Ο πολύ καλός μας άνθρωπος, Θανάσης Βέγγος

Το κωμικό μας φαινόμενο που ήταν ένας άνθρωπος παντός καιρού!

Τον έχουν αποκαλέσει «Καραγκιόζη του ελληνικού σινεμά» και πιθανότατα έχουν δίκιο, καθώς ο εθνικός μας κωμικός ήταν η απόλυτη ενσάρκωση του λαϊκού κινηματογραφικού ήρωα, κουβαλώντας στις ερμηνείες του όλα όσα απαρτίζουν τη σύγχρονη νεοελληνική ψυχή.

Ο αυθεντικότερος εγχώριος κινηματογραφικός ήρωας έβαλε σκοπό της ζωής του να προσφέρει τη χαρά, αν και στην πορεία μίλησε τελικά για όλα, κουβαλώντας πάντα τη σεμνότητα και τη μελαγχολία του ευαίσθητου κλόουν.

Ο Βέγγος διέσχισε τη νεοελληνική πραγματικότητα με τη χαρακτηριστική του σφραγίδα, φιλοτεχνώντας μια μοναδική σχέση οικειότητας ανάμεσα στον ίδιο και τον θεατή: ήταν ο δικός μας άνθρωπος, το σπαρταριστό alter ego μας, που μέσα από το πηγαίο του ταλέντο δημιούργησε ένα συνονθύλευμα ανεπανάληπτων στιγμών και αξέχαστων αναμνήσεων, εκφράζοντας συλλογικούς πόνους, φόβους αλλά και καταστάσεις εξόχως ελληνικές.

Ο Βέγγος δεν ήταν όμως άλλος ένας κωμικός που εξαντλήθηκε στη φάρσα και το εύκολο γέλιο (αν και όταν το έκανε, το έκανε υπέροχα!), ήταν ένας καλλιτέχνης με ευαισθησίες που έστελνε μέσα από τα έργα του πολλαπλά μηνύματα σε πολλούς παραλήπτες: σατίρισε τα νεοελληνικά ελαττώματα, γέμισε τις ταινίες του με πολιτικά υπονοούμενα (ακόμα και σε εποχές δύσκολες), γέλασε με την ψυχή του για τη σοβαροφάνεια που επικρατούσε και αστειευόταν πάντα σοβαρά. Διαχρονικός και αυθεντικός σαν το παλιό καλό ελληνικό σινεμά, ο Βέγγος ήταν ο ίδιος ο ελληνικός κινηματογράφος αυτοπροσώπως!

Σεμνότατος και πάντα αποτραβηγμένος από τα φώτα της φτιαχτής δημοσιότητας, ο Βέγγος πορεύτηκε μια ζωή δύσκολη και κακοτράχαλη, δουλεύοντας σκληρά για να επιβιώσει, περνώντας από εξορίες και βιώνοντας απώλειες. Γι’ αυτό και γνώριζε τόσο καλά τους ήρωες που υποδυόταν, που δεν ήταν άλλοι από τους τύπους του λαϊκού Νεοέλληνα που τόσο αγάπησε και σατίρισε ταυτοχρόνως. «Μακελεμένος λειτουργούσα. Βολεμένος ποτέ», έχει πει στο παρελθόν ο μεγάλος μας κωμικός, ο οποίος μπόλιασε το μελόδραμα με τη φαρσοκωμωδία σε ένα ιδανικό και τελείως προσωπικό μείγμα που θα τον έστελνε στις καρδιές όλων μας. Κι αν δεν ήταν περιχαρακωμένος στην ελληνική γλώσσα, σήμερα θα περιλαμβανόταν αναμφισβήτητα στο πάνθεο των κορυφαίων κωμικών του πλανήτη.

Ο καλός μας άνθρωπος που έκλεισε στον ντελιριακό του λόγο και την παροιμιώδη υπερκινητικότητά του την αλήθεια μιας ολόκληρης εποχής παραμένει ένα από τα ελάχιστα πρόσωπα που απολαμβάνει κοινής αποδοχής, αναγνώρισης, εκτίμησης και λατρείας, ένας καθημερινός ήρωας που δεν έφυγε και δεν θα φύγει ποτέ από κοντά μας, καθώς ανήκει ήδη στη σύγχρονη νεοελληνική μυθολογία.

Ο Βέγγος ταυτίστηκε με την εικόνα του αεικίνητου ανθρώπου («τρέχω σαν Βέγγος» συνηθίζουμε να λέμε), ενώ η τρανή ατάκα του «καλέ μου άνθρωπε!» τον χαρακτήριζε προσωπικά, καθώς ξεχώριζε για το ήθος και τη σεμνότητά του. Για περισσότερο από πενήντα χρόνια, ο κορυφαίος κωμικός διέτρεξε -κυριολεκτικά!- το σώμα του ελληνικού κινηματογράφου με τον ενθουσιώδη παροξυσμό του, τα σουρεαλιστικά γκαγκ, τις σπαρταριστές ατάκες αλλά και το κορμί του που ήταν σε διαρκή κίνηση και καταιγιστική δράση.

Πολύ μεγαλύτερος από έναν ακόμη εμπορικό κωμικό της δεκαετίας του ’60, ο Βέγγος έφερε μέσα του τα αυθεντικά ελληνικά πολιτισμικά στοιχεία που έλκουν την καταγωγή τους από πολύ παλιά. Γι’ αυτό και ήταν ο δικός μας άνθρωπος, γιατί πλάι σε αυτά διατήρησε ακέραια την ανθρωπιά του και τους ηθικούς κώδικες, παραδίδοντας με τη ζωή και τη δημιουργία του ένα οικουμενικό μάθημα ψυχής…

Πρώτα χρόνια

Ο Θανάσης Βέγγος γεννιέται στις 29 Μαΐου 1927 στο Νέο Φάληρο του Πειραιά ως το μοναχοπαίδι μιας οικογένειας αριστερών φρονημάτων: ο πατέρας του ήταν αντιστασιακός αγωνιστής και εργαζόταν στην Εταιρεία Ηλεκτρισμού, αν και μετά τον πόλεμο είδε την πόρτα της εξόδου λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων.

Μεγαλώνοντας στα συντρίμμια που άφησε η Κατοχή, ο μικρός Θανάσης αναγκάζεται να βγει στη βιοπάλη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του για να συμβάλει στο πενιχρό πια οικογενειακό εισόδημα. Ήταν το παιδί για τα θελήματα της γειτονιάς και έκανε πολλές δουλειές του ποδαριού, ενώ βρέθηκε να απασχολείται για αρκετά χρόνια σε τοπικό βυρσοδεψείο.

Ύστερα ήρθε ο Εμφύλιος και στάλθηκε να υπηρετήσει τη θητεία του ως ανεπιθύμητος, λόγω των «κόκκινων» οικογενειακών φρονημάτων, στη Μακρόνησο (1948-1950). Εκεί ήταν που θα γνωρίσει τον άνθρωπο που θα άλλαζε τελικά τη μοίρα του και ήταν η καλή του η καρδιά που τους έφερε κοντά. Ας ακούσουμε πώς θυμόταν ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος την πρώτη τους συνάντηση: «Το Βέγγο τον γνώρισα στο Μακρονήσι. Ήμουνα σ’ ένα βουνό επάνω και προσπαθούσα να στήσω ένα αντίσκηνο να κοιμηθώ, ανάμεσα στη μάζα του λόχου, στα τέσσερις χιλιάδες αντίσκηνα παρατεταγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, ανάμεσα σε τέσσερις χιλιάδες ανθρώπους, τρομαγμένους και κουρασμένους. Πήγα στην κορυφή του βουνού, με την ευλογία της διοίκησης, να στήσω τη σκηνή μου και τη ζωή μου. Κι εκεί που καθόμουνα και χάζευα και κοίταζα πως ν’ αρχίσω, μόνος τελείως, μ’ ένα αντίσκηνο πεταμένο χάμου, μ’ ένα σκεπάρνι και με πασσάλους, βλέπω μια σιλουέτα περίεργη, μέσα σ’ αυτές τις φοβερές χλαίνες που μας δίνανε, τις βρώμικες, ξεσκισμένες. Καταφθάνει κουβαλώντας σανίδια από κιβώτια κι ένα σφυρί. Έφτιαξε κάτι, μια κατασκευή, ένα επίπεδο με τις σανίδες, και μου λέει ξαφνικά: ‘‘Συναγωνιστή -ευλογημένη λέξη, που τελικά έχει γίνει ρετσινιά-, συναγωνιστή, θα πεθάνεις’’, λέει. ‘‘Το βράδυ κάνει κρύο. Βάλε την κουβέρτα σου πάνω στα σανίδια’’. Λέω: ‘‘Εσένα τι σε νοιάζει αν πεθάνω εγώ; Κι εσύ θα πεθάνεις’’. Ούτε γέλασε ούτε και δε γέλασε. Πήρε τη διαλυμένη σκηνή κι άρχισε να τη στήνει μέσα στους πασσάλους της. Τον χάζευα, σκεφτόμουνα πως αυτός ή τρελός είναι ή άγιος. Τέλος πάντων, το ίδιο κάνει. Έκανα διάφορες σκέψεις, αφηρημένος και κουρασμένος, αλλά έτσι ξεκίνησε η γνωριμία μου με το Βέγγο».

Ο Κούνδουρος αναγνωρίζοντας το κωμικό του ταλέντο τον πήρε βοηθό στις θεατρικές παραστάσεις που έστηνε στη Μακρόνησο και του υποσχέθηκε ότι όταν θα τελείωναν όλα αυτά, θα τον καλούσε να παίξει στις ταινίες του: «Έμεινε μαζί μου όλα τα χρόνια της Μακρονήσου. Είχα χρεωθεί την κατασκευή ενός θεάτρου -ήμουν τριτοετής της αρχιτεκτονικής τότε. Πήγα στη διοίκηση και λέω: ‘‘Αυτόν το μισότρελο φαντάρο να μου τον δώσετε’’. Κι έτσι βρέθηκα να φτιάχνω το θέατρο με το Θανάση βοηθό. Στήσαμε τη σκηνή, ανεβάσαμε το πρώτο έργο, και να ο Βέγγος ηθοποιός και να ο Βέγγος πρωταγωνιστής και να ο Βέγγος αγαπημένος ολόκληρου του τάγματος και να ο Βέγγος η ανακούφισή μας, η λύτρωσή μας και το χαμόγελό μας»!

Τα σκετσάκια που ανέβαζαν λοιπόν για τις γιορτές έκαναν τον Βέγγο φίρμα στη Μακρόνησο και ο Κούνδουρος δεν ξέχασε την υπόσχεσή του. Ο γιος του μεγάλου μας κωμικού, Βασίλης Βέγγος, θυμόταν: «Ο πατέρας, βέβαια, όταν απολύθηκε επέστρεψε στην κανονική του δουλειά, κάπου στο Μοναστηράκι, αν θυμάμαι καλά, και ξέχασε τελείως την ιστορία του Κούνδουρου, ώσπου κάποια στιγμή, όταν ο Νίκος ετοιμαζόταν να γυρίσει την πρώτη του ταινία το 1953, τη ‘‘Μαγική Πόλη’’, τον φώναξε». Ήταν η στιγμή που θα τα άλλαζε όλα: ο εκφραστικός ηθοποιός με τη φαλάκρα, το συμπαθητικό πρόσωπο και την αβέβαιη έκφραση μπήκε δυναμικά στον χώρο του κινηματογράφου χωρίς καμία μάλιστα προϋπηρεσία…

Να πώς θυμόταν ο Θανάσης Βέγγος τα δύσκολα χρόνια της εξορίας: «Εμένα δε μου έκαναν τίποτα εκεί στη Μακρόνησο, μπροστά σε αυτά που έκαναν στους άλλους. Δεν μιλάω για τις απειλές, για το ξύλο, για την πείνα, για την ταπείνωση, για τα μαρτύρια, για τους βασανισμούς. Μιλάω για την ντροπή. Για κείνους που δεν άντεξαν. Και τους ανάγκασαν ύστερα να στραφούν εναντίον των συντρόφων τους. Αυτό δεν το σηκώνει κανένας. Είναι η χρεοκοπία του ανθρώπου. Κι αυτουνού που το συλλαμβάνει στο αρρωστημένο μυαλό του, και του αλλουνού που αναγκάζεται να το δεχθεί. Ο Μεσαίωνας δεν το τόλμησε. Και το τόλμησαν αυτοί. Και είχαν το θράσος, και μάλιστα ένας πνευματικός άνθρωπος σαν τον Παναγιώτη τον Κανελλόπουλο, να πει πως η Μακρόνησος ήταν ο καινούργιος Παρθενώνας της Ελλάδας. Φτου!»…

Πρώτες εμφανίσεις στο σινεμά

Ήταν το 1954 όταν ο Βέγγος έκανε την παρθενική του εμφάνιση στον ελληνικό κινηματογράφο στην ταινία «Μαγική Πόλη». Ο Κούνδουρος τον επέλεξε και στην επόμενη ταινία του, τον «Δράκο» (1956), με τα μικρορολάκια του Βέγγου να απλώνονται σιγά-σιγά πάνω σε κλασικές πια ταινίες του ελληνικού σινεμά σε διάστημα πέντε ετών: «Διακοπές στην Αίγινα», «Μανταλένα», «Ο Ηλίας του 16ου», «Ποτέ την Κυριακή» κ.λπ.


Για να επιβιώσει, είναι σωστό κινηματογραφικό συνεργείο και κρατά συνήθως μπόλικους ρόλους στην παραγωγή. Η πραγματική ευκαιρία στο σινεμά ήρθε όμως το 1960, όταν πλαισιώνει τον Νίκο Σταυρίδη στους «Δοσατζήδες» και γράφει πρώιμη κινηματογραφική ιστορία…


Για να παίξει βέβαια κανονικό ρόλο όφειλε να βγάλει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ηθοποιού, μόνο που δεν είχε περάσει ποτέ από υποκριτική σχολή. Κανένα πρόβλημα φυσικά αν είσαι ο Βέγγος, ο οποίος πήρε το 1959 το πολυπόθητο χαρτί βασιζόμενος στο εξαιρετικό του ταλέντο, που έκανε την ειδική επιτροπή να του χορηγήσει την άδεια χωρίς δεύτερη κουβέντα! Την ίδια ακριβώς χρονιά ανεβαίνει και στο θεατρικό σανίδι, πλάι στους Γκιωνάκη και Ρίζο στην επιθεώρηση «Ομόνοια Πλατς-Πλουτς»…

Αν και ο αεικίνητος Βέγγος με τη σουρεαλιστική ντελιριακή περσόνα έπρεπε να περιμένει σκηνοθέτες όπως ο Πάνος Γλυκοφρύδης για να γεννηθεί, κάτι που θα γινόταν όμως ευθύς αμέσως! Σύντομα θα ήταν ένας από τους μεγάλους αγαπημένους του ελληνικού κοινού, καθώς οι ταινίες της πρώιμης αυτής εποχής του, όπως «Ψηλά τα Χέρια, Χίτλερ, «Μην είδατε τον Παναή», «Ζήτω η Τρέλα» και το αριστουργηματικό «Πολυτεχνίτης και Ερημοσπίτης», τον καθιέρωσαν στα πέρατα της ελλαδικής επικράτειας!


Και τότε ήρθε η δική του εμπλοκή με την παραγωγή και η χρεοκοπία!

ΘΒ-Ταινίες Γέλιου και πτώχευση



Ήταν το 1964 όταν ο Βέγγος αποφάσισε να φτιάξει τη δική του εταιρεία παραγωγής για να μπορεί να σκαρώνει τις ταινίες του με την καλλιτεχνική ελευθερία που τόσο αποζητούσε. Η ΘΒ-Ταινίες Γέλιου πήγαινε μάλιστα πολύ καλά, ο ηθοποιός είχε τον απόλυτο λόγο και οι εμπορικές επιτυχίες προσυπέγραφαν τη μακροημέρευσή της. Αν και θα έμπαινε τελικά εμπόδιο η παροιμιώδης τελειομανία του Βέγγου αλλά και η κακή οικονομική διαχείριση, οι οποίες θα αφήσουν σύντομα τον ηθοποιό βουτηγμένο στα χρέη.



Χαρακτηριστικό είναι εδώ το γεγονός ότι όταν γύριζε τη σειρά των αθάνατων κωμικών κομψοτεχνημάτων του, τους διαβόητους «Θου Βου» («Ο Φανερός Πράκτωρ 000» του 1967 και ο «Φαλακρός Πράκτωρ: Επιχείρησις Γης Μαδιάμ» του 1969), τον κυνηγούσαν θεοί και δαίμονες. Ο γιος του θυμάται επ’ αυτού: «Για μας, τα παιδιά του, όλη αυτή η ιστορία της οικονομικής καταστροφής πέρασε απαλά. Η μητέρα μας ήταν η πραγματική ηρωίδα (...) Απορώ στ’ αλήθεια πώς γυρίστηκε ο ‘‘Φαλακρός Πράκτωρ’’: με τον μπαμπά να χρωστά τόσα εκατομμύρια, να τον κυνηγούν από πίσω οι δικαστικοί κλητήρες, να του σφραγίζουν τα studio, τα εργαστήρια»…


Η φήμη του για την κακοδιαχείριση των οικονομικών γρήγορα εξαπλώθηκε και όσοι ήθελαν να βγάλουν λεφτά αγόραζαν πια μετοχές από τον Βέγγο, αφού πολλοί ήταν αυτοί που έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την επιχειρηματική αδυναμία του. Από την άλλη, ο Βέγγος ως παραγωγός δεν λογάριαζε τα χρήματα, επαναλαμβάνοντας κάθε σκηνή αμέτρητες φορές μέχρι να πάρει το αποτέλεσμα που επιδίωκε, ασχέτως κόστους.



Οι καλλιτεχνικές ιδιοτροπίες του συγκέντρωσαν σύντομα μεγάλα χρέη που ο παραγωγός Βέγγος δεν μπορούσε πλέον να καλύψει, αν και αυτός δεν πολυσκοτιζόταν με αυτά, καθώς όλη του η προσοχή ήταν στραμμένη στο να κάνει ακόμα καλύτερες ταινίες: «Θα ξέρεις βέβαια», είπε παλιότερα σε συνέντευξή του, «ότι κάποτε έβαλα όλο το συνεργείο και ξεσκόνισε τις Θερμοπύλες! Ναι, μα τον Θεό! Καθαρίσαμε τις Θερμοπύλες για ένα γύρισμα. Αυτή η τελειότητα μόνο στο δικό μου κεφάλι υπάρχει. Αυτή η τελειότητα με έχει οδηγήσει δύο φορές στην καταστροφή».

Παρά την πρωτόγνωρη εισπρακτικά επιτυχία των ταινιών του, ο Βέγγος απέτυχε επιχειρηματικά και τίποτα δεν φαινόταν να μπορεί να ανακόψει την πορεία προς την ολοκληρωτική καταστροφή. Η εφορία ήταν πια στο κατόπι του και ο ηθοποιός έχασε ακόμα και το σπίτι του στην Κυψέλη από τα χρέη, το μόνο μάλιστα περιουσιακό στοιχείο που είχε αποκτήσει από την πετυχημένη καριέρα του. Πλέον η χρεοκοπία ήταν μονόδρομος: «Η στιγμή που ξεβίδωσα την πινακίδα με το όνομα της εταιρείας από τον τοίχο δεν περιγράφεται. Ένιωθα σαν να ξηλώνω τα όνειρα μου. Όλα».

Η οικονομική ανάκαμψη για τον Βέγγο δεν θα ερχόταν παρά πολλά χρόνια αργότερα, όταν την οικονομική διαχείριση ανέλαβε ο παλιός φίλος και παντοτινός συνεργάτης του Ντίνος Κατσουρίδης, ο οποίος τον ενέπνευσε και καλλιτεχνικά, με αποτέλεσμα να φτιαχτεί μια νέα σειρά επιτυχιών. Πάντως η χρυσή κινηματογραφική εποχή του Βέγγου σημειώθηκε αυτή ακριβώς την περίοδο (1965-1969), όταν ήταν παραγωγός των ταινιών του και συνήθιζε να κρατά ακόμα και τον ρόλο του σκηνοθέτη στις ντελιριακές του δημιουργίες, όπως οι «Τρελός, Παλαβός και Βέγγος» και «Ποιος Θανάσης»!

Λαοφιλής κωμικός

Παρά τον οικονομικό όλεθρο, η καριέρα του Βέγγου εκτοξεύεται και πάλι όταν ξεκίνησε τη συνεργασία του με τον Κατσουρίδη και πλέον πέρα από εμπορική επιτυχία, δρέπει και καλλιτεχνικούς καρπούς. Χαρακτηριστική είναι εδώ η αποθέωσή του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1971, καταμεσής της Χούντας δηλαδή, όταν το σατιρικό αριστούργημα «Τι Έκανες στον Πόλεμο, Θανάση» βραβεύεται από κριτικούς και κοινό (Ά Ανδρικός Ρόλος), με τις τιμές να λειτουργούν ταυτοχρόνως και συμβολικά ως κατακραυγή κατά της δικτατορίας.

Την επόμενη χρονιά (1972) επιστρέφει στην καλλιτεχνική επιτυχία και βραβεύεται και πάλι για το «Θανάση, Πάρε τ’ Όπλο Σου»…


Πλέον οι ταινίες του είναι πιο ανήσυχες κοινωνικά και πολιτικά, καθώς τον απασχολούσε πάντα η καθημερινότητα του κόσμου. Από τις δουλειές της περιόδου, ξεχωρίζει «Ο Θανάσης στη Χώρα της Σφαλιάρας» (1976), εκεί δηλαδή που η μετατόπιση του ενδιαφέροντός του στην κοινωνική κριτική είναι πρόδηλη…


Με 120 ταινίες στο ενεργητικό του (στις 50 και ως σκηνοθέτης), ο Βέγγος έκοψε κινηματογραφικούς ρυθμούς από το 1983, όταν μπλέχτηκε κι αυτός στις περιπέτειες της βιντεοκασέτας (γύρισε 6 βιντεοταινίες), αλλά και της τηλεόρασης (έπαιξε στα «Βεγγαλικά» του 1988 και στον «Αστυνόμο Θανάση Παπαθανάση»).


Την επιστροφή του στον κινηματογράφο τη σηματοδότησε η συνεργασία του με τον Παντελή Βούλγαρη στις «Ήσυχες Μέρες του Αυγούστου», αν και ο Βέγγος ήταν πια τελείως διαφορετικός υποκριτικά, κάτι που προσυπέγραψε ο ρόλος του στο σπονδυλωτό «Όλα Είναι Δρόμος» του Βούλγαρη το 1998.


Την ίδια εποχή, ο Βέγγος μετέφερε την απαράμιλλη εκφραστικότητά του στην Επίδαυρο, ερμηνεύοντας πλήθος αριστοφανικών κωμωδιών, και συνέχισε τις επιλεγμένες εμφανίσεις του στο μεγάλο πανί, όπως η αξιομνημόνευτη εμφάνισή του στο «Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου…


Τελευταία του τηλεοπτική εμφάνιση ήταν στη σειρά «Περί Ανέμων και Υδάτων» (2002), ενώ στο σινεμά πρόλαβε να παίξει στην «Ψυχή Βαθιά» του Βούλγαρη το 2009. Ξεχωριστή στιγμή στην καριέρα του, η απονομή του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας το 2008.



Την εποχή που γυριζόταν «Ο Δράκος», ο Βέγγος παντρεύτηκε την Ασημίνα, στο πλευρό της οποίας πέρασε όλη του τη ζωή και απέκτησε δύο γιους.



Ο ανεπανάληπτος κωμικός μας έφυγε από τον κόσμο στις 3 Μαΐου 2011, λίγες μέρες προτού συμπληρώσει τα 84 χρόνια ζωής.


Ενδεικτικός της σεμνότητάς του ήταν ο σύντομος χαιρετισμός που απηύθυνε το 2002 στην τιμητική εκδήλωση του Δήμου Κορυδαλλού: «Καλοί μου άνθρωποι», χαιρέτισε ο Βέγγος, «πρέπει να κουραστήκατε απ’ αυτήν την ακατάσχετη βεγγολογία - εγώ πάντως κουράστηκα. Το χάρηκα, αλλά κουράστηκα. Ειλικρινά δεν πιστεύω ότι έκανα πάρα πολύ σπουδαία πράγματα στην καριέρα μου. Για ένα πράγμα όμως σας διαβεβαιώ: ότι στη γαλέρα της ζωής μου τράβηξα άγριο κουπί», είπε και ξέσπασε σε κλάματα…

Διαβάστε περισσότερα

Αφήστε τα παιδιά με υπερκινητικότητα να (υπερ)κινούνται

H υπερκινητικότητα των παιδιών με ΔΕΠΥ εξυπηρετεί πολύ σημαντικούς γνωστικούς σκοπούς, σύμφωνα με τη νέα μελέτη

 

Επί δεκαετίες οι «απελπισμένοι» γονείς και δάσκαλοι των παιδιών με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) προτρέπουν αυτά τα παιδιά να μείνουν σε μια θέση και να συγκεντρωθούν ώστε να αποδώσουν στα μαθήματα.

Ωστόσο μια νέα μελέτη που διεξήχθη από ειδικούς του Πανεπιστημίου της Κεντρικής Φλόριδας (UCF) έδειξε πως όσοι επιθυμούν τα παιδιά με ΔΕΠΥ να μάθουν καλό θα ήταν να τα αφήνουν να έχουν τον... ακάθιστο. Οι συνεχείς κινήσεις που κάνουν αυτά τα παιδιά - όπως το να χτυπούν τα πόδια τους στο πάτωμα, να κουνιούνται στην καρέκλα, να μη στέκονται στη θέση τους - είναι ζωτικής σημασίας ώστε να θυμούνται πληροφορίες και να φέρνουν εις πέρας πολύπλοκες γνωστικές ασκήσεις, σύμφωνα με τη σχετική δημοσίευση που έγινε online στην επιθεώρηση «Journal of Abnormal Child Psychology».

Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι οι πιο προβεβλημένες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται επί μακρόν με στόχο να βοηθήσουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ ίσως είναι λανθασμένες στη βάση τους.

«Οι τυπικές παρεμβάσεις στοχεύουν στη μείωση της υπερκινητικότητας. Είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να κάνουμε στην πλειονότητα των παιδιών με ΔΕΠΥ» ανέφερε ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ο Μαρκ Ράπορτ, επικεφαλής της Κλινικής Μάθησης Παιδιών του Πανεπιστημίου της Κεντρικής Φλόριδας, και προσέθεσε: «Το μήνυμα δεν είναι "Αφήστε τα παιδιά να τρέχουν ασταμάτητα γύρω από το δωμάτιο". Ωστόσο χρειάζεται να διευκολύνουμε τις κινήσεις τους προκειμένου να διατηρούν τα επίπεδα εγρήγορσης που είναι απαραίτητα για να φέρουν εις πέρας τις γνωστικές δραστηριότητες».

Διάβασμα και τεστ επάνω στο... ποδήλατο

Η νέα αυτή μελέτη μπορεί να έχει πολύ σημαντική επίδραση στον τρόπο με τον οποίο γονείς και δάσκαλοι πρέπει να διαχειρίζονται τα παιδιά με ΔΕΠΥ. Σύμφωνα με τα ευρήματά της, για παράδειγμα, οι περισσότεροι μαθητές με τη διαταραχή μπορούν να έχουν καλύτερες επιδόσεις μέσα στην τάξη, όταν γράφουν εξετάσεις ή όταν διαβάζουν τα μαθήματά τους στο σπίτι σε περίπτωση που κάθονται επάνω σε μπάλες γυμναστικής ή σε στατικά ποδήλατα.

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι επιστήμονες μελέτησαν 52 αγόρια ηλικίας 8 ως 12 ετών. Από το σύνολο των μικρών εθελοντών οι 29 είχαν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ ενώ οι υπόλοιποι 23 δεν εμφάνιζαν κάποια κλινική διαταραχή και είχαν φυσιολογική ανάπτυξη.

Από κάθε παιδί ζητήθηκε να υποβληθεί σε μια σειρά τεστ τα οποία ήταν σχεδιασμένα ώστε να ελέγχουν τη λειτουργική μνήμη, το σύστημα που αφορά την παροδική αποθήκευση και διαχείριση πληροφοριών το οποίο είναι απαραίτητο στο να φέρνουμε όλοι εις πέρας πολύπλοκα γνωστικά καθήκοντα όπως η μάθηση, η κατανόηση και ο συλλογισμός.

Υπερκινητικότητα για καλό σκοπό

Οι ειδικοί έδειξαν στα παιδιά μια σειρά από μπερδεμένους αριθμούς καθώς και ένα γράμμα που αναβόσβηνε σε μια οθόνη υπολογιστή. Τους ζήτησαν να βάλουν τους αριθμούς στη σειρά και να ακολουθεί το γράμμα. Μια κάμερα υψηλής ταχύτητας κατέγραφε τα παιδιά, ενώ παρατηρητές παρακολουθούσαν κάθε κίνησή τους καθώς και το πόση προσοχή έδειχναν στο να φέρουν εις πέρας το συγκεκριμένο καθήκον.

Προηγούμενη μελέτη του δρος Ράπορτ είχε ήδη δείξει πως η υπερκινητικότητα που θεωρείται «σήμα κατατεθέν» στη ΔΕΠΥ δεν είναι μόνιμο χαρακτηριστικό αλλά εμφανίζεται όταν τα παιδιά χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν τις εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου, και κυρίως τη λειτουργική μνήμη τους.

Η νέα μελέτη πηγαίνει ένα βήμα πιο μακριά αποδεικνύοντας ότι η υπερκινητικότητα εξυπηρετεί κάποιον σκοπό. «Αυτό που ανακαλύψαμε ήταν πως όταν τα παιδιά αυτά κινούνταν περισσότερο, στην πλειονότητά τους είχαν καλύτερες επιδόσεις. Χρειάζεται να κινούνται για να διατηρούν την εγρήγορσή τους» σημείωσε ο δρ Ράπορτ.

Την ίδια στιγμή τα παιδιά της μελέτης χωρίς ΔΕΠΥ φάνηκε ότι επίσης κινούνταν περισσότερο κατά τη διάρκεια των γνωστικών τεστ αλλά είχαν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα: οι επιδόσεις τους ήταν χειρότερες.

Διαβάστε περισσότερα

Πλησιάζει η «D-Day» για Ελλάδα και δανειστές

Η στιγμή ζωής ή θανάτου για την Ελλάδα και τους δανειστές μπορεί να είναι πολύ κοντά. Η άμεση ανάγκη για αντιμετώπιση της κρίσης ρευστότητας, το τεστ στην Bundestag και η δύσκολη αποστολή για ένα τρίτο πακέτο. Οι κρίσιμες ημερομηνίες ως τις 30 Ιουνίου.

Έχουν υπάρξει τόσο πολλές στιγμές «ζωής ή θανάτου» από τότε που η κρίση χρέους της Ελλάδας προκάλεσε κραδασμούς στις αγορές, πριν από πέντε χρόνια, που είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς πότε τα πράγματα οδηγούνται πραγματικά σε διάλυση.
Αλλά ένα είναι σίγουρο: αν η Ελλάδα και οι διεθνείς δανειστές της δεν έρθουν σύντομα σε συμφωνία για να κλείσει το πρόγραμμα διάσωσης των 172 δισ. ευρώ, ώστε μετά να καταλήξουν γρήγορα σε νέα διάσωση, η Αθήνα θα στερέψει σύντομα από χρήματα και θα χρεοκοπήσει. Αυτό θα την οδηγήσει επικίνδυνα κοντά σε έξοδο από την ευρωζώνη.
Με μόλις επτά εβδομάδες να έχουν απομείνει προτού ολοκληρωθεί το τρέχον ελληνικό πρόγραμμα, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο ποιος θα κάνει πρώτος πίσω.
Θα υποκύψει η Αθήνα στην πίεση και θα δεχτεί νέες σκληρές οικονομικές μεταρρυθμίσεις για την απελευθέρωση των 7,2 δισ. ευρώ που έχουν απομείνει από το πρόγραμμα, ξαναγεμίζοντας τα άδεια ταμεία της; Ή οι όλο και πιο διαιρεμένοι πιστωτές της θα υποκύψουν στους φόβους του Grexit και θα την... περάσουν;

Την επόμενη εβδομάδα…

Αξιωματούχοι αντιμετώπιζαν την επόμενη εβδομάδα ως πιθανή ημερομηνία συνθηκολόγησης. Οι 19 υπουργοί της ευρωζώνης θα συγκεντρωθούν στις Βρυξέλλες τη Δευτέρα για τη μηνιαία τους συνάντηση, όπου συνήθως εγκρίνονται οι συμφωνίες διάσωσης. Την επόμενη ημέρα, η Ελλάδα πρέπει να αποπληρώσει δόση 750 εκατ. ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Διάφοροι παράγοντες εμποδίζουν την επίτευξη συμφωνίας την επόμενη εβδομάδα. Από τη μιά πλευρά, η Ελλάδα φαίνεται να έχει για άλλη μία φορά συγκεντρώσει αρκετά χρήματα για να αποφύγει την ημέρα της κρίσης. Ερωτώμενος την Πέμπτη αν θα αποπληρωθεί η δόση στο ΔΝΤ, ο Γιάνης Βαρουφάκης, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών, είπε: «Φυσικά και θέλουμε να πληρώσουμε το ΔΝΤ. Σκοπεύουμε να πληρώσουμε όλους τους πιστωτές».
Εν τω μεταξύ, η πρόοδος στις διαβουλεύσεις παραμένει πολύ αργή. Αξιωματούχοι που συμμετέχουν σε αυτές λένε πως η ατμόσφαιρα έχει βελτιωθεί: οι διαπραγματευτές ασχολούνται πλέον με ουσιαστικές διαφορές, αντί να μάχονται με θέματα όπως ποιος θα παρευρεθεί. Αλλά δεν έχει επέλθει ουσιαστική σύγκλιση. Ορισμένοι παράγοντες και από τα δύο στρατόπεδα ήλπιζαν ότι η συνάντηση της Δευτέρας θα παρήγαγε τουλάχιστον μια ανακοίνωση, η οποία θα αναγνώριζε την πρόοδο. Όμως ακόμα και αυτό φαίνεται μακρινό ενδεχόμενο.
Με μια τέτοια αναγνώριση, η Αθήνα ήλπιζε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αύξανε το όριο για την ποσότητα των εντόκων που μπορεί να εκδώσει η κυβέρνηση, μια καθοριστική βαλβίδα αποσυμπίεσης που θα χαλάρωνε, τουλάχιστον προσωρινά, την οξύτατη κρίση ρευστότητας. Όμως πλέον δεν αναμένεται η ανακούφιση αυτή.

Τον επόμενο μήνα…

Χωρίς να επίκειται σύντομα μια συμφωνία, η καταληκτική ημερομηνία γίνεται πιο νεφελώδης. Το τρέχον πρόγραμμα διάσωσης λήγει τον Ιούνιο και οι αξιωματούχοι αρχίζουν να εξετάζουν το ημερολόγιο για να δουν τη στιγμή «ζωής ή θανάτου» όπου πρέπει να επιτευχθεί μια συμφωνία ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος για να ξεκαθαριστούν όλα τα προαπαιτούμενα και να φτάσει η δόση στην Αθήνα ως τις 30 Ιουνίου.
«Υπολογίζοντας προς τα πίσω από το τέλος Ιουνίου, όταν το πρόγραμμα θα έχει λήξει, χρειαζόμαστε χρόνο για τις εθνικές διαδικασίες έγκρισης, την ελληνική εφαρμογή, μια έκθεση συμμόρφωσης και στη συνέχεια την προετοιμασία των εκταμιεύσεων» ανέφερε ανώτατος αξιωματούχος που συμμετείχε στις συζητήσεις.
Οι περισσότεροι παράγοντες πιστεύουν ότι η τελευταία εβδομάδα του Μαΐου θα ήταν το καλύτερο δυνατό σενάριο, αφήνοντας έναν ολόκληρο μήνα στα κοινοβούλια της ευρωζώνης -συμπεριλαμβανομένης και της αυξανόμενα εχθρικής γερμανικής Bundestag- να εγκρίνουν τη συμφωνία και στην Ελλάδα να περάσει και να εφαρμόσει τους νόμους.
Μπορεί να επιτευχθεί μια συμφωνία μέχρι τότε; Οι διαφορές στα βασικά σημεία -στις περικοπές στις συντάξεις, στην απελευθέρωση των αγορών απασχόλησης, στην αύξηση στον ΦΠΑ- παραμένουν το ίδιο μεγάλες όσο ήταν και πριν ξεκίνησε η αντιπαράθεση πριν από τρεις μήνες.
Και η επιμονή της Ελλάδας να διενεργηθούν οι συζητήσεις στις Βρυξέλλες αντί στην Αθήνα έχει περιπλέξει την αποστολή. Μόλις τη Δευτέρα έφτασε στις Βρυξέλλες ολόκληρη η ομάδα των εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Οικονομικών, λένε αξιωματούχοι.
Και μετά…
Το σκοτεινό σύννεφο που βρίσκεται πάνω από τις τρέχουσες συζητήσεις έχει να κάνει με το ότι ακόμα και αν επιτευχθεί μια συμφωνία το πιο δύσκολο έργο βρίσκεται στις ημέρες που θα ακολουθήσουν: στη συμφωνία ενός ακόμα πακέτου διάσωσης.
Τα 7,2 δισ. ευρώ που απομένουν στο τρέχον πρόγραμμα θα χρησιμοποιηθούν για να γεμίσουν τα άδεια ταμεία της Αθήνας, να πληρωθούν οι καθυστερούμενες οφειλές και να διασφαλιστεί ότι θα γίνουν όλες οι αποπληρωμές χρέους μέσα στον Ιούνιο.
Αλλά δεν υπήρχε ποτέ ο στόχος να χρησιμοποιηθούν για τα 6,7 δισ. ευρώ που πρέπει να καταβάλει η Ελλάδα τον Ιούνιο και τον Ιούλιο για την αποπληρωμή ομολόγων που έχει η ΕΚΤ. Για αυτά και όλα τα μελλοντικά χρέη και τα ελλείμματα χρειάζεται ένα τρίτο πακέτο.
Ο Luis De Guindos, ο Ισπανός υπουργός Οικονομικών, έχει υπολογίσει ότι το ποσό μπορεί να είναι από 30 ως 50 δισ. ευρώ.
Οι υπολογισμοί αυτοί έγιναν πριν από τις πρόσφατες υποβαθμίσεις των προβλέψεων για την ελληνική οικονομία, που πολλοί πιστεύουν ότι θα επιστρέψει στα ελλείμματα και σε ένα τεράστιο χρέος. Αυτό με τη σειρά του έχει παρακινήσει το ΔΝΤ να θέσει το ερώτημα αν οι δανειστές της ευρωζώνης θα χρειαστεί να διαγράψουν μέρος των δανείων διάσωσης.
«Το τρίτο πρόγραμμα θα είναι πολύ πιο δύσκολο να καταστεί διαπραγματεύσιμο από ό,τι η τρέχουσα αξιολόγηση» είπε ο Mujtaba Rahman, επικεφαλής ευρωπαϊκής ανάλυσης του Eurasia Group risk consultancy. «Μιλάμε για περισσότερα χρήματα, οπότε και για περισσότερες μεταρρυθμίσεις, περισσότερες εγχώριες πολιτικές παράπλευρες απώλειες και όλα σε ένα πολύ σφιχτό χρονοδιάγραμμα».
Αν η ευρωζώνη δεν θέλει να παίξει με την ίδια φωτιά που παραλίγο να προκαλέσει κανονικό τραπεζικό πανικό στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο -η τελευταία φορά που η χώρα κόντεψε να μείνει χωρίς την κάλυψη ευρωπαϊκής διάσωσης-, ένα νέο πρόγραμμα θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί ως το τέλος Ιουνίου. Δύο ντιλ σε επτά εβδομάδες. Η στιγμή «ζωής ή θανάτου» μπορεί να είναι εδώ.

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση: τρεις μήνες μετά

του Λευτέρη Ριζά

Τρεις μήνες μετά τις εκλογές η χώρα και η κυβέρνηση παραμένουν εγκλωβισμένες στις διαπραγματεύσεις με τους «θεσμούς» για το μέλλον των Μνημονίων, των δανείων, κλπ. Η κατάσταση είναι πασίγνωστη: το οικονομικό αδιέξοδο της χώρας, η θηλιά στο λαιμό της – του λαού – καθημερινά σφίγγει όλο και περισσότερο. Η αγωνία για το που θα καταλήξουν οι διαπραγματεύσεις μεγαλώνει καθημερινά. Πολλαπλασιάζονται και οι προτάσεις για να δώσουμε ένα τέλος στις διαπραγματεύσεις είτε με έναν «έντιμο συμβιβασμό», είτε με μια «έντιμη ρήξη», είτε πάλι με στάση πληρωμών, έξοδο από Ευρώ και Ευρωζώνη ή τέλος με «φυγή προς τα μπρος». Γιατί, όμως, όλη αυτή η αγωνία, η ταραχή κι ο «χαμός»;

Διότι με την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, δεν συνέβη τίποτα από όσα διάφοροι «θεωρητικοί» και πολιτικοί ηγέτες του, έλπιζαν, πίστευαν και υποστήριζαν δημόσια ότι θα συμβεί. Την εκλογική νίκη δεν ακλούθησε κανένα «ντόμινο» αλλαγών στην Ευρώπη τέτοιων που να στηρίξουν το ελληνικό παράδειγμα ή υπόδειγμα. Αλλά ούτε και οι δανειστές και οι «θεσμοί» έτρεξαν πανικόβλητοι ξωπίσω μας προσφέροντας μας διευκολύνσεις, χρήματα, κάθε λογής υποστήριξη. Κοινώς κανένας τους δεν χόρεψε πεντοζάλη.

Όταν σε παλιότερα άρθρα μου, εδώ στον ΟΙΣΤΡΟ, έγραφα ότι αυτά όλα που πίστευε, προσδοκούσε και ανέμενε η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, αποτελούσαν «φρούδες» ελπίδες , πως και το 1917 ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι μάταια περίμεναν την επανάσταση στη Γερμανία που θα τους στήριζε αλλά εκείνη δεν ήρθε, κι ακόμα την περιμένουμε, και πως το μέγα ζήτημα θα προκύψει συνεπώς από αυτή την καθυστέρηση στο ραντεβού με την ιστορία, τότε κανένας δεν ήθελε να σκεφτεί μια τέτοια, άσχημη για εμάς, εκδοχή των πραγμάτων.

Τώρα κυριαρχεί η αμηχανία, η νευρικότητα, οι σπασμωδικές κινήσεις, ο αυταρχισμός του λόγου και η προσπάθεια κάλυψης της αλήθειας που περιέχει η σκληρή πραγματικότητα με νεολογισμούς και εξυπνακισμούς τύπου Γιάνη. Τελευταία μάλιστα προστέθηκε και η μυστική διπλωματία. Δεσμεύεται π.χ. ο πρωθυπουργός να μην αποκαλύψει τι είπε ή τι συμφώνησε με την κυρία Μέρκελ !! Με βάση τη γνωστή λαϊκή σοφία «τα δικά μας είναι σύκα και δεν ακούγονται ενώ των αλλονών καρύδια και βροντάνε», αν τα ίδια είχε κάνει ο Αντώνης κι ο Βαγγέλης θάχε γίνει χαμός. Τώρα όμως τσιμουδιά από πλευράς βουλευτών ΣΥΡΙΖΑ ­ συνοδευόμενο προς τους άλλους μόλις οι τελευταίοι ψελλίσουν κάτι σχετικό: εσείς δεν έχετε δικαίωμα να μιλάτε μια και είσαστε μνημονιακοί ­ και φιλικών δημοσιογράφων και εντύπων.

Για άλλη μια φορά να το επαναλάβουμε: επρόκειτο για πολύ επικίνδυνη ιδεοληψία, βύθιση στα ευρωκομμουνιστικά ιδεολογήματα, η πεποίθηση ότι η Ευρώπη θα στεκότανε στο πλευρό της κυβέρνησης επειδή θα διέθετε πρόσφατη λαϊκή εντολή, κλπ κλπ. Η Ευρώπη, δηλαδή η ΕΕ είναι μια Ευρώπη και μια «Ένωση» του κεφαλαίου, των ιμπεριαλιστών και όχι των λαών. Για να προκύψει η Ευρώπη των λαών, πρέπει κάθε λαός να αλλάξει τη χώρα του. Να την κάνει σοσιαλιστική. Μέχρι τότε η Ευρώπη θα είναι ιμπεριαλιστική και σαν τέτοια όχι μόνο θα εκμεταλλεύεται άλλους λαούς, αλλά και τους δικούς της και θα τους διασπάει, και θα στρέφει τον έναν ενάντια στον άλλο. Τόσο με μεγαλύτερη επιτυχία όσο θα κυριαρχούν στα μυαλά της «ροζ και λάιτ αριστεράς» και στους λαούς – και στην εργατική τάξη – οι ιδεοληψίες και τα ιδεολογήματα της.
***
Η για «πρώτη φορά» αριστερή μας κυβέρνηση φαίνεται να μένει αμετακίνητη στις «κόκκινες γραμμές της», εργασιακά και ασφαλιστικά, όπως επίσης και οι δανειστές και οι «θεσμοί». Κι αυτών οι «κόκκινες γραμμές» τους, ως φαίνεται, συμπίπτουν με αυτές της κυβέρνησης. Με άλλη φορά βέβαια. Συνεπώς σε πιο δύσκολη θέση βρίσκεται η κυβέρνηση – στην πραγματικότητα ο εργαζόμενος λαός, όσοι τέλος πάντων έχουν πληγεί από τη λαίλαπα της κρίσης, των μνημονίων και των εφαρμοστικών μέτρων και νόμων. Να υποχωρήσει και σε αυτά η κυβέρνηση φαντάζει αυτοκτονικό. Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης θα εξαερωθεί εντελώς και η ίδια πια δεν θα έχει κανένα λόγο ύπαρξης και ίχνος νομιμοποίησης στη λαϊκή συνείδηση. Να υποχωρήσουν οι «θεσμοί» είναι κι αυτό δύσκολο. Όχι γιατί θα πάθαιναν κάποια μεγάλη οικονομική ζημιά αν χαλάρωναν τη θηλιά από το λαιμό μας. Μάλλον κερδισμένοι θα ήσαν μακροπρόθεσμα. Αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με το «κύρος» του εξουσιαστή. Με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του, την ευθυγράμμιση των χωρών στην υλοποίηση των σχεδίων τους για το πώς πρέπει οι κοινωνίες και οι άνθρωποι να ζούνε και να συμπεριφέρονται.

Αν ο λαός θέλει η κυβέρνηση να μην αλλάξει στάση – να παραμείνει ανυποχώρητη στις «κόκκινες γραμμές», για το συμφέρον του ίδιου του λαού και του τόπου – παρά τις πιέσεις των ευρωπαίων «φίλων και εταίρων» μας, πρέπει αυτό να το αποδείξει έμπρακτα και όχι μόνο δημοσκοπικά. Ούτε αρκεί να σταθεί στο πλάϊ της σε περίπτωση εκλογών ή δημοψηφίσματος. Φυσικά αν η κυβέρνηση πιστεύει πώς αρκεί κάτι τέτοιο, «πλανάται πλάνην οικτρά», όπως θα έλεγε και ο υπερυπουργός κ. Ν. Βούτσης.

Ο λαός, επαναλαμβάνω, αν θέλει να υπερασπίσει την ίδια του την ύπαρξη πρώτα απ’ όλα και μετά την κυβέρνηση, θα πρέπει να αλλάξει πάρα πολλές από τις καταναλωτικές συνήθειες του εθελοντικά ή και με το ζόρι, να εργαστεί σκληρά στο χωράφι, στην οικοδομή, στο εργοστάσιο, κλπ κλπ. Να αφιερώσει μια μέρα δουλειάς στο κοινό καλό – κάτι πάνω κάτω με τα «κομμουνιστικά Σάββατα» – και να θυμηθεί ξανά τις παλιές καλές συνήθειες του «καλού νοικοκύρη», δηλαδή να μην σπαταλάει άσκοπα και για επίδειξη τα αγαθά. Να προτιμάει πάλι τις δημόσιες συγκοινωνίες – στις οποίες βέβαια θα πρέπει να επενδύσει και αναδιοργανώσει – εγκαταλείποντας την «πολυτέλεια» του ιδιωτικού αυτοκίνητου που και το εισάγουμε και σπαταλάμε εισαγόμενα καύσιμα για την κίνηση του και μολύνουμε την ατμόσφαιρα, κλπ κλπ. Πολλά λοιπόν θα πρέπει να αλλάξουν. Πολλές από τις «αξίες», τις συνήθειες και συμπεριφορές που μας εντυπώνει η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης.

«Κυρίαρχη ιδεολογία είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης» έγραφαν οι Μαρξ και Ένγκελς. Αυτή την αλήθεια πρέπει να την ξαναθυμηθεί η αριστερά μας. Αν υποθέσουμε πώς κάποτε την ήξερε, την είχε κατανοήσει και συνειδητά πολεμούσε τις κυρίαρχες ιδέες, νοοτροπίες και λογικές, πάντοτε για το «καλό» του λαού, την απελευθέρωση του από τα δεσμά της κυρίαρχης τάξης και του συστήματος της.

Ένα παράδειγμα κυριαρχίας αυτής της ιδεολογίας πάνω στις μάζες – λαϊκές και μη – που παίζει κεντρικό ρόλο στην αναπαραγωγή του αστικού συστήματος είναι αυτό της «ήσσονος προσπάθειας», για την οποία βέβαια κατηγορούν τον λαό οι ιδεολογικοί πράκτορες του αστισμού. Όταν η πρακτική της κυρίαρχης τάξης είναι να αποκτά και να χαίρεται όλα τα αγαθά άκοπα – γιατί άλλοι τα παράγουν, που συνήθως τα στερούνται – μοιραία οι «υποτελείς» [1] υιοθετούν και αυτοί αυτή την αξία: της ήσσονος προσπάθειας. Αφού με αυτή συνδέεται η καλοπέραση. Με τον κόπο και τον μόχθο συνδέονται η φτώχεια και ο πόνος.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο απόστολος Παύλος στην προς Θεσσαλονικείς Β’ επιστολή του επιμένει ότι οι χριστιανοί πρέπει να εργάζονται. Ακόμα και οι «αξιωματούχοι» της εκκλησίας!!

« 6 Σας παραγγέλλουμε αδελφοί, στο όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού, να αποφεύγεται κάθε αδελφό που είναι αργόσχολος και δεν ζει σύμφωνα με την παράδοση που παρέλαβε από μας. 7 Εσείς οι ίδιοι ξέρετε πως πρέπει να ακολουθείτε το παράδειγμα μας: Δεν αποφύγαμε την εργασία όταν ήμασταν κοντά σας, 8 ούτε επιβαρύναμε κανέναν με την διατροφή μας, αλλά εργαζόμασταν μέρα νύχτα με κόπο και μόχθο, για να μην γίνουμε βάρος σε κανέναν σας. 9 Όχι γιατί δεν είχαμε το δικαίωμα αυτό, αλλά για να γίνουμε παράδειγμα σ’ εσάς να μας μιμηθείτε. 10 Κι όταν ήμασταν κοντά σας, αυτό σας παραγγέλλαμε. Όποιος δεν θέλει να εργάζεται, αυτός να μην τρώει κιόλας. 11 Γιατί μαθαίνουμε ότι μερικοί από σας είναι αργόσχολοι, δηλαδή δεν εργάζονται, αλλά περιεργάζονται τους άλλους. 12 Σ΄ αυτούς παραγγέλλουμε και τους παρακαλούμε, στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, να ηρεμήσουν και να εργάζονται κανονικά, για να κερδίσουν το ψωμί τους»  
[ Η Αγία Γραφή ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ , ΑΘΗΝΑ , σελ. 314].

Βλέπετε πόσο μακριά από αυτή την παραγγελιά βρίσκεται η κυρίαρχη τάξη και οι μεγαλόσχημοι αξιωματούχοι της ίδιας της Εκκλησίας; Η παραγγελιά αυτή, όμως, που εξυμνεί την εργασία και τους εργαζόμενους είναι βαθειά επαναστατική. Κομμουνιστική θα έλεγα. Από την οποία φρόντισαν να απαλλαγούν οι αξιωματούχοι και στις μετεπαναστατικές κοινωνίες[2]. Άλλωστε δεν είναι καθόλου τυχαίο πώς ο ίδιος ο Θεός αποκαλείται «δημιουργός» και «πλάστης». Μόνο ως δημιουργός μπορεί να είναι κάποιος φορέας καλού πνεύματος. Ο διάβολος – το πνεύμα του κακού – αντίθετα καταστρέφει. Ο Χέγκελ μάλιστα λέει ότι ο δούλος επειδή γνωρίζει τα πράγματα από την πλευρά της παραγωγής γι αυτό είναι φορέας της σοφίας και ως τέτοιος μια μέρα θα κυβερνήσει.

Μια βαθειά αντι-αστική διαπαιδαγώγηση – από την παιδική ηλικία, το σχολείο κοκ – δεν μπορεί να στηρίζεται σε μια λογική αποφυγής της εργασίας, του μόχθου και του κόπου. Σε όλη την έκταση. Και στις σπουδές[3]. Μια τέτοια διαπαιδαγώγηση και καθημερινή πρακτική, τέτοιες «αξίες», είναι απαραίτητες αν θέλουμε να σταθούμε υπερήφανοι απέναντι στους δανειστές μας και τους θεσμούς τους που πριν μας πάρουν τα υλικά μέσα και αγαθά μας έχουν φροντίσει να αλώσουν τα «μυαλά» μας. Δεν είμαι βέβαιος αν όσοι, πολύ σωστά, υποστηρίζουν πώς η σωτηρία μας βρίσκεται σε ρήξη με τους ευρωπαίους λύκους, έχουν συνείδηση του τι αυτό απαιτεί και σημαίνει. Υποθέτω, όμως, πως οι περισσότεροι που τάσσονται υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, το ευρώ, το ΝΑΤΟ και μιας συμφωνίας με τους θεσμούς, το κάνουν γιατί «ψυχανεμίζονται» πώς η ρήξη απαιτεί και πολλές άλλες ρήξεις που δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν.

***
Ο αρχιερέας του «εκσυγχρονισμού» στην Ελλάδα, ο κ. Κ. Σημίτης έλεγε στο 7^ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ (2005): «αν θέλουμε να προκόψει ο τόπος, πρέπει να ερχόμαστε σε αντιπαράθεση με δομές κοινωνικές, πολιτισμικές, ιδεολογικές, που προσδιορίζουν αρνητικά την πολιτική, οικονομική και κοινωνική εξέλιξη.
Το εύρος αυτών των κοινωνικών αντιπαραθέσεων είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ότι εμείς όλοι, η ίδια η κοινωνία αντιλαμβάνεται, ή θέλει ν’ αναγνωρίσει, απ’ ότι οι κυρίαρχες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις, επιτρέπουν να γίνει δεκτό».
Ο κ. Κ. Σημίτης, υπήρξε ένας πολύ συνειδητός εκπρόσωπος του ευρωπαϊκού καπιταλ-ιμπεριαλιστικού συστήματος. Από τους λίγους που είχε καταλάβει και αποδεχτεί ποιες ήτανε οι ανάγκες και τα σχέδια του, με τα οποία έπρεπε να προσαρμοστεί και η ελληνική οικονομία και κοινωνία. Είχε συνείδηση ότι αυτή η προσαρμογή απαιτούσε τέτοιες κοινωνικές αντιπαραθέσεις που η ίδια η κοινωνία δεν μπορούσε να αντιληφθεί και οι κυρίαρχες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να τις δεχτούν. Ήταν κάτι που ούτε ο ίδιος και η κυβέρνηση του κατόρθωσαν να φέρουν σε πέρας και που ο ίδιος πια απαιτούσε να κάνει η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή. Η ομιλία του στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ ήτανε ένα μαστίγωμα της αδράνειας της κυβέρνησης Καραμανλή επειδή «δεν δρα και γαντζώνεται από το ιδεολόγημα του αυτόματου πιλότου, κυρίως γιατί φοβάται να διαχειριστεί το εύρος των κοινωνικών αντιπαραθέσεων» και συμβούλευε το Συνέδριο «… και ιδίως η προοδευτική παράταξη» ότι «πρέπει να εξετάζει σε βάθος τις αιτίες της ελληνικής υστέρησης και να αναμετριόμαστε με αυτές, αν θέλουμε πραγματικά να προσφέρουμε στη χώρα».
Στο ίδιο Συνέδριο η κ. Άννα Διαμαντοπούλου ενθουσιώδης καλή μαθήτρια των συνεδρίων της Λέσχης Bilderberg, με ένα κρεσέντο ακραίου (νέο) φιλελευθερισμού έλεγε το παρακάτω αμίμητο, αλλά προφητικό για όσα θα ακολουθούσαν: «Σύντροφοι, ίσως είμαστε η τελευταία Κομμουνιστική χώρα στην Ευρώπη. Το κράτος καταδυναστεύει το 55% της οικονομίας, δεν συμβαίνει ούτε στις νέες χώρες και καταδυναστεύει όλους τους θεσμούς.
Μια νέα επιλογή για το κράτος σημαίνει και συγκρούσεις. Σημαίνει λιγότερα Υπουργεία, σημαίνει λιγότεροι Κρατικοί Οργανισμοί, σημαίνει ένα νέο τοπίο όπου το δημόσιο, το ιδιωτικό και το κοινωνικό συνεργάζονται σε μια διαφορετική βάση. Οι ανατροπές για την επιλογή αυτού του μοντέλου είναι πάνω απ’ όλα εσωτερική μας υπόθεση, να συμφωνήσουμε και να τις παλέψουμε».[4]

Το σχέδιο για την «αποκομμουνιστικοποίηση» της Ελλάδας, του λιγότερου κράτους, και όλων όσων είχαν προηγηθεί επί ΠΑΣΟΚ[5] και ακολούθησαν μετά, μέχρις τις ημέρες μας, είναι παλιότερο από την «κρίση» και τα Μνημόνια. Απλά (;!) η κρίση, τα μνημόνια, οι δανειστές, οι θεσμοί, οι πάντα απρόσωπες αλλά αξιοσέβαστες «αγορές», έδωσαν τεράστια ώθηση και μπόλικη νομιμοποίηση στην υλοποίηση αυτών των σχεδίων. Αυτό το «άνω-κάτω» που έπρεπε να συμβεί στην Ελλάδα – όπως το περιέγραφε ο κ. Σημίτης – δικαιολογήθηκε θαυμάσια με την ανάγκη να βγούμε από την «κρίση», να ανταποκριθούμε στις επιταγές των «αγορών» κλπ.

Αυτή η προσπάθεια, όμως, ήταν μοιραίο να προκαλέσει θύματα. Όχι μόνο και κυρίως ανάμεσα στους εργάτες, τους φτωχούς αγρότες, τους δημόσιους υπαλλήλους, την εκπαίδευση, την υγεία κλπ. Αλλά ανάμεσα και στα παλιά και νέα μικροαστικά και μεσοαστικά κοινωνικά στρώματα, σε βιοτεχνικούς και βιομηχανικούς κύκλους. Δεν είναι τυχαίο πού όλοι ανησυχούν για την κατάρρευση της μεσαίας τάξης – κι όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, ακόμα και τις ΗΠΑ – θεωρώντας την «ραχοκοκαλιά» του αστικού συστήματος. Η μικροϊδιοκτησία, τα μεσαία στρώματα (παλιά και νέα), ο εκτεταμένος δημοσιο-υπαλληλικός κόσμος πράγματι αποτελούν ανέκαθεν στήριγμα του συστήματος. Ασπίδα του κεφαλαίου από τις επιθέσεις της εργατικής τάξης[6].

Άλλωστε πρώτη προτεραιότητα του καθεστώτος της εξάρτησης, της εθνικής υποτέλειας και κοινωνικής παρακμής που επιβλήθηκε στη χώρα και το λαό μας αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, ήταν η αναδημιουργία κοινωνικών και πολιτικών στηριγμάτων του. Η ανασυγκρότηση των μικρομεσαίων στρωμάτων, του κρατικού μηχανισμού – εκτός βέβαια του βασικού: του στρατού – και του πολιτικού συστήματος με όλα τα συνακόλουθα του. Έγραφα ήδη το 2010:
«Ανάμεσα στους «πάνω» και τους «κάτω», τους εξουσιαστές και τους εξουσιαζόμενους, αυτούς που ήταν ακόμα «επικίνδυνοι» – τον απλό λαό, έπρεπε να δημιουργηθεί ένα «κοινωνικό μαξιλάρι» που να απορροφά τους κραδασμούς του συστήματος και να εξασφαλίζει τους κρατούντες νικητές. Δεν έφταναν οι φυλακές κι εξορίες, δεν έφτανε η μετανάστευση, για να ξεφορτωθούνε όλο αυτό τον «πλεονάζοντα» παραγωγικό πληθυσμό. Θέλανε και κοινωνικά στηρίγματα. Στο εργοστάσιο εύκολα δεν έμπαινες χωρίς «πιστοποιητικό». Να γίνεις, όμως, μικροεπαγγελματίας ήτανε πιο εύκολο και βολικό για το σύστημα. Στηρίχτηκε η αναπαραγωγή των μικρο-μεσαίων στρωμάτων. Μια άλλη διέξοδος για την απορρόφηση των ανέργων, ένα ακόμα κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό στήριγμα του καθεστώτος της εξάρτησης, εθνικής υποτέλειας και παρακμής ήταν ακριβώς η διόγκωση του κράτους. Των δημόσιων υπαλλήλων. Και φυσικά εδώ βρήκαν έδαφος και φούντωσαν οι «πελατειακές» σχέσεις. Χάρη σε αυτές ξαναστήθηκαν στα πόδια τους τα αστικά κόμματα. Όλο αυτό το πλέγμα των «πελατειακών» σχέσεων, του ρουσφετιού κλπ ήταν η απάντηση του συστήματος στον αγώνα του λαού για την απελευθέρωση του τη δεκαετία του ‘ 40. Απάντηση στην «Ψυχή βαθειά» ήταν ο εξαναγκασμός του στην «υπόκλιση βαθειά», στον πολιτικό, ιδεολογικό, ηθικό και ψυχικό εξανδραποδισμό του. Μετά συμπλήρωμα ήρθε η επιβολή της «καταναλωτικής» κοινωνίας. Της αλλοτρίωσης του λαού, μέσω παροχών που ακριβώς το σύστημα δεν μπορούσε να εξασφαλίσει παρά μόνο με δάνεια. Χρεώνοντας το κράτος (του). Βιομηχανίες, πραγματική «ανάπτυξη» δεν εξασφάλιζε. Μόνη λύση ο παρασιτισμός. Και να τώρα που το «παρτι» τελείωσε. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα – ο παγκόσμιος δηλαδή παρασιτισμός – δεν μπορεί να στηρίξει άλλο το μοντέλο του – άρα και την Ελλάδα. Ζητάει πίσω τα «δανεικά». ..»[7]

Μέσα σε εκείνες τις συνθήκες έγινε προσπάθεια από τον ξένο παράγοντα – αμερικανούς και άγγλους – να «εκσυγχρονιστεί», δηλαδή να ευθυγραμμιστεί με τα σχέδια τους, και η ελληνική άρχουσα τάξη. Όμως αυτή η προσπάθεια δεν έγινε χωρίς συγκρούσεις και αντιστάσεις ακόμα και από την αστική τάξη της χώρας, για να μείνει κι αυτή ημιτελής. «Το πρότυπο της συναίνεσης στο εσωτερικό των κυρίαρχων ομάδων και της σύγκρουσης τους με τον ξένο παράγοντα επαναλαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου[8]». Βέβαια και ο ελληνικός καπιταλισμός με το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκε, προσαρμόστηκε και εντάχθηκε όπως μπόρεσε μέσα στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Διαμορφώθηκε ένα οικονομικό-κοινωνικό-πολιτικό μοντέλο αντίστοιχο με τον τρόπο αυτής του της ένταξης. Που φορές-φορές προσπάθησε να τον αλλάξει, να τον βελτιώσει, χωρίς τελική επιτυχία[9].

***

Η κρίση που βιώνει σήμερα η ελληνική κοινωνία έχει να κάνει με τη χρεοκοπία όλου αυτού του κοινωνικο-οικονομικού και πολιτικού «μοντέλου» που της επιβλήθηκε, θέλοντας και μη, μετά την μεγαλειώδη προσπάθεια του ελληνικού λαού στη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού του αγώνα τα χρόνια της κατοχής και αμέσως μετά. Αυτό το μοντέλο έχει «φάει τα ψωμιά του». Βέβαια το ίδιο πάνω κάτω συμβαίνει με όλο το καπιταλιστικό / ιμπεριαλιστικό σύστημα, παρόλο που αυτή την αλήθεια την σκεπάζει με τη βροντερή κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού γενικά. Γι αυτό τον λόγο άλλωστε οι λαϊκές μάζες δυσκολεύονται τόσο πολύ να χαράξουν τον δικό τους δρόμο για την απελευθέρωση τους, τη χειραφέτηση τους, από τα δεσμά ακριβώς αυτού του συστήματος.

Το ανησυχητικό είναι πώς η αριστερά μας αρνείται ακόμα πεισματικά να καταλάβει ότι τα «καθήκοντα» της, προκειμένου να στηρίξει την απελευθερωτική προσπάθεια του λαού, είναι πολύ πιο μεγάλα και πολύπλοκα από την αναρρίχηση της στην εξουσία ή ακόμα και από την κριτική ή και πολεμική προς αυτή την προσπάθεια – εδώ εννοώ κυρίως το ΚΚΕ. Η «Μεγάλη Λευτεριά»   δεν θα είναι το αποτέλεσμα μιας «σκληρής» διαπραγμάτευσης με τους δανειστές κάποιων καλών κυρίων διαπραγματευτών. Θα είναι το αποτέλεσμα μιας πραγματικής σύγκρουσης της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού με όλες εκείνες τις δυνάμεις – υλικές και πνευματικές – που καθημερινά σφυρηλατούν τα δεσμά του. Κι αυτή η σύγκρουση, αυτός ο αγώνας, θα κρατήσει καιρό, πολύ καιρό.

Η αγωνιζόμενη σήμερα αριστερά μας, κατά βάση είναι μια αριστερά μικροαστική. Που επιθυμεί έναν καπιταλισμό, μια καπιταλιστική / ιμπεριαλιστική Ευρώπη, χωρίς τα «κακά» της. Παλιά ουτοπία των καλών μικροαστών. Από την εποχή του Προυντόν. Σήμερα μάλιστα επιδιώκουν και μια καλύτερη ένταξη στο διεθνή καταμερισμό εργασίας ή στα ευρωπαϊκά πλαίσια και τα γενικότερα σχέδια του. Καμία αντίρρηση. Μόνο που αυτή η προοπτική δεν οδηγεί στην χειραφέτηση των εργαζομένων πρώτα – πρώτα [ στην κυριολεξία της εργατικής τάξης ] κι   επομένως και της ανθρωπότητας.


[1] Ο Χέγκελ στην «Φαινομενολογία του Πνεύματος» τα αναλύει θαυμάσια όταν εξετάζοντας την Αυτοσυνείδηση ασχολείται με τη σχέση Κύριου και Δούλου.
[2] Η ανερχόμενη αστική τάξη πρώτη αξιοποίησε αυτή την παραγγελία του Παύλου, κύρια ο προτεσταντισμός. Βλ. Μαξ Βέμπερ «Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού», δείχνοντας ότι τις επαναστατικές ιδέες μπορεί πολλές φορές να τις οικειοποιηθούν αντιλαϊκές δυνάμεις.
[3] Ο Μαρξ στον πρόλογο στην γαλλική έκδοση του «Κεφαλαίου» έγραψε : «Ο δρόμος που οδηγεί στην επιστήμη δεν είναι πλατειά λεωφόρος, και πιθανότητες να φτάσουν στις φωτεινές κορυφές της έχουν μόνο εκείνοι που δε φοβούνται να κουραστούν για να σκαρφαλώσουν στ’ απόκρημνα μονοπάτια της».
[4] Δεν ήταν λοιπόν ο κ. Αντώνης Σαμαράς, που όπως έγραφε ο Γ. Δελαστίκ είχε πάθει :«Πολιτική… παράκρουση έδειχνε να έχει πάθει ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς –και μάλιστα ακροδεξιάς φύσης– στην ομιλία που εκφώνησε την περασμένη Πέμπτη στο συνέδριο του βρετανικού περιοδικού The Economist, στην Αθήνα. «Πάψαμε να είμαστε η τελευταία σοβιετική χώρα στον κόσμο! Πάψαμε να είμαστε το Τζουράσικ Παρκ της Ευρώπης! Πάψαμε να είμαστε η χώρα-Δον Κιχώτης που πολεμάει με ανεμόμυλους!» αναφώνησε ο πρωθυπουργός ζητωκραυγάζοντας, μόνος αυτός, το έργο της κυβέρνησής του στο κλείσιμο του λόγου του, ο οποίος προκάλεσε θυμηδία λιγάκι της φαιδρότητάς του. «Η Ελλάδα ήταν η τελευταία σοβιετική οικονομία, παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν ανήκε στο σοβιετικό μπλοκ!» ισχυρίστηκε στα σοβαρά ο Αντώνης Σαμαράς». βλ. Γ. Δελαστίκ «Ο Σαμαράς κατέλυσε την «σοβιετική Ελλάδα»! ΕΠΙΚΑΙΡΑ τ. 248, 17-7-2014.  
[5] Επί ΠΑΣΟΚ είχε αρχίσει ήδη το ξήλωμα μιας σειράς «κατακτήσεων» του εργατικού / συνδικαλιστικού κινήματος [πρόγραμμα ΠΟΛΙΤΕΙΑ], η σύμπραξη ιδιωτικού κεφαλαίου με δημόσια έργα [ΣΔΙΤ], κλπ. Για όλα αυτά υπήρξανε σειρά άρθρων τόσο στην έντυπη έκδοση του Monthly Review όσο και στην ηλεκτρονική.
[6] Σωστά είχε επισημάνει ο Φρ. Ένγκελς στην εποχή του ότι η μικρο-ιδιοκτησία και ο στρατός στρέφονται κατά του προλεταριάτου [«Το ζήτημα της κατοικίας»].
[7] βλ. Λευτέρης Ριζάς «Το «μεγάλο» Δημόσιο» [ εφ. ΠΡΙΝ αρ. φ. 1014 – ΚΥΡΙΑΚΗ 19 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010]
 [8] βλ. Γ. Σταθάκης «Η διαμόρφωση του μεταπολεμικού μοντέλου εκβιομηχάνισης – Κρίσιμη περίοδος 1944-1953» [ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ, τ. 12-13, ΙΟΥΝΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1990. Πιο εκτεταμένα γι αυτή την περίοδο του ίδιου «Από το δόγμα Τρούμαν στο σχέδιο Μάρσαλ» . Βλ. επίσης Σταύρος Ελευθερίου (Λ. Ριζάς) «Ο ελληνικός καπιταλισμός: προβλήματα και διλήμματα» περιοδικό ΤΕΤΡΑΔΙΑ, τ. 2-3, Φθινόπωρο ‘ 81.
[9] βλ. Τζέημς Πέτρας «Ακμή και παρακμή της Σοσιαλδημοκρατίας στη Νότια Ευρώπη – Δοκίμια για τον ελληνικό καπιταλισμό», εκδ. ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ, ΑΘΗΝΑ 1985, Σταύρος Ελευθερίου, όπου ανωτέρω, θεωρητικός ΑΝΤΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΗΣ Μάϊος – Ιούνιος 1966. Σημαντικά και τα δύο βιβλία του Παναγιώτη Κονδύλη «Η παρακμή του αστικού πολιτισμού» και «Πλανητική πολιτική μετά το ψυχρό πόλεμο» εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, ιδιαίτερα όπου αναφέρεται στην ελληνική οικονομία, κοινωνία και πολιτική.

Διαβάστε περισσότερα

9 Μάη 1945 – 70 χρόνια!

«Ο φασισμός είναι μια ιστορική φάση όπου μπήκε τώρα ο καπιταλισμός, κι έτσι είναι κάτι το καινούργιο και παλιό μαζί. Ο καπιταλισμός στις φασιστικές χώρες υπάρχει πια μονάχα σαν φασισμός κι ο φασισμός δεν μπορεί να πολεμηθεί παρά σαν καπιταλισμός στην πιο ωμή και καταπιεστική του μορφή, σαν ο πιο θρασύς κι ο πιο δόλιος καπιταλισμός».  

Μπ.Μπρεχτ

    Ήταν πριν από 70 χρόνια όταν η Ιστορία σφραγίστηκε από το κόκκινο του αίματος. Από το χρώμα του δίκιου και της αλήθειας. Από το κόκκινο της σημαίας με το σφυροδρέπανο.
    Με αυτό το «μελάνι» γράφτηκε η Ιστορία στην αναμέτρηση του ανθρώπου με το τέρας και με το έγκλημα. Με την απανθρωπιά και την κτηνωδία.
    Ήταν 9η Μάη 1945.
    Ήταν η ημέρα που η σημαία που ήδη κυμάτιζε στο Ράιχσταγκ, η σημαία
του στρατού των εργατών, των αγροτών, των κολασμένων της γης, επέφερε το οριστικό πλήγμα στο φίδι του ναζισμού.
    Πριν από 70 χρόνια ενώπιον του στρατάρχη Γκιόργκι Κονσταντίνοβιτς Ζούκοφ, η ναζιστική Γερμανία υπέγραφε την άνευ όρων συνθηκολόγησή της.
    Η νίκη του Ανθρώπου εναντίον του φασισμού, η Αντιφασιστική Νίκη των Λαών ήταν γεγονός.
    Αυτό το πανανθρώπινο επίτευγμα σφραγίστηκε με το ίδιο εκείνο κόκκινο χρώμα που δέσποζε στα οδοφράγματα της Παρισινής Κομμούνας. Με το χρώμα το βγαλμένο από το ηφαίστειο της ελπίδας που εξερράγη τον Οκτώβρη του 1917 στην Πετρούπολη.

***

    Σε αυτή η Νίκη – σταθμό, που κατορθώθηκε με τις ανείπωτες θυσίες εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, χωρίς προηγούμενο υπήρξε η συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης και του Κόκκινου Στρατού.

• Σ' ένα μέτωπο, το μήκος του οποίου κυμαινόταν από 3.000 έως 6.200 χιλιόμετρα, ο Κόκκινος Στρατός έδωσε ενάντια στον ναζισμό αδιάλειπτα μάχες για 1.418 μερόνυχτα.
• Κάθε λεπτό του πολέμου, η Σοβιετική Ένωση θρηνούσε κατά μέσο όρο 9 νεκρούς. Κάθε ώρα 507 νεκρούς. Κάθε μέρα 1.400 νεκρούς.
• Σε έναν πόλεμο που η Βρετανία θρήνησε 375.000 νεκρούς και οι ΗΠΑ περίπου 400.000, η ΕΣΣΔ προσέφερε πάνω από 20 εκατομμύρια παιδιά της.
• Πάνω από 10 εκατομμύρια οι ανάπηροι και οι τραυματίες με τον ανθό του σοβιετικού λαού να φράζει με τα στήθια του το Στάλινγκραντ, το Λένινγκραντ, τη Μόσχα, το Κουρσκ, τη Σεβαστούπολη.
• Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στοίχισε στην ΕΣΣΔ σε υλικές ζημιές το κολοσσιαίο ποσό των 485 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μεγαλύτερο απ' αυτό που κατέβαλαν ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία μαζί.
• Πάνω από 1.700 πόλεις, πάνω από 70.000 χωριά, πάνω από 30.000 βιομηχανικές επιχειρήσεις, πάνω από 100.000 συνεταιριστικές μονάδες, αμέτρητες χιλιάδες νοσοκομεία, σχολεία, βιβλιοθήκες έγιναν στάχτη στο έδαφος της ΕΣΣΔ από τους ναζί.

    Έτσι γράφτηκε η Ιστορία μέχρι τις 9 Μάη. Αυτά πρόσφεραν οι κομμουνιστές στον πόλεμο κατά του φασισμού. Αυτή είναι η «σχέση» του σοσιαλισμού και των κομμουνιστών με το φασισμό: «Σχέσεις» που το έχουμε τονίσει και θα το επαναλάβουμε: Τις χωρίζει αίμα! Το περισσότερο αίμα που χύθηκε ποτέ στην ανθρωπότητα!

***

    Η Ιστορία γράφτηκε:
    Την πιο σκληρή, την πιο ανιδιοτελή, την πιο καθοριστική μάχη για τη νίκη κατά του φασισμού την έδωσε στην ανθρωπότητα το πρώτο εργατικό κράτος στην Ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Παρόντες, πρωτομάρτυρες και πρωταγωνιστές αυτού του αγώνα ήταν οι κομμουνιστές. Παντού. Και στην Ελλάδα.
    Είναι εδώ, στην πατρίδα μας, που η 9η Μάιου:

• Είναι μια Μέρα που περνάει μέσα από την αθάνατη ψυχή των 200 της Καισαριανής, της Ηλέκτρας, του Μπελογιάννη, του Πλουμπίδη, του Χαρίλαου, του Αρη, του αντάρτη που έστειλε περήφανο χαιρετισμό από τον Γοργοπόταμο στην Αλαμάνα.
• Είναι η Μέρα που η Κοκκινιά και η Καλογρέζα, η Βιάννος και ο Χορτιάτης γίνονται ένα με το Μανιάκι και το Μεσσολόγγι.
• Είναι η Μέρα που οι Αρματολοί και οι Κλέφτες στήνουν χορό με τους μαχητές του ΕΛΑΣ, με τους αδούλωτους της εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης της δεκαετίας του ‘40.
• Είναι η Μέρα που η Γκουέρνικα και το Δίστομο, τα Καλάβρυτα και η Ακροναυπλία, η Μακρόνησος, το Στάλινγκραντ και η Αθήνα του Μεγάλου Δεκέμβρη, γίνονται τραγούδι στα χείλη του Ρίτσου και του Μπρεχτ, του Νερούδα και του Λειβαδίτη, του Μίκη και του Σοστακόβιτς, γίνονται κραυγή στα χέρια του Πικάσο και του Φαρσακίδη.

   ***

     Όταν ο στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού κάρφωνε τη σημαία της Επανάστασης στην καρδιά του ναζισμού, στο Ράιχσταγκ, σφράγιζε για πάντα και με τον πιο αντιπροσωπευτικό τρόπο την Ιστορία. 
    Αυτή την αλήθεια δεν θα καταφέρουν ποτέ να τη «σβήσουν» από την Ιστορία εκείνοι που βουτάνε την «πένα» τους στην «κοιλιά» του Γκαίμπελς για να ξαναγράψουν και να ξεγράψουν την Ιστορία.
    Για τους «δεξιούς» και τους «αριστερούς», για τους φιλελεύθερους και τους σοσιαλδημοκράτες υπηρέτες των «Κρουπ» και των «Ροκφέλερ», για τους «δημοκράτες» της άθλιας θεωρίας των «δυο άκρων» που με όχημα την ΕΕ προσπαθούν να συσχετίσουν (!) το ναζισμό και το φασισμό με τον κομμουνισμό, η ιστορική αλήθεια είναι αμείλικτη.
    Απέναντι στη φρίκη του ολοκαυτώματος, στην απανθρωπιά του ρατσισμού, στο ναζιστικό εσμό που γεννιέται και εκτρέφεται στα ταξικά χαμαιτυπεία των μονοπωλίων, θα υπάρχει αυτή η ημερομηνία, θα υπάρχει αυτή η φωτογραφία - παράσημο της Ανθρωπότητας στον αγώνα ενάντια στην κτηνωδία, που θα θυμίζει στους αιώνες:
    Οι κομμουνιστές δεν συνθηκολόγησαν ποτέ με τα φίδια.

***

    Η 9η Μάη 1945 είναι η ημερομηνία που – όσο υπάρχουν άνθρωποι - θα αποτελεί την διαρκή υπόμνηση:
    Οι κουκουλοφόροι του δοσιλογισμού, οι «κράτα Ρόμελ» του μαυραγοριτισμού, οι «Χίτες» του χτες και οι εγκληματικές συμμορίες του σήμερα, ο υπόκοσμος, οι ταγματασφαλίτες, οι Μεταξάδες και οι Ρουφογάληδες του συστήματος που γέννησε το ναζισμό, θα επιστρέφουν πάντα εκεί που ανήκουν οι «Καιάδες»: Στα καταγώγια των (...αρίων) υπανθρώπων.
    Η 9^η Μάη 1945 είναι το φωτεινό ορόσημο μιας Ιστορίας που γράφεται κάθε μέρα. Που γράφεται χωρίς «ρεαλιστικές» υποχωρήσεις. Χωρίς απαράδεκτους συμβιβασμούς. Χωρίς υπόκλιση στις αυταπάτες. Χωρίς «διαπραγματεύσεις» και «επαναδιαπραγματεύσεις» με όσους επωάζουν τα φίδια στον κόρφο τους.
    Η 9^η Μάη μεταφέρει το - παρά ποτέ – επίκαιρο μήνυμα:

    «Ο Φασισμός δεν έρχεται απ' το μέλλον, καινούριο κάτι τάχα να μας φέρει/ τι κρύβει μες στα δόντια του το ξέρω, καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι/

    Οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν και χάνονται βαθιά στα περασμένα/ οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν, μα όχι και το μίσος του για σένα/

    Ο Φασισμός δεν έρχεται από μέρος που λούζεται στον ήλιο και στ' αγέρι/ το κουρασμένο βήμα του το ξέρω και την περίσσια νιότη μας την ξέρει.

    Μα πάλι θε' ν' απλώσει σαν χολέρα, πατώντας πάνω στην ανεμελιά σου

και δίπλα σου θα φτάσει κάποια μέρα, αν χάσεις τα ταξικά γυαλιά σου/

    Τον Φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον! Δε θα πεθάνει μόνος· τσάκισέ τον»! (Φώντας Λάδης)

email: mpog@enikos.gr    

Διαβάστε περισσότερα

Ουδέν δεινότερον

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

​Οποτε συμβαίνει κάτι ακραίο, στην Ελλάδα ή αλλού, νιώθουμε πόσο δίκιο έχουν όσοι επιμένουν ότι το μόνο ακραίο φαινόμενο πάνω στη γη είναι η περίφημη κορωνίς της φύσεως. Ο άνθρωπος. Εμείς. Και μπορεί ο Χορός στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή να θέλει να δοξάσει το είδος μας όταν αποφαίνεται ότι «πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει», εμείς όμως άλλο νόημα ακούμε πια στις λέξεις «δεινά» και «δεινότερον». Οχι το νόημα μιας αξιοσύνης που προκαλεί τον θαυμασμό και το δέος, αλλά το νόημα μιας κακότητας που προξενεί φρίκη και φόβο. Και ο ίδιος ο Χορός άλλωστε, αφού πρώτα υμνήσει τον πολυμήχανο, τον «παντοπόρο» άνθρωπo, που τιθασεύει τα πέλαγα, δαμάζει τα άλογα ζώα και οργανώνει πόλεις, συμπεραίνει δίκαια πως, όση κι αν είναι η επινοητική ικανότητά μας, βαδίζουμε πότε προς το καλό και πότε προς το κακό: «ποτέ μεν κακόν, άλλοτ’ επ’ εσθλόν έρπει».

Αυτό το κακό, που μας έλκει παρά την πνευματική μας πανοπλία, περιλαμβάνει σίγουρα τον φόνο. Αλλά και την ανθρωποφαγία; Η τραγωδία και η μυθολογία απαντούν καταφατικά. Αυτό όμως δεν θα αρκούσε, αν δεν απαντούσε καταφατικά και η Ιστορία. Πάρα πολλά τα περιστατικά κανιβαλισμού (τελετουργικού ή μη) σε καιρό πολέμου και πολιορκιών ή δεινότατης ανάγκης (λ.χ. το αεροπλάνο που έπεσε στις Ανδεις το ’72), ελάχιστα, υπαρκτά πάντως, σε καιρό ειρήνης. Ορισμένα δεν πάει πολύς καιρός που έγιναν γνωστά. Και προκάλεσαν και τότε εκείνο το αυτοδιαφημιζόμενο «σοκ» που καθόλου δεν σε εμποδίζει, για παράδειγμα, να γράψεις στην εφημερίδα σου ή να πεις στον σταθμό σου με κάθε λεπτομέρεια (απολύτως περιττή) τι ακριβώς έπραξε ο δράστης, πραγματοποιώντας τις εντολές της «νοσηρής φαντασίας» του. Αν είχε βρεθεί διαμελισμένο το κορμάκι της Αννυς, ίσως το βλέπαμε εξώφυλλο. Εχει συμβεί, άλλωστε, κάτι τέτοιο. Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Και το φύλλο ξεπούλησε.

Τίθεται, λοιπόν, ξανά το ερώτημα ποιος κανιβαλίζει ποιον. Τυπικά, ο παιδοκτόνος πατέρας δεν είναι κανίβαλος, κι ας τον χαρακτηρίζουν έτσι οι ρεπόρτερ, μες στον ανταγωνισμό τους. Δολοφόνος είναι, μακελάρης του παιδιού του. Η ανθρωποφαγία του, τουλάχιστον με βάση όσα φέρεται ειπών, είναι συμβολική, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι λιγότερο άγρια ή αποτρόπαιη. Στον συμβολικό κανιβαλισμό, όμως, συμμετέχουν και όσοι βρήκαν την ευκαιρία να δράσουν και πάλι σαν διακινητές θηριωδίας και φρίκης, με το προσωπείο της συμπόνιας.

Κάτι ακόμα. Η δήλωση του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη, πως οι δράστες τέτοιων εγκλημάτων αυτοκτονούν ή βρίσκουν βίαιο θάνατο στη φυλακή, έχει διαπιστωτικό χαρακτήρα. Ως υπουργός, όμως, πια ο κ. Γιάννης Πανούσης, και όχι μόνο καθηγητής της Εγκληματολογίας, όφειλε να προσθέσει πως η πολιτεία υπάρχει ακριβώς για να εμποδίζει τη λειτουργία του «κώδικα τιμής» μέσα στις φυλακές. Αυτονόητο; Ας γίνονται ρητά και τα αυτονόητα. Γιατί ούτε όλοι τα θυμούνται ούτε όλοι τα σέβονται.

Έντυπη

Διαβάστε περισσότερα

Παζαρεύουν τις μέρες μας…

    Το ΔΝΤ, ό,τι πιο μισητό για όλους τους λαούς της υφηλίου που βίωσαν τη «βοήθεια» πέφτοντας στα νύχια του, που από την Αργεντινή και τη Βενεζουέλα μέχρι την Λετονία και τις Φιλιππίνες απ’ όπου πέρασε άφησε «καμένη γη», που από το 2010 όταν και έκανε απόβαση στην Ελλάδα οι συνταγές του μετέτρεψαν τον τόπο σε «βομβαρδισμένο» τοπίο, συνεχίζει να μας «σώζει». Και η «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση συνεχίζει να διαπραγματεύεται μαζί του για τη «σωτηρία» μας…
    Η ΕΕ, το όργανο των πολυεθνικών, που η κοινωνική της «ευαισθησία» αποτυπώνεται στα 30 εκατομμύρια άνεργους και στα 100 εκατομμύρια φτωχούς των κρατών – μελών της, που τα ανώτερα κλιμάκιά της θωπεύουν ναζιστές στην Ουκρανία και φασίστες στις Βαλτικές χώρες, που η ένταξη της χώρας μας στον λάκκο της εδώ και 35 χρόνια έχει επιφέρει την παραγωγική αποσάθρωση του τόπου,  που συγκροτεί τρόικες και επιβάλλει Μνημόνια, συνεχίζει να μας «σώζει». Και η «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση συνεχίζει να διαπραγματεύεται με τους «θεσμούς» της για τη «σωτηρία» μας…
    Η κυβέρνηση - η «πρώτη φορά Αριστερή» κυβέρνηση – που θα καταργούσε τα Μνημόνια από το βράδυ των εκλογών αλλά στις 20 Φλεβάρη υπέγραψε την παράτασή τους, που θα έβαζε τέλος στην κοινωνική αδικία αλλά τώρα διακηρύσσει την «δίκαιη» (!) λιτότητα, που δεν θα διαπραγματευόταν τίποτα αντιλαϊκό αλλά τώρα (αρκεί μια ανάγνωση της χτεσινής κοινής ανακοίνωσης Τσίπρα – Γιούνκερ) διαπραγματεύεται τα πάντα, τη μια μέρα υποκρίνεται ότι «σπάει» τις διαπραγματεύσεις και την άλλη πανηγυρίζει για τους επερχόμενους «έντιμους συμβιβασμούς»… 
    Ο ποιητής είχε γράψει:

«Πλανόδιοι αργυραμοιβοί στους δρόμους 
παζάρευαν τις μέρες μας
με αμφίβολα νομίσματα
από μελλοντικές αβέβαιες εποχές»

                                    (Τάσος Λειβαδίτης)

email: mpog@enikos.gr   

Διαβάστε περισσότερα

Μπορεί η Ελλάδα να κάνει το (επιχειρηματικό) θαύμα;

Ελληνικές επιχειρήσεις που αντιστέκονται στον οικονομικό πόλεμο κατά της χώρας

Άννα Μπαλλή

Υπάρχουν άνθρωποι των λόγων και άνθρωποι των έργων. Άνθρωποι που κερδίζουν λέγοντας μεγάλα λόγια αλλά έχουν να επιδείξουν μικρά, αν όχι καταστροφικά, έργα, και άνθρωποι που δεν μιλούν αλλά δημιουργούν. Αυτό μπορεί να το δει κάποιος πολύ καθαρά σε αυτά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα μας.

Είναι γεγονός ότι η κρίση έφερε πολλές επιχειρήσεις σε οικονομική δυσπραγία, με αποτέλεσμα κάποιες να βάλουν λουκέτο και κάποιες να προχωρήσουν σε περικοπές και απολύσεις. Άλλες πάλι απλώς βρήκαν αφορμή λόγω της κρίσης, της αύξησης της ανεργίας και των μνημονίων, να μειώσουν μισθούς, να κάνουν απολύσεις και να αυξήσουν το φόρτο εργασίας σε όσους κακοπληρωμένους πλέον εργαζόμενους κατάφεραν να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας τους. Πολλοί από τους επιχειρηματίες που πλούτισαν με δημόσιο χρήμα, αναλαμβάνοντας κρατικά έργα και παίρνοντας δάνεια που ποτέ δεν επέστρεψαν, καθώς και πολιτικοί που διακηρύσσουν υποκριτικά σε όλους τους τόνους ότι πολιτεύονται μόνο και μόνο γιατί θέλουν να προσφέρουν στη χώρα, και οι μεν και οι δε έσπευσαν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό, σπρώχνοντας τη χώρα ακόμη πιο κοντά στον γκρεμό και αδιαφορώντας για τους Έλληνες που οδηγούνταν στην απελπισία.


Υπήρξαν, όμως, και επιχειρήσεις που κατάφεραν να αντισταθούν και να διατηρήσουν ή ακόμη και να αυξήσουν την κερδοφορία τους, προσφέροντας θέσεις εργασίας. Επίσης, επιχειρήσεις, που έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη των εργαζομένων τους και των συνεργατών τους, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, δίνουν από κοινού το δικό τους αγώνα στο εχθρικό περιβάλλον της οικονομικής κρίσης. Επιχειρηματίες που δεν ευνοήθηκαν από κυβερνήσεις και τράπεζες, που θα μπορούσαν επίσης να έχουν βάλει λουκέτο και να μεταφέρουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό και τις επιχειρήσεις τους σε χώρες με φτηνότερο κόστος, επέλεξαν να μείνουν στη χώρα και κατάφεραν να αντισταθούν στην κρίση, χωρίς να ανατρέψουν την εργασιακή τους πολιτική, την ανθρωποκεντρική τους φιλοσοφία και προσέγγιση και χωρίς να μετακυλήσουν τις όποιες απώλειες στον εργαζόμενο. Επίσης, υπήρξαν ειδήσεις για επανεμφάνιση προϊόντων η παραγωγή των οποίων είχε σταματήσει πριν από χρόνια, όπως η ανακοίνωση επανεμφάνισης του θρυλικού ελληνικού τζιπ Pony, που δίνουν ελπίδα ότι μπορεί να κάνει το θαύμα η χώρα προς την παραγωγή και την ανάπτυξη.
Στο περιβάλλον της κρίσης
Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, μέσα στην πενταετία 2009-2013 δήλωσαν πως διακόπτουν τις εργασίες τους 844.176 επιχειρήσεις και επαγγελματίες. Μεταξύ των επιχειρήσεων που διέκοψαν τις εργασίες τους στην Ελλάδα ήταν γνωστές πολυεθνικές, όπως η Carrefour, του γαλλικού κολοσσού στο χώρο του λιανεμπορίου, οι πετρελαϊκοί κολοσσοί της αγγλικής ΒΡ και της αγγλοολλανδικής Shell, η γερμανική αλυσίδα Plus, η αμερικάνικη Sony Pictures, η μεγαλύτερη εταιρεία στον τομέα διανομής κινηματογραφικών παραγωγών, καθώς και η γαλλική Fnac, κορυφαία αλυσίδα στο χώρο του βιβλίου και της μουσικής. Αίσθηση, επίσης, προκάλεσε το λουκέτο της αλυσίδας ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών Saturn, η οποία ανήκει στη Media Markt, το κλείσιμο των εστιατορίων Applebee’s και των Costa Coffee, τα οποία αντιπροσωπεύονται στην Ελλάδα από την The Greek Coffee Company AE που ανήκει στον επιχειρηματία Άρη Βωβό.
Μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων που οδηγήθηκαν σε κλείσιμο να αναφέρουμε ενδεικτικά:
Την ιστορική καπνοβιομηχανία Γεωργιάδη, γνωστή για τα τσιγάρα με το σήμα «22», που Ιδρύθηκε το 1938 και κάποτε απασχολούσε 80 εργαζομένους.
Την Ατλάντικ Σούπερ Μάρκετ, άλλοτε πέμπτη μεγαλύτερη αλυσίδα σούπερ μάρκετ της χώρας, η οποία στα χρόνια που μεσουρανούσε απασχολούσε 3.500 εργαζόμενους και είχε συνεργασία με πάνω από 2.000 προμηθευτές.
Τη Χαρτοποιία Θράκης (Diana) του Π. Ζερίτη, που ιδρύθηκε το 1980 και έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής χάρτου στην Ελλάδα, κατέχοντας περίπου το 20% της εγχώριας αγοράς. Η επιχείρηση, που κάποτε είχε φθάσει να απασχολεί έως και 800 άτομα, έκλεισε τον Ιούλιο του 2012.
Τη βιομηχανία δομικών υλικών Φίλκεραμ Johnson, μία εκ των μεγαλυτέρων βιομηχανιών παραγωγής κεραμικών πλακιδίων στην Ευρώπη, που ανήκε στον Γιώργο Φιλίππου και τη βρετανική Norcros, και οδηγήθηκε με δικαστική απόφαση σε κλείσιμο στα τέλη του 2011 ύστερα από μισό αιώνα ζωής. Στο απόγειο της δραστηριότητάς της, η επιχείρηση είχε φτάσει να απασχολεί 400 άτομα για την παραγωγή 4.500.000 τ.μ. ετησίως, ενώ το 30% της παραγωγής κατευθυνόταν σε 29 χώρες. (1)

Όσο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μέχρι το 2013 μειώθηκαν κατά 200.000, καθώς σχεδόν η μία στις τέσσερις μικρομεσαίες που υπήρχαν το 2008 έκλεισε και η Ελλάδα έχασε 630.000 θέσεις απασχόλησης καθώς και 33% της προστιθέμενης αξίας που παρήγαγαν, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μικρές επιχειρήσεις (SBA Facts) που παρουσιάστηκε σε σχετικό συνέδριο στη Νάπολη. Μάλιστα, όπως σημείωνε η έκθεση, αναμενόταν η συνολική απασχόληση να πέσει κατά ακόμη 106.000 θέσεις και να προστεθούν άλλα 40.000 λουκέτα επιχειρήσεων, καθώς αρκετές μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονταν αντιμέτωπες με οφειλές στις οποίες αδυνατούσαν να αντεπεξέλθουν, όπως ασφαλιστικές εισφορές προς τον ΟΑΕΕ και το ΙΚΑ , προς την εφορία, τις τράπεζες, σε προμηθευτές και ενοίκια.
Οι Έλληνες αντιστέκονται
Σε αυτό το εχθρικό από κάθε πλευρά επιχειρηματικό περιβάλλον, με την παρατεταμένη περίοδο ύφεσης που διανύει η χώρα και το κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας, υπήρξαν Έλληνες που δεν σταύρωσαν τα χέρια. Έτσι, αν και μέσα στο 2014 έκλεισαν πράγματι πολλές ακόμα μικρομεσαίες επιχειρήσεις, άνοιξαν τόσες ώστε αντί μείωσης να παρουσιαστεί αύξηση αυτών των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του συστήματος Εργάνη, οι επιχειρήσεις αυξήθηκαν κατά 17.714 και από 196.695 το 2013 ανήλθαν το 2014 σε 214.409 (αύξηση 9%). Το 89,6% από αυτές τις επιχειρήσεις είναι πολύ μικρές, καθώς απασχολούν έως 10 εργαζομένους και το 45,5%, δηλαδή περίπου οι μισές, δραστηριοποιούνται στο λιανικό και χονδρικό εμπόριο και κυρίως τις υπηρεσίες εστίασης, όπου οι ιδιοκτήτες τους επένδυσαν κατά μέσο όρο από 20.000 έως 30.000 ευρώ. Φυσικά, τέτοιες επιχειρήσεις δεν λύνουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε ως χώρα, επιτρέπουν όμως σε κάποιους να βγάλουν τα προς το ζην και δείχνουν τη διάθεση του Έλληνα να παλέψει, αν σκεφτεί κανείς ότι σε αυτές οι περισσότεροι τοποθέτησαν τις τελευταίες τους οικονομίες και κάποιοι τα χρήματα αποζημίωσης της απόλυσής τους. Άλλωστε, πολλές φορές μια απλή, έξυπνη ιδέα μπορεί να αποφέρει πολύ περισσότερα από τη δυνατότητα διάθεσης μεγάλου κεφαλαίου, ιδιαίτερα όταν καταφέρει να λανσαριστεί σωστά και να επιτύχει εξαγωγές.
Η NAMCO υπόσχεται την επανεμφάνιση του θρυλικού PONY

Η ελπίδα για κάτι σημαντικότερο ήρθε με την είδηση ότι το θρυλικό ελληνικό Pony, το επονομαζόμενο και «τζιπ των φτωχών», του οποίου η παραγωγή σταμάτησε το 1983, θα κυκλοφορήσει ξανά στους δρόμους από την ελληνική αυτοκινητοβιομηχανία Namco (National Motor Company) της οικογένειας Κοντογούρη από τη Θεσσαλονίκη. Το Pony, αγαπητό, πρακτικό, σκληροτράχηλο και κυρίως οικονομικό, είχε ενθουσιώδεις οπαδούς, που περιμένουν και σήμερα με ανυπομονησία την εμφάνισή του. «Pony… Φοβερό αυτοκίνητο, με τρία μοναδικά, ακόμα και σήμερα, χαρακτηριστικά. Δεν μπορούσες να το “κάψεις”, δεν μπορούσες να το “σπινιάρεις” και δεν μπορούσες να το βγάλεις από το δρόμο ή να το τουμπάρεις», είχε γράψει κάποιος σε ειδικό φόρουμ. «Θυμάμαι πόσο έκανα κέφι να ταπεινώνω κοντράροντας τις τότε 320i αλλά και κάποιες Porsche, αν τύχαινε ευκαιρία, στο ελαφρά ανηφορικό φανάρι της Συγγρού με την Αμφιθέας. Δεν χρειαζόταν να κάνεις πολλά, γκάζωνες προκλητικά λίγο πριν το πράσινο, άφηνες τις στροφές να ανέβουν στον “θεό”, και τη μεγάλη στιγμή άφηνες το συμπλέκτη κρατώντας με όλη σου τη δύναμη το λεβιέ για να μην σου πετάξει το σασμάν την πρώτη. Στα 100 μ. έριχνες καρφωτή τη δευτέρα χωρίς να αφήσεις το πόδι σου από το γκάζι και κοίταγες πίσω σου χαζεύοντας τα απορημένα πρόσωπα».
Σύμφωνα με το μύθο που συνοδεύει την επανεμφάνιση του Pony, ο 80χρονος σήμερα ιδιοκτήτης της εταιρείας Πέτρος Κοντογούρης πείσμωσε όταν άκουσε Γερμανό αξιωματούχο να δηλώνει ότι «δεν μπορεί να φτιάχνει αυτοκίνητα κάθε χώρα» και βάλθηκε να τον διαψεύσει.
Τη δεκαετία του ’50, στη Γερμανία, οι αδερφοί Κοντογούρη είχαν επιχειρήσει να βγάλουν στην παραγωγή ένα φορτηγό με το όνομα «Hellas». Το 1961 ιδρύουν στη Θεσσαλονίκη την εταιρία FARCO και ξεκινούν την παραγωγή ενός οχήματος πολλαπλών χρήσεων με κινητήρες BMW, χωρίς μεγάλη επιτυχία. Δεν το βάζουν όμως κάτω. Το 1972 δημιουργούν τη NAMCO (National Motor Company of Greece), ξεκινούν συνεργασία με τη Citroën και παρουσιάζουν στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ένα «τετραγωνισμένο» αυτοκίνητο που χρησιμοποιούσε ως βάση τα μηχανικά μέρη του 2CV. Ήταν το Pony, ένα αυτοκίνητο «τόσο άσχημο που είναι ωραίο», όπως είχε γραφτεί τότε στον γερμανικό τύπο. Έμελλε να είναι το πιο επιτυχημένο ελληνικό αυτοκίνητο στην ιστορία. Με κόστος λειτουργίας και συντήρησης υποπολλαπλάσιο αυτού ενός οποιουδήποτε άλλου τζιπ και τιμή πώλησης εξίσου χαμηλή, έγινε ανάρπαστο τόσο από τις κρατικές και στρατιωτικές υπηρεσίες όσο και απ’ όλους όσοι είχαν δικαίωμα χρήσης επαγγελματικού. Το εργοστάσιο έβγαζε 8 ως 10 αυτοκίνητα ημερησίως, με το 67% των εξαρτημάτων να είναι ελληνικής προέλευσης. Με βάση τα παραπάνω, η εταιρεία πιστεύει σήμερα και στην επιτυχία της παραγωγής του νέου Pony, όπως μας είπε η Ιωάννα Παπαπαναγιώτου, διευθύντρια διεθνών σχέσεων της εταιρείας, με την οποία επικοινωνήσαμε:
«Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει 40.000 οχήματα Pony. Αυτό πέρα από το γεγονός ότι είναι ένα πολύ δυνατό χαρτί για μας, είναι και η φήμη που έχει και ο κόσμος το περιμένει. Η παραγωγή μας, με τη λογική του ενδιαφέροντος που υπάρχει, μπορώ να πω ότι είναι ήδη προπωλημένη». Όσο για το γεγονός ότι διανύουμε περίοδο οικονομικής κρίσης, η κ. Παπαπαναγιώτου λέει: «Η κρίση για μας είναι η καλύτερη εποχή να βγάλουμε το τζιπ, διότι το Pony έχει ονομαστεί το τζιπ των φτωχών όχι αδίκως αλλά γιατί προσφέρουμε ένα επαγγελματικό, δυνατό αυτοκίνητο στη χαμηλότερη τιμή που μπορεί να το βρει κάποιος. Δικός μας σκοπός είναι να κυκλοφορήσει γρήγορα και όλες μας οι ενέργειες και οι δυνάμεις πάνε σε αυτόν το σκοπό. Από κει και πέρα είναι το γραφειοκρατικό θέμα που περιμένουμε να τελειώσει, ώστε να ξεκινήσει σιγά σιγά η πρώτη παραγωγή. Μας πήγανε πίσω και οι εκλογές, καθώς η αλλαγή κυβέρνησης σημαίνει για μας καινούργια άτομα, καινούργιες επαφές, μας υποσχέθηκαν όμως ότι σύντομα θα έχουμε επιτέλους ένα θετικό νέο. Μόλις τελειώσουμε με τα γραφειοκρατικά και πάρουμε την έγκριση για την παραγωγή του οχήματος, θα αρχίσει η παραγωγή. Θα ξεκινήσουμε με απόλυτα έμπειρους τεχνίτες και μηχανικούς, ώστε να ξεκινήσει γρήγορα η πρώτη παραγωγή, και δίπλα σε αυτούς θα μαθητεύσουν νεότεροι, και θα προχωρήσουμε μετά σε μεγαλύτερη παραγωγή. Σε πλήρη επάνδρωση του εργοστασίου για την παραγωγή 5.280 αυτοκινήτων, που σημαίνει 24 αυτοκίνητα την ημέρα για 220 μέρες, χρειαζόμαστε 410 άτομα», λέει και τονίζει ότι: «Το Pony ήταν και είναι ελληνικό, οπότε για να κυκλοφορεί στην Ελλάδα πρέπει να παραχθεί στην Ελλάδα».
Το νέο Pony θα θυμίζει έντονα το παλιό καλό Pony, αλλά θα «είναι ένα σύγχρονο αυτοκίνητο με μηχανικά μέρη τελευταίας τεχνολογίας, σχεδιασμένο με βάση την αρχή της εταιρείας για κλασικό styling», όπως αναφέρει το σάιτ της NAMCO, όπου το Pony εμφανίζεται σε διάφορες εκδόσεις, από τζιπ μικρά βανάκια και κάμπριο, μέχρι ελαφριά ασθενοφόρα. Στόχος είναι το κόστος του αυτοκινήτου να κυμαίνεται στα 7.000 ευρώ.
ΙΖΟΛΑ made in Poland

Ποιος δεν θυμάται τις ηλεκτρικές κουζίνες και τα ψυγεία της Ιζόλα, που ιδρύθηκε από τον Παναγιώτη Δράκο στη Θήβα το 1930 και αποτέλεσε για πάνω από πενήντα χρόνια μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της χώρας, με περισσότερους από 2.500 εργαζόμενους και παραγωγή 800.000 συσκευών ετησίως. Από τις εγκαταστάσεις στην Καλλιθέα της βιομηχανίας οικιακών συσκευών, που έφερε «τον πολιτισμό στο σπίτι», όπως επιβεβαίωνε το σύνθημα που την ακολουθούσε για πολλές δεκαετίες, ελάχιστα απομένουν σήμερα. Έχουν μείνει μόνο ένα φουγάρο καθώς και ένα μικρό «μουσείο» με κάποιες παλιές συσκευές –το οποίο φιλοξενείται στο σουπερμάρκετ Σκλαβενίτης που χτίστηκε το 2009 στο χώρο όπου ήταν κάποτε το εργοστάσιό της– για να θυμίζουν ότι κάποτε οι Έλληνες έφτιαχναν μόνοι τους ηλεκτρικές συσκευές υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Η πρόσφατη είδηση ότι αναβιώνει η Ιζόλα από τη Γ.Ε. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΕΕ γέννησε νέες ελπίδες. Δυστυχώς, όμως η Ιζόλα, της οποίας συσκευές ήδη διατίθενται στα καταστήματα ηλεκτρικών συσκευών, αναβιώνει ως μάρκα, τα προϊόντα της σχεδιάζονται στην Ελλάδα, αλλά δεν λειτουργεί στη χώρα μας κάποιο εργοστάσιο κατασκευής των συσκευών και η επιστροφή της στην ελληνική αγορά γίνεται μέσω Πολωνίας, όπου τα προϊόντα της κατασκευάζονται σε πολωνικό εργοστάσιο από Πολωνούς εργαζόμενους. (2)
ΚΑΡΕΛΙΑ Α.Ε.: Η κερδοφόρα ελληνική καπνοβιομηχανία

Μία από τις λιγοστές εναπομείνασες παραγωγικές βιομηχανίες της ελληνικής οικονομίας είναι η Καρέλια Α.Ε. Η μόνη αμιγώς ελληνική καπνοβιομηχανία, είναι όχι απλώς κερδοφόρα αλλά και απολύτως υγιής, με μηδενικό τραπεζικό δανεισμό και υψηλά ταμειακά διαθέσιμα!
Η ιστορία της εταιρείας ξεκίνησε το 1888, όταν η πρώτη γενιά της οικογένειας Καρέλια ίδρυσε μια μικρή επιχείρηση καπνού στην Καλαμάτα. Σήμερα, η Καρέλια Α.Ε. απασχολεί περίπου 500 άτομα, είναι η μεγαλύτερη καπνοβιομηχανία και ο πρώτος εξαγωγέας τσιγάρων της Ελλάδας και, ταυτόχρονα, μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες ανεξάρτητες καπνοβιομηχανίες του κόσμου. Η εταιρεία κατέχει το 0,32% της παγκόσμιας κατανάλωσης, με παρουσία σε 70 και πλέον χώρες του κόσμου (στη Δυτική και στην Ανατολική Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική αλλά και στην Άπω Ανατολή). Το 2014, παρ’ όλες τις πιέσεις στις πωλήσεις και τα αυξημένα φορολογικά βάρη, ήταν η πιο κερδοφόρα χρονιά στην 127 ετών διαδρομή της, και για αυτό ο επιχειρηματίας Ανδρέας Γ. Καρέλιας μοίρασε στους εργαζόμενούς του πάνω από 2.800.000 ευρώ σε δώρα και μπόνους για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, ανακοινώνοντας παράλληλα αυξήσεις στους μισθούς. Τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στους εργαζόμενους πάνω από 10.000.000 ευρώ με τέτοιες πράξεις, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει συλλόγους, σχολεία και διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Την ίδια ώρα, διόλου ευκαταφρόνητα είναι και τα ποσά που κερδίζει το δημόσιο από την Καρέλια Α.Ε. Τη διετία 2013-2014 η εταιρεία πλήρωσε σε άμεσους και έμμεσους φόρους συνολικά περίπου 800.000.000 ευρώ, στα δε ασφαλιστικά ταμεία 14.500.000 ευρώ. Επίσης, η εξαγωγική δραστηριότητά της σε πάνω από 70 χώρες σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία και Αφρική και οι διεθνείς πωλήσεις της έφεραν στη χώρα μας 330.000.000 ευρώ συνάλλαγμα.
Σήμερα η εταιρεία έχει να αντιμετωπίσει τη φθίνουσα κατανάλωση των υπερφορολογημένων τσιγάρων και τη στροφή των καπνιστών προς τα στριφτά τσιγάρα και τις φθηνότερες μάρκες. Όπως έχει αναφέρει ο Ανδρέας Καρέλιας, ο κλάδος της καπνοβιομηχανίας έχει δύο βασικά προβλήματα: τη φορολογική πολιτική που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις στα καπνικά προϊόντα, η οποία βοηθά ή ζημιώνει τη μία ή την άλλη εταιρεία, συρρικνώνει τη νόμιμη αγορά και ωθεί το λαθρεμπόριο σε απίστευτα υψηλά επίπεδα. «Την τελευταία πενταετία και μόνο στην Ελλάδα φθάσαμε στο σημείο το ένα στα πέντε τσιγάρα που καπνίζονται να είναι λαθραίο», λέει ο επιχειρηματίας. Επίσης, καλείται να εφαρμόσει την προσαρμογή της εμφάνισης των πακέτων στην κοινοτική οδηγία που θα διέπει την κυκλοφορία των προϊόντων καπνού από τον Μάιο του 2016, μέσω της οποίας «η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει στην όσο περισσότερο αποκρουστική εμφάνιση των προϊόντων μας. […] Η δε προσαρμογή και μόνο στην οδηγία αυτή θα απαιτήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, χωρίς από τις επενδύσεις αυτές να αναμένει κανείς οποιοδήποτε όφελος», σημειώνει ο Ανδρέας Καρέλιας.
BOXER Φειδάς: Η ελληνική βιομηχανία παραγωγής υποδημάτων

Η ελληνική υποδηματοποιία, που τη δεκαετία του ’70 ήταν μία από τις καλύτερες στην Ευρώπη και αριθμούσε δεκάδες επιχειρήσεις µε χιλιάδες εργαζόμενους, σήμερα έχει συρρικνωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να βρίσκεται λίγο πριν από την οριστική της εξαφάνιση. Όμως, η ηγέτιδα του χώρου στην Ελλάδα, η ελληνική βιομηχανία Boxer Φειδάς, παρέμεινε, και αντέχει, παρά τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, από τη μια χάρη στο πείσμα και την αγάπη της οικογένειας Φειδά για το καλό παπούτσι και από την άλλη χάρη στην υποστήριξη των εργαζομένων σε αυτήν· σε λιγότερο από πέντε χρόνια, μάλιστα, θα συμπληρώσει 100 χρόνια λειτουργίας.
«Ο παππούς έφερε τα πρώτα μηχανήματα από την Αμερική στην Καλαμάτα το 1919 και έφτιαξε μια βιοτεχνία. Στη συνέχεια ο πατέρας μου, αν και είχε υποτροφία για να πάει να σπουδάσει ως εξαιρετικό ταλέντο στη ζωγραφική, πείστηκε από τη γιαγιά να μείνει στην Ελλάδα και να γίνει σχεδιαστής υποδημάτων. Έγινε βέβαια ο καλύτερος σχεδιαστής, ένας από τους καλύτερους, για να μη λέμε ποτέ στον υπερθετικό ό,τι θέλουμε να πούμε, και έτσι μπόρεσε και μας άφησε αυτήν τη μονάδα, η οποία έγινε αποδεκτή από όλον τον ελλαδικό χώρο και όχι μόνο», λέει στο NEXUS η Μίνα Φειδά-Νταή, που όταν ανέλαβε την επιχείρηση μαζί με τον σύζυγό της Γιάννη Νταή κατάφερε να τη μετατρέψει, από βιοτεχνία στου Ψυρρή, που ήταν τότε, σε βιομηχανία, κρατώντας την πάντα ελληνική. Είναι η Ελληνίδα που το 1980 είπε όχι στους Γερμανούς που θέλησαν να εξαγοράσουν την επιχείρηση, όπως γράψανε τότε οι εφημερίδες.
«Μας είχαν κάνει οι Γερμανοί μία πρόταση», θυμάται η κ. Φειδά, «ήτανε πολύ δελεαστική, αλλά ήταν κάτι που δεν το οφείλαμε στον κλάδο της ελληνικής υποδηματοβιομηχανίας που μας ανέθρεψε, και εγώ είπα όχι. Ο κλάδος δεν το κατάλαβε τότε, αλλά εγώ που ήξερα τι θα κάνανε δεν μπορούσα να το δεχτώ. Θα έκαναν επτά πολυκαταστήματα σε όλη την Ελλάδα και θα είχε πεθάνει και η παραγωγή και η πώληση. Φυσικά, μου έπαιρναν τότε το 80% της παραγωγής, και όταν είπα όχι με κόψανε το ίδιο βράδυ. Αντέξαμε, όμως, όπως έχουμε αντέξει σε πολλές κρίσεις. Βέβαια, αυτή η οικονομική κρίση που μας βρήκε, και μάλιστα την ώρα που κάναμε το καινούργιο εργοστάσιο έχοντας κάνει μια επένδυση πάνω από 20 εκατομμύρια, ξοδεύοντας όποια αποθέματα είχε η εταιρεία, δεν συγκρίνεται με τίποτε», λέει, και επισημαίνει: «Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχουμε δουλειά – μπορεί να έχει μειωθεί, αλλά έχουμε, και μάλιστα πολλές, παραγγελίες. Το μόνο πρόβλημα σήμερα είναι η ρευστότητα. Όταν είχα ζητήσει πολύ λίγα χρήματα, μόνο για να μπορέσω να αγοράσω υλικά, και δεν ανταποκρίθηκαν την ώρα που έπρεπε οι τράπεζες, που πάντα μας βοηθούσαν, σκέφτηκα και αυτό, μήπως υπάρχει σχέδιο αφανισμού της ντόπιας παραγωγής. Τώρα πλέον παίζουμε τρίλιζα, όπως είπα σε όλες τις τράπεζες οι οποίες μας έχουνε φερθεί καλά, αλλά δεν φτάνουμε στο διά ταύτα. Όμως, επειδή φαίνεται ότι πράγματι αποφάσισαν να βοηθήσουν κατά κάποιον τρόπο, εγώ τους είπα, μη μας δίνετε εμάς λεφτά, αλλά δώστε τα στους προμηθευτές να πάρουμε υλικά, δεν θέλουμε τίποτε άλλο. Και πιστεύω ότι καταλάβανε αυτό που είπαμε, γιατί είναι η πραγματικότητα, είναι η αλήθεια μας, και εμείς λέμε πάντα την αλήθεια και το ξέρουνε οι τράπεζες αυτό και προχωράμε, μαζί με τους εργαζόμενούς μας, που έχουν βοηθήσει και αυτοί. Αυτή τη στιγμή τους οφείλουμε χρήματα και όμως δουλεύουνε, γιατί καταλαβαίνουν ότι είναι μια καλή εταιρεία, έχουν μια καλή δουλειά, πληρώνονται καλά, είναι η εταιρεία τους, δεν είναι μια οποιαδήποτε εταιρεία, είναι το σπίτι τους, είναι οι δικοί μας άνθρωποι, δεν απολύσαμε κανέναν. Κάποτε απασχολούσαμε 210 ανθρώπους, τώρα που λόγω κρίσης έχει μειωθεί η παραγωγή είμαστε 147, αλλά χωρίς να έχει απολυθεί κανένας, όσοι φύγανε, φύγανε με σύνταξη».
Και δεν είναι μόνο αυτό, όπως τονίζει: «Μπορεί η πρώτη ύλη να έρχεται απ’ έξω, γιατί δεν έχουμε εμείς τόσα γελάδια, τόσα πρόβατα και κατσίκια που χρειάζεται για να κάνουμε την πρώτη ύλη, η κατεργασία όμως και η δουλειά γίνεται από ελληνικά χέρια: Καλούπια, καλαπόδια, μαχαίρια, κορδόνια, σόλες, όλα γίνονται από ελληνικά χέρια. Γύρω μας, μαζί με τα καταστήματα που προμηθεύονται από εμάς, κινούνται 10.000 άνθρωποι».
Η Boxer Φειδάς ρίχνει το βάρος της και στις εξαγωγές με στόχο να δώσει ώθηση στις πωλήσεις της και να αντισταθμίσει τις απώλειες που καταγράφει στο εσωτερικό λόγω της οικονομικής κρίσης. Και τα μηνύματα που λαμβάνει είναι ενθαρρυντικά.
Στα σχέδια της κ. Φειδά είναι η δημιουργία ενός πρότυπου «Πανεπιστημίου Παπουτσιού», όπως το αποκαλεί, που θα λειτουργεί στο πλαίσιο ενός σχολείου Παραδοσιακών Επαγγελμάτων άτυπα μέσα στο εργοστάσιο της Φειδάς Α.Ε. στη βιομηχανική περιοχή Αχαρνών, και θα διδάσκει την τέχνη της υποδημάτοποιίας.
Όταν τη ρωτήσαμε τι την κράτησε στην Ελλάδα την ώρα που άλλοι επιχειρηματίες πήγαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό και τις επιχειρήσεις τους σε χώρες με φτηνότερο κόστος παραγωγής, απάντησε: «Με κράτησε ότι έριξα ό,τι χρήματα είχα για να φτιάξω ένα υπόδειγμα εργοστασίου. Ήρθαν από την Ντόυτσε Βέλλε και μου είπαν: Τι έχετε κάνει εδώ; Και τους απάντησα: Εσείς κάνατε λάθη, γιατί δώσατε τη μεταποίηση στις τρίτες χώρες και θα μείνετε κι εσείς χωρίς δουλειά. Τώρα μπορεί να έχετε δουλειά, αλλά η μεταποίηση είναι επιχείρηση που δίνει θέσεις εργασίας κι εσείς την πετάξατε έξω. Θα μείνει και ο δικός σας λαός χωρίς δουλειά».
Το εγχείρημα των εργαζομένων στη ΒΙΟ.ΜΕ.

Όταν η Βιομηχανική Μεταλλευτική (ΒΙΟ.ΜΕ.) στη Θεσσαλονίκη, που ιδρύθηκε το 1982 ως θυγατρική του ομίλου Φίλκεραμ Τζόνσον και παρήγε κόλλες, αρμούς, σκληρά καθαριστικά και άλλα σχετικά προϊόντα, έβαζε λουκέτο, το σωματείο των εργαζομένων αποφάσισε να πάρουν οι εργαζόμενοι τα μέσα παραγωγής στα χέρια τους! Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 2013 μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του σωματείου και με βασικό σύνθημα «Δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς», οι εργαζόμενοι ανοίγουν ξανά και επαναλειτουργούν το εργοστάσιο.
«Φτάσαμε σε αυτό το σημείο όταν η εργοδοσία μας έκανε καθαρό ότι δεν πρόκειται να λειτουργήσει το εργοστάσιο και τότε μπήκαμε στη διαδικασία να το πάρουμε στα χέρια μας και να προσπαθήσουμε να το λειτουργήσουμε εμείς», μας λέει ο Μάκης Αναγνώστου, ο οποίος εκτελεί χρέη εκπροσώπου των εργαζομένων στη ΒΙΟ.ΜΕ., και προσθέτει: «Η τεράστια πλειοψηφία του σωματείου αποφάσισε την επαναλειτουργία του είτε θέλει η εργοδοσία είτε δεν θέλει. Από κει και πέρα αυτό που κάναμε είναι να βρούμε τρόπους για να μπορεί να λειτουργήσει».
Μην έχοντας τη δυνατότητα, λόγω κόστους των πρώτων υλών, να παράγουν τα προϊόντα που παρήγαν πριν, χρησιμοποίησαν τα μηχανήματα για να φτιάξουν φυσικά και φθηνά καθαριστικά, τα οποία και διακινούνται από τα κινήματα αλληλεγγύης σε όλη την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο, όμως, πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι νομικό.
«Όσο περνάει ο καιρός, η δουλειά πάει καλύτερα, αλλά είναι διάφορα εμπόδια που μπαίνουν μπροστά μας και δεν μας αφήνουν να λειτουργήσουμε κανονικά και μας κόβουν το μεροκάματο. Εμείς όμως έχουμε το πείσμα και λέμε θα το καταφέρουμε. Σκοπός μας είναι να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο που θα μας επιτρέπει να λειτουργούμε κανονικά, δεν ζητάμε ιδιοκτησία, δεν ζητάμε τίποτα, ζητάμε να περάσει νόμιμα η λειτουργία του εργοστασίου στα χέρια μας ώστε να μπορέσουμε να βγάλουμε αυτό το μεροκάματο», λέει ο Μάκης Αναγνώστου. Και όταν τον ρωτάμε, με βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία του, αν θα το ξανάκανε, απαντά:
«Ναι, θα το ξανάκανα και θα σύστηνα και σε άλλους να το κάνουν γιατί, πέρα από το γεγονός ότι είναι μια υπέροχη εμπειρία, δεν μπορείς να βρεις πλέον δουλειά, κι αν βρεις θα είναι εντελώς απαξιωμένη όπως και το μεροκάματο. Δεν βλέπουμε άλλη λύση με το πρόβλημα που έχει το σύστημα, το οποίο βλέπουμε να καταρρέει και το πρώτο που καταστρέφει είναι η εργατική τάξη. Το σύνθημα μας δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς φαίνεται, ειδικά τελευταία, ότι δικαιώνεται παρά τα εμπόδια, και ελπίζουμε μέχρι τα μέσα του χρόνου να καταφέρουμε να έχουμε το μεροκάματό μας και την ασφάλειά μας. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε τόσα χρόνια. Επιπλέον, έχουμε κερδίσει την αξιοπρέπειά μας, και δεν είναι τόσο τα χρήματα όσο ότι έχουμε έναν προορισμό καθημερινά και δεν αισθανόμαστε ότι είμαστε άχρηστοι».
Το βέβαιο είναι ότι το πρώτο εγχείρημα εργατικής αυτοδιαχείρισης στη ΒΙΟ.ΜΕ., εμπνευσμένο από το παράδειγμα του κινήματος ανακτημένων εργοστασίων της Αργεντινής, δύο χρόνια τώρα αντέχει. Τα εμπόδια είναι προκλήσεις που οι εργαζόμενοι καλούνται να αντιμετωπίσουν και χρειάζεται να δώσουν οι ίδιοι τις δικές τους απαντήσεις στην κρίση.

Άννα Μπαλλή

ΥΓ. Προφανώς υπάρχουν και άλλες επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να αναφερθούν, όπως και εγχειρήματα που λαμβάνουν χώρα στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Είναι, όμως, αδύνατον να αναφερθούμε σε όλα στο χώρο ενός άρθρου. Ίσως να έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για περισσότερα στο μέλλον. Ανεξάρτητα πάντως από τις δημοσιεύσεις, ήδη καταγράφονται στην ιστορία της χώρας αυτοί που επέλεξαν να μείνουν στην περίοδο της οικονομικής κρίσης και να δώσουν, χωρίς ιδιοτελείς εκπτώσεις, την μάχη τους στην Ελλάδα.
Σημειώσεις

1. «Ηχηρά λουκέτα και αποχωρήσεις μεγάλων πολυεθνικών στα χρόνια της κρίσης», του Γιώργου Μανέττα, Ημερησία 18.8.2013.

2. «Η επιστροφή της ΙΖΟΛΑ» του Κωστή Χριστοδούλου, http://news247.gr/eidiseis/weekend-edition/h-epistrofh-ths-izola.3343009.html, 7.3.2015.

Hellenic Nexus τεύχος 95

Άννα Μπαλλή

Απρίλιος 2015

Διαβάστε περισσότερα