποτα δεν είναι πια το ίδιο.» H Νικόλ έριξε ένα θλιμμένο βλέμμα στον κυκλικό κόμβο του Μασιμπράντ (1), που πριν από μερικές εβδομάδες ήταν ζωντανός από την παρουσία των Κίτρινων Γιλέκων της Αρντές (2). Το μαϊστράλι του Ιανουαρίου έστελνε ένα μίζερο πανό να χτυπά πάνω σε κάτι στοιβαγμένες παλέτες. «Έπρεπε να μεταφερθούμε σε μια ιδιωτική ιδιοκτησία, βρίσκεται όμως μακριά από τον δρόμο. Είμαστε λιγότερο ορατοί, κι έτσι χάνουμε άτομα.» Λίγο μετά την ομιλία του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, στις 10 Δεκεμβρίου 2018, εκσκαφείς, μπουλντόζες και δυνάμεις ασφαλείας άρχισαν να εισέρχονται μαζικά στους κυκλικούς κόμβους. Ξάφνου ένα στρατιωτικό λεξιλόγιο έκανε την εμφάνισή του μεταξύ των Κίτρινων Γιλέκων, με τα ονόματα των κόμβων να θυμίζουν εκείνα μεγάλων μαχών: «Υποχωρήστε στο Σαναλέιγ», «Αύριο ανακαταλαμβάνουμε το Ορσιβάλ»… Αρκετές εγκαταστάσεις πυρπολήθηκαν μόλις έκαναν την εμφάνισή τους από μακριά οι περιστροφικοί φάροι των περιπολικών, ένας τρόπος επανασύνδεσης με την πολιτική της καμένης γης. «Στα σημεία συνάντησης στους κόμβους νιώθαμε άνετα. Περνούσαμε όποτε θέλαμε, υπήρχαν έντονες λογομαχίες, μετά αγκαλιάσματα», συνέχιζε η Νικόλ. «Κάποιος αναλάμβανε μια πρωτοβουλία το πρωί, έκανε τον κύκλο της την ημέρα, το βράδυ αποφασίζαμε πώς θα προχωρούσαμε… Πλέον, έχουν απομείνει μόνο οι συγκεντρώσεις. Αλλά είναι βαρετά έτσι! Πρέπει να οργανωνόμαστε για να πηγαίνουμε, όπως σε κάθε δραστηριότητα, να είμαστε καθιστοί και να ακούμε σε μια αίθουσα…»

Καιρός για οργάνωση

Καταστρέφοντας αυτούς τους νέους χώρους κοινωνικότητας που υποστηρίχθηκαν ένθερμα από τους καταληψίες, οι αρχές επανήλθαν σε μια παλιά συνήθειά τους –και σε μια γνώση που αποκτήθηκε στην πορεία της κοινωνικής ιστορίας: οι επιθέσεις στους χώρους συγκέντρωσης των λαϊκών στρωμάτων εμποδίζει την οργάνωσή τους. Προς αποφυγή ενός τέτοιου ενδεχομένου, ζητούμενη ήταν επίσης και μια παρέμβαση προς τα πάνω, προς τους «ηγέτες» του κινήματος. Έτσι λοιπόν, από τα τέλη του Οκτωβρίου 2018, οι διοργανώτριες της κινητοποίησης της 17^ης Νοεμβρίου στο Facebook έπεσαν θύματα τηλεφωνικών εκστρατειών εκφοβισμού, αμφίβολης προελεύσεως. «Επρόκειτο περί περίεργων κλήσεων», εξιστορεί η Στεφανί, «που μετέδιδαν πληροφορίες προερχόμενες από το ίδιο πρόσωπο: “κάποιον από την προσωπική φρουρά του Μακρόν”. Η βασική ιδέα ήταν πως έπρεπε να σταματήσουν τα πάντα, πως ο Μακρόν θα οδηγούσε τη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο και πως εμείς θα ήμασταν οι πρώτοι πεσόντες». Τέτοιες τακτικές είχαν ισχυρό αντίκτυπο σε αυτούς τους πρωτο-ακτιβιστές –γυναίκες στην πλειοψηφία τους– και οδήγησαν στην αποχώρηση μεγάλου μέρους τους.

Και όμως… «Θα συνεχίσω.» Παρά τους εκτοξευτές αμυντικών σφαιρών, τη ρίψη χειροβομβίδων στις πόλεις και τους πρώτους ακρωτηριασμούς που ανακάλυπτε με φρίκη μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η Βανέσα δεν τα παράτησε: «Θέλω να πολεμήσω τη βία». Το σύνθημα αυτό δεν βρισκόταν μεταξύ των σαράντα δύο εθνικών διεκδικήσεων των Κίτρινων Γιλέκων, που η Βανέσα διαχώριζε σε δύο σκέλη: «Την οικονομία, διότι δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο. Και τη δημοκρατία, διότι αν δεν θωρακιστούμε, θα μας δώσουν κάτι σήμερα για να μας το ξαναπάρουν πίσω αύριο! Όμως προσοχή, θα βρείτε έναν τοίχο μπροστά σας!».

Καταμερισμός του πλούτου, καταμερισμός των αποφάσεων: η γλώσσα αυτή, στις αρχές του 2019, δεν ανήκε στις συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες. Εξοικειωμένες με κυρίως αμυντικά και λιγότερο άμεσα πολιτικά καλέσματα, ήταν ιδιαίτερα προσεκτικές στις δηλώσεις τους σχετικά με το κίνημα, σε αντίθεση με την έκδηλη εχθρότητα που είχαν επιδείξει στην αρχή. Από την πλευρά των Κίτρινων Γιλέκων, η μη συμμετοχή των συνδικάτων των οδικών μεταφορών σε απεργία που είχε προγραμματιστεί για την 9^η Δεκεμβρίου, δημιούργησε ένα αρνητικό προηγούμενο: «Δεν ακολούθησαν, και όλα αυτά για να πετύχουν μια πολύ μικρή νίκη», λέει με λύπη η Μπριζίτ. «Τη μέρα εκείνη ήμουν στα διόδια. Από νωρίς το πρωί, είχαμε συγκεντρωθεί περίπου διακόσια άτομα, τους περιμέναμε… Είχαμε μια χρυσή ευκαιρία να λυγίσουμε την απέναντι πλευρά». Το θέμα αυτό συζητήθηκε για καιρό στις συναντήσεις, με όλους να συμφωνούν και να φορτώνουν ανάκατα σε όλα τα συνδικάτα την ίδια ντροπή.

Εκείνη την περίοδο στη Βερνέ (νοτιοδυτική Γαλλία), αργά, εν μέσω χάους και ζητωκραυγών, ασπασμών και του θορύβου από τις πόρτες που ανοιγόκλειναν, η Εβελίν ασχολούνταν με τη «δόμηση» των συγκεντρώσεων: «Κάνω αγωνιστική δουλειά στη βάση». Συνταξιούχος, συμμετείχε τόσο σε διάφορες δράσεις όσο και στις πιο «γιορτινές» περιστάσεις –και, με έναν επίσης «βασικό» τρόπο, μοιραζόταν την τεχνογνωσία που είχε αποκτήσει μετά από σαράντα χρόνια πολιτικού και συνδικαλιστικού αγώνα: τη σύνταξη της ημερήσιας διάταξης, τη σειρά των ομιλιών και των δευτερολογιών, τις υποχρεωτικές και τις αναιρέσιμες εντολές ανάθεσης καθηκόντων… Οι πρακτικές αυτές ευδοκίμησαν γρήγορα και κατέστησαν τη γενική συνέλευση της Βερνέ μια μοναδική περίπτωση στην Αρντές –κυρίως λόγω του μακρού χρόνου οργάνωσης που συμβίωνε αρμονικά με τον χρόνο δράσης, ιδίως των διαδηλώσεων του Σαββάτου.

Η ίδια «αγωνιστική δουλειά στη βάση», που έγινε θετικά αποδεκτή από τα Κίτρινα Γιλέκα πέρα από τα όρια του νομού, δεν υπήρξε πουθενά αλλού στην Αρντές. Ούτε καν στη Φεράνς, όπου η συνδικαλιστική και κομματική Αριστερά κινητοποιεί, σε τακτική βάση, αρκετές εκατοντάδες οπαδούς σε διαδηλώσεις. Παραδομένα στην τύχη τους, τα Κίτρινα Γιλέκα αρχικά λειτούργησαν υπό μορφή κλειστών επιτροπών: ορισμένοι άνθρωποι με κοινές συνισταμένες κατάστρωναν σχέδια, συλλογισμούς, έφτιαχναν φυλλάδια στα κρυφά, προτού παρουσιάσουν σε όλους την τελική μορφή τους. Ο συγκεκριμένος τρόπος οργάνωσης σύντομα προκάλεσε εντάσεις στο κοινό, ένα μεγάλο μέρος του οποίου εγκατέλειψε το κίνημα. Στη συνέχεια, οι διαφωνίες υπερίσχυσαν ακόμα και της ίδιας της επιτροπής, η οποία διαχωρίστηκε σε φράξιες. Υπομονετικά, μόνη της, σε μια μακρινή πόλη, η Εβελίν απλά υπενθύμιζε «τα βασικά πράγματα»: τη μακρά ιστορία της διχόνοιας, την αναγκαιότητα της ενότητας, της οργάνωσης…

Οι πρώτες διχόνοιες

Η οργάνωση. Χωρίς πια την κλειστή επιτροπή, ανεπαίσθητα, τρεις ομάδες δημιουργήθηκαν στη Φεράνς. Δύο εξ’ αυτών, μειοψηφικές, αντιτίθονταν η μία στην άλλη ήδη από τον Ιανουάριο. Η πρώτη, αποτελούμενη από αρκετά στελέχη εταιρειών και του Δημοσίου, εν ενεργεία ή σε σύνταξη, επιθυμούσε οι διαδηλώσεις του Σαββάτου να έχουν χαρακτήρα εορταστικό και συγχρόνως χαρακτηριστικό της ξεχωριστής ταυτότητας των Κίτρινων Γιλέκων –και μόνο. Αυτή η ρουτινιάρικη αντίληψη και η υποχωρητικότητα επικρίθηκαν από τη δεύτερη, ολοφάνερα πιο πρόθυμη να επιδιώξει νέες, ριζοσπαστικές ενέργειες και να ενισχύσει την υποστήριξη του κινήματος. Η ομάδα αυτή απαρτιζόταν κυρίως από γυναίκες, μόνες και σε εργασιακή επισφάλεια. Μεταξύ των δύο, βρίσκονταν αρκετές δεκάδες άτομα των οποίων η καρδιά διχαζόταν. «To χειρότερο», θυμάται η Ωντρέ, «είναι πως στην αρχή ήμασταν όλοι χέρι με χέρι! Οι δύο ομάδες περνούσαμε τα βράδια μας μαζί. Χορεύαμε, γιορτάζαμε. Δεν μπορώ να καταλάβω τι συνέβη.» Ακόμη πιο παράξενο: στις αρχές του κινήματος, η πλειοψηφία των μελών των ομάδων αυτών ψήφιζαν υπέρ του Εθνικού Μετώπου (πλέον «Εθνικός Συναγερμός») της Μαρίν Λεπέν –άρα οι πολιτικές προτιμήσεις δεν αποτέλεσαν την αιτία των διαφωνιών. «Στην πραγματικότητα, αυτοί οι τύποι δεν ανήκαν στον κόσμο μας», αναλύει η Αν. «Ήδη από την αρχή, έλεγαν ότι τα πράγματα πήγαιναν καλά γι’ αυτούς, ότι είχαν ιδιόκτητα σπίτια, ότι μπορούσαν να φύγουν διακοπές, αλλά ότι παρόλα αυτά μας στήριζαν…»

Στην πραγματικότητα, η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκε ο καθένας ήταν εκείνη που καθόρισε τις επιλογές αλλά και τη δέσμευσή του στο κίνημα. Αυτή επισφράγισε επίσης τη διαρκή μειοψηφία της ομάδας των στελεχών, όπως και την τήρηση των αποστάσεων από τις θέσεις του Εθνικού Συναγερμού. Η προερχόμενη από τα λαϊκά στρώματα ομάδα αναγνώρισε τον Εθνικό Συναγερμό ως εχθρό, αφού σταδιακά ανακάλυψε πως υπερασπιζόταν ταυτόχρονα την επιβολή της τάξης (το κόμμα αντιτάχθηκε στην αμνηστία των καταδικασθέντων Κίτρινων Γιλέκων και υποστήριξε την καταστολή) και τα φιλελεύθερα οικονομικά μέτρα (τοποθετήθηκε κατά της αύξησης του κατώτατου μισθού). Αντιθέτως, οι ίδιες κατασταλτικές και φιλελεύθερες θέσεις δεν δημιουργούσαν πρόβλημα στην πιο ευνοούμενη ομάδα, που καταδίκαζε τις βίαιες διαδηλώσεις και το βασικό κίνητρό της υπέρ της ψήφου στον Εθνικό Συναγερμό ήταν το μεταναστευτικό ζήτημα –το οποίο προσπάθησε μάταια να εισάγει στο κίνημα.

Καθώς η δυναμική των απαρχών του κινήματος άρχιζε να κλονίζεται, ξεκίνησαν να κοιτούν και προς άλλες κατευθύνσεις. Τον Δεκέμβριο του 2018 έγινε το πρώτο «κάλεσμα του Κομερσύ» –από το όνομα μιας κοινότητας της Μεζ (Λωραίνη, βορειοανατολική Γαλλία)– με στόχο τον συντονισμό σε εθνικό επίπεδο. Περισσότερα από τετρακόσια Κίτρινα Γιλέκα από όλη τη Γαλλία συναντήθηκαν στα τέλη Ιανουαρίου στη «Συνέλευση των Συνελεύσεων», ενώ σύντομα θα ακολουθούσαν και άλλες. Στην αρχή, η πρωτοβουλία δεν είχε μεγάλη απήχηση στην Αρντές. Τέλη Ιανουαρίου και στο Κομερσύ δεν είχε φανεί κανένας εκπρόσωπος του νομού, σε αντίθεση με το Σαιν-Ναζαίρ (δυτική Γαλλία, το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας στον Ατλαντικό) τον Απρίλιο και το Μονσό-λε-Μιν (Βουργουνδία, νοτιανατολική Γαλλία) τον Ιούνιο. «Δεν καταλαβαίνουμε τι θέλουν να κάνουν», αναστέναζε η Κλερ λίγο καιρό μετά το Κομερσύ. «Τα πρακτικά των συνεδριάσεών τους φτάνουν τις δεκαπέντε σελίδες… Και να συζητάς ένα ολόκληρο σαββατοκύριακο ενώ είναι ώρα για κινητοποίηση; Επιπλέον, στην ομάδα μας, οι δύο εκπρόσωποι του Σαιν-Ναζαίρ είναι μια καθηγήτρια πανεπιστημίου και άλλη μία που πληρώνει φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας…» Αυτές οι απεσταλμένες μπήκαν στο κίνημα πυροδοτημένες από το κάλεσμα του Κομερσύ, όταν άλλοι το εγκατέλειπαν επειδή παραμελούσαν την οικογένειά τους, από τον φόβο της καταστολής ή την έλλειψη άμεσης δυνατότητας για αγώνα…

Η πρόταση για δημοψήφισμα με πρωτοβουλία των πολιτών (RIC) κατεύνασε για λίγο καιρό τα πνεύματα: εμφανιζόμενο ως η πλέον άμεση λύση για την επίλυση όλων των προβλημάτων, την άνοιξη μονοπώλησε αρκετές βραδιές ομιλιών, στην αρχή γεμάτες κόσμο, στη συνέχεια όλο και λιγότερο. Στην πραγματικότητα, οι ιδρυτικές συνεδρίες, όπου η παρακολούθηση γινόταν με όπλα ένα στυλό και ένα σημειωματάριο, προσέλκυαν ένα κοινό ικανοποιημένο με την παρουσία του σε μια «σχολική» θέση, μπροστά σε κάποιον «γνώστη» –το κοινό αυτό όμως κάθε άλλο παρά αποτελούσε την κοινωνική πλειοψηφία των Κίτρινων Γιλέκων, η οποία συσπειρωνόταν κάθε μέρα όλο και περισσότερο γύρω από τα λαϊκά στρώματα.

Στις κινητοποιήσεις, οι λαϊκές τάξεις περιλάμβαναν στις τάξεις τους μεγάλο αριθμό παλαιών συνδικαλιστών. Εξάλλου, μετά το αρχικά ψυχρό κλίμα, το κάλεσμα της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών της Γαλλίας (CGT) και άλλων οργανώσεων για την κήρυξη της 5^ης Φεβρουαρίου ως «εθνικής ημέρας εικοσιτετράωρης απεργίας» είχε γεννήσει την ελπίδα μιας γενικής απεργίας. Η αποτυχία της κινητοποίησης ενίσχυσε την πεποίθηση των Κίτρινων Γιλέκων ότι μόνο εκείνοι είχαν την ικανότητα να κάνουν την κυβέρνηση να υποχωρήσει, ενόσω παράλληλα το κίνημα εξασθένιζε μέρα με τη μέρα. Την ίδια στιγμή, παντού, οι αλληλέγγυες ομάδες ενισχύονταν, χτίζονταν στους κυκλικούς κόμβους, στα μπλόκα, ενάντια στην καταστολή –δίνοντας την πολύ χειροπιαστή εντύπωση πως μια κοινότητα βρισκόταν σε διαδικασία συγκρότησης. Άγνωστοι φιλοξενούνταν, εμπιστεύονταν τα πιο μεγάλα μυστικά τους με την ίδια ευκολία που εμπιστεύονταν τα παιδιά τους, πρόσφεραν τα αυτοκίνητά τους… ακόμα και τα σπίτια τους. «Απίστευτο!», έλεγε με έκπληξη η Ελοντί στον Νικολά, συνδικαλιστή και Κίτρινο Γιλέκο. «Φέτος το καλοκαίρι μπορώ να περάσω τις διακοπές μου σε τρεις διαφορετικούς νομούς χωρίς να πληρώσω για διαμονή, μόνο και μόνο επειδή είμαστε Κίτρινα Γιλέκα. Πράγματι, είμαστε πολλά περισσότερα από αυτό. Είμαστε… Είμαστε…»

–Σύντροφοι.

–Είναι παλιά ιστορία αυτή, δεν είναι;

Ο Νικολά ήταν πεπεισμένος: «Ξαναμαθαίνουν τα πάντα από το μηδέν. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε πολλοί θα ήθελαν να βγάλουν το γιλέκο τους, διότι αισθάνονται στιγματισμένοι, δακτυλοδεικτούμενοι… Πρόβλημα: αφού κανείς δεν τους λέει πως ανήκουν στην εργατική τάξη, πού ανήκουν τελικά;»

Μερικές εβδομάδες αργότερα, νέα αποτυχία. Η 19^η Μαρτίου, ημέρα συνδικαλιστικής δράσης, συγκέντρωσε πολύ λίγο κόσμο σε τοπικό επίπεδο. Στην επόμενη γενική συνέλευση των Κίτρινων Γιλέκων της Βερνέ είχαν προσκληθεί αρκετά μέλη εργατικών οργανώσεων: «Εκεί, διαφωτιστήκαμε σε διάφορα θέματα», αναφέρει ο Ρολάν. «Είχαμε μια συζήτηση ειλικρινή και έντιμη: οι συνδικαλιστές μάς εξήγησαν πως δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι καλύτερο, πως δεν μπορούσαν να κινητοποιήσουν περισσότερους ούτε στις επιχειρήσεις ούτε στους δρόμους. Ήταν πολύ σαφές.» Αντιμέτωποι με μια τέτοια διαπίστωση, τα Κίτρινα Γιλέκα αποφάσισαν να οργανώσουν συγκεντρώσεις έξω από τις επιχειρήσεις. Ελλείψει επαρκούς δυναμικού, η πρωτοβουλία δεν συνεχίστηκε για πολύ και σήμανε το τέλος της ελπίδας για μια συμμαχία με τα συνδικάτα.

Αγωνιστική συνύπαρξη μόνο «μεταξύ μας»

Μια επίσης σημαντική απουσία: οι πολιτικά ενταγμένοι. Τυχαία, εκείνη την περίοδο, σε μια αγορά της Ραστέλ, η Αν διασταυρώθηκε με μια τέτοια μεγάλη παρέα που έπινε το ποτό της και άρχισε στα γρήγορα να τους κάνει ερωτήσεις: «Γιατί η ρωσική επανάσταση είναι τόσο σημαντική; Είμαστε στη Γαλλία εδώ, σωστά;». Η συχνότητα των αναφορών στους «τροτσκιστές», στους «σταλινικούς», χωρίς να υπολογίζουμε τις αναφορές στους «αναρχικούς», δημιούργησε σύντομα μια κατάσταση ασυνεννοησίας. «Εξηγήστε μου όμως!» Τα γέλια συνεχίζονταν. «Γνωρίζετε πολλά πράγματα και δεν μοιράζεστε τίποτα! Και επιπλέον, γιατί δεν έρχεστε ποτέ στα μπλόκα στους κόμβους;»

–Για να μην σας κάνουμε κήρυγμα.

Το χοντροκομμένο αυτό επιχείρημα δεν ήταν ακριβώς εκείνο που θα ξεκαθάριζε τη συζήτηση:

–Δεν μπορείτε απλά να έρθετε κάπου, να συζητήσετε κανονικά, να ανταλλάξετε απόψεις;

Στην πραγματικότητα, όταν κυριαρχεί η αγωνιστική συνύπαρξη «μεταξύ μας», ζεστή, οικεία ακόμα και στις στρωμένες πια διαμάχες, δεν έχεις καμία διάθεση να εμπλακείς σε μια ξένη κοινωνική πραγματικότητα, που αγνοεί τα συνηθισμένα θέματα συζήτησης μεταξύ των πολιτικοποιημένων. Ωστόσο, οι ίδιοι προσήλθαν μαζικά στην προβολή της ταινίας J’veux du soleil! που διοργανώθηκε από τα Κίτρινα Γιλέκα, παρουσία του Φρανσουά Ρουφέν, ενός εκ των σκηνοθετών της ταινίας και βουλευτή της Ανυπότακτης Γαλλίας στον νομό του Σομ. Όλοι τους πήραν τον λόγο εν μέσω πολλών εκατοντάδων ανθρώπων ντυμένων στα κίτρινα, χωρίς εκείνη τη φορά να φοβούνται πως θα έκαναν κήρυγμα. Ο τοπικός Τύπος απαθανάτισε τη στιγμή. Δεν ήταν πια εκεί όταν οι ίδιοι πολιτικοποιημένοι εγκατέλειπαν την αίθουσα, εξοργισμένοι από τον «αντισημιτισμό» μιας γυναίκας άνω των πενήντα από τα Κίτρινα Γιλέκα, που στο φόρεμά της υπήρχε σχεδιασμένος ένας υπαινιγμός της χειρονομίας «κενέλ» (3). Ωστόσο, η κυρία αγνοούσε οτιδήποτε είχε σχέση με τον Ντιεντονέ και την επόμενη εβδομάδα ετοιμαζόταν να συμμετάσχει σε… μια πορεία των Κίτρινων Γιλέκων ενάντια «σε κάθε μορφή βίας, ρατσισμού και διακρίσεων».

Το οικολογικό «μάθημα» ήταν επίσης αρκετά διαδεδομένο. Την άνοιξη, η Ναταλί και η Μπριζίτ ανέλαβαν να πρασινίσουν τα Κίτρινα Γιλέκα της Σαλέτ. «Εκείνο που είναι σημαντικό να γίνεται», δίδασκε η Ναταλί, «είναι η εναλλαγή των καλλιεργειών και κυρίως, κυρίως η χρήση κοπριάς. Ειδάλλως η γη πεθαίνει. Και ποτέ συνθετικό λίπασμα, ρυπαίνει το περιβάλλον!». Από την πλευρά της, η Μπριζίτ τόνιζε τα οφέλη της αειφόρου καλλιέργειας με ένα ενημερωτικό φυλλάδιο. Οι συμμετέχοντες στη συνέλευση άκουγαν προσεκτικά και για πολλή ώρα –μέχρι τη στιγμή που ο Νοέλ, στη συνέχεια ο Μαρσέλ, o Γκι και ο Πασκάλ απάντησαν ντροπαλά πως, ως γιοι αγροτών, εφαρμόζουν όλα τα παραπάνω στους κήπους τους, εδώ και σαράντα χρόνια…

Ωστόσο, οι πολιτικά ενταγμένοι είναι σε θέση να εκτιμήσουν τι θα είχαν κερδίσει αν άκουγαν περισσότερο: «Τα σαράντα δύο αιτήματα των Κίτρινων Γιλέκων ήταν εξαιρετικά σημαντικά. Τα είχαμε στα χέρια μας σχεδόν από το ξεκίνημα του κινήματος», σημειώνει ο Εμιλιάν, χρόνια μέλος του Κόμματος της Αριστεράς. «Οι σχηματισμοί της Αριστεράς έπρεπε να τα έχουν υιοθετήσει άμεσα, χωρίς δεύτερη συζήτηση, καθώς αποτελούσαν ένα ουσιαστικό μεταβατικό πρόγραμμα και πήγαζαν από τον λαό.» Αντί να ωφελήσει τα Κίτρινα Γιλέκα με τις διαπιστώσεις του, ο Εμιλιάν, όπως και πολλοί άλλοι, προτίμησε να τις κρατήσει για τις συζητήσεις του με φίλους.

Αναζήτηση ψήφων

Ωστόσο, ακόμα και η απλή λέξη «μεταβατικό» διέθετε το τεράστιο προσόν ότι πρόσφερε προοπτικές, που τόσο έλειπαν από το κίνημα, από τη στιγμή που διαπιστώθηκε πως το σύνθημα για «σύγκλιση των αγώνων» παρέμενε απλώς ένας εξορκισμός. «Δεν σημαίνει τίποτα πια αυτό», γκρίνιαζε η Βανέσα, λίγο μετά την 1^η Μαΐου, «δεν φοβίζουμε κανέναν, γυρνώντας γύρω-γύρω όλα τα Σάββατα! Αποκτήσαμε τώρα πια την ίδια ρουτίνα με τα συνδικάτα! Υπάρχει όλο και λιγότερος κόσμος, όμως θα πάμε όπως και να έχει, και θα καιγόμαστε κάθε φορά ακόμα περισσότερο! Πρέπει να επανασυνδεθούμε με τις αρχές του κινήματος». Σίγουρα, όμως η δυναμική του κινήματος δεν ήταν πια η ίδια: η στήριξη του υπόλοιπου πληθυσμού έφθινε, ενώ τον σύντομο χρόνο της απροσδόκητης και νικηφόρας εμφάνισης του κινήματος διαδέχθηκε o μακρός χρόνος της Ιστορίας. «Στην αρχή πιστέψαμε πως θα μπορούσαμε να πετύχουμε τα πάντα», θυμάται η Αμαντίν. «Στην πορεία το κίνημα άρχισε να αποδυναμώνεται και εκεί αρχίσαμε να κοιτάμε όλες τις πτυχές του ζητήματος. Μέσω της ενημέρωσης, καταλαβαίνεις πως δεν είναι μόνο ο Μακρόν ο υπαίτιος για την κατάσταση. Είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου… Στην ουσία είναι ένα ολόκληρο οικονομικό και πολιτικό σύστημα, είναι ο καπιταλισμός, ένα σύστημα ισχυρό, εξαιρετικά οργανωμένο, που διαρκεί πολλά χρόνια…» Και που αποδεικνύεται ανθεκτικός. Ελλείψει πολιτικών προοπτικών, τακτικών ή στρατηγικών, τα διακυβεύματα στους κόλπους των Κίτρινων Γιλέκων άρχισαν να περιστρέφονται όλο και περισσότερο γύρω από προσωπικές διαμάχες.

Ήταν η στιγμή που επέλεξαν οι πολιτικά ενταγμένοι για να κάνουν μερικές ντροπαλές –και σπάνιες– εμφανίσεις: πλησίαζαν άλλωστε οι ευρωεκλογές… Οι ομιλίες τους εκλήφθηκαν ακόμα περισσότερο ως «σεκταριστικές», «αδιάλλακτες», καθώς επιτιμούσαν το ένα ή το άλλο αντίπαλο κόμμα, τη στιγμή που κανένα τους δεν είχε εμφανιστεί στα μπλόκα των κυκλικών κόμβων. «Όλοι είναι ίδιοι» ήταν και πάλι το συμπέρασμα των Κίτρινων Γιλέκων, μπουχτισμένων από συνθήματα όπως «Ψηφίστε μας» –«Όλοι τους αυτό λένε»– και πεπεισμένοι πως ο καθένας που τους επισκεπτόταν «κάνει το πέρασμά του, χωρίς να δίνει δεκάρα για τα Κίτρινα Γιλέκα». Το συναίσθημα αυτό ενισχύθηκε όταν ορισμένες ασχολούμενες με το κίνημα –εκείνες που είχαν φανεί λιγότερο εχθρικές κατά τις επισκέψεις των κομμάτων– έκαναν πολύ γοργά πολιτικά βήματα… με το όνομά τους να εμφανίζεται στις λίστες υποψηφίων των δημοτικών εκλογών. Η Κάρολ αφηγείται: «Στην πλειονότητά τους ήταν συνταξιούχοι καθηγήτριες. Όταν τους μίλησα, το μόνο επιχείρημα που χρησιμοποίησαν ήταν: “Είσαι νέα, υπέροχα! Και αν μας έχεις ανάγκη για κάποια δράση των Κίτρινων Γιλέκων, μην διστάσεις!” Ήταν η σωστή στιγμή να το κάνουν, έξι μήνες μετά…». Οι πολιτικοί σχηματισμοί της Αριστεράς ήταν ευτυχείς που πλέον θα μπορούσαν να διεξάγουν τις μάχες τους μέσα από τις γνωστές πλατφόρμες των κινητοποιήσεων και όχι στα μπλόκα των κόμβων. Ταυτόχρονα, χωρίς την πολιτική προοπτική για τη δημιουργία κάποιου ομόσπονδου σχήματος, οι τάξεις του κινήματος αποσυντίθενταν ακόμα περισσότερο.

Επιστροφή στην ιστορία του εργατικού κινήματος

«Το βρήκα!» Ενόσω παρατηρούσε μια ύφεση στις κινητοποιήσεις, η Αμαντίν καλλιεργούσε τον κήπο της. «Μας έχουν δεμένους χειροπόδαρα με τις πιστώσεις, τα χρέη… τα φράγκα. Άρα, πρέπει να τα ξαναφτιάξουμε όλα, χωρίς αυτά όμως!»

–Τι να ξαναγίνει;

–Τα πάντα! Πρώτα να διασφαλίσουμε τις υλικές, χειροπιαστές ανάγκες των ανθρώπων. Να βάλουμε ένα χεράκι για τη συμπλήρωση των αιτήσεων και των δικαιολογητικών για τις δημόσιες υπηρεσίες, να βοηθήσουμε την παροχή επισιτιστικής βοήθειας, ένδυσης… Και τελευταίο, να φροντίσουμε για το πολιτιστικό κομμάτι, γιατί εκεί δεν είχαμε ποτέ πρόσβαση: διοργάνωση μαθημάτων χορού, μουσικής, συγκέντρωση χρημάτων για κινηματογραφικές προβολές, δίωρα εβδομαδιαία ομαδικά αθλήματα… Το κοινό σημείο όλων αυτών είναι πως δεν θέλουμε τα λεφτά τους. Το μόνο που θα υπάρχει, θα είμαστε εμείς, και δεν σκοπεύουμε να αντλήσουμε κέρδος από αυτό!

Η ιδέα της Αμαντίν προχώρησε ολοταχώς: σύντομα, στον δρόμο που χάραξε έβαλε την Αγκάτ, τη Ζυλιέτ και άλλες φίλες. Δεν ήταν κάτι πρωτοποριακό: είναι μια ιδέα που πηγάζει από τα Σπίτια του Λαού (4), των οποίων η δημιουργία προμήνυσε τη γέννηση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών της Γαλλίας (CGT) και μετέπειτα την ανάδειξη των μαζικών κομμάτων. Όσο παλιά και αν είναι σαν ιδέα, ήταν περιέργως ολοζώντανη στις γεμάτες πάθος συζητήσεις αυτών των νεαρών γυναικών –υποδηλώνοντας την αποστροφή τους προς τις εκλογικίστικες κομματικές τακτικές και την επιθυμία τους να δουν κάποιες οργανώσεις να ενδιαφέρονται επιτέλους συνολικά για την ύπαρξη των ανθρώπων. «Τα ξαναρχίζουν όλα από το μηδέν», επαναλάμβανε ο Νικολά, καθώς η πρωτοβουλία τον σάστιζε: αυτό το βήμα οργάνωσης από τα πρώιμα χρόνια του εργατικού κινήματος τους ήρθε από μόνο του, χωρίς τη μεσολάβηση των βιβλίων ιστορίας –ούτε και τη βοήθεια κάποιου πολιτικού ακτιβιστή…

Η πρόταση αυτή, σε εμβρυικό στάδιο ακόμα, απείχε πολύ από το να είναι η μοναδική: το μυαλό του κόσμου είχε εμποτιστεί με την ιδέα του αγώνα. Ορισμένα Κίτρινα Γιλέκα συμμετείχαν στην καμπάνια για το Δημοψήφισμα με Πρωτοβουλία των Πολιτών ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των αεροδρομίων του Παρισιού. Άλλοι άλλαξαν ριζικά τις καταναλωτικές συνήθειές τους, φτιάχνουν κοτέτσια και κλουβιά για κουνέλια, καθαρίζουν τους κήπους τους, αφού πρώτα έχουν φροντίσει να ξεφορτωθούν τις τηλεοράσεις τους… Άλλοι πάλι, ξεκίνησαν τοπικούς αγώνες: «Μας ανακοίνωσαν το κλείσιμο μιας σχολικής τάξης για την επόμενη χρονιά. Σε άλλες εποχές, θα είχα παραδώσει αμέσως τα όπλα», εξιστορεί η Ζυλί. «Στο μεταξύ όμως, εμφανίστηκαν τα Κίτρινα Γιλέκα: επέστρεψα με το κεφάλι ψηλά στη μάχη! Εγώ, η απίστευτα ντροπαλή παλιότερα, πήγα να δω κόσμο, μάζεψα υπογραφές, συνάντησα πολιτικούς… Κι ύστερα, έμαθα τη στρατηγική και, πάνω απ’ όλα, δεν φοβάμαι πια. Ηθικό δίδαγμα: κερδίσαμε!»

Νίκη ήταν και το τέλος της αβάσταχτης μοναξιάς: εάν η αδελφότητα των κυκλικών κόμβων είναι τώρα πια μια ανάμνηση, υπήρξε πραγματικά –και ο καθένας αναγνώρισε τον εαυτό του στον άλλον, που μέχρι τότε θεωρούσε ξένο. Μέσω των ψηφιακών κοινωνικών δικτύων, στις αρχές του κινήματος, η Βανέσα είχε βρει στήριξη μέχρι και από τη Βόρεια Αφρική: «Ένας Τυνήσιος μου εξήγησε πως το 2008 γίνονταν επί έξι μήνες διαδηλώσεις στη Γκάφσα –μια λεκάνη εξόρυξης μεταλλευμάτων. Μου είπε να μην αποθαρρύνομαι, διότι μπορεί μεν οι διαδηλώσεις στην Γκάφσα να συντρίφτηκαν από την καταστολή, όμως από τότε και μετά, ο λαός ύψωσε το ανάστημά του… Και τρία χρόνια αργότερα ανέτρεψε τον δικτάτορα. Έτσι λοιπόν, τα Κίτρινα Γιλέκα πρέπει να γίνουν η δική μας Γκάφσα!»
(1) Για να δεχτούν να συμμετάσχουν και να καταθέσουν τις μαρτυρίες τους σε αυτή τη μακρόχρονη έρευνα, τα ερωτώμενα πρόσωπα ζήτησαν να τηρηθεί η πιο αυστηρή ανωνυμία. Όλα τα ονόματα έχουν αλλαχθεί, ορισμένα ονόματα τοποθεσιών είναι επινοημένα.
(2) Η Ardèche είναι νομός της Γαλλίας που βρίσκεται στην περιφέρεια Ωβέρνης-Ροδανού-Άλπεων, στα νοτιοανατολικά της χώρας.
(3) (Σ.τ.Μ) Aντισημιτικός χαιρετισμός που επινοήθηκε από τον αμφιλεγόμενο Γάλλο κωμικό Ντιεντονέ, με προέκταση του δεξιού χεριού προς τα κάτω ενώ το αριστερό υψώνεται κατά μήκος του στήθους, δείχνοντας τον δεξιό ώμο.
(4) (Σ.τ.Μ) Kτίρια που χρησίμευαν ως τόποι συνάντησης της εργατικής τάξης κατά τις απαρχές των εργατικών κινημάτων.

Διαβάστε περισσότερα

Ούτε Ανατολή ούτε Δύση, οι τολμηρές επιλογές της Άγκυρας

By Wendy Kristianasen and Βασίλης Παπακριβόπουλος (μετάφραση)

[Από το αρχείο της “Le Monde diplomatique”, Φεβρουάριος 2010]

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας, η Τουρκία ξεκίνησε να διαφοροποιεί την πολιτική της στρέφοντας τα μάτια της από την Δύση στη Μέση Ανατολή. Επιστροφή στο 2010, όταν ο Νταβούτογλου είναι ακόμα υπουργός Εξωτερικών και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει γίνει ακόμα πρόεδρος.

«Πρόκειται προπάντων για ένα ζήτημα οπτικής», διαβεβαιώνει ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. Κι ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τα πράγματα δεν είναι καθόλου στενόμυαλος: επιθυμεί την εδραίωση της ειρήνης και της ασφάλειας στην περιοχή και θεωρεί ότι η χώρα του –η οποία είναι ταυτόχρονα μέλος της G20 και του ΝΑΤΟ- διαθέτει όλα τα εχέγγυα για να συμβάλλει σε αυτήν την εξέλιξη. Ο Νταβούτογλου είναι ο αρχιτέκτονας της νέας πολιτικής της Άγκυρας, η οποία στηρίζεται στην αρχή «Μηδέν προβλήματα με τις γειτονικές χώρες» και στην soft power, την εξουσία που στηρίζεται στην πειθώ και στη διαπραγμάτευση. Υπήρξε ο σημαντικότερος σύμβουλος του Τούρκου πρωθυπουργού για τα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής μετά την εντυπωσιακή νίκη του Κόμματος για τη Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη (ΑΚΡ) στις βουλευτικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 2002, ενώ από τον Μάιο του 2009 έχει επιφορτιστεί με το καθήκον της υλοποίησης της συγκεκριμένης πολιτικής.

Όπως δηλώνει ο Νταβούτογλου, «είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε το ρόλο του διαμεσολαβητή σε διάφορες συγκρούσεις, χάρη στις στέρεες σχέσεις που έχουμε οικοδομήσει με τις διάφορες εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες, κυρίως τις τουρκόφωνες (στα Βαλκάνια, στον Καύκασο, στη Ρωσία, στην Κύπρο και στη Μέση Ανατολή)». Όμως, οι φιλοδοξίες του δεν σταματούν σε αυτό το σημείο: «Έχουμε μια αντίληψη για την ασφάλεια όλων και μια αντίληψη για την ειρήνη η οποία προϋποθέτει ταυτόχρονα έναν διάλογο υψηλού επιπέδου σε πολιτικό επίπεδο, μια αλληλεξάρτηση στο οικονομικό επίπεδο, αλλά και το να λαμβάνεται υπόψη η πολιτισμική ποικιλομορφία».

Ο Νταβούτογλου δεν είναι πολιτικάντης: είναι ένας πανεπιστημιακός ο οποίος δεν έχει εκλεγεί ποτέ του σε κανένα αιρετό αξίωμα. Μάλιστα, δεν περιορίστηκε στην εκπόνηση μιας καινοτόμου εξωτερικής πολιτικής για την Τουρκία, αλλά ανέλαβε και την εφαρμογή της. Παρουσιάζει δε τον κατάλογο των επιτευγμάτων του: «61 συμφωνίες που έχουν υπογραφεί με τη Συρία· 48 με το Ιράκ· άρση της υποχρέωσης έκδοσης βίζας για τους πολίτες οκτώ γειτονικών χωρών· επίλυση του προβλήματος της προεδρίας του Λιβάνου μαζί με τη Συρία· υπογραφή δύο πρωτοκόλλων με την Αρμενία». Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν οι απόπειρες διαμεσολάβησης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, καθώς και η διεξαγωγή των έμμεσων συνομιλιών μεταξύ Συρίας και Ισραήλ την περίοδο 2007-2008. Πιστεύει δε πως «βρεθήκαμε πολύ κοντά, όχι σε μια ειρηνευτική συμφωνία, αλλά σε μια συμφωνία που θα επέτρεπε την έναρξη άμεσων διαπραγματεύσεων. Όμως, η επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα τον Δεκέμβριο του 2008 έθεσε τέλος στη δουλειά που είχαμε κάνει. Η Γάζα δεν συγκαταλεγόταν στα ζητήματα που συζητούνταν, ωστόσο η επίθεση είχε αρνητικές επιπτώσεις. Για να είναι αποτελεσματική μια διαμεσολάβηση, θα πρέπει να υπάρχει η βούληση για την επίτευξη ειρήνης. Όταν το Ισραήλ θα έχει αυτή τη βούληση, θα είμαστε έτοιμοι να το ακούσουμε».

Τούρκοι από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα συμφωνούν και αναγνωρίζουν στον υπουργό τους μια συνοχή η οποία έχει ως κίνητρα, τόσο τις οικονομικές φιλοδοξίες και την επιθυμία για μεγιστοποίηση της ασφάλειας της χώρας, όσο και μια ξεκάθαρη άποψη για το ποια θα πρέπει να είναι η θέση της χώρας στην παγκόσμια σκηνή. Αυτή η πολιτική κάνει την εμφάνισή της σε μια κρίσιμη στιγμή: η εξουσία στέλνει τον στρατό πίσω στα στρατόπεδά του, ενώ παράλληλα αποκαλύπτονται τα σκοτεινά μυστικά που κρύβει το «βαθύ κράτος» (1). Ανοίγει το δρόμο για τον εκδημοκρατισμό των δομών του κράτους, στηρίζει την ανάδυση νέων ελίτ και την αυξανόμενη παρουσία μιας ιδιαίτερα ενεργής μεσαίας τάξης.

Όπως επισημαίνει ο Ιχσάν Μπαλ, καθηγητής στην Αστυνομική Ακαδημία, «υπάρχει μια νέα δυναμική που τροφοδοτείται από το λαό, αλλά η Δύση δεν την καταλαβαίνει. Έκανε την εμφάνισή της το 2003, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλησαν να χρησιμοποιήσουν την Τουρκία ως βάση για την κατάληψη του Ιράκ. Αυτός που είπε όχι ήταν ο λαός, οι βουλευτές και το εκλογικό σώμα που τους ψήφισε».

Θα περίμενε κανείς ότι ο πληθυσμός θα ανησυχούσε κατά κύριο λόγο για την παγκόσμια οικονομική κρίση και την ανεργία, η οποία έχει φτάσει στο 15%, και σίγουρα το 30% στους νέους. Όπως ανακαλύπτουμε, ανησυχεί κυρίως για τη Γάζα. Πριν από ένα χρόνο, πέντε χιλιάδες άτομα υποδέχτηκαν κραδαίνοντας σημαίες τον πρωθυπουργό Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογάν ο οποίος επέστρεφε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός. Την 29η Ιανουαρίου του 2009, ο Ερντογάν είχε εγκαταλείψει μια τηλεοπτική συζήτηση με τον Ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες φωνάζοντάς του «Αυτή τη στιγμή σκοτώνετε ανθρώπους». Ο παρουσιαστής της εκπομπής δεν του είχε επιτρέψει να αντικρούσει τις δικαιολογίες που πρόβαλε ο Πέρες για τον πόλεμο ενάντια στη Γάζα που είχε εξαπολύσει ένα μήνα νωρίτερα (2). Οι Τούρκοι ενδιαφέρονται πολύ για την Παλαιστίνη. Εκτιμούν επίσης την ειλικρίνεια των αισθημάτων του Ερντογάν, τον χαρισματικό χαρακτήρα του, την ταπεινή καταγωγή του και την έντονη παρουσία της οικογένειάς του.

Ορισμένοι παρατηρητές επισήμαναν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν δυσαρεστήθηκαν από το επεισόδιο ανάμεσα στον Σιμόν Πέρες και στον Τούρκο πρωθυπουργό, δεδομένου ότι μετέτρεψε τον τελευταίο σε ήρωα για τον αραβικό και τον μουσουλμανικό κόσμο. Βέβαια, θα προτιμούσαν να δουν την Τουρκία να εκφράζει τη συμπάθειά της και για την Φατάχ και όχι μονάχα για την Χαμάς, έτσι ώστε να υπάρξει αναθέρμανση της «ειρηνευτικής διαδικασίας». Ορισμένοι άλλοι πιστεύουν ότι η υποστήριξη του Ερντογάν στην κυβέρνηση της Χαμάς (η οποία εύκολα διαφαίνεται μέσα από την πρόσκληση προς τον αρχηγό της, Χαλέντ Μεσάαλ, να επισκεφθεί την Άγκυρα) θα αποφέρει και κάποια κέρδη, για παράδειγμα την απελευθέρωση του Ισραηλινού στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε στις 25 Ιουνίου του 2006 και κρατείται έκτοτε στη Λωρίδα της Γάζας.

Η άνοδος στην εξουσία του ΑΚΡ το 2002 δεν εμπόδισε τη διατήρηση στενών σχέσεων με το Ισραήλ, όπως αποδείχθηκε άλλωστε και από τις προσπάθειες διαμεσολάβησης με τη Συρία. Όμως, το κλίμα άλλαξε με την ισραηλινή επέμβαση στη Γάζα το 2008. Αυτό φάνηκε από την ματαίωση των κοινών στρατιωτικών γυμνασίων τον Οκτώβριο του 2009. Τον δε Ιανουάριο του 2010, η Τουρκία αντέδρασε σφοδρότατα στην «ταπεινωτική» μεταχείριση που επιφύλαξε ο Ισραηλινός αναπληρωτής υπουργός Ντανί Αγιαλόν στον πρεσβευτή της στο Ισραήλ (3). Απείλησε να ανακαλέσει τον διπλωμάτη της και απαίτησε συγγνώμη, την οποία και πέτυχε.

Να σηματοδοτούν άραγε όλα αυτά μια ριζική αλλαγή στις σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες; Η Μελίχα Αλτουνιζίκ, καθηγήτρια στο Middle East Technical University της Άγκυρας, εξηγεί ότι, μετά τον πόλεμο στη Γάζα, «κάθε κυβέρνηση θα αναγκαζόταν να αλλάξει την πολιτική της και να ασκήσει κριτική στο Ισραήλ, το οποίο εξάλλου οδηγείται σε ολοένα μεγαλύτερη απομόνωση εξαιτίας της στάσης των σημερινών του κυβερνώντων. Με τον Ομπάμα στην εξουσία, η στρατηγική θέση του βρίσκεται σε παρακμή». Πολλοί Τούρκοι υπογραμμίζουν επίσης ότι η χώρα τους έχει αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία για το Ισραήλ, ακόμα και στο οικονομικό επίπεδο. Θεωρούν δε πιθανό ότι, εάν υπάρξουν συνέπειες, θα πρόκειται απλά για μια υποβάθμιση των σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες, καθώς δεν επιθυμούν τη διακοπή των σχέσεων με το Ισραήλ· εξάλλου, ούτε και οι υπόλοιποι Άραβες επιθυμούν κάτι τέτοιο.

Όπως παρατηρεί η Αλτουνιζίκ, «οι υπεύθυνοι της περιοχής στρέφονται προς την Τουρκία και την παρακινούν να διαδραματίσει έναν εποικοδομητικό ρόλο. Το κλειδί είναι η οικονομία, όμως σημαντικό ρόλο παίζει και η προσωπικότητα του Ερντογάν. Στο κέντρο της Δαμασκού συνάντησα γυναίκες που μαθαίνουν τουρκικά εξαιτίας του! Όλα άρχισαν το 2003, όταν η Άγκυρα αντιτάχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και αρνήθηκε να τις αφήσει να χρησιμοποιήσουν τη χώρα ως βάση για τον πόλεμο στο Ιράκ. Κυριάρχησε η εντύπωση ότι, αντίθετα από τους άλλους ηγέτες της περιοχής, ο Ερντογάν είχε κατορθώσει να κάνει κάτι.

Αντίθετα, βλέπουμε ξεκάθαρα τον ανταγωνισμό που αναπτύσσεται ανάμεσα στην Άγκυρα και στην Τεχεράνη: με την ανοιχτή υποστήριξή της στη Γάζα, την εμπλοκή της στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στη Συρία και στο Ισραήλ και τη συμβολή της στην επίλυση της κρίσης που προκάλεσε η ανάδειξη πρόεδρου στο Λίβανο, η Τουρκία προσπάθησε να κερδίσει τις εντυπώσεις και να υποβαθμίσει το ρόλο του Ιράν. Η Άγκυρα αποκομίζει πολλαπλά πλεονεκτήματα από την επιθυμία της να επιλυθούν τα προβλήματα μέσα από τη συνεργασία: την ανάπτυξη των σχέσεών της με τις αραβικές χώρες και το Ιράν, οικονομικά οφέλη, αλλά και την εξασφάλιση της σταθερότητας σε αυτήν την περιοχή του κόσμου. Για την Τουρκία, πρόκειται για μια στρατηγική από την οποία, μακροπρόθεσμα, θα βγουν όλοι κερδισμένοι».

Ουσιαστικά, το μόνο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής που διαιρεί τους Τούρκους είναι το Ιράν. Για τον Γιαβούζ Μπαϊντάρ, πολιτικό σχολιαστή του «Today’s Zaman», μιας αγγλόφωνης ημερήσιας εφημερίδας που πρόσκειται στην κυβέρνηση, δεν θα πρέπει να ανησυχούμε για όλα όσα συμβαίνουν ανάμεσα στον Ερντογάν και στον πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ: «και οι δύο τους έχουν λαϊκή καταγωγή και φέρονται σαν συνηθισμένοι άνθρωποι, αν και καθένας τους τρέφει δυσπιστία για τον άλλο». Για άλλους, οι απόπειρες διαμεσολάβησης στο ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν είναι, στην καλύτερη περίπτωση αφελείς, ενώ στη χειρότερη επικίνδυνες. Οι αποκλίσεις στις εκτιμήσεις αντανακλούν τις δυσκολίες που υπάρχουν στο να κατανοηθούν οι φιλοδοξίες της Τεχεράνης, καθώς επίσης και τον φόβο μήπως πυροδοτηθεί μια εκρηκτική κατάσταση σε μια περιοχή που γειτονεύει με την Τουρκία.

Από τις αραβικές χώρες, εκείνη που κάνει τους Τούρκους να ονειρεύονται είναι η Συρία. Στην πανεπιστημιούπολη, οι καθηγητές μιλάνε για το ταξίδι τους στη Δαμασκό. Αν αναλογιστεί κανείς τις, για μεγάλο χρονικό διάστημα, κακές σχέσεις που υπήρχαν ανάμεσα στις δύο χώρες –με τους Σύριους να υποστηρίζουν το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) τη δεκαετία του 1980, τις διεκδικήσεις της Δαμασκού στο Χατάι (Αλεξανδρέτα) (4) ή ακόμα το ζήτημα της μοιρασιάς των υδάτινων αποθεμάτων- η σημερινή εξέλιξη μπορεί να θεωρηθεί ένα πραγματικό θαύμα.

Όσον αφορά τη Βαγδάτη, το ενδιαφέρον των οικονομικών και των κοινωνικών σχέσεων, όπως επίσης και οι προσπάθειες της Τουρκίας για να πειστούν οι ομάδες των σουνιτών να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, έχουν ως αποτέλεσμα να επικρατεί μια σχετική ηρεμία στην τουρκοϊρακινή μεθόριο, ενώ έχει γίνει απόλυτα σαφές ότι δεν πρόκειται να επαναληφθούν στο εξής ενέργειες όπως η τουρκική επίθεση που πραγματοποιήθηκε το 2007 στο Βόρειο Ιράκ εναντίον των ανταρτών του ΡΚΚ. Όμως, η Τουρκία αναπτύσσει τις σχέσεις της και με χώρες της Αφρικής, κυρίως με τη Λιβύη και το Σουδάν. Βέβαια, ο Τούρκος πρωθυπουργός διέπραξε πρόσφατα μια «γκάφα» απέναντι στο Σουδάν: πράγματι, στις 9 Νοεμβρίου του 2009, δήλωσε ότι τα εγκλήματα πολέμου των Ισραηλινών ήταν χειρότερα κι από εκείνα για τα οποία κατηγορείται ο πρόεδρος Ομάρ Αλ Μπασίρ από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (5). Τέλος, η παρουσία 1.700 Τούρκων στρατιωτών στο Αφγανιστάν, στους οποίους ανατίθενται «μη μάχιμες αποστολές», συμβάλλει στη δημιουργία μιας θετικής εικόνας για την Άγκυρα σε ολόκληρη την περιοχή.

Όμως, η Τουρκία δεν έχει στραμμένο το βλέμμα της μονάχα στον μουσουλμανικό κόσμο, στρέφει επίσης το ενδιαφέρον της προς την Ρωσία, την Σερβία, την Γεωργία, ακόμα και την Αρμενία. Με την τελευταία, στις 10 Οκτωβρίου του 2009, υπογράφηκαν δύο πρωτόκολλα για τη δημιουργία διπλωματικών σχέσεων και για το άνοιγμα των συνόρων. Τέλος, όσον αφορά το ακανθώδες ζήτημα της Κύπρου, αρχίζει να διαφαίνεται η ελπίδα ότι, με τον Γιώργο Παπανδρέου, είναι δυνατόν να υπάρξει πρόοδος σε κάποια σημεία.

Αντανακλά άραγε η νέα γραμμή της τουρκικής διπλωματίας και οι φιλοδοξίες της να διαδραματίσει αυξημένο ρόλο στην Ανατολή και στον Νότο την αναγέννηση μιας «οθωμανικής αποστολής», (6) όπως αφήνουν να εννοηθεί κάποια διάσπαρτα άρθρα του Δυτικού Τύπου ; Η έννοια δεν εμφανίζεται ούτε στο λεξιλόγιο, ούτε στην προβληματική των ηγετών και του λαού της Τουρκίας. Για τον Τεμέλ Ισκίτ, πρώην διπλωμάτη που υπήρξε τη δεκαετία του 1980 ο πρώτος γενικός διευθυντής του υπουργείου ευρωπαϊκών υποθέσεων, οι κατηγορίες περί «νέο-οθωμανισμού» αποσκοπούν στη δημιουργία της εντύπωσης ότι «η Τουρκία εξισλαμίζεται και δεν επιμένει πλέον να ενταχθεί στην Ευρώπη». Κατά τη γνώμη του, είναι αδικαιολόγητες και «προέρχονται από τις πρωτεύουσες που απορρίπτουν την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και από τον φιλοϊσραηλινό αμερικανικό Τύπο».

Στο παρελθόν, ο Ισκίτ ήταν ένας από τους συμπαθούντες του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος του Λαού (CHP), κεντροαριστερού κινήματος της κοσμικής αντιπολίτευσης, το οποίο κατάγεται από το κόμμα που είχε ιδρύσει ο «Πατέρας της Ανεξαρτησίας» Μουσταφά Κεμάλ, ο επονομαζόμενος Ατατούρκ, και το οποίο είχε επιβάλλει στη χώρα μονοκομματικό καθεστώς. Όπως και πολλοί άλλοι, έχασε την εμπιστοσύνη του, τόσο στη γραμμή του κόμματος, όσο και στον ηγέτη του Ντενίζ Μπαϊκάλ. «Μετά από μια ολόκληρη ζωή που πέρασα υπερασπιζόμενος όσα ζητήματα αποτελούσαν ταμπού για τη χώρα (την Αρμενία, την Κύπρο, τους Κούρδους), αναθεώρησα τις απόψεις μου και αποφάσισα να εκφραστώ». Σήμερα, αρθρογραφεί στην «Taraf», μια ανεξάρτητη ημερήσια εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης.

Αποτελεί άραγε η νέα στάση της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή μια αλλαγή στρατηγικού προσανατολισμού; Ο Ισκίτ θεωρεί ότι «η Τουρκία κατείχε ανέκαθεν μια κομβική γεωπολιτική θέση. Όμως, εξαιτίας του “νεαρού” της ηλικίας της καθώς και του αγώνα της για την ανεξαρτησία την επομένη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και στη συνέχεια εξαιτίας του Ψυχρού Πολέμου, η χώρα μας βρισκόταν διαρκώς σε αμυντική θέση. Αυτό που άλλαξε ήταν το γεγονός ότι άρχισε να εκδημοκρατίζεται χάρη στα κριτήρια της Κοπεγχάγης, (7), τα οποία υιοθετήθηκαν πριν την άνοδο του ΑΚΡ στην εξουσία, ενώ στη συνέχεια ο στρατός συναίνεσε να σταματήσει κάθε ανάμειξή του στην πολιτική ζωή της χώρας. Αυτός ο εκδημοκρατισμός οδήγησε σε μια νέα νοοτροπία συνεργασίας και διαπραγμάτευσης».

Ο Καντρί Γκιουρσέλ, αρθρογράφος τη ημερήσιας εφημερίδας «Milliyet» η οποία υπεραμύνεται του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, αλλά και δημοφιλής τηλεοπτικός σχολιαστής, δηλώνει ότι «ο σημερινός προσανατολισμός της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής θα είχε υιοθετηθεί από οποιαδήποτε κυβέρνηση». Και προσθέτει: «Τα ατού μας στην εξωτερική πολιτική πολλαπλασιάστηκαν από την καλπάζουσα οικονομική ανάπτυξη της διετίας 2002-2003, από την έναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και από την επίλυση ενός μείζονος προβλήματος ασφαλείας με την σύλληψη του Αμπνντουλάχ Οτσαλάν (8). Γινόμαστε μάρτυρες της φυσικής προσαρμογής της Τουρκίας στις πραγματικότητες της μεταψυχροπολεμικής εποχής και της παγκοσμιοποίησης, οι οποίες δημιούργησαν μια νέα δυναμική. Όμως, ένα κοσμικό κόμμα δεν θα είχε κατορθώσει να επωφεληθεί τόσο πολύ από την κατάσταση, ενώ το ΑΚΡ αισθάνεται εξαιρετικά άνετα στη Μέση Ανατολή, κυρίως με τους Σουνίτες». Ωστόσο, κατά τη γνώμη του, παρά το γεγονός ότι –για παράδειγμα- αρκετοί υπουργοί και σύμβουλοι μιλούν την αραβική γλώσσα, δεν υπάρχει «αραβικός άξονας», ούτε και αλλαγή στις συμμαχίες.

Να είναι ταυτόχρονα δυτική, δημοκρατική, μοντέρνα και μουσουλμανική

Θεωρεί δε ότι η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας εξηγεί πολλά. «Είναι καταδικασμένη σε μια σταυροφορία η οποία θα στηρίζεται στις εξαγωγές, δεδομένου ότι δεν υπάρχει δομή εσωτερικής αποταμίευσης. Συνεπώς, οφείλει να βρει νέες αγορές, κυρίως στη Μέση Ανατολή. Σε γενικές γραμμές, αυτό λειτούργησε καλά: τα μέλη της κυβέρνησης διαχειρίζονται σωστά την οικονομία και γνωρίζουν καλά ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εμπορίου. Έχουν, βέβαια, την τάση να κατευθύνουν όλα τα κέρδη στους δικούς τους ανθρώπους. Με αυτόν τον τρόπο, βοηθούν την κοινωνική βάση του ΑΚΡ στην Ανατολία να δημιουργήσει μια νέα μεσαία τάξη, πράγμα που αποτελεί μια από τις βάσεις για την ανάπτυξη μιας σταθερής δημοκρατίας».

Όσο για τον Σολί Οζέλ, καθηγητή διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Bilgi της Κωνσταντινούπολης, θεωρεί ότι η Δύση δυσκολεύεται να αποδεχθεί μια Τουρκία η οποία θα αποφασίζει η ίδια για τις προτεραιότητές της. Το ΑΚΡ, το οποίο διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επιθυμεί τη σταθερότητα και τη δημιουργία μιας ζώνης ευημερίας και ασφάλειας στην περιοχή, αντίθετα από τις επιδιώξεις του Ισραήλ και του Ιράν. Ο Οζέλ, ο οποίος υπογραμμίζει ότι υπάρχει συνέχεια στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, επισημαίνει ωστόσο ότι «το ΑΚΡ έδωσε μια θεωρητική υπόσταση σε όλα αυτά τα ζητήματα με καλύτερο τρόπο απ’ ό,τι οι υπόλοιποι».

«Το ζήτημα του “Δυτικού” χαρακτήρα της Τουρκίας αφορά λιγότερο τον στρατηγικό προσανατολισμό της και περισσότερο το εάν θα γίνει μια πραγματική Δυτική χώρα. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση αρνηθεί να βοηθήσει επειδή δεν κατανοεί σωστά τις κινήσεις της Τουρκίας –οι οποίες ωστόσο συμβαδίζουν με τα συμφέροντα της Δύσης- το μεγαλύτερο μέρος των διεθνών σχέσεών μας θα διεξάγεται μέσω των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν φτάσουμε σε αυτό το σημείο, θα επιμείνει άραγε η Ουάσιγκτον να γίνει η Τουρκία μια πραγματικά Δυτική και δημοκρατική χώρα ; Όταν οι ΗΠΑ αρχίσουν να παρακινούν την Ε.Ε. ση να κάνει προόδους στο ζήτημα της ένταξης της Τουρκίας, Θα είναι η απόδειξη ότι όντως φτάσαμε».

Η Άγκυρα ελπίζει ότι ο Ομπάμα θα τα καταφέρει καλύτερα από τον Τζορτζ Μπους. Ο Γιασμίν Κονγκάρ, αρχισυντάκτης της «Taraf» και ειδικός στα ζητήματα των Ηνωμένων Πολιτειών, εξηγεί ότι «ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τα πράγματα διαφέρει. Επιπλέον, έχει και ορισμένα ατού: την καταγωγή του, την πολυπολιτισμική παιδεία του, και τις γνώσεις του για τον μουσουλμανικό κόσμο. Οι Τούρκοι δεν ξεχνούν ότι ονομάζεται Χουσεΐν». Ο λόγος του στο Κάιρο, τον Μάιο του 2009, υπέρ ενός διαλόγου με το Ισλάμ και του σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων, αντηχεί τις ανησυχίες και της Άγκυρας. Ωστόσο, η αποτυχία του να αποσπάσει από το Ισραήλ την ολοκληρωτική διακοπή του εποικισμού στην Παλαιστίνη και η απόφασή του να στείλει επιπλέον στρατεύματα στο Αφγανιστάν έχουν απογοητεύσει. Συνεπώς, αν ο Λευκός Οίκος θέλει να διαλύσει τη δυσπιστία της τουρκικής γνώμης, θα πρέπει να στείλει ξεκάθαρα μηνύματα στο παλαιστινιακό ζήτημα.

Η πικρία για τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι υπαρκτή και κάνει την εμφάνισή της σε κάθε συζήτηση για την εξωτερική πολιτική. Οι κατηγορίες που απευθύνονται στην κυβέρνηση –ότι δηλαδή δεν επιδίωξε την ένταξη στην Ένωση με αρκετό ενθουσιασμό- δεν έχουν πια κανένα βάρος από τη στιγμή που ο Νικολά Σαρκοζί και η Άνγκελα Μέρκελ τάχθηκαν υπέρ του Όχι. Η ιδέα ότι -με το ενισχυμένο κύρος της στην περιοχή και κυρίως στη Μέση Ανατολή- η χώρα θα είναι σε θέση να προσφέρει περισσότερα στην Ένωση γίνεται ευκολότερα δεκτή. Το ίδιο ισχύει και για την άποψη πως, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν θα προσκληθεί να ενταχθεί στην Ε.Ε., ο ρόλος της στη διεθνή σκηνή θα διευρυνθεί.

Ο Ζαφάρ Γιαβάν, γενικός γραμματέας του Συνδέσμου των Βιομηχάνων και των Επιχειρηματιών της Τουρκίας (TÜSIAD) που ελέγχεται παραδοσιακά από τις παλιές κοσμικές οικογένειες της Κωνσταντινούπολης, εκφράζει τη δυσαρέσκειά του επειδή «η κυβέρνηση δεν κινήθηκε αρκετά γρήγορα στο ζήτημα της Ε.Ε., ιδιαίτερα όσον αφορά τις δημόσιες προμήθειες και τα υπόλοιπα οικονομικά ζητήματα, γεγονός που δημιούργησε αμφιβολίες για την αφοσίωσή της σε αυτήν την προοπτική». Ωστόσο, μετριάζει αμέσως αυτές τις κατηγορίες υπογραμμίζοντας ότι «για την επιβράδυνση της διαδικασίας σύγκλισης ευθύνεται περισσότερο ο Σαρκοζί και λιγότερο η Τουρκία. Είτε με αυτήν την κυβέρνηση, είτε χωρίς αυτήν, η Τουρκία θα προοδεύσει γιατί οι προσπάθειες για τον εκδημοκρατισμό της χώρας που επιχειρήθηκαν από το ΑΚΡ θα συνεχιστούν, είναι μια διαδικασία που δεν μπορεί να αναστραφεί. Ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων και η επιμονή με την οποία προωθήθηκαν δεν μπορούν να συγκριθούν σε καμία περίπτωση με τις ενέργειες των προηγούμενων κυβερνήσεων».

Πίκρα προς την Ευρώπη, άνοιγμα στην Ανατολή και τον Νότο

Η Αϊσά Τσελικέλ, πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης του CHP έχει κάθε λόγο να αντιτίθεται στην κυβέρνηση του ΑΚΡ, ιδιαίτερα επειδή διευθύνει μια οργάνωση (Cagdas Yasam Dernegi) που προσφέρει ουδετερόθρησκη εκπαίδευση σε νεαρές κοπέλες. Ο φορέας βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπος με «τις πιέσεις που του ασκεί η εξουσία, δεκατέσσερις υπάλληλοι της οργάνωσης συνελήφθησαν από την αστυνομία χωρίς να τους έχει γνωστοποιηθεί η κατηγορία που τους βαρύνει». Μας παρουσιάζεται ως «κεμαλίστρια, αλλά ανοιχτόμυαλη» και αναγνωρίζει ότι, «με την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα, η κυβέρνηση έχει επιδοθεί σε ένα εξισορροπητικό εγχείρημα, με ανοίγματα προς της Ανατολή και τον Νότο». Ωστόσο, διευκρινίζει: «Όσο η κυβέρνηση δεν απομακρύνεται περισσότερο από την Ευρώπη ή δεν προσεγγίζει περισσότερο το Ιράν, εγώ είμαι σύμφωνη».

Και ποια είναι άραγε η γνώμη του Αρμαγκάν Κούλογλου, απόστρατου στρατηγού και ενός από τα σημαντικότερα μέλη του νεοσύστατου Κέντρου Στρατηγικών Μελετών για την Μέση Ανατολή; Αυτοχαρακτηρίζεται ως «Ataturkcu» («πιστός στον Ατατούρκ»), αλλά όχι «κεμαλιστής», εννοώντας «υπεράσπιση του τουρκικού έθνους σε εθνοτική βάση». Σίγουρα θα θέλει να ασκήσει κριτική σε ορισμένα ζητήματα, έτσι δεν είναι ; Φυσικά, υπερασπίζεται τα παλιά δόγματα: «Ο Βόρεια Κύπρος θα πρέπει να αναγνωριστεί ως κράτος· δεν υφίσταται κουρδικό πρόβλημα· η Αρμενία οφείλει να σταματήσει να υποστηρίζει ότι υπήρξε γενοκτονία…» Ωστόσο, κι αυτός επίσης εκτιμάει ότι «δεν παρατηρείται καμία αλλαγή προσανατολισμού στις συμμαχίες, ούτε και ανατροπή τους. Απλούστατα, η κυβέρνηση επιδιώκει να αναπτύξει καλές σχέσεις με τις γειτονικές χώρες, και είναι η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συμβαίνει», χάρη στην εξέλιξη της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν. Δεν ασκεί καν κριτική στην κυβερνητική πολιτική στο ζήτημα της Ε.Ε., «εκτός από τις περιπτώσεις όπου κάνει παραχωρήσεις». Κι όπως εξηγεί, «θα ήταν ευχής έργο να μην ενταχθεί η Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση επειδή αυτό θα σήμαινε ότι παραχωρούμε ένα μέρος της εθνικής μας κυριαρχίας. Και, δεδομένου ότι δεν είμαστε ούτε Ολλανδία ούτε Ιταλία, η παραχώρηση θα είχε επιπτώσεις στην ασφάλειά μας». Αν και υπερασπίζεται τον παραδοσιακό ρόλο που διαδραμάτιζε ο στρατός παρεμβαίνοντας στην πολιτική, ο Κούλογλου συμφωνεί ότι ο στρατός χάνει την επιρροή του και ότι στο εσωτερικό του υπάρχουν «ορισμένες φιλόδοξες συμπεριφορές οι οποίες επιβεβαιώνονται και από την υπόθεση Εργκένεκον».

Πολλοί Τούρκοι φοβούνται ότι η κυβέρνηση του ΑΚΡ μοιάζει με ζογκλέρ που παίζει με υπερβολικά πολλές μπάλες και, συνεπώς, στο τέλος, μερικές από αυτές θα πέσουν κάτω. Ορισμένοι δεν συμφωνούν με την ιδέα περί «μηδενικών προβλημάτων με τις γειτονικές χώρες» και «εγκατάλειψης του μαστίγιου», με άλλα λόγια με την επίλυση των συγκρούσεων δια της πειθούς και των οικονομικών πλεονεκτημάτων. Κι αν το καρότο δεν λειτουργεί χωρίς το μαστίγιο ; Κι αν η Τουρκία κινδυνεύσει επειδή υπερεκτίμησε το δυναμικό της soft power που διαθέτει ;

Με τον τρόπο της, η Αλτουνιζίκ δίνει μια απάντηση σε αυτούς τους φόβους: «Για την ώρα, το ερώτημα είναι πρόωρο. Κι ύστερα, δεν λαμβάνει υπόψη το ουσιώδες: ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται η εξωτερική πολιτική είναι εξίσου σημαντικός με τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται τελικά. Η Τουρκία θεωρούνταν από όλους τους γείτονές της περιφερειακή δύναμη. Σήμερα, δεν μπορεί κανείς να συζητήσει για το μέλλον πολλών περιοχών του κόσμου χωρίς να αναφερθεί σε αυτήν».

1. Η υπόθεση Εργκένεκον έφερε στο φως της δημοσιότητας μια συνωμοσία των στρατιωτικών που αποσκοπούσε στην αποσταθεροποίηση του ΑΚΡ. Ένας από τους κυριότερους επιδιωκόμενους στόχους ήταν η δολοφονία του αναπληρωτή πρωθυπουργού Μπουλέντ Αρίνκ. Οι έρευνες που διεξήχθησαν επέτρεψαν να ριχθεί φως στις επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση του αντάρτικου που διεξήχθησαν στο Τουρκικό Κουρδιστάν και απειλούν να αποκαλύψουν τις δραστηριότητες αυτού που οι Τούρκοι αποκαλούν «βαθύ κράτος»: πρόκειται για μια συμμαχία στρατιωτικών και μαφιόζων η οποία κατηγορείται ότι κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο. Βλέπε, για παράδειγμα, «State’s dirty laundry might come out with “cosmic room” search», «Sunday’s Zaman», Κωνσταντινούπολη, 3 Ιανουαρίου 2010.
2. Μπορεί να δει κανείς τα βίντεο στο http://www.youtube.com/watch ?v=OrbQsHkVQ_4.
3. Ο πρεσβευτής αναγκάστηκε να περιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα σε έναν διάδρομο. Στη συνέχεια, ενώπιον των δημοσιογράφων, ο Αγιαλόν αρνήθηκε να του σφίξει το χέρι και τον ανάγκασε να καθίσει σε ένα κάθισμα χαμηλότερο από το δικό του. Στο γραφείο του υπήρχε μονάχα η ισραηλινή σημαία. Ο αναπληρωτής υπουργός κατηγορούσε την Τουρκία για την μετάδοση από ένα ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό μιας τηλεταινίας η οποία θεωρήθηκε αντισημιτική, καθώς επίσης και για την κριτική που άσκησε ξανά στο Ισραήλ ο πρωθυπουργός Ερντογάν μετά από μια ισραηλινή επιδρομή στη Λωρίδα της Γάζας.
4. Η επαρχία βρισκόταν υπό γαλλική κατοχή μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και παραχωρήθηκε στην Τουρκία το 1939, παρά το γεγονός ότι διεκδικούνταν από τους Σύριους εθνικιστές.
5. «Today’s Zaman», Κωνσταντινούπολη, 10 Νοεμβρίου 2009.
6. Βλέπε Delphine Stauss, «Turkey’s Ottoman mission», «Financial Times», Λονδίνο, 23 Νοεμβρίου 2009.
7. Τα κριτήρια για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως καθορίστηκαν στην Κοπεγχάγη το 1993, περιλαμβάνουν τρεις κατηγορίες: πολιτική, οικονομία, αποδοχή του κοινοτικού κεκτημένου.
8. Ηγέτης του ΡΚΚ ο οποίος συνελήφθη τον Φεβρουάριο του 1999.

Διαβάστε περισσότερα

«Πόλεμος» ανακοινώσεων μεταξύ των Υπουργείων Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας

Σε πό­λε­μο ανα­κοι­νώ­σε­ων έχουν επι­δο­θεί τις τε­λευ­ταί­ες μέρες τα Υπουρ­γεία των Εξω­τε­ρι­κών της Ελ­λά­δας και της Τουρ­κί­ας έπει­τα από την πρό­σφα­τη δι­με­ρή συμ­φω­νία της Άγκυ­ρας με την κυ­βέρ­νη­ση της Λι­βύ­ης και την απέ­λα­ση του λί­βυου πρέ­σβη από την Αθήνα.

Αφορ­μή για τη νέα πρό­κλη­ση της Τουρ­κί­ας υπήρ­ξε η πρό­σφα­τη ομι­λία του πρω­θυ­πουρ­γού Κ. Μη­τσο­τά­κη στο συ­νέ­δριο της Πα­μπο­ντια­κής Ομο­σπον­δί­ας Ελ­λά­δος. Σε ανα­κοί­νω­ση του ο εκ­πρό­σω­πος του τουρ­κι­κού υπουρ­γεί­ου Εξω­τε­ρι­κών Χαμί Ακσόι χα­ρα­κτή­ρι­σε «αβά­σι­μους, ψευ­δείς και συ­κο­φα­ντι­κούς εχθρι­κούς» τους «ισχυ­ρι­σμούς του Πρω­θυ­πουρ­γού της Ελ­λά­δας Κυ­ριά­κου Μη­τσο­τά­κη κατά της ιστο­ρί­ας μας».

Ο Χ. Ακτσόι ση­μειώ­νει ότι «εάν η ελ­λη­νι­κή ηγε­σία, που δεν μπο­ρεί να ξε­χά­σει ότι τους ρί­ξα­με στο Αι­γαίο, επι­θυ­μεί να αντι­με­τω­πί­σει την ιστο­ρία της, πρέ­πει πρώτα να δει την έκ­θε­ση της Επι­τρο­πής Ερευ­νών των Συμ­μα­χι­κών Χωρών, η οποία δια­πί­στω­σε τα εγκλή­μα­τα πο­λέ­μου που διέ­πρα­ξε ο Ελ­λη­νι­κός Στρα­τός κατά την ει­σβο­λή στην Ανα­το­λία, και τις Δια­τά­ξεις της Συν­θή­κης της Λωζάνης που κα­τα­δί­κα­σαν την Ελ­λά­δα να κα­τα­βά­λει απο­ζη­μί­ω­ση στους Τούρ­κους για τις σφα­γές και τις φρι­κα­λε­ό­τη­τες που διέ­πρα­ξε.

Κα­λού­με την ελ­λη­νι­κή ηγε­σία να ακο­λου­θή­σει την οδό του Πρω­θυ­πουρ­γού της Ελ­λά­δας Βε­νι­ζέ­λου, που υπέ­δει­ξε ως υπο­ψή­φιο για Νό­μπελ ει­ρή­νης τον με­γά­λο ηγέτη Ατα­τούρκ ο οποί­ος ίδρυ­σε τη Δη­μο­κρα­τία της Τουρ­κί­ας, δί­νο­ντας αγώνα ενα­ντί­ον του ει­σβο­λέα ελ­λη­νι­κού στρα­τού, να πα­ρα­με­ρί­σει τις ονει­ρο­πό­λες ιδε­ο­λο­γί­ες και να υιο­θε­τή­σει τις αρχές καλής γει­το­νί­ας και φι­λί­ας», ση­μεί­ω­σε.

Η αυ­ξα­νό­με­να επι­θε­τι­κή ρη­το­ρι­κή της Άγκυ­ρας εντάσ­σε­ται στο πλαί­σιο της προ­σπά­θειάς της να δια­σφα­λί­σει κα­λύ­τε­ρη θέση για την τουρ­κι­κή αστι­κή τάξη, τόσο στη μοι­ρα­σιά της ενερ­γεια­κής πίτας όσο και στις ευ­ρύ­τε­ρες ανα­κα­τα­τά­ξεις στην πε­ριο­χή της Ανα­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου.

ΥΠΕΞ Ελ­λά­δας: «Η ύβρις είναι η επι­λο­γή εκεί­νου που δεν μπο­ρεί να απο­δε­χθεί την Ιστο­ρία του».

Ο εκ­πρό­σω­πος του υπουρ­γεί­ου Εξω­τε­ρι­κών, Αλέ­ξαν­δρος Γεν­νη­μα­τάς, προ­έ­βη σε γρα­πτή δή­λω­ση, απα­ντώ­ντας στον εκ­πρό­σω­πο του τουρ­κι­κού υπουρ­γεί­ου Εξω­τε­ρι­κών. Στη δή­λω­σή του ο κ. Γεν­νη­μα­τάς ανα­φέ­ρει τα πα­ρα­κά­τω:

«Η ύβρις είναι η επι­λο­γή εκεί­νου που δεν μπο­ρεί να απο­δε­χθεί την Ιστο­ρία του. Εκεί­νου που δεν έχει επι­χει­ρή­μα­τα και προ­τι­μά να προ­κα­λεί και να απει­λεί. Εκεί­νου που αρ­νεί­ται πει­σμα­τι­κά να σε­βα­στεί τους κα­νό­νες που ισχύ­ουν ένα­ντι όλων και που αξιώ­νει, αυ­θαι­ρέ­τως, ει­δι­κή με­τα­χεί­ρι­ση.

Η διαρ­κής προ­σπά­θεια της Τουρ­κί­ας να δια­στρε­βλώ­σει ιστο­ρι­κά γε­γο­νό­τα προ­κα­λεί θλίψη και την εκ­θέ­τει. Όπως και η χρήση, από πλευ­ράς της, ανοί­κειων εκ­φρά­σε­ων. Δεν θα την ακο­λου­θή­σου­με.

Κα­λού­με την Τουρ­κία να απο­στεί από πε­ραι­τέ­ρω προ­κλή­σεις και να ερ­γα­στεί προς την κα­τεύ­θυν­ση του δια­λό­γου και του σε­βα­σμού του διε­θνούς δι­καί­ου.

Ας αντι­λη­φθεί ότι η καλή γει­το­νία, η ασφά­λεια και η στα­θε­ρό­τη­τα, καθώς και η ευ­η­με­ρία της ευ­ρύ­τε­ρης πε­ριο­χής μας, θα ωφε­λή­σουν και την ίδια».

Διαβάστε περισσότερα

Ο διπλός βιασμός μιας γυναίκας

Αγγελική Δημοπούλου

Πριν από δυο χρόνια τον Νοέμβριο του 2017, η Καρλότα Πράντο φέρεται να βιάστηκε μέσα στο σπίτι του ισπανικού Big Brother από έναν συμπαίκτη της. Το συμβάν καταγράφηκε από τις κάμερες που υπάρχουν σε όλα τα σημεία του σπιτιού και η μόνη παρέμβαση από την παραγωγή ήταν να ζητήσει μέσω μικροφώνου από τον δράστη να σταματήσει και να αποχωρήσει από το δωμάτιο, αφού όμως είχε ήδη για λίγα λεπτά προχωρήσει στην πράξη του. 

Σαν να μην έφτανε αυτό, η παραγωγή αντί να προχωρήσει στα δέοντα, κάλεσε την επόμενη ημέρα την παίχτρια στο δωμάτιο επικοινωνίας, όπου οι παίχτες μιλούν με τη φωνή του Μεγάλου Αδελφού και χωρίς καν να την έχει ενημερώσει της έδειξε το βίντεο, στο οποίο ο Χοσέ Μαρία Λόπεζ τη μεταφέρει πιωμένη στο κρεβάτι της και κατόπιν εμφανίζεται να τη βιάζει. Εκείνη λέει «όχι, όχι δεν μπορώ» και λιποθυμά, ενώ ο συμπαίκτης της συνεχίζει. 

Η κοπέλα που δεν θυμόταν τίποτα από τη στιγμή που λιποθύμησε και είδε, χωρίς καμία προειδοποίηση το βίντεο, φυσικά έπαθε σοκ. Άρχισε να κλαίει και να παρακαλάει να σταματήσει η προβολή του υλικού και να της ανοίξουν την πόρτα του δωματίου για να φύγει. Δεν της την άνοιξαν. Αν αυτό δεν είναι δεύτερος βιασμός, τότε τι είναι; Δεν ήταν αρκετό αυτό που έγινε; Έπρεπε να το μάθει με αυτό τον αδιανόητο τρόπο; Χωρίς υποστήριξη ειδικού; Με τις αντιδράσεις της να καταγράφονται; 

Τελικά κανένα από τα δύο βίντεο δεν έπαιξε στην τηλεόραση, αλλά το δεύτερο, εκείνο με την αντίδραση της κοπέλας, έπεσε στα χέρια της ισπανικής εφημερίδας El Confidencial, που το έφερε στο φως της δημοσιότητας. Η Endemol, η εταιρεία δικαιωμάτων του Big Brother, σε ανακοίνωσή της, ανέφερε ότι η απόφαση να δείξουν το επίμαχο βίντεο στην Πράντο, χωρίς την παρουσία ψυχολόγου ή άλλου προσώπου ήταν λάθος. Πρόσθεσε ότι κατήγγειλε το βιασμό στην αστυνομία, προσκομίζοντας το βίντεο ως αποδεικτικό στοιχείο και ότι έδιωξε από το σόου τον Λόπες αμέσως μετά το περιστατικό.

Η υπόθεση πλέον ακολουθεί τη νομική οδό καθώς η Πράντο κατέθεσε μήνυση ενώ ο Λόπες αρνήθηκε τις κατηγορίες και λέει ότι πέρασε τη νύχτα φροντίζοντας την Πράντο επειδή κατάλαβε ότι εκείνη ήταν μεθυσμένη. Η κοπέλα, μιλώντας για το συμβάν, αρκετό καιρό αφού αυτό συνέβη, είπε μεταξύ άλλων, ότι η παραγωγή θα μπορούσε να αποτρέψει το βιασμό της αλλά δεν το έκανε και άφησε να εννοηθεί ότι της ζήτησαν να μη μιλήσει για το συμβάν. Είπε επίσης ότι δεν κινήθηκε νομικά εναντίον τους γιατί αισθανόταν ντροπή και απογοήτευση. Επέστρεψε τελικά στο σπίτι και έμεινε μέχρι την τελική φάση του παιχνιδιού. 

Η κουλτούρα του βιασμού 

Τα ζητήματα που αναδεικνύονται γύρω από την ιστορία της Καρλότα είναι πολλά. Το βασικότερο είναι η κουλτούρα του βιασμού, όπως έχει διαμορφωθεί στην σύγχρονη κοινωνία του 21ου αιώνα. Τα θύματα ακόμη στιγματίζονται, κατηγορούνται ότι προκάλεσαν με αυτά που φορούσαν, ότι φταίνε επειδή ήπιαν παραπάνω, ότι κατά βάθος το ήθελαν γιατί δεν αντέδρασαν «όπως θα έπρεπε». Ακόμη χειρότερα ο βιασμός αν δεν εμπεριέχει υπέρμετρη βία αντιμετωπίζεται ως μη έγκλημα. Ο ψυχισμός του θύματος - ιδιαιτέρως ευαίσθητος - πετιέται στα σκουπίδια και το θύμα «βιάζεται» ξανά, από τον τρόπο αντιμετώπισης του Τύπου, των αρχών πολλές φορές και του ίδιου του νόμου, που θα έπρεπε να του παρέχει προστασία. 

Στην περίπτωση της Καρλότα, η αντίδραση της εταιρείας παραγωγής είναι ενδεικτική των παραπάνω. Λειτούργησε αρχικά σαν να μην έγινε και τίποτα. Τελικά κρίθηκε ότι υπάρχουν αρκετά στοιχεία, ώστε ο Χοσέ Μαρία Λόπεζ να οδηγηθεί σε δίκη. Η δίκη βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Οκτώβρη και η εισαγγελία έχει κάνει λόγο για «ενδείξεις βιασμού». Ο ποινικός κώδικας της Ισπανίας όμως, ορίζει ότι βιασμός ή σεξουαλική επίθεση μπορεί να θεωρηθεί μία πράξη μόνο εάν έχει γίνει χρήση βίας ή αν το θύμα έχει υποστεί εκφοβισμό.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση με τους πέντε άντρες που κατηγορούνταν για τον βιασμό μιας 14χρονης κοπέλας, μια υπόθεση που συγκλόνισε την Ισπανία. Το δικαστήριο, προκαλώντας σάλο, είχε αποφανθεί, ότι οι πέντε κατηγορούμενοι δεν διέπραξαν βιασμό, καθώς το θύμα ήταν «αναίσθητο» και έτσι δεν χρειάστηκε να ασκήσουν βία. Τους επιβλήθηκαν ποινές 10 με 12 έτη κάθειρξη, ενώ εάν είχαν κριθεί ένοχοι για βιασμό οι ποινές τους θα κυμαίνονταν από 15 έως 20 χρόνια κάθειρξη.

Η υπόθεση του Big Brother, ξυπνά ξανά την ισπανική κοινωνία που είχε ξεσηκωθεί με την υπόθεση της 14χρονης και η οποία φοβάται μια παρόμοια αντιμετώπιση. Το σύνθημα «Δεν είναι κακοποίηση, είναι βιασμός», κυριαρχεί στα social media, μαζί και το hashtag #CarlotaNoEstásSola («η Καρλότα δεν είναι μόνη»).

Σκληρό ριάλιτι: ο «θεός» τηλεθέαση και η νοοτροπία της κλειδαρότρυπας

Η φεμινιστική και κοινωνική αλληλεγγύη είναι φυσικά εξαιρετικά σημαντική - τόσο για τα θύματα, όσο και για την αφύπνιση της κοινωνίας - και σε πολλές περιπτώσεις παράγει αντίστοιχα σημαντικά αποτελέσματα. Ωστόσο, στην περίπτωση του Big Brother, αναζητάται και μια άλλη αντίδραση που εδράζεται στην κοινωνία. Αυτή του κοινού. Γιατί το ζήτημα έχει και μια άλλη πτυχή. Δεν αφορά μόνο το τι έπραξε ο δράστης, τι θα αποφασίσει το δικαστήριο και ποια θα είναι η ποινή του, αφορά και το τι έπραξε και δεν έπραξε η εταιρεία παραγωγής. 

Η παραγωγή είχε κάθε λόγο να σταματήσει το περιστατικό πριν καν αυτό ξεκινήσει, ακόμη περισσότερο που η κοπέλα δεν μπορούσε να αντιδράσει νηφάλια και δεν το έπραξε. Και δεν είχε κανένα λόγο, χωρίς να έχει απευθυνθεί σε αρχές και ειδικούς, να της δείξει το βίντεο για να εκμαιεύσει τις αντιδράσεις της on camera. Παρά μόνο αν αρχικά είχε σκοπό να τις χρησιμοποιήσει, πράγμα που δεν έκανε όταν προφανώς αντιλήφθηκε το μέγεθος αυτού που είχε συμβεί. 

Τα ριάλιτι Τύπου Big Brother μπήκαν σαρωτικά στη ζωή μας στις αρχές του 2000. Συγκεκριμένα το Big Brother της Endemol προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1999. Από τότε προβάλλεται ασταμάτητα. Εκατοντάδες σεζόν σε δεκάδες χώρες πάνω τον πλανήτη. Το ακολούθησαν δεκάδες ριάλιτι, τέτοιου τύπου, με διαφορετικά κόνσεπτ αλλά με μια βασική αρχή: τα πάντα θυσιάζονται στο βωμό της τηλεθέασης - εκ της παραγωγής και στο βωμό των χρημάτων και της δημοσιότητας - εκ των παικτών. Και με μια βασική νοοτροπία: αυτή της κλειδαρότρυπας. Εδώ το σημαντικότερο ρόλο έχει το κοινό. 

Η υπόθεση της Καρλότα Πράντο είναι η πιο σοκαριστική και αυτή που έλαβε την μεγαλύτερη δημοσιότητα αλλά δεν είναι η πρώτη. Τα ριάλιτι αυτού του τύπου στο εξωτερικό γίνονταν όλο και πιο σκληρά με την πάροδο των χρόνων, κάνοντας τα ελληνικά Big Brother της δεκαετίας του 2000 να μοιάζουν νηπιαγωγείο. Καβγάδες που ξέφυγαν από το λεκτικό επίπεδο, καταγγελίες για ξυλοδαρμό, ρατσιστικές και ομοφοβικές επιθέσεις, καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και πλέον βιασμό. 

Στο Big Brother της Νότιας Αφρικής ένας παίκτης κατηγορήθηκε για σεξουαλική παρενόχληση μιας συγκατοίκου του την ώρα που αυτή κοιμόταν. Ο άντρας μάλιστα άρχισε να διατείνεται ότι είχε κάνει σεξ με την κοπέλα, ενώ εκείνη σοκαρισμένη είπε ότι ουδέποτε συναίνεσε σε συνουσία. Στην περίπτωση εκείνη ο άντρας απομακρύνθηκε από το σπίτι ενώ το ίδιο έγινε με την κοπέλα για την δική της ασφάλεια αλλά και για να λάβει συμβουλή ειδικού. Στο Big Brother της Βραζιλίας οι ίδιοι οι τηλεθεατές κατήγγειλαν ότι παρακολούθησαν ένα παίκτη να επιτίθεται σεξουαλικά σε συμπαίκτριά του ενώ εκείνη ήταν λιπόθυμη έχοντας πιει πολύ μετά από πάρτι που έγινε στο σπίτι.  Στο Big Brother του Αμερικανικού CSB για το 2018 ένας παίκτης κατηγορήθηκε επανειλημμένα από συμπαίκτριές του για σεξουαλική παρενόχληση. Οι τηλεθεατές είχαν ζητήσει την απομάκρυνσή του, κάτι που δεν έγινε, καθώς η παραγωγή είπε πως μίλησε με τις συμμετέχουσες οι οποίες είπαν ότι δεν ένιωθαν να κινδυνεύουν από τον παίκτη. 

Θα γυρίσει την πλάτη του το κοινό; 

Αντιδράσεις υπήρξαν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις όμως το κοινό ουδέποτε γύρισε την πλάτη του στο Big Brother ή τα άλλα ριάλιτι, αφού η τηλεθέασή τους παρέμεινε σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. 

Η Mediaset Spain που είναι η εταιρεία παραγωγής του ισπανικού Big Brother στο οποίο συμμετείχε η Καρλότα Πράντο προς το παρόν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η αντίδραση του κόσμου είναι οξεία, υπάρχουν καλέσματα για μποϊκοτάζ στο παιχνίδι, ενώ δεκάδες διαφημιζόμενοι εγκαταλείπουν το show του «Big Brother». Οι Ferrero Rocher, Telefónica, Costa Cruises και Lotus είναι οι τελευταίοι που ανακοίνωσαν την παύση συνεργασίας με την Endemol, μεταξύ πολλών άλλων.

Την τελευταία εβδομάδα η Mediaset Spain έχει χάσει 100 εκατομμύρια ευρώ σε διαφημιστικά έσοδα, ενώ o επικεφαλής της εταιρείας, έχει δεχτεί τελεσίγραφο από τον μητρικό όμιλο της Mediaset που ανήκει στον Μπερλουσκόνι και έχει εξαγοράσει την Endemol, για να ανατρέψει την κατάσταση. 

Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ παίζεται η τρέχουσα σεζόν. Με τα δεδομένα που δημιουργήθηκαν ο τελικός που ήταν προγραμματισμένος για τις 20 Δεκεμβρίου, βρίσκεται «στον αέρα», το ίδιο και η δεύτερη σεζόν της χρονιάς που ήταν προγραμματισμένη να ξεκινήσει τον Ιανουάριο. Παρ’ όλα αυτά δημιουργεί εντύπωση το γεγονός ότι για μια ακόμη φορά τα νούμερα τηλεθέασης παραμένουν σταθερά για το Big Brother, στο 22,8%.

Διαβάστε περισσότερα