Στη δημοσιότητα ο φάκελος του ποιητή της Ρωμιοσύνης, Γιάννη Ρίτσου: «Δεν υπογράφω δήλωση μετανοίας είμαι κουμουνιστής»

(Photo by Wecker/ullstein bild via Getty Images) | ullstein bild via Getty Images

Υπό στενή παρακολούθηση ήταν συενχώς ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, Γιάννης Ρίτσο. «Η Εφημερίδα των Συντακτών» φέρνει στη δημοσιότητα τον φάκελο κοινωνικών και πολιτικών φρονημάτων του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, από το 1932 μέχρι το 1970. Σύμφωνα με τα στοιχεία , ο Γιάννης Ρίτσος αποχαρακτηρίσθηκε από κομμουνιστής το 1939, γιατί θεωρήθηκε πως είχε υπογράψει δήλωση μετανοίας, όμως αρνήθηκε εκ νέου να υπογράψει δήλωση το 1952 δηλώνοντας κομμουνιστής.

Σταθερά στρατευμένος από τα νεανικά του χρόνια στο ΚΚΕ, υπέστη όλους τους διωγμούς που υπέστησαν και οι υπόλοιποι κομμουνιστές, έχοντας την ευκαιρία να... γνωρίσει τα περισσότερα ξερονήσια της χώρας. Ως εκ τούτου, ο Γιάννης Ρίτσος βρισκόταν συνεχώς υπό παρακολούθηση με την Ασφάλεια να διατηρεί έναν ογκοδέστατο φάκελο για το πρόσωπό του.
Περίοδος προπολεμική
Εμυήθη εις τον κομμουνισμόν το 1932 και ελάμβανε μέρος εις συγκεντρώσεις ωργανουμένας υπό του ΚΚΕ. Την 20-5-32 παρεπέμφθη επί παραβάσει του Ν.4229 εις πλημμελειοδικείον Αθηνών, απαλλαγείς. Την 17-4-33 συνελήφθη και κατεδικάσθη εις 48ωρον κράτησιν επί διαταράξει. Το 1939 απεκήρυξε το ΚΚΕ και την 10-10-1939 απεχαρακτηρίσθη.
(σ.σ. Το πιο αναλυτικό “Ατομικό Δελτίο Πληροφοριών”, που συντάχθηκε επί Χούντας, γράφει για τη δράση του Γ. Ρίτσου αυτή την περίοδο: “Εξ αναφοράς ΥΓΑ Αθηνών Φ.448/20-8-60 και εκ του περιεχομένου του παρά τω Υφυπουργείω Εσωτερικών υπ. Αριθμ. 9/2435 ατομικού του φακέλλου προκύπτει ότι: Εμυήθη εις την κομ/κήν ιδεολογίαν το έτος 1932 εξ αναγνώσες κομ/κών βιβλίων. Ελάμβανε μέρος εις συγκεντρώσεις ωργανουμένας υπό του ΚΚΕ. Την 20-5-32 παρεπέμφθη επί παραβάσει του Ν. 4229 διότι παρίστατο εις κομ/κήν συγκέντρωσιν, απαλλαγείς δια της υπ. Αριθ. 443/23-5-32 αποφαση του Πλημ/κείου Αθηνών. Την 17-4-33 συνελήφθη μετ' άλλων κομμ/στών διότι μετέβησαν εν διαδηλώσει εις φυλακάς Συγγρού και εδημιούργησαν ταραχάς καταδικασθείς εις 48ωρον κράτησιν επί διαταράξει, δυνάμει της υπ. Αριθ. 3032/17-4-33 απόφ. Του Πλημ/κείου Αθηνών. Το έτος 1939 υπέγραψε δήλωσιν αποκηρύξεως του ΚΚΕ αποχαρακτηρισθείς δια της υπ. Αριθ. 9/2435/1 από 10-10-39 δ/γής του Υφυπουργού Ασφαλείας.”
Περίοδος 1953 ως 1962
Εδημοσιεύθησαν πολλάκις εις την ΑΥΓΗΝ ποιήματά του, κομμουνιστικού περιεχομένου. Το 1956 εξελέγη μέλος επιτροπής δια την Διεθνήν Ύφεσιν και Ερήνην. Το 1956 μετέσχεν ως αντιπρόσωπος της ΕΔΑ εις την Α' Πανελλαδικήν Συνδιάσκεψιν της ΕΔΑ εν Αθήναις. Το 1957 εδημοσίευσεν εις το περιοδικόν “Επιθεώρησις Τέχνης” προπαγανδιστικά άρθρα δι' α του απηγγέλθη κατηγορία επί παραβάσει του Α.Ν. 509/47. Το 1959 μετέβη εις Ρουμανίαν και συμμετέσχεν εις το συνέδριο της ΟΥΝΕΣΚΟ. Το 1960 δεν επετράπη η μετάβασίς του εις Κύπρον δια το υπό της ΕΔΟΝ οργανωθέν φεστιβάλ. Παρέστη εις δεξιώσεις του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Την 22-5-62 επετράπη η μετάβασίς του εις χώρας του Σ/Π δι' επαγγελματικούς λόγους. Το 1962 εξελέγη μέλος του ΔΣ του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Την 14-12-62 εξελέγη μέλος αναπληρωματικόν της Δ.Ε της ΕΔΑ.
Περίοδος 1963 ως 1967
Την 26-7-63 μετέβη εις Καρλόβασι προς επίσκεψιν συγγενών του. Κατά την παραμονήν του εκείσε είχε επαφές μετά τοπικών ηγετικών στελεχών ΚΚΕ-ΕΔΑ. Το 1964 εξελέγη και αύθις μέλος του ανωτέρω συνδέσμου. Την 31-3-63 παρέστη εις το τελεσθέν υπό της ΕΔΑ εις μητροπολιτικόν ναόν μνημόσυνον του κομμουνιστού Ερυθριάδη.
Κατά τας εκάστοτε μεταβάσεις του εις Σάμον είχεν επαφές με ηγετικά κομμουνιστικά στελέχη. Το 1966 εκπροσωπών το Εθνικόν Συμβούλιον της ΔΝ Λαμπράκη υπέγραψεν έκκλησιν δημοσιευθήσαν εις την ΑΥΓΗΝ δι' ης κατεγγέλετο εγκύκλιος του πρωθυπουργού και Γενικού Επιθεωρητού Μ.Ε σχετική με την δίωξιν της Ν. Λαμπράκη. Πολλάκις εδημοσιεύθησαν άρθρα του εις την εφημερίδα ΑΥΓΗ κομμουνιστικού περιεχομένου. Επ' ευκαιρία της 25ης επετείου από της καταστροφής του Λίγκιτσε το ΔΣ της πόλεως απένειμε εις τούτον μετάλλιον Λίγκιτσε 1942 διά το ποίημά του – Λύγισε -. Την 30-3-67 παρέστη εις χοροεσπερίδα του ελληνοκουβανικού συνδέσμου.

Περίοδος 1967 – σήμερον
Την 21-4-67 συνελήφθη και εξετοπίσθη εις Γυάρον και εν συνεχεία μετήχθη εις Λέρον. Τον Οκτώβριον του 1967 το Σουηδικόν τμήμα Διεθνούς Αμνηστίας απηύθυνε τηλεγράφημα προς τον Πρόεδρον κυβερνήσεως και υπουργούς Εσωτερικών και Δ. Τάξεως δι' ου εζήτει την απόλυσίν του. Την 5-8-68 εισήχθη εις νοσοκομείον προς νοσηλείαν. Την 10-9-68 εξήλθεν του Νοσοκομείου και επανεμετήχθη εις Λέρον. Την 24-10-68 απηγορεύθη η αποδημία του. Την 30-10-68 απελύθη εκ Λέρου και εγκατεστάθη εις Καρλόβασι Σάμου. Διατελών υπό επιτήρησιν. Την 5-1-70 ανεχώρησεν άνευ αδείας μεταβάς εις Αθήνας προκειμένου να υποβληθή εις παρακλινικάς εξετάσεις και είτα εισαχθή εις αντικαρκινικόν νοσοκομείον προς θεραπείαν. Επειδή μετ' απροθυμίας ενήργει τας ανωτέρω εξετάσεις εθεωρήθη ύποπτος περαιτέρω παραμονής του. Διετάχθη η σύλληψίς του και επαναμεταγωγή του εις Καρλόβασι υπό της ΔΧΜ Αθηνών. Τον Δεκέμβριον του 1970 μετώκησεν και εγκατεστάθη εις Αθήνας και επί της οδού Μ. Κόρακα 39. Την 11-10-71
Το Μπι-Μπι-Σι μεταξύ άλλων, ανέφερεν, ότι πρόκειται να εκδοθή αγγλική μετάφρασις ποιημάτων τούτου, υπό μετάφρασιν Νίκου Στάγγου. Εις το εκδιδόμενον εις το εξωτερικόν τριμηνιαίον κομ/στικόν περιοδικόν έντυπον υπό τον τίτλον “Επανάσταση” δημοσιεύεται συλλογή ποιημάτων με τον τίτλον “Ένας άλλος Ρίτσος”, το οποίον φέρει ως υπογραφήν “Γιάννη Ρίτσου”. Την 2-1-72 εδημοσιεύθη εις το κομμουνιστικόν έντυπον “Ελεύθερη Πατρίδα” αφήγημα τούτου αντεθνικού περιεχομένου”.
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα των Συντακτών

Διαβάστε περισσότερα

Βαλκανικό Ισλάμ και δυτικές φαντασιώσεις

by Jean-Arnault Dérens, Laurent Geslin and Βασίλης Παπακριβόπουλος (μετάφραση)

Το δυτικό βλέμμα απέναντι στα Βαλκάνια πάντα στεκόταν απορημένο μπροστά στις πολιτισμικές διαφορές που δεν επιτρέπουν τον εύκολο «εξευρωπαϊσμό» τους. Η μονοσήμαντη ένταξη του βαλκανικού Ισλάμ στον χώρο της μουσουλμανικής «μετριοπάθειας» αποτελεί ακόμη μία έκφραση αυτού του υπεραπλουστευτικού βλέμματος της Δύσης.

Το δυτικό βλέμμα έχει σημαδευτεί από τη διαρκή βούληση να αναζητηθεί στη Νοτιοανατολική Ευρώπη ένα Ισλάμ ριζικά διαφορετικό από εκείνο που εφαρμόζεται στην υπόλοιπη «ούμα». Στην πραγματικότητα, αυτός ο πειρασμός δεν είναι κάτι καινούργιο. Μπορούμε ήδη να τον διακρίνουμε στον κομβικό ρόλο που αναγνώρισε η αλβανική εθνική αφήγηση στους Μπεχτασήδες. Η τάση να διαχωρίζεται ο μπεχτασισμός από το σουνιτικό Ισλάμ εντάθηκε ακόμα περισσότερο από τον προσανατολισμένο στην αυτάρκεια αυταρχικό κομμουνισμό του Εμβέρ Χότζα, τουλάχιστον μέχρι την απαγόρευση κάθε θρησκευτικής πρακτικής το 1967. Έτσι, ο μπεχτασισμός είχε μετατραπεί σε ένα είδος εθνικής θρησκείας, πόσο μάλλον που η παγκόσμια διοίκηση αυτής της εξαιρετικά συγκεντρωτικής αδελφότητας είχε αναδιπλωθεί το 1927 στα Τίρανα, μετά την απαγόρευση των ταγμάτων σούφι στην Τουρκία από τον Κεμάλ Ατατούρκ (1). Στην πραγματικότητα, οι αδελφότητες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην σφυρηλάτηση της αλβανικής εθνικής ταυτότητας. Μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος, οι απόπειρες για την ανασυγκρότηση μιας μπεχτασικής ιεραρχίας εντελώς διαχωρισμένης από την ισλαμική κοινότητα έχουν αποτύχει: κατά την απογραφή του 2011, μόνο το 2,09% των Αλβανών δήλωσε μπεχτασί.

Η πολιορκία του Βελιγραδίου από τον Μωάμεθ Β΄ το 1456. Εικονογράφηση από το “Βιβλίο του Σουλεϊμάν”, 1558 (Βιβλιοθήκη Μουσείου Τοπκαπί, Κωνσταντινούπολη).

Οι δερβίσηδες και οι πιστοί του σουφικού Ισλάμ συχνά θεωρούνται υποδείγματα ανεκτικότητας, τη στιγμή που η συγκρότηση και η ακτινοβολία των μεγάλων αδελφοτήτων στα Βαλκάνια είναι αξεδιάλυτα συνυφασμένη με τον οθωμανικό στρατό (παραδοσιακά, τα μέλη των γενίτσαρων ήταν μπεχτασήδες). Επιπλέον, οι αδελφότητες –και ιδιαίτερα οι ισχυρότατοι Νακσμπαντήδες– ήταν οι τελευταίοι οπαδοί του χαλιφάτου και αντιτάχθηκαν στο σχέδιο του Κεμάλ Ατατούρκ για μια σύγχρονη και κοσμική Τουρκία. Στην πραγματικότητα, το σουφικό Ισλάμ είχε ανέκαθεν δύο πρόσωπα: ένα μυστικιστικό, ετερόδοξο και πάντα πρόθυμο για εξέγερση και ένα άλλο, στρατιωτικό και κοντινό στην εξουσία, το οποίο δεν συναντάμε στην Αφρική ή στην Τουρκία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η αδελφότητα των Νακσμπαντήδων γνώρισε μετά τη λήξη του πολέμου μια θεαματική αναγέννηση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, προσελκύοντας στελέχη του στρατού και του κόμματος SDA του πρώην προέδρου Ιζετμπέκοβιτς. Έτσι, το προσκύνημα των σούφι στην Ατζβατοβίτσα (2) θεωρείται εκδήλωση πατριωτισμού και οι συχνές επισκέψεις σε έναν μουσουλμανικό τόπο λατρείας συχνά ευνοούν την καριέρα στο κόμμα ή την προαγωγή στη δημόσια διοίκηση.

Τη δεκαετία του 1990, η επιθυμία να θεωρηθεί το Ισλάμ των Βαλκανίων ως κάτι διαφορετικό ανταποκρινόταν σε πολύ συγκεκριμένες πολιτικές απαιτήσεις: η σύγκρουση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη συνέπεσε με τον εμφύλιο πόλεμο στην Αλγερία και –για ορισμένους Γάλλους διανοούμενους που αντιλαμβάνονται τον κόσμο λιγότερο ως ένα σύνολο πραγματικοτήτων που πρέπει να αποκρυπτογραφηθούν και περισσότερο ως μια αλληλοδιαδοχή «δίκαιων σκοπών» που θα πρέπει να υπερασπιστούν– ήταν πολύ βολικό να αντιπαρατεθεί ένα «καλό Ισλάμ» στο «κακό Ισλάμ». Εκστασιάζονταν βλέποντας τους Βόσνιους –με την αδιαμφισβήτητη μουσουλμανική παράδοση– να πίνουν οινοπνευματώδη, λες και κανένας Τούρκος δεν έχει πιει ώς τώρα ένα ποτηράκι ρακί! Εν μέρει λόγω της σύγχυσης μεταξύ της «μουσουλμανικής» εθνικής ταυτότητας και της θρησκευτικής πίστης, έβρισκαν εξαιρετικά «μοντέρνους» τους Μουσουλμάνους που δεν τηρούσαν το τυπικό της θρησκείας τους, κάπως σαν να έπρεπε να εκπλήσσεται κανείς βλέποντας Γάλλους βαπτισμένους Καθολικούς να τρώνε κρέας την Παρασκευή.

Η πραγματικότητα της διαδικασίας εκκοσμίκευσης που είχε δρομολογηθεί από τον γιουγκοσλαβικό κομμουνισμό δεν άφηνε να γίνει αντιληπτή η ύπαρξη του Ισλάμ σε μια μερίδα του πληθυσμού, καθώς επίσης και η αναγέννηση της θρησκευτικής πρακτικής που επέφερε η διάλυση του σοσιαλιστικού κράτους και ο πόλεμος. Οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι μετατράπηκαν έτσι σε αρχέτυπο του Μουσουλμάνου που είχε απελευθερωθεί από την τήρηση του τελετουργικού της θρησκείας του, σε μοντέλο που μπορούσε να αντιταχθεί στον πειρασμό του ριζοσπαστισμού που έκανε θραύση στο σύνολο του μουσουλμανικού κόσμου. Όμως, κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών, αρκετοί νεαροί Μουσουλμάνοι των Βαλκανίων στρατεύθηκαν στο παγκόσμιο τζιχάντ. Εκτιμάται ότι στη Συρία υπάρχουν περισσότεροι από 800 (3).

Αυτή η ιδεολογική κατασκευή παραπέμπει στις ίδιες τις αβεβαιότητες του δυτικού βλέμματος όσον αφορά τα Βαλκάνια. Ακολουθώντας το πνεύμα των έργων του Έντουαρντ Σαΐντ για τον οριενταλισμό, η Βουλγάρα ανθρωπολόγος Μαρία Τοντόροβα δημιούργησε τον όρο «βαλκανισμός» (4). Υποστηρίζει ότι, ενώ η Ανατολή, όπως την φαντάζεται η Ευρώπη, αποτελεί έναν «μη-τόπο», μια ουτοπία που χρησιμεύει για την προβολή των Δυτικών φαντασιώσεων, τα Βαλκάνια –ακριβώς επειδή δημιουργούν μια ζώνη «μαξιλάρι» ανάμεσα στην Ανατολή και στην Δύση– ανήκουν στην σφαίρα του πραγματικού, ενός πραγματικού το οποίο η Δύση-Δημιουργός προσπαθεί εδώ και δύο αιώνες να ελέγξει και να διαμορφώσει. Η ιδέα του «εξευρωπαϊσμού των Βαλκανίων», που προβάλλεται από τα τέλη του πολέμου στο Κόσσοβο (1995) (5) ως ιδεολογικό υπόστρωμα της ευρωπαϊκής διαδικασίας ενοποίησης, δεν είναι τίποτε άλλο από την τελευταία εκδοχή αυτής της μακράς παράδοσης. Υποτίθεται ότι η ευρωπαϊκή σύγκλιση θα οδηγήσει στην αλλαγή των βαλκανικών κοινωνιών, οι οποίες υποτίθεται ότι θα εγκαταλείψουν σταδιακά ορισμένα χαρακτηριστικά τους που θεωρούνται πολιτισμικά (κακή διακυβέρνηση, διαφθορά, πειρασμός για αυταρχική εκτροπή ή μια κάποια τάση για αταξία). Ορισμένοι προχωράνε ακόμα μακρύτερα. Για τον συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ (6), οι Αλβανοί, προκειμένου να διατρανώσουν την ευρωπαϊκή ταυτότητά τους, θα έπρεπε να απαρνηθούν τη μουσουλμανική πίστη και να επιστρέψουν στον καθολικισμό των πολύ μακρινών προγόνων τους.

Μέσα από αυτές τις σχηματικές απόψεις για τον κόσμο, το Ισλάμ και η Ορθοδοξία που κληροδότησε το Βυζάντιο εκλαμβάνονται ως πολιτισμικά χαρακτηριστικά μιας αρνητικής ετερότητας. Ωστόσο, το Ισλάμ εξακολουθεί να αποτελεί έναν καθοριστικό παράγοντα στα Βαλκάνια. Ποιο ρόλο όμως θα πρέπει να του αναγνωρίσει το βλέμμα μιας Δύσης όπου κυριαρχούν τα ισλαμοφοβικά ρεύματα; Η ιδέα ενός «ευρωπαϊκού Ισλάμ» ανταποκρίνεται ακριβώς σε αυτήν την πρόκληση επιτρέποντάς μας να φανταστούμε στα –επιτέλους «ευρωπαϊκά»– Βαλκάνια ένα Ισλάμ «υπόδειγμα». Όμως, οι πραγματικότητες του Ισλάμ που βιώνεται στα Βαλκάνια είναι φυσικά πολύ πιο σύνθετες από το απλουστευτικό δίπολο «ριζοσπαστισμός-μετριοπάθεια». Το συγκεκριμένο Ισλάμ θα συνεχίσει να συγκλονίζεται από τις αντιφάσεις και τις εντάσεις που επηρεάζουν το σύνολο του μουσουλμανικού κόσμου, ενώ ταυτόχρονα θα διατηρεί τον πλούτο που του προσφέρει η ιδιαίτερη ιστορία του.

[]

ΕΝΘΕΤΟ

Ο μουσουλμανικός πληθυσμός στα Βαλκάνια σήμερα

Οι Μουσουλμάνοι πλειοψηφούν σε ορισμένες περιοχές της Βαλκανικής Χερσονήσου. Κατάγονται κατά κύριο λόγο από πληθυσμούς που προσηλυτίστηκαν σε ένα μακρινό παρελθόν, την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις, καθώς οι απογραφές συχνά αμφισβητούνται. Πράγματι, στην Αλβανία το 13% του πληθυσμού δεν συμμετείχε στην απογραφή του 2011 και το 20% του βουλγαρικού πληθυσμού δεν συμπλήρωσε τη στήλη του θρησκεύματος. Εξάλλου, στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, η έννοια του «Μουσουλμάνου» αναφερόταν σε μια «εθνικότητα» και όχι σε ένα θρήσκευμα.

Εκτός από την Τουρκία που συμμετείχε το 1969 στην ίδρυση του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (OCI), στον οργανισμό συμμετέχει η Αλβανία από το 1994, ενώ η Βοσνία και η Σερβία έχουν το καθεστώς του παρατηρητή. Στις 27 Μαΐου του 2015, ο OCI κάλεσε τα 57 κράτη μέλη του να εξετάσουν το ενδεχόμενο της αναγνώρισης της ανεξαρτησίας του Κοσόβου. Πολλές αραβικές χώρες απέφυγαν να το πράξουν για να αποφύγουν ενδεχόμενη αμφισβήτηση των δικών τους συνόρων

[]

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Μπεχτασήδες: Αδελφότητα η οποία ιδρύθηκε από τον Χατζή Μπεχτάς Βελή (1209-1271) στην Ανατολία. Καθώς χαρακτηρίζεται από ισχυρό συγκεντρωτισμό, αποτελεί μοναδική περίπτωση στο Ισλάμ. Από το 1927 διαθέτει ένα παγκόσμιο κέντρο στα Τίρανα, με επικεφαλής τον «kryegjysh», τον παγκόσμιο «παππού».

Βογόμιλοι: Χριστιανικό κίνημα που εμφανίστηκε στη Βουλγαρία τον 10^ο αιώνα. Αποσκοπούσε στην καθιέρωση μιας ασκητικής και εξισωτικής κοινωνίας, στηριγμένης στο Ευαγγέλιο. Εξαπλώθηκε σε μεγάλο τμήμα των Βαλκανίων και, ερχόμενο σε αντίθεση με την επίσημη Εκκλησία, αποτελούσε μέσο έκφρασης της δυσαρέσκειας της τάξης των αγροτών. Θεωρήθηκε αίρεση από την Σύνοδο του Τάρνοβο (1211), δεν δεχόταν τα ιερά μυστήρια και πίστευε στον δυϊσμό, σε έναν σκοτεινό Θεό που μάχεται ενάντια στον καλό Θεό.

Δερβίσηδες: Στην περσική, κυριολεκτικά, η λέξη σημαίνει «φτωχός», «ζητιάνος». Μέλος μιας μυστικιστικής αδελφότητας. Οι δερβίσηδες είναι επίσης γνωστοί για τις εξαιρετικές ικανότητές τους στον χορό.

Μιλέτ: Μη μουσουλμανική θρησκευτική κοινότητα η οποία απολάμβανε νομικής προστασίας την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην σύγχρονη τουρκική γλώσσα, ο όρος «milliyet» σημαίνει «έθνος».

Νακσμπαντήδες: Αδελφότητα σούφι. Ιδρύθηκε από τον Μπαχιουντιντίν Νακσμπάντ (1317-1388) που γεννήθηκε στην Μπουχάρα της Κεντρικής Ασίας. Μυστικιστικό τάγμα που χαρακτηρίζεται από αλληλεπιδράσεις του σουνιτισμού και του σιιτισμού.

Ρεΐς-ουλ-ουλεμά: Αρχηγός των ουλεμάδων, των φυλάκων της πίστης. Στην Γιουγκοσλαβική πρακτική, οι εθνικές ισλαμικές κοινότητες διοικούνται από έναν Ρεΐς-ουλ-ουλεμά.

Σαλαφισμός: Κίνημα που διακηρύσσει την επιστροφή σε ένα υποθετικό Ισλάμ των απαρχών. Διακηρύσσει την κατά γράμμα εφαρμογή του Κορανίου. Αυτός ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός απορρίπτει κάθε καινοτομία (bid’ah).

Σουφισμός: Μυστικιστικό Ισλάμ το οποίο αποτελείται από πολύ διαφορετικές αναμεταξύ τους τάσεις και θεωρείται ετερόδοξο από τους υπέρμαχους του αυστηρού και τυπολατρικού σουνιτισμού.

[]

1. Βλ. Nathalie Clayer, «Aux origines du nationalisme albanais. La naissance d’une nation majoritairement musulmane en Europe», Karthala, Παρίσι, 2006.
2. Το προσκύνημα, το οποίο θεωρείται ότι πραγματοποιείται από τον 15^ο αιώνα, είχε απαγορευτεί από το κομμουνιστικό καθεστώς. Μετά τον πόλεμο, προσελκύει και πάλι χιλιάδες άτομα στο χωριό του Προυσάτς. Βλ. Rodolfo Toè, «Islam: l’Ajvatovica, le grand rassemblement des musulmans de Bosnie», Le Courrier des Balkans, Ιούλιος 2011.
3. «Foreign Fighters: An updated assessment of the flow of foreign fighters into Syria and Iraq», The Soufan Group, Νέα Υόρκη, Δεκέμβριος 2015.
4.  Maria Todorova, «Imaginaire des Balkans», Editions de l’EhESS, Παρίσι, 2011.
5. Βλέπε Marie-Janine Calic, «Européaniser “l’autre Europe”?», «Le Monde diplomatique», Ιούλιος 1999.
6. Ismaïl Kadaré, «La Discorde. L’Albanie face à elle-même», Fayard, Παρίσι, 2013.

Διαβάστε περισσότερα

Η επίσημη ιδεολογία της Εθνικοφροσύνης και η εφαρμογή της ως αποκλεισμός των άλλων

Από την Ελένη Μαυρομάτη
Το γεγονός ότι η σύγκρουση ‘‘Βενιζελισμός-Αντιβενιζελισμός’‘, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμα της στην ελληνική πολιτική ζωή, αποτελεί κοινή παραδοχή. Τα δύο στρατόπεδα που μονοπώλησαν το πολιτικό και κοινωνικό πεδίο τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα, διαμόρφωσαν τον προσανατολισμό τους, γύρω από τον ‘‘διαφορετικό’‘ σεβασμό στον βασιλιά-με την έννοια της διαφορετικής βλέψης όσον αφορά τον ρόλο του-και τη βασιλική λατρεία, το Έθνος και το Κράτος.
Η δεκαετία του ’30, ήταν αυτή των μεγάλων αλλαγών. Η μεγάλη οικονομική κρίση του ’29, σε συνδυασμό με την εκλογική άνοδο του ΚΚΕ, τις διεκδικήσεις των εργατών, την κυβερνητική αστάθεια και τα διάφορα στρατιωτικά πραξικοπήματα σε εσωτερικό και εξωτερικό, ώθησαν σε συσπείρωση τον αστικό κόσμο και σταδιακά βενιζελικές και αντιβενιζελικές μερίδες, άρχισαν να αποκτούν κοινή πορεία πλεύσης, ενώ ο ελληνικός συντηρητισμός ωρίμαζε. Αυτό που έλειπε ήταν ο κοινός εχθρός. Ο κομμουνισμός φαινόταν να προσφέρεται για το ρόλο αυτό. Την περίοδο αυτή, γίνεται η χρήση του όρου ‘‘Εθνικοφροσύνη’‘, προκειμένου να δηλωθεί η αντικομουνιστική και αστική συνείδηση των Ελλήνων, ανεξάρτητα από την κομματική τοποθέτηση[1].
Η ‘‘Εθνικοφροσύνη’‘ που εμφανίζεται στον Μεσοπόλεμο και αργότερα στη μεταπολεμική και μετεμφυλιακή Ελλάδα, ως πλήρως συγκροτημένη ιδεολογία, λαμβάνει χώρο σαν επίσημη ιδεολογία του κράτους, αποτελεί την πιο ακραία έκφανση του αντικομουνισμού και χάρις αυτήν, για 30 ολόκληρα χρόνια ο ελληνικός πληθυσμός, ήταν διαιρεμένος σε ‘‘εθνικόφρονες’‘ και ‘‘αντεθνικώς δρώντες’‘. Πώς όμως η ιδεολογία της εθνικοφροσύνης αναπτύχθηκε, οριοθετώντας μια κοινότητα ‘‘υγιώς σκεπτόμενων ελλήνων’‘; Ποιες ήταν οι κοινωνικές της βάσεις και ποια τα ιδεολογικά της χαρακτηριστικά;
Όπως προαναφέρθηκε, η εθνικοφροσύνη έχει ως πυρήνα σύστασης της τον ακραίο αντικομουνισμό και ως σκοπό την εξάλειψη του ‘‘εθνοκτόνου-κακοποιού μείγματος’‘ που αυτός φέρει. Ο αντικομουνισμός στην Ελλάδα, υπάρχει από τότε που ιδρύεται το ΚΚΕ. Ωστόσο, επισημοποιείται και αποκτά θεσμική έκφανση το 1929, όταν ο αρχηγός των Φιλελευθέρων Ελευθέριος Βενιζέλος εισάγει στη Βουλή το νόμο ‘‘περί ιδιωνύμου αδικήματος’‘, για την ποινικοποίηση των ‘‘ανατρεπτικών ιδεών’‘ και τη δίωξη των κομμουνιστών[2]. Ο νόμος έθεσε την αρχή για τους μετέπειτα βασανισμούς, εξορίες και φυλακίσεις των αριστερών. Επιπλέον, με την ενέργεια αυτή, φαίνεται ότι το ζήτημα του κομμουνισμού κατά τον Μεσοπόλεμο, αντιμετωπίζονταν ως ζήτημα ασφαλείας, ενώ η ίδια η ιδεολογία ήταν συνυφασμένη με το έγκλημα, αφού οι κομμουνιστές κατηγοριοποιούνταν μαζί με τους ζωοκλέφτες και τους ληστές[3]. Αργότερα το δικτατορικό καθεστώς της 4^ης Αυγούστου 1936, εντείνει περισσότερο τις αντικομουνιστικές πρακτικές, που ήταν θεσμικά γνωστές τα προηγούμενα χρόνια, διαπνεόμενες φυσικά από τον απαραίτητο αντικοινοβουλευτικό και αντιφιλελεύθερο χαρακτήρα που απαιτούνταν.
Ο Απρίλης του 1941, εγκαινιάζει για την Ελλάδα, την περίοδο της ‘‘τριπλής κατοχής’‘, όπου κάθε οικονομική και πολιτική δομή διαλύεται. Οι διορισμένες από τους κατακτητές κατοχικές κυβερνήσεις, ορκίζονται πίστη στις αιμοσταγείς δυνάμεις του Άξονα, οδηγώντας την χώρα στην οικονομική εξαθλίωση και στο έλεος της πείνας. Ο λαός μέσα στο δυσμενές περιβάλλον που αρχίζει να διαμορφώνεται, είναι και πολιτικά αβοήθητος, αφού μεγάλο μέρος από τον παλαιό πολιτικό κόσμο διαφεύγει στη Μέση Ανατολή, με τη βοήθεια των Βρετανών, ενώ άλλοι εκπρόσωποι του αστικού κόσμου, όχι μόνο δε δείχνουν σημάδια συμμετοχής στον Αγώνα, αλλά ούτε δρουν για να στηρίξουν τους κατακτημένους.
Μέσα σ’ αυτήν την απάνθρωπη κατάσταση, το αντιστασιακό κίνημα αρχίζει να γεννιέται, όπως είδαμε και τελικά το Σεπτέμβρη του ’41, ιδρύεται το Ε.Α.Μ, ενώ νωρίτερα είχε ιδρυθεί από βενιζελικούς αξιωματούχους ο ΕΔΕΣ. Μέσα από τον ΕΔΕΣ, οι Βρετανοί, ευελπιστούσαν να εξασφαλίσουν τα οικονομικοπολιτικά τους συμφέροντα στη χώρα, μεταπολεμικά, ενώ οι προσπάθειες τους για ενδυνάμωση της εν λόγω οργάνωσης με οπλισμό και υλικά μέσα, εντάθηκε όταν η κοινωνική δύναμη του Ε.Α.Μ, άρχισε να ξεχωρίζει. Το ’43 το στρατιωτικό σκέλος του Ε.Α.Μ, ο ΕΛΑΣ σημειώνει μια αλματώδη ενδυνάμωση, χάρης τον αφοπλισμό της μεραρχίας Πινερόλο, ως συνέπεια της συνθηκολόγησης της Ιταλίας και τη μετατόπιση της στο πλευρό των συμμάχων. Η εξέλιξη αυτή έδωσε την ώθηση στο γνήσιο αντιστασιακό τμήμα να καλύψει μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας και να δώσει τις υπηρεσίες του σε περισσότερους. Έτσι, το Ε.Α.Μ σταδιακά, οικοδομεί ένα ολόκληρο ‘‘Λαϊκό Κράτος’‘, διαπνεόμενο με της αρχές της δημοκρατίας και ως σκοπό την Εθνική Ανεξαρτησία.
Ο αστικό κόσμος από την άλλη, μένει ανενεργός, παρά τις έντονες προσπάθειες των Βρετανών για επαγρύπνηση, μέχρι τις αρχές του ’42, που πραγματοποιούνται κινήσεις συσπείρωσης. Στο πλαίσιο αυτό, ιδρύονται διάφορες οργανώσεις από εκπροσώπους του αστικού κόσμου, όπως ο ΠΑΣ (Πανελλήνιος Απελευθερωτικός Συνασπισμός), η ΡΑΝ(Ρωμυλία – Αυλών – Νήσοι), προκειμένου να δημιουργηθεί ένα εθνικό μέτωπο, αναχαίτισης του Ε.Α.Μ. Είναι η εποχή που στο προσκήνιο έρχεται σιγά-σιγά η ιδεολογία της ‘‘Εθνικοφροσύνης’‘, για να ζυμωθεί με καινούργια υλικά και κατά κάποιο τρόπο να μεστώσει πάνω σε μια ιδεολογική πλατφόρμα, πιο συγκροτημένη αυτή τη φορά.
Η αντι-εαμική τομή, θα συγκροτηθεί το ’43, όταν θα αρχίσουν οι συγκρούσεις του ΕΔΕΣ με τον ΕΛΑΣ, αλλα η εθνικοφροσύνη, ακόμα δεν έχει προσλάβει τον τελικό της χαρακτήρα[4]. Οι αστικές δυνάμεις που βλέπουν την προαναφερόμενη άνοδο και επιρροή του ΕΛΑΣ, θεωρούν ότι η ίδια η οργάνωση έχει ανοίξει μέτωπο με τις υπόλοιπες αντιστασιακές οργανώσεις που έχουν ριχτεί στον ‘‘ΕΘΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ’‘, γεγονός που τους επιτρέπει να θεωρήσουν την πορεία αυτή, προδοτική και ενάντια προς τα εθνικά συμφέροντα. Στην πραγματικότητα φυσικά, το αντικομουνιστικό μένος και η διαφύλαξη των βρετανικών συμφερόντων, είναι η πηγή έκφρασης των ιδεών αυτών. Έτσι, βλέπουμε δειλά-δειλά να καταργούνται οι όποιες διαχωριστικές γραμμές μεταξύ παραδοσιακού πολιτικού κόσμου, εθνικών αντιστασιακών οργανώσεων, ταγμάτων ασφαλείας, δοσιλογικών συμμοριών και οργανώσεων και όλες μαζί οι δυνάμεις να ρίχνονται στη μάχη ενάντια στους εκφραστές του κομμουνισμού στην Ελλάδα. Επιδιώκεται δηλαδή, μια συγκροτημένη αποδυνάμωση του Ε.Α.Μ, η οποία στηρίζεται στην ανάγκη να πειστούν όλοι πως πρέπει να συγκροτηθεί ένα καθαρά εθνικόφρων μέτωπο, που να αντιτίθεται στις αντεθνικές επιδιώξεις των κομμουνιστών.
Μετά τα αιματικά συμβάντα των Δεκεμβριανών, την υπογραφή της Συφωνίας της Βάρκιζας και την Λευκή Τρομοκρατία, , εθνικοφροσύνη είναι η επίσημη ιδεολογία του Κράτους. Τον Οκτώβρη του ’46, αρχίζει ο Εμφύλιος Πόλεμος. Οι Βρετανοί και ο αστικός συνασπισμός τα κατάφεραν. Διαμέλισαν την Ελλάδα σε δύο στρατόπεδα. Αυτό των ‘‘Ελλήνων’‘ και το άλλο των ‘‘μη Ελλήνων’‘. Εισήγαγαν την έννοια του αποκλεισμού, ως τρόπο αναγέννησης του αστικού κόσμου και ως μέσο για την εξασφάλιση των οικονομικών συμφερόντων τους.
Όταν το 1947, η Βρετανία κατάλαβε ότι δεν μπορούσε πλέον να αντέξει το οικονομικό βάρος των επιχειρήσεων της, τον λόγο πήραν οι Η.Π.Α, οι οποίες με τις πολιτικές του προέδρου Τρούμαν, εμπλούτισαν περισσότερο την ιδεολογία της εθνικοφροσύνης, άλλα και τις πρακτικές της αντικομμουνιστικής αποστολής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, θεωρούσαν τον εαυτό τους ‘‘θεματοφύλακα της Ελευθερίας’‘ και αυτό διακήρυτταν. Θέλησαν να προβάλουν την φύση τους ως ‘‘πολιτισμό’‘ σε αντίθεση με την βαρβαρότητα του σοβιετικού ολοκληρωτισμού. Εφοδίασαν έλληνες εθνικόφρονες με εξελιγμένα όπλα και μέσα προκειμένου να σκοτώνουν έλληνες που το κακοποιό μικρόβιο του κομμουνισμού είχε κατακτήσει το νου τους, είχε οπλίσει τα χέρια και τη θέληση τους. Πώς όμως να χωρέσει η ηθική στην πολιτική των συμφερόντων;
Μετά την απαγόρευση του ΚΚΕ το ’47, επανήλθαν σε ισχύ νόμοι του μεταξικού καθεστώτος, όπως ο περίφημος νόμος 509 και το ψήφισμα γ’, όπου ποινικοποιούσαν οποιαδήποτε πράξη ήταν ενάντια στα θέλω των ξένων, ενώ παράλληλα έδιναν την δυνατότητα στην ‘‘ακαθάριστη’‘ από φασίζοντα υποκείμενα ασφάλεια να δρα ανεξέλεγκτα, εφαρμόζοντας το νόμο ανάλογα με τη διάθεση της. Εισήχθησαν οι όροι των κοινωνικών φρονημάτων, προκειμένου να διαβεβαιωθεί ο ελεύθερος κόσμος, πως η αποικία ‘‘Ελλάδα, σκέπτεται υγιώς’‘. Ο κοινωνικός ιστός κατακρεουργήθηκε και κάθε αξία, βούλιαξε στο βούρκο. Η μετεμφυλιακή εποχή ήταν ακόμα πιο δύσκολη, καθώς οι όροι από την ‘‘υπερατλαντική προστάτιδα’‘, γινόταν ακόμα πιο στενοί. Το ’49 η νίκη των ‘‘ελλήνων’‘, θεωρήθηκε ως νίκη του ελεύθερου κόσμου, αφου τα ανθρώπινα ιδανικά και οι φιλελεύθεροι θεσμοί, που γι αυτά αγωνίζονταν, ήρθαν από το ‘‘καθαρό ελληνικό πνεύμα’‘. Εντάθηκαν περισσότερο οι καταγγελίες φίλων συναδέλφων, κατάσταση που έφερε την προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, με όρκους νομιμοφροσύνης και αποχρωματισμού και απόδοση χαρακτηρισμών, όπως ‘‘προδότης’‘. Πως η κατάσταση αυτή να μη θεωρηθεί κοινωνική, πολιτική και οικονομική πόλωση;
Στο σημείο αυτό, ίσως είναι χρήσιμο, να δούμε τις διαφορές στον αξιακό χάρτη κάθε μιας από τις δύο αντιμαχόμενες μερίδες. Των ‘‘εθνικοφρόνων’‘ και των ‘‘αντεθνικών’‘. Αρχικά το πρώτο που πρέπει να γίνει σαφές, είναι για ποια μορφή του πολιτειακού ζητήματος μάχονταν κάθε πλευρά. Για την δεξιά, επιδίωξη ήταν η αποκατάσταση της μοναρχίας, αν και δεν έτρεφε καμία συμπάθεια στο πρόσωπο του Γεωργίου. Εντούτοις, θεωρούσε ότι η μοναρχία ήταν αυτή που θα λειτουργούσε σαν ανάχωμα στον κομμουνιστικό κίνδυνο, αφού προέβαλε τις συντηρητικές ιδέες. Επιπλέον, και οι ξένες δυνάμεις ήταν της άποψης ότι η παλινόρθωση της μοναρχίας θα έφερνε την σταθερότητα, εξ ου και η εύνοια στους αντιβενιζελικούς πολιτικούς του Λαϊκού Κόμματος[5]. Από την άλλη η αριστερά, οραματίζονταν μια κοινωνία, με κέντρο βάρους το λαό και τις αποφάσεις αυτού. Βασική της επιδίωξη λοιπόν, ήταν η λαοκρατία που συγκρούονταν με τον συντηρητισμό των εθνικοφρόνων.
Βασικά όργανα και υποστηρικτές της δεξιάς, ήταν οι αστοί, ο στρατός και η αστυνομία, που φυσικά στους κόλπους τους κρύβονταν δωσίλογοι της κατοχής, μαυραγορίτες και άλλου είδους γερμανοτσολιάδες. Το μίσος τους για τον κομμουνισμό. Τους οδηγούσε στο να ενδιαφέρονται περισσότερο για την δίωξη αριστερών, παρά των προδοτών της κατοχής, με την αφελή δικαιολογία, ότι η συνεργασία με τον κατακτητή οφείλονταν στον αντικομμουνισμό που τους διακατείχε[6]. Οι σοσιαλιστικές δυνάμεις, είχαν ως κέντρο αναφοράς το Ε.Α.Μ και καθοδηγητή το ΚΚΕ. Επικαλούνταν τις λαϊκές μάζες, δηλαδή αγρότες, μικροεπιχειρηματίες, εργάτες και από αυτούς αντλούσαν νομιμοποίηση αν και ήταν παράνομο για σχεδόν 30 χρόνια[7]. Όμως εκτός από τις εργατικές μάζες,  το αριστερό φάσμα, προσέλκυε και πολίτες με προβληματισμούς για την προπολεμική κοινωνία, ι οποίοι οραματίζονταν κυβερνήσεις συνεργασίας για την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία των λαών[8]
Πίσω από τη δεξιά και τις δυνάμεις που τη συγκροτούσαν, κρύβονταν ταξικά συμφέροντα επιχειρηματιών, οι οποίοι αγόραζαν στην κατοχή περιουσίες με αντάλλαγμα τρόφιμα και φοβούνταν οποιαδήποτε κυβέρνηση θα αύξανε την άμεση φορολογία[9]. Επιπλέον, μικρές ομάδες επιχειρηματιών ευνοούνταν σε βάρος του υπόλοιπου λαού, αφού η ιδέα για δικαιότερη κατανομή πλούτου, αντιμετωπίζονταν ως απόδειξη κομμουνιστικής διάθεσης[10]. Την ίδια στιγμή, οι αριστεροί υιοθετούσαν μια αντιπλουτοκρατική τάση, με προτάγματα όπως η κρατική παρέμβαση, για το τέλος της κερδοσκοπίας των επιχειρήσεων έναντι των καταναλωτών, κράτος πρόνοιας, έμφαση στην ανοικοδόμηση της βαριάς βιομηχανίας ώστε η χώρα να είναι ανεξάρτητη από τις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες[11]. Άλλη σημαντική επιδίωξη ήταν τα δικαιώματα για τις γυναίκες, που ήδη από την Κυβέρνηση του Βουνού (ΠΕΕΑ) είχε δοθεί το δικαίωμα ψήφου.
Την περίοδο του εμφυλίου, έγινε ακόμα σαφέστερη η σύγκρουση μεταξύ της εαμικής αντίληψης του λαού και της δεξιάς-συντηρητικής του έθνους. Έτσι, η ονομασία του στρατού της εθνικόφρονος παράταξης ως ‘‘Εθνικός Στρατός’‘, δείχνει ότι το κέντρο βάρους έπεφτε στο έθνος. Από την άλλη, οι δημοκρατικές δυνάμεις, με τον ‘‘Δημοκρατικό Στρατό’‘, έδειχναν ότι πάλευαν μαζί και για το λαό, πέρα από διακρίσεις εις βάρος εθνοτικών και άλλων θρησκευτικών μειονοτήτων[12]   Οι αριστερές δυνάμεις, υιοθέτησαν την τακτική του ανταρτοπόλεμου, τόσο στην κύρια φάση του πολέμου, όσο και στην περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας. Από την άλλη η δεξιά, επέλεξε να δρα συντονισμένα με ενέργειες μέσα από την Εθνοφυλακή αρχικά, η οποία όπως αναφέρθηκε απαρτίζονταν από δοσίλογους και εξοπλίζονταν από τους Βρετανούς μεταξύ ’45-’47. Αυτή αργότερα, αντικαταστάθηκε από την Χωροφυλακή, η οποία στελεχώνονταν από μοναρχικούς παλαίμαχους της δικτατορίας του Μεταξά [13].Σύμμαχος ήταν επιπλέον και η εκκλησία, που ήταν υπεύθυνη για την διασφάλιση της πολιτικής νομιμοφροσύνης με αποστολή τον διαχρονικό αντικομμουνισμό, ενάντια στους άθεους. Το γεγονός βέβαια αυτό, δεν σήμαινε οτι πολλοί ιερείς τάκτικαν με την πλευρά της αριστεράς και διώχθηκαν γι αυτό, αφού η επίσημη γραμμή του κόμματος δεν ήταν αντικληρικαλιστική[14]. Άλλοι ανεπίσημοι σύμμαχοι του ‘‘κράτους της δεξιάς’‘, ήταν το λεγόμενο παρακράτος, κυρίως στην ύπαιθρο.
Στην ουσία το κράτος ήταν Δεξιό από το 1933 (μέχρι το 1981), όταν το Λαικό κόμμα κέρδισε τις εκλογές του Μαρτίου και εγκαταστάθηκε στο μηχανισμό, με παραλλαγές ανα περιόδους[15]. Μια τέτοια παραλλαγή ήταν ο χαρακτήρας που προσέλαβε μετα τη Συμφωνία της Βάρκιζας, όπου και μετατράπηκε σύμφωνα με τις μεθόδους και την επίσημη ιδεολογία της εθνικοφροσύνης, σε ‘‘αντικομουνιστικό’‘. Ο πυρήνας που συγκροτεί το εγκαθιδρυμένο πλέον αντικομουνιστικό κράτος, είναι η ένωση του αστικού χώρου και η οριοθέτηση του εαμικού στρατοπέδου μέσω της τρομοκράτησης. Μετά τον εμφύλιο (αλλα και πρίν) το κράτος και οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του, ήταν οι διαμορφωτές του ιδεολογικού προσανατολισμού, με τη συμμαχία φυσικά τόσο της εκκλησίας και του στρατού, όσο και των εκπαιδευτικών καθοδηγητών, προς μια κατεύθυνση. Την διαστρέβλωση των εαμικών διεκδικήσεων[16]. Η διαίρεση που παγιώθηκε την περίοδο αυτή, ήταν αποτέλεσμα, οπωσδήποτε, μιας ‘‘καθαρής πάλης των τάξεων’‘, με αξιακό περιεχόμενο[17], που σταδιακά διαμόρφωσε σαφείς πολιτικές ταυτότητες. Το δίδαγμα ήταν το εξής: ‘‘ όποιος δεν είναι εθνικόφρον τάσσονταν αυτομάτως στην πλευρά του εχθρού του Έθνους’‘. Η εξαπόλυση αυτή της ιδεολογικής βίας, από την άρχουσα τάξη και τους ‘‘νικητές’‘, μετα το τέλος του εμφυλίου, συμπλήρωνε στο αντικομουνιστικό κράτος, τα χαρακτηριστικά της αστυνομοκρατίας και του ημι-ολοκληρωτισμού. Οι τακτικές που υιοθετήθηκαν από την πλευρά των επικρατούντων, ωστόσο, δεν συμπλήρωναν μια σίγουρη δικτατορία, λόγω της μακράς ελληνικής παράδοσης στην ολιγαρχική λατρεία, αλλα μια ‘‘Καχεκτική Δημοκρατία’‘[18]. Την κατάσταση αυτή ήρθε κάπως να εξομαλύνει, η Κεντρώα διακυβέρνηση των ετών ’50-’52, με δεσμεύσεις για ελαφρύνσεις προς τους παράνομους, αλλα και προσωρινές παύσεις εκτάκτων εμφυλιακών νόμων (509-Ψήφισμα Γ’).
Η εθνικόφρονα παράταξη, χρησιμοποιήθηκε σαν συνώνυμο της δεξιάς μετά την εκλογική νίκη του 1952, των πολιτικών δυνάμεων της δεξιάς, που συσπειρώθηκαν γύρω από τον Ελληνικό Συναγερμό. Ο Παπάγος, ενσωμάτωσε την εθνικοφροσύνη καθιστώντας την εναλλακτική έννοια της εχθρότητας προς τους ‘‘διεθνείς ανατροπείς’‘, έτσι η δεξιά έγινε ταυτόσημο της εθνικοφροσύνης[19]. Επιπλέον με τις ενέργειές του ο Παπάγος, ολοκλήρωσε την τριετία 1952-1955 την ανασυγκρότηση της αστικής τάξης, αφού η οργάνωση της στηρίχθηκε αφενός στην σύζευξη στρατού (ΙΔΕΑ) και Πρωθυπουργού και αφετέρου στην διατήρηση του μοναρχικού θεσμού, με τις ευλογίες φυσικά των Η.Π.Α[20].
Για τον ηττημένο εαμικό μετεμφυλιακό χώρο, η εκπροσώπηση, αφού το ΚΚΕ ήταν παράνομο από το ’47, ήρθε από δυνάμεις του Κέντρου, ΕΠΕΚ(Πλαστήρας) και από την Αριστερά, ΕΔΑ. Κατά την περίοδο ’52-’61, η ΕΔΑ, μέσα από την οποία δρούσε το ΚΚΕ, είχε τον ηγεμονικό ρόλο στην εκπροσώπηση των εαμιτών[21]. Το 1961, η εμφάνιση της Ένωσης Κέντρου, αποδυνάμωσε την ΕΔΑ. Η Ένωση Κέντρου, φάνηκε στα μάτια των εαμιτών, ως περισσότερο φερέγγυος δύναμη, για τον αντιδεξιό αγώνα. Η αμυντική στάση της ΕΔΑ, είναι μια από τις αιτίες για την περιθωριοποίηση που υπέστη, ώστε τα έτη ’61-’67 το Κέντρο και όχι η Αριστερά, εκπροσωπούσε τους ‘‘πρώην’‘ αγωνιστές[22]. Ωστόσο, αφού γίνεται λόγος για τις πολιτικέ δυνάμεις που εκπροσωπούσαν τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα του εμφυλίου, είναι θαρρώ χρήσιμο να γίνει αναφορά και στην Ε.Ρ.Ε, υπο την αρχηγία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, μιας προσωπικότητας που θεωρητικά, αν και εγκατέλειψε την δικτατοριοκρατούμενη Ελλάδα, θεωρήθηκε ο πατέρας της μεταπολιτευτικής Δημοκρατίας… Το κόμμα της Ε.Ρ.Ε, ήταν ένα άκρως προσωποπαγές κατασκεύασμα. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την αποχώρηση του ηγέτη του, διαλύθηκε. Αν θέλαμε να το τοποθετήσουμε στο πολιτικό φάσμα(αν και τα στρατόπεδα είναι δύο την εποχή αυτή), φυσικά θα επιλέγαμε την δεξιά πλευρά. Ο Καραμανλής, αγαπημένος των ανακτόρων, ανέλαβε την διακυβέρνηση κατά τα έτη ’56 , ’58 και ’61(εκλογές χαρακτηρισμένες ως ‘‘βίας και νοθείας’‘). Αγαπημένος επίσης του Παπάγου και το κόμμα προκάτοχος του Ελληνικού Συναγερμού, δε μας αφήνει αμφιβολίες για την εθνικόφρονα ταύτιση του. Σταδιακά αποκαλύφθηκαν συνεργασίες του κόμματος με παρακρατικές-φιλοφασιστικές οργανώσεις, ενώ και η δολοφονία του Λαμπράκη το ’63, βαραίνει την ιστορία του κόμματος.
Είδαμε λοιπόν, ότι η εθνικοφροσύνη που ως βασικό της στοιχείο έχει τον αντικομουνισμό, εμφανίστηκε στο Μεσοπόλεμο με εκφραστές τον αστικό κόσμο και στην αντίπερα όχθη, φυσικά τους κομμουνιστές. Στην περίοδο της κατοχής παρακολουθήσαμε πως άρχισε να αποκτά σάρκα και οστά, ενώ στην μεταπολεμική Ελλάδα το πώς στάθηκε στα πόδια της για να κυριεύσει την μετεμφυλιακή εποχή. Ο λόγος της εμποτισμένος με το σκεπτικό της εγκληματικής δράσης από την αριστερά και την εθνοσωτηρία από τους εθνικόφρονες , απομόνωσε μεγάλο μέρος της κοινωνίας, υποστηρικτές του Ε.Α.Μ, που προέρχονταν από τις λαϊκές μάζες και τα μεσαία κοινωνικά στρώματα. Στον περί εθνικοφροσύνης λόγο, ο κομμουνιστικός μύθος ή συχνότερα η σλαβική συνομωσία, εμφανίζει τρανταχτές αναλογίες με  την αντικομουνιστική θεωρία στις Η.Π.Α, που εκφράστηκε λυσσαλέα την περίοδο του μακαρθισμού. Η Αμερική ως εκφραστής της ελευθερίας, θέλησε να εφαρμόσει τη δική της τακτική στο ‘‘δυτικό κόσμο’‘.  Και τα κατάφερε με τη βοήθεια των ‘‘προσκυνημένων’‘ της αστικής μερίδας. Η ιδεολογία της εθνικοφροσύνης κατάλαβε το μυαλό των ανθρώπων μέχρι το ’74, αφού σκέπασε πάλι τη χώρα με το ‘‘λοιμό’‘ της δικτατορίας του ’67. Με την κατάρρευση του δικτατορικού ξεπεσμού, καταρρέει και το εμφυλιακό και μετεμφυλιακό εποικοδόμημα. Ωστόσο ο εσωστρεφής αντικομμουνισμός στον πυρήνα της αστικής ιδεολογίας, εξακολουθεί να υπάρχει σε μικρότερη ένταση[23].
Οι έλληνες αντικομμουνιστές , μαζί με τους φίλους δυτικούς, σημείωσαν αξιόλογες επιτυχίες ου οπωσδήποτε ικανοποίησαν τα εθνικά του ‘‘αισθήματα’‘. Επανέφεραν τη βασιλεία και οικοδόμησαν την πιο αντιδραστική Δεξιά. Δεν εγκαθίδρυσαν μια σίγουρη δικτατορία, ωστόσο οι Έλληνες αριστεροί, κρίνονταν πλέον με το μεταξικό νομικό πλαίσιο, σαν ξεχωριστοί μέσα στον ελλαδικό χώρο. Το Ε.Α.Μ και η γενικότερη εμφύλια σύγκρουση με ότι ακολούθησε πέρα από ότι εξυπηρέτησε τα ξένα συμφέροντα, Βρετανικά και Αμερικανικά, ήταν και το ξέσπασμα των κοινωνικών αντιθέσεων που είχαν ξεκινήσει δύο δεκαετίες, πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μια δήλωση του Γιώργου Παπανδρέου τον Ιούνιο του 1950, συμπυκνώνει όλη την θεωρία της πόλωσης και του αποκλεισμού.

‘‘Εις την ανωτέραν σφαίραν διακρίσεως υπάρχουν Έλληνες και προδόται της Ελλάδος. Και προδόται της Ελλάδος είναι το ΚΚΕ και οι συνοδοιπόροι του. Αυτοί είναι η πρώτη διάκρισις, εθνικά και μη εθνικα κόμματα(…). Πέραν όμως της εθνικής διακρίσεως υπάρχει η πολιτική διάκρισις. Εντός της εθνικής παρατάξεως υπάρχει δεξιά, κέντρον και αριστερά (…). Εκτός της εθνικής παρατάξεως είναι το ΚΚΕ. Και ποιοι άλλοι; Και οι συνοδοιπόροι του. Και ποιοι πρέπει να θεωρηθούν συνοδοιπόροι του; Όσοι αρνούνται ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα προδοσίας και εγκλήματος ‘‘ (Νικολακόπουλος, 2001 : 102)

‘‘ Και καθώς μπαίναμε στη σκηνή της διαλογής, ακούγονταν οιμωγές και φωνές, γεμάτες τρόμο και αγωνία. Προετοιμαζόμασταν ψυχικά γι αυτό που επρόκειτο να αντιμετωπίσουμε. Τι είναι αυτό;  -Κάνεις δήλωση;  -Όχι, δεν κάνω δήλωση. –Φώναξε ‘‘Ζήτω η Μεγάλη Ελλάδα!’‘ –Δε φωνάζω. –Δεν είσαι για τη Μεγάλη Ελλάδα; – Όχι δεν είμαι για την Μεγάλη Ελλάδα, όπως εσείς την εννοείται… Έπεφτε η νύχτα, άκουγες ουρλιαχτά και έβλεπες ομάδες σαν να ήταν αγέλες λύκων, που χύνονταν μέσα στα αντίσκηνα, βαράγανε όπου ήταν δυνατό να βαρέσουνε, άφηναν αλαφιασμένους ανθρώπους, ξανάφευγαν και σε λίγο ξανάρχονταν πάλι. Το μακρονήσι ήταν μια εφιαλτική δοκιμασία. Δεν ξέρω μήπως ήταν και ένα παγκόσμιο πείραμα, για τα όρια της αντοχής, της ανθρώπινης συνείδησης. Να έχεις μπροστά σου 3.000 ανθρώπους και αυτούς τους 3.000 ανθρώπους να τους μετατρέψεις από ανθρώπους μιας ορισμένης αντίληψης και να τους κάνεις να γίνουνε θηρία, να γίνουνε λύκοι…’‘
(Λεωνίδας Κύρκος, απόσπασμα από συνέντευξη στην εκπομπή ‘‘Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα’‘) 

[1] Παπαδημητρίου Ι. Δέσποινα, Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων: η            συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967, Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλας, 2006, σελ 15
[2] Κατηφόρης Γιώργης,  Η νομοθεσία των Βαρβάρων: Δοκίμια, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, σελ 64, 65
[3] Παπαδημητρίου Ι. Δέσποινα, Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων: η            συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967, Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλας, 2006, σελ 207
[4] Παπαδημητρίου Ι. Δέσποινα, Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων: η            συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967, Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλας, 2006, σελ 209
[5]  Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 54
[6]  CloseDavid, Ελλάδα1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 50
[7] Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 48, 55
[8] Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 57
[9] Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 52
[10] Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 62
[11] Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 55
[12]  Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 56
[13] Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 50, 51
[14]  Close, David, Ελλάδα 1945-2004: πολιτική, κοινωνία, οικονομία, Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2006, σελ 58
[15] Μελετόπουλος Η. Μελέτης, Δεξιό Κράτος 1949-1967, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, σελ 13
[16] Βερναρδάκης  Χ. – Μαύρης  Γ., Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, Αθήνα, Εξάντας, Ανατύπωση, 2012, σελ 171-172
[17] Βερναρδάκης  Χ. – Μαύρης  Γ., Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, Αθήνα, Εξάντας, Ανατύπωση, 2012, σελ 173
[18] Μελετόπουλος Η. Μελέτης, Δεξιό Κράτος 1949-1967, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, σελ 11-12
[19] Παπαδημητρίου Ι. Δέσποινα, Από τον λαό των νομιμοφρόνων στο έθνος των εθνικοφρόνων: η            συντηρητική σκέψη στην Ελλάδα 1922-1967, Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλας, 2006, σελ 233
[20] Βερναρδάκης  Χ. – Μαύρης  Γ., Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, Αθήνα, Εξάντας, Ανατύπωση, 2012, σελ 169
[21] Βερναρδάκης  Χ. – Μαύρης  Γ., Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, Αθήνα, Εξάντας, Ανατύπωση, 2012, σελ 183
[22] Βερναρδάκης  Χ. – Μαύρης  Γ., Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, Αθήνα, Εξάντας, Ανατύπωση, 2012, σελ 184, 185
[23] Βερναρδάκης  Χ. – Μαύρης  Γ., Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, Αθήνα, Εξάντας, Ανατύπωση, 2012, σελ 354

Διαβάστε περισσότερα

Η επέτειος είναι η αφορμή φίλε μου.

Έλα στην διαδήλωση κοίτα στα μάτια  τον διπλανό σου.
Στα μάτια όχι στο σημαιάκι η την κονκάρδα και πες του:
«Δεν πάει άλλο  αδερφέ ! έλα να το τραβήξουμε  μέχρι τέρμα».
Διαφορετικά μείνε με το κοντάρι της σημαίας σου και βάλτο στον κώλο σου, αφού έτσι κι αλλιώς η διάλυση του λαού σε αντίπαλα τεταρτημόρια εκεί θα μας πάει.

του Γιάννη Αθανασιάδη
Το πανηγυράκι του πολυτεχνείου σχόλασε μαζί με τους επετειολάγνους  lifestyle νεολαίους – επαναστάτες  και την γερουσία με τα παράσημα του «πολίτμπιρο των αντιστασιακών», κρεμασμένα μέχρι τα ’ρχίδια τους .
«Ήρθα να πάρω λίγη επανάσταση με γύρο και τζατζίκι … Α! και ένα βιβλίο του Κοέλιο από τους πάγκους για κουλτούρα».
Έτσι είναι δυστυχώς.
Η γενιά του πολυτεχνείου ευνούχισε γλυκά, με κοφτερό νυστέρι από βόλεμα, μίζα και δημοσιοϋπαλληλίκι τα παιδιά της.
(Οι πραγματικοί αγωνιστές έμειναν ανώνυμοι και ταπεινοί στο περιθώριο της ιστορίας).
Τώρα θα σβήσουν και τα τελευταία κεράκια μαζί με Δαμανάκιους και Ανδρουλάκιους λόγους, ενώ παραπίσω θα μείνουν κάτι άσχετοι ασφαλίτες για να συνεχίσουν τις επετειακές ανταλλαγές μολότοφ και κρότου λάμψης με τα μανιοκαταθλιπτικά παιδιά των ΜΑΤ.
Παρ όλα αυτά, πρέπει να είμαστε όλοι στην πορεία!
Τώρα θα μου πεις ποιος ο λόγος να βρεθώ εκεί;
Η αφορμή φίλε μου, η αφορμή … Καμία σχέση με την αιτία.
Το αγοράκι που έπαιζε τον αντιστασιακό με το σουβλάκι, είναι τώρα γονιός και άνεργος.
Η γκομενίτσα που στην πορεία τσίριζε «μπάτσοι γουρούνια δολοφόνοι» και μετά γύριζε σπίτι, αφού περνούσε μια βόλτα από τον Hondos για να φορτώσει μια τσάντα με καλλυντικά, είναι τώρα στο ταμείο του σουπερμάρκετ  και την πηδάνε για 370€ μηνιάτικο, που δεν φτάνουν ούτε για τις κομπρέσες στον πιασμένο αυχένα και τη μέση, απ το ξεκώλιασμα  στη δουλειά.
Ο πασοκοσυνδικάλας που έτρεχε στην πορεία με τη ντουντούκα στα μπλοκ της ΑΔΕΔY για μια προαγωγή, είναι τώρα ξεδοντιασμένος με μια  σύνταξη  κομμένη και δεν του φτάνει για εκείνες τις  εμφυτεύσεις, ( είναι βλέπεις και ο γιος που γύρισε σπίτι μια και δεν τα ‘βγαζε πέρα, μα τρέχει και εκείνο το δάνειο…).
Η αφορμή φίλε μου, η αφορμή …
Η αφορμή να σπάσει ο διάολος το ποδάρι του και η μάζα να γίνει λαός !
Λαός που συνειδητοποιεί την δύναμή του και τα σπάει όλα. Που μαθαίνει να διεκδικεί δυναμικά. Που αντιλαμβάνεται  το χαλάρωμα του σφιγκτήρα που παθαίνουν όλοι αυτοί οι γλοιώδεις των εδράνων, μόλις νιώσουν την καυτή του ανάσα.
Δεν υπάρχει ελευθερία χωρίς υποκείμενο, ούτε ιδέες, ούτε αξίες.
Η αφορμή φίλε μου, η αφορμή …
Η αφορμή για να οδηγηθεί η ιστορία από την ανάγκη.
Να πάρει ο λαός τα πράγματα στα χέρια του.
Να βγάλει απ τα σπλάχνα του ηγέτες κι όχι σωτήρες.
Φτάνει πια με τους σωτήρες!
Να πάνε να γαμηθούν οι σωτήρες ΟΛΟΙ! Εθνικοί – Ταξικοί – θρησκευτικοί – οικονομικοί – στρατιωτικοί  ΟΛΟΙ!!!
Έχουν πείσει τους λαούς ότι η πολιτική είναι μόνο για τους ειδικούς, τους αρίστους, τους σοφούς, κι ο λαός  μετρά  τα ντοκτορά, του Γιωργάκη, του Σαμαρά του Βενιζέλου και λέει «μα δεν μπορεί τόσα κιλά χαρτούρα με Χάρβαρντ, Κέιμπριτζ, Γέιλ . Σίγουρα είναι ικανοί ηγέτες»
Κακομοίρηδες! Τα ΜΜΕ σας ταΐζουν την μαλακία με τις κουτάλες.
Έλα στην διαδήλωση κοίτα στα μάτια  τον διπλανό σου.
Στα μάτια όχι στο σημαιάκι η την κονκάρδα και πες του:
«Δεν πάει άλλο  αδερφέ ! έλα να το τραβήξουμε  μέχρι τέρμα».
Διαφορετικά μείνε με το κοντάρι της σημαίας σου και βάλτο στον κώλο σου, αφού έτσι κι αλλιώς η διάλυση του λαού σε αντίπαλα τεταρτημόρια εκεί θα μας πάει.
Ήταν την Πέμπτη , τη δεύτερη νύχτα , όταν αρκετοί από μας ανακαλύψαμε την αίθουσα τελετών της πρυτανείας στο κεντρικό κτίριο της Αρχιτεκτονικής. Εκεί είχε παχύ χαλί στο δάπεδο πολύ ωραίο για ύπνο. Στο κέντρο της αίθουσας ένα πιάνο. Στη μέση της νύχτας προς το ξημέρωμα ήλθε ο Μαρκόπουλος. Του ζητήσαμε να παίξει στο πιάνο. Έπιασε αυτό το τραγούδι. «Σβήστε ξεχάστε τις λέξεις μάνα πατέρα αδερφός αδερφή … και κείνος που σωπαίνει θα χαθεί θα χαθεί … παπαντοπ παπαντοπ ντοπ ντοπ» Αρχίσαμε όλοι να επαναλαμβάνουμε τα λόγια καθισμένοι γύρω του. Έμοιαζε με τη σκηνή από το πρόσφατο τότε «φράουλες και αίμα» με το τραγούδι του Λένον και το ρεφραίν «all we are saying please give peace a chance» Είχαμε δει την ταινία όλοι μας και είχαμε επηρεαστεί.
Το συγκεκριμένο βίντεο αναπαριστά εκείνη τη νύχτα αλλά με μια διαφορά. Δεν φωνάζαμε τόσο πολύ και το λέγαμε σε πιο αργό τέμπο.

Ο δίσκος αυτός του Γιάννη Μαρκόπουλου είναι ένα μουσικό ιστόρημα που περιγράφει με μοναδικό τρόπο επιλεγμένες στιγμές της Ελληνικής ιστορίας από π.Χ. μέχρι το 1946.
Γράφτηκε το 1969, την περίοδο της Χούντας και λογοκρίθηκε. Στην επανέκδοσή του σε CD συμπληρώθηκαν και τα τραγούδια που είχαν αφαιρεθεί στην αρχική LP έκδοση. Θεωρείται σταθμός στην εργογραφία του συνθέτη, γιατί σηματοδοτεί την αρχή της συνεργασίας του με τον αξέχαστο Νίκο Ξυλούρη.
Το «Χρονικό» πραγματικά συντάραξε τον κόσμο τότε τόσο με τη μουσική του όσο και με τους ρωμαλέους και αλληγορικούς στίχους του. Έδωσε δύναμη στους φοιτητές και γενικότερα στους νέους ανθρώπους, να αγωνιστούν ενάντια στη δικτατορία. Στιχουργός ήτανε ο γνωστός κριτικός του θεάτρου Κώστας Γεωργουσόπουλος που υπέγραφε με το ψευδώνυμο Κ.Χ. Μύρης, για ευνοήτους λόγους.
Εκτός από τον αξεπέραστο Ξυλούρη, στο δίσκο τραγουδάει και η Μαρία Δημητριάδη, αλλά και ο ίδιος ο συνθέτης. Εκτός από τα κλασικά όργανα, ο συνθέτης χρησιμοποιεί Κρητική λύρα, Ηπειρώτικα κλαρίνα και Αιγαιοπελαγίτικο σαντούρι.
Πίσω από το «χρονικό», την αναφορά, δηλαδή, σε συγκεκριμένες στιγμές και εποχές της ελληνικής ιστορίας, σε μια δεύτερη ανάγνωση αναδύονται μηνύματα τα οποία λειτούργησαν συνθηματικά και ανατρεπτικά στο ακροατήριο της εποχής της επταετίας.
Ίσως η μεγάλη απήχηση που είχε το έργο να οφείλεται και σε αυτόν τον παράγοντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι στίχοι από το τραγούδι «π.Χ. (ο γίγαντας)» που αναφέρονται στο μύθο του Προμηθέα αλλά μπορούν να ερμηνευτούν και διαφορετικά: «γεμίσανε τα φυσερά λυτρωτικό αγέρα / κατέβηκεν ο γίγαντας μ’ ένα δαδί στο χέρι / έριξε φώτα στις σπηλιές…» και παρακάτω «πρωί πρωί τον πιάσανε τον γίγαντα και πάνε…». Όμοια π.χ. το τραγούδι 1940 και οι στίχοι «Πόσα χρόνια δίσεκτα μέσα σε μιαν ώρα / βάσταξες αδάκρυτη Μάνα Παναγιά / Πόσα βόλια σπείρανε, γιε μου, σε μιαν ώρα / και σε μαρμαρώσανε στην ξερολιθιά…» – «…μέρα αναστάσιμη κι ο λαός θα παίζει / τα πολλά τραγούδια του για την λευτεριά».
1. Πρώτο μέρος, Ορχήστρα
2. Ο γίγαντας (π.Χ.), Νίκος Ξυλούρης
3. Στους χρόνους της καταστροφής (1922), Μαρία Δημητριάδη
4. Στη Νέα Σμύρνη μια γριά, Νίκος Ξυλούρης
5. Αρχάγγελος, Μαρία Δημητριάδη
6. Πόσα χρόνια δίσεχτα, μέσα σε μιαν ώρα (1940), Νίκος Ξυλούρης
7. Ήταν ο τόπος μου βράχος και χώματα (1944), Νίκος Ξυλούρης
8. Ο γεροδάσκαλος, Μαρία Δημητριάδη
9. Καφενείον Η ΕΛΛΑΣ (1950), Μαρία Δημητριάδη
10. Το λιονταρόπουλο, Μαρία Δημητριάδη
11. Πώς να τραγουδήσω, Νίκος Ξυλούρης
12. Πρόζα, Κ.Χ. Μύρης
13. Μια νύχτα στα Μεσόγεια, Γιάννης Μαρκόπουλος
14. Σαν τέλειωσε ο πόλεμος (1945), Γιάννης Μαρκόπουλος
15. Τελευταίο μέρος, Ορχήστρα & Πλήθος

Διαβάστε περισσότερα

Οι οικογένειες που συνεργάζονταν με τη χούντα

Οι σχέσεις των οικογενειών Βαρδινογιάννη, Ωνάση, Λάτση, Νιάρχου, Μποδοσάκη, Γουλανδρή κ.α με τους δικτάτορες.
Δείτε το απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ ΦΑΣΙΣΜΟΣ Α.Ε
Τα ντοκιμαντέρ μας στηρίζονται αποκλειστικά σε εσένα. Είναι ο μοναδικός τρόπος να μπορούμε να μιλάμε με ονόματα.

http://info-war.gr/i-ikogenies-pou-synergazontan-me-t/

Διαβάστε περισσότερα

Εδώ Πολυτεχνείο!

 ΝΙΚΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

mpog@imerodromos.gr

facebook.com/mpogiopoulos

    Τι είναι το Πολυτεχνείο; Σίγουρα δεν είναι για όλους το ίδιο…
    Από τη μια μεριά υπάρχουν αυτοί που εμφανίζονται να το «τιμούν». Που το αξιοποίησαν σαν ένα πολύ καλό «διαβατήριο», το οποίο, αν και ληγμένο, το επιδεικνύουν χρόνια τώρα για να ανανεώνουν τη σκοροφαγωμένη καρτέλα με τα αγωνιστικά τους «ένσημα». Θεωρούν ότι έτσι αντιπαρέρχονται το παρόν τους, προτάσσοντας το παρελθόν τους αφού πρώτα το «έφτυσαν»…

    Είναι οι ίδιοι που κατά καιρούς πρωτοστάτησαν στη φιλολογία περί «απομυθοποίησης» του Πολυτεχνείου. Που επιχείρησαν να εξαγνίσουν το δικό τους «βόλεμα» με τις θεωρίες για «τη γενιά που κουράστηκε», με τα κηρύγματα για το «πάλιωμα» των συνθημάτων του Πολυτεχνείου.
    Είναι αυτοί που, αφού εξαργύρωσαν τη νιότη τους στα διάφορα πόστα του κράτους, τώρα ατενίζουν το τανκ που έριξε την πύλη, στρογγυλοκαθισμένοι στις καρέκλες των …«θινκ τανκς» της εξουσίας. Μιας εξουσίας, που το πρώτο «φιλολαϊκό» της προσωπείο το έβαλε ο Γκιζίκης, και που εδώ και τέσσερεις δεκαετίες, το υπηρετούν οι ίδιοι, αλλάζοντας τις μάσκες…

Αφίσα από το δυσεύρετο λεύκωμα του εικαστικού Γιώργου Φαρσακίδη για τον Νοέμβρη του ‘73

  Σ’ αυτή την ίδια πλευρά ανήκουν και εκείνοι που, αφού δεν καταφέρνουν να αποσιωπήσουν το Πολυτεχνείο, το συκοφαντούν και το διαστρεβλώνουν. Το θέλουν «αλλιώτικο» απ’ ό,τι ήταν. «Συρρικνωμένο», «άχρωμο» και «άοσμο».Ένα Πολυτεχνείο άλλοτε «εκσυγχρονισμένο», άλλοτε «επανιδρυμένο» και εσχάτως «μνημονιοποιημένο» (!), απαλλαγμένο, φυσικά, από τα βασικά του συνθήματα, τους στόχους του, την αναφορά στα αίτια που το γέννησαν.
    Θέλουν ένα Πολυτεχνείο στην προκρούστεια κλίνη των δικών τους συμβιβασμών. Υποταγμένο στα δικά τους μέτρα. Μια «μουσειακή εκδήλωση».Μια τυπική γιορτή επειδή «μερικά καλά παιδιά – οι φοιτητές – αγωνίστηκαν για την ελευθερία, και οι κακοί – οι στρατιωτικοί – τα σκότωσαν στο Πολυτεχνείο». Πέραν τούτου ουδέν. Ούτε ΝΑΤΟ, ούτε ΗΠΑ, ούτε αμερικανοκίνητη δικτατορία, τίποτα…

    Εδώ, στην όχθη των καπήλων και των καταχραστών θα βρείτε και τους υβριστές. Εκείνους που το πέρασμά τους από το Πολυτεχνείο το έκαναν καριέρα! Που είδαν στις κρατικές και υπουργικές Μερσεντές – που απέκτησαν προϊόντος του χρόνου – «το Πολυτεχνείο τώρα (να) δικαιώνεται»!!! Και που για να περισώσουν τη δική τους ξεφτίλα, πάσχισαν για δεκαετίες να ξεφτίσουν το Πολυτεχνείο, επιστρατεύοντας «αναρχικούς», «κλέφτες και αστυνόμους», «αγανακτισμένους πολίτες», κουκουλοφόρους, χαφιέδες, προβοκάτορες και στήνοντας για φόντο του Πολυτεχνείου μια κατασκευασμένη εικόνα «επεισοδίων», αστυνομοκρατίας και δακρυγόνων.
    Μεταξύ των οδηγών των ερπυστριοφόρων που ποδοπατούν τη μνήμη του Πολυτεχνείου δεν θα μπορούσε, φυσικά, να λείπει η μαυρίλα του χρυσαυγιτισμού.  Αυτά τα θρασίμια του «δεν υπήρξε νεκρός στο Πολυτεχνείο»!

    Από την άλλη πλευρά είναι όσοι δεν εννοούν να «σοφαντίσουν» τη μνήμη τους και να σβήσουν εκείνο το «Έξω οι ΗΠΑ – Έξω το ΝΑΤΟ» της πύλης κάτω από τις ερπύστριες. Που δε συμμορφώθηκαν ούτε με τα «ανήκομεν εις την Δύσιν»,ούτε με τα «ευχαριστούμε τις ΗΠΑ». Που το ιδεολογικό πρόσημο που απορρέει από το «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία – Εθνική Ανεξαρτησία» δεν το απαρνήθηκαν για κανένα πόστο. Δεν το μαγάρισαν αναζητώντας θώκους. Δεν το στέγνωσαν στον ιδεολογικό «αποχυμωτή». Δεν το μετέτρεψαν σε ενέχυρο των παρακλήσεών τους για τη θεσούλα μιας προεδρίας κάποιου κρατικού οργανισμού ή μιας καρέκλας στα Επιτροπάτα του «ανήκομεν εις την τρόικαν»…

    Το Πολυτεχνείο και η 17η του Νοέμβρη, για τους περισσότερους, για τις γενιές τις παλιότερες αλλά και τις γενιές που δεν έζησαν το «γύψο», είναι το ορόσημο. Εκείνο το βράδυ, εκείνες τις τρεις μέρες, εκείνες τις στιγμές, ο πρωτοκαπετάνιος Άρης κι ο Κολοκοτρώνης μαζί, ο ΕΛΑΣίτης και ο μαχητής της ΕΠΟΝ, η Ηλέκτρα με τη Λέλα Καραγιάννη και το κορίτσι της πύλης χέρι – χέρι με τον κλέφτη, τον αρματολό και της γυναίκες της Πίνδου, παρέδωσαν τη σκυτάλη των ανεκπλήρωτων ονείρων, των αδικαίωτων οραμάτων, των αιματοβαμμένων αγώνων σε κείνους που θα συνεχίζουν να κρατάνε τις σημαίες ψηλά.

Το Πολυτεχνείο είναι η ελπίδα και ο όρκος, ο πόθος και η υπόσχεση: Σ’ αυτόν τον τόπο, κόντρα στα εμπόδια, ενάντια στους «ΔουΝουΤοτσολιάδες» του ιμπεριαλισμού, κόντρα στους ντόπιους και ξένους «συνταγματάρχες» των «hedge funds», παρά τα «τάγματα εφόδου» της «νέας τάξης», όσες υποκλίσεις κι αν κάνουν όλοι όσοι φέρονται ή δηλώνουν ότι «είναι Αμερικανοί» ή ότι «είναι Γερμανοί» και πάντα… «φιλέλληνες», ό,τι κι αν κάνουν οι υποτακτικοί του «ευλογημένου μνημονίου», τελικά, σ’ αυτόν τον τόπο «θα κάνει ξαστεριά»!
Το Πολυτεχνείο, αδικαίωτο και ζωντανό, σε πείσμα όσων πέρασαν από το «εδώ Πολυτεχνείο» στο …«εδώ Πεντάγωνο» – «εδώ τρόικα» – «εδώ Μνημόνιο», μια μόνιμη Ερινύα για όσους πέρασαν από την όχθη των «ελεύθερων πολιορκημένων Ελλήνων» στην αντίπερα όχθη, των πολιορκητών και των «ελεύθερων σκοπευτών», θα συνεχίζει να ενσαρκώνει τις μνήμες του μέλλοντός μας.
Για μια Ελλάδα με ψωμί για το λαό της, με μόρφωση για τα παιδιά της, με εθνική ανεξαρτησία και λευτεριά.

Διαβάστε περισσότερα

6 ταινίες για το κραχ, την ανεργία και την άνοδο του φασισμού

Γιώργος Ρούσσος

Το 29ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 17 Νοεμβρίου, μέχρι και την Κυριακή 27 Νοεμβρίου. Σε πείσμα των δύσκολων καιρών, το μακροβιότερο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Αθήνας επιστρέφει για 29η συνεχή χρονιά. Το Tvxs.gr είναι και φέτος χορηγός επικοινωνίας και αρχή γενομένης από σήμερα θα σας μεταφέρουμε αναλυτικά τα νέα της διοργάνωσης, τις προτάσεις αλλά και τις κριτικές μας, για ένα φεστιβάλ που κατέχει δικαίως μία ιδιαίτερη θέση στα κινηματογραφικά τεκταινόμενα της πρωτεύουσας.

To 29o Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, υπόσχεται για φέτος ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα που θα ικανοποιήσει τους λάτρεις του ευρωπαϊκού κινηματογράφου αλλά και όσους αναζητούν (έμμεσες) κινηματογραφικές «συνδέσεις» της σημερινής κρίσης με την δριμεία οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 1929 στην Αμερική και εξαπλώθηκε στην συνέχεια στην Ευρώπη.
Το Αφιέρωμα τιτλοφορείται «Μέρες του ‘36» και οι ταινίες που συμπεριλαμβάνει προσφέρουν μια σφαιρική εικόνα της εποχής που σημαδεύτηκε από το κραχ, την ανεργία και την σταδιακή άνοδο του φασισμού, με αποκορύφωμα τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο το 1936 και βέβαια την δικτατορία του Μεταξά στην Ελλάδα. Θα προβληθούν οι ταινίες:

• Μοντέρνοι καιροί (1936) του Τσάρλι Τσάπλιν
• Η ζωή είναι δική μας  (1936) του Ζαν Ρενουάρ
• Πεθαίνοντας στην Μαδρίτη (1963) του Φρεντερίκ Ροσίφ
• Viva la Muerte (1971) του Φερνάντο Αραμπάλ
• Μέρες του ‘36 (1972) του Θόδωρου Αγγελόπουλου
• Το πνεύμα του μελισσιού (1973) του Βίκτορ Ερίθε

Πρόκειται για εμβληματικές ταινίες από την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ανάμεσά τους, οι «Μοντέρνοι Καιροί» του Τσάρλι Τσάπλιν που διαδραματίζεται στην περίοδο του μεγάλου οικονομικού κραχ του 1929 απεικονίζοντας τις συνθήκες ανεργίας και εξαθλίωσης των εργαζομένων.


Αλλά και στην ταινία «Η ζωή είναι δική μας» του Ζαν Ρενουάρ, όπου ο σκηνοθέτης περιγράφει γλαφυρά την εικόνα της Γαλλίας της δεκαετίας του ’30 και του Λαϊκού Μετώπου, μέσα από ιστορίες ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με την ανεργία, την φτώχεια, την οικονομική κρίση και όλα τα κοινωνικά προβλήματα  σε μια εποχή που ο φασισμός είχε αρχίσει να εξαπλώνεται επικίνδυνα στην Ευρώπη.


Τρεις ταινίες προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο το δράμα των Ισπανών επί Εμφυλίου. Το ντοκιμαντέρ «Πεθαίνοντας στην Μαδρίτη» του Γάλλου, Φρεντερίκ Ροσίφ αποτελεί ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο: ο θάνατος του Λόρκα, οι Διεθνείς Ταξιαρχίες, η μάχη της Μαδρίτης, η Γκουέρνικα... όλα συμπεριλαμβάνονται στο συγκεκριμένο, αξιόλογο έργο.
Το οικογενειακό δράμα «Viva La Muerte» του Φερνάντο Αραμπάλ, είναι ιδωμένο υπό το πρίσμα ενός παιδιού που προσπαθεί να αντιληφθεί τις κοσμογονικές αλλαγές από τον πόλεμο:  ο κομμουνιστής πατέρας του είναι αιχμάλωτος του Φράνκο ενώ η θρησκευόμενη μητέρα του βλέπει με συμπάθεια τους φασίστες.

Ένα παιδί πρωταγωνιστεί, αν και σε εντελώς διαφορετικό κλίμα, στο «Πνεύμα του Μελισσιού» του Βίκτωρ Ερίθε: ένα εξάχρονο κοριτσάκι συναντά έναν κρυμμένο πληγωμένο αντάρτη προς το τέλος του ισπανικού εμφύλιου, και του προσφέρει ρούχα και τροφή. Η ταινία ισορροπεί ανάμεσα στο παραμύθι και το ρεαλισμό, τον τρόμο και την ποίηση.




Το Αφιέρωμα δανείστηκε βέβαια το όνομά του από τις «Μέρες του ‘36» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Η ταινία, δεύτερη μεγάλου μήκους του μεγάλου Έλληνα δημιουργού και γυρισμένη κατά την περίοδο της δικτατορίας του 1967, διερευνά τους πολιτικούς μηχανισμούς που οδήγησαν στην καταπίεση και τους διωγμούς του φασιστικού καθεστώτος της δικτατορίας του Μεταξά, το 1936.

29ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου

 

Το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου,  με εμπνευστή και - επί 29 συναπτά έτη - καλλιτεχνικό διευθυντή του, τον Νίνο Φένεκ Μικελίδη, ετοιμάζεται πυρετωδώς να υποδεχτεί και φέτος τους φίλους του κινηματογράφου. Πιστό στο πνεύμα του, το Πανόραμα συνεχίζει να αναδεικνύει τον ευρωπαϊκό, αλλά και τον ελληνικό κινηματογράφο, σύγχρονο αλλά και παλαιότερο, χωρίς να παραγνωρίζει κινηματογραφίες από τον υπόλοιπο κόσμο.
Από τις 17 έως τις 27 Νοεμβρίου, το "Τριανόν" (17-23/11) και η "Ααβόρα" (17-27/11), θα φιλοξενήσουν αφιερώματα σε σημαντικούς Έλληνες και ξένους δημιουργούς, αβαν πρεμιέρ πολυαναμενόμενων ταινιών, εκδηλώσεις-έκπληξη, συζητήσεις, master-classes και προβολές μικρού μήκους ταινιών σπουδαστών κινηματογραφικών σχολών.
Η φετινή διοργάνωση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων κι ένα ειδικό αφιέρωμα για τα 40 χρόνια της Πανελλήνιας  Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου και βέβαια, όπως κάθε χρόνο, το Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ στο οποίο θα συμμετάσχουν 11 ευρωπαϊκές ταινίες που δεν έχουν αγοραστεί από Έλληνες διανομείς.

Διαβάστε περισσότερα

«Πες το σε κάποιον που εμπιστεύεσαι»: To video κατά της σεξουαλικής κακοποίησης που πρέπει να δει κάθε παιδί

Με σκληρό, αλλά συνάμα πλήρως κατανοητό τρόπο, στο βίντεο μιλά ένα μικρό κοριτσάκι, το οποίο –μαζί με τον αδερφό της- πέφτει θύμα παιδεραστίας μέσα στο ίδιο της το σπίτι.

Η  μικρή εξηγεί όχι μόνο πώς την προσέγγισε ο θύτης, αλλά -κυρίως- τι έκανε εκείνη στη συνέχεια.

 Δείτε το βίντεο εδώ

Δείτε το βίντεο μεταγλωττισμένο στα ελληνικά εδώ.


Το βίντεο απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 9 ετών, αλλά και στους γονείς τους, προκειμένου να ενημερώσει ότι παιδόφιλοι μπορεί να είναι ακόμα και άτομα εμπιστοσύνης της οικογένειας. Βασικός στόχος του είναι να παροτρύνει τα παιδιά να μην επιτρέπουν σε κανέναν να τα αγγίζει σε σημεία που καλύπτονται από το εσώρουχό τους, αλλά και να μιλούν σε άτομα που εμπιστεύονται για οτιδήποτε τα κάνει να νιώθουν άβολα.
Πηγή: babyradio.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΑΓΙΟΥΜΤΖΗΣ 1904-1971

ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΑΓΙΟΥΜΤΖΗΣ

Ο τραγουδιστής του ρεμπέτικου

Η ξακουστή «Τετράς του Πειραιώς», Μάρκος Βαμβακάρης, Ανέστης Δελιάς (όρθιοι), Στράτος Παγιουμτζής, Γιώργος Μπάτης,(καθιστοί)

Ο Στράτος Παγιουμτζής γεννήθηκε στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας το 1904. Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννησή του και 33 χρόνια (16/11/1971) από τότε που «έσβησε» τραγουδώντας στη Νέα Υόρκη. Πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή ήρθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Από παιδί μπήκε στο μεροκάματο: αρχικά ψαράς κι έπειτα «γεμιτζής», δηλαδή βαρκάρης, που μετέφερε τρόφιμα και άλλα εφόδια στα καράβια που άραζαν «αρόδο» έξω απ' το λιμάνι.Το μεγάλο πάθος του Στράτου ήταν το τραγούδι. Οπου κι αν βρισκόταν, στη θάλασσα, στην αγορά, στην ταβέρνα, μόλις ερχόταν στα μεράκια άρχιζε το τραγούδι. Γρήγορα γνωρίστηκε με την Πειραιώτικη παρέα του ρεμπέτικου. Μαζί με τους Μάρκο Βαμβακάρη, Ανέστη Δελιά και Γιώργο Μπάτη έφτιαξαν την πρώτη αμιγώς μπουζουξίδικη λαϊκή ορχήστρα. Ηταν η «Τετράς του Πειραιώς», ονομασία που οφείλεται μάλλον στον «ανεκδιήγητο» Μπάτη, που συνήθιζε τους καθαρευουσιάνικους, αλλά και ξενικούς (Ζορζ Μπατέ!) όρους, σνομπάροντας τους «αριστοκράτες».
Το 1934 η κομπανία πρωτοεμφανίζεται στη μάντρα του Σαραντόπουλου, στην Ανάσταση του Πειραιά και γνωρίζει πολύ μεγάλη επιτυχία. Στην κομπανία τραγουδούν όλοι, όμως ο Στράτος είναι ο βασικός τραγουδιστής. Ο τζουράς ή μπαγλαμάς, που συνήθως κρατάει, είναι περισσότερο επειδή στα λαϊκά πάλκα όλοι έπρεπε να παίζουν, ενώ ουσιαστικά ο ρόλος του ως οργανοπαίκτη ήταν σχεδόν ανύπαρκτος (όπως αφηγείται η Αγγέλα Παπάζογλου, στη Σμύρνη ανέβαιναν στο πάλκο τραγουδιστές χωρίς να κρατούν όργανο. Αντίθετα, στον Πειραιά, για όποιον δεν κρατούσε όργανο έλεγαν: «Αυτόν για νταή τον έχουν;»).
Ο Στράτος του ρεμπέτικου
Την ίδια χρονιά ο Μάρκος ετοιμάζεται να ηχογραφήσει τον πρώτο του δίσκο (πρώτη παρουσία μπουζουξή στην ελληνική δισκογραφία). Ο Μάρκος πηγαίνει στην εταιρία για να παίξει τα τραγούδια του, αλλά όχι και να τα τραγουδήσει (πίστευε ότι δεν έχει καλή φωνή!), αφού στην κομπανία βασικός τραγουδιστής ήταν ο Στράτος. Ομως ο Σπύρος Περιστέρης, ο μαέστρος της εταιρίας, επιμένει να είναι ο Μάρκος ο ερμηνευτής των τραγουδιών του. Ετσι δημιουργείται το εξής παράδοξο: Στο λαϊκό πάλκο τα τραγούδια του Μάρκου να ερμηνεύονται - και - από το Στράτο, ενώ στη δισκογραφία τα ερμηνεύει ο Μάρκος μόνος του. Θα περάσουν σχεδόν τρία χρόνια μέχρι να ηχογραφήσει ο Στράτος τραγούδι του Συριανού φίλου του!Ξεχωριστός ερμηνευτής
Σχεδόν παράλληλα με τον Μάρκο, ξεκινάει τη δισκογραφία και ο Γιώργος Μπάτης. Ηχογραφεί πρώτα το «Μπάτης ο δερβίσης» και ετοιμάζεται να ηχογραφήσει το «Ζεϊμπεκάνο σπανιόλο». Η κομπανία προβάρει το τραγούδι, ο Μπάτης όμως δεν μπορεί να τραγουδήσει. Ετσι το τραγούδι ηχογραφείται με τη φωνή του Στράτου και μάλιστα στον πολύ ψηλό τόνο που είχαν προβάρει για τον Μπάτη! Στη δεύτερη στροφή του τραγουδιού αναφέρεται και το παρατσούκλι του Στράτου που θα τον ακολουθήσει σε όλη του τη ζωή:
«Ηταν ο Μπάτης και ο Αρτέμης
και ο Στράτος ο "τεμπέλης"».
Ακολουθούν κι άλλα τραγούδια με τον Γιώργο Μπάτη («Οι σφουγγαράδες», «Μάγκες καραβοτσακισμένοι») και το 1936 ο Στράτος τραγουδά σε δίσκους τραγούδια και του τέταρτου της παρέας, του Ανέστη Δελιά («Μάγκες πιάστε τα βουνά», «Τον άντρα σου και μένα» κ.ά.). Επίσης ηχογραφεί περίφημους μανέδες με μοναδικό προσωπικό εκφραστικό στιλ, αλλά και με στιχάκια που κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα για αιώνες, στοιχεία που συχνά «δένουν» τους ανατολίτικους μικρασιάτικους μανέδες με το δημοτικό μας τραγούδι.
Με τους Μιχάλη Γενίτσαρη, Γιώργο Ζαμπέτα, Βαγγέλη Περπινιάδη (δεύτερος από αριστερά ο Στράτος)
«Ανοίξετε τα μνήματα, τα κόκαλα σκορπίστενα δούμε αν τον πλούσιο απ' το φτωχό γνωρίστε»
(Παρόμοιο δίστιχο αναφέρεται πέντε αιώνες πριν στο βυζαντινό «Αλφάβητο»: «Εύρε μνημείο ανοιχτό και ανατάραξέ το...», βλέπε Νέαρχου Γεωργιάδη: «Ο Ακρίτας που έγινε ρεμπέτης»).
Τα τρία - τέσσερα πρώτα χρόνια της δισκογραφίας των Πειραιωτών ο Στράτος συμμετέχει στις περισσότερες ηχογραφήσεις, ακόμα κι όταν δεν τραγουδάει. Σε πολλά απ' τα πρώτα τραγούδια του Μάρκου παίζει μπαγλαμά ή ποτηράκια, ενώ δεκάδες είναι οι δίσκοι όπου η φωνή του χαιρετίζει τους συμμετέχοντες στην ηχογράφηση («Γεια σου Μάρκο με τις ζωντανές σου τις πενιές σου», «Γεια σου Σπύρο μου με το μπουζουκάκι σου»). Καμιά φορά χαιρετίζει και τον εαυτό του! («Γεια σου και σένα ρε Στράτο με τον τζουρά σου»). Δεν επρόκειτο για πράξη ματαιοδοξίας. Ηταν ο πιο απλός και ταυτόχρονα ο πιο άμεσος τρόπος κατοχύρωσης των δικαιωμάτων του ρεμπέτη, η ατράνταχτη απόδειξη του «εγώ παίζω εδώ».
Συνεργασίες με μεγάλους ρεμπέτες δημιουργούς
Στα μέσα της δεκαετίας του '30 η φωνή του Στράτου Παγιουμτζή είναι ήδη μύθος. Από τότε αναφέρεται μόνο με το μικρό του όνομα, ακόμα και σε ετικέτες δίσκων. Το 1935 τον χρησιμοποιεί ως ερμηνευτή ο Βαγγέλης Παπάζογλου («Σαν εγύριζα απ' την Πύλο») και από το 1937 και άλλοι μεγάλοι Μικρασιάτες δημιουργοί: Ο Παναγιώτης Τούντας («Περσεφόνη μου γλυκιά», «Είν' ευτυχής ο άνθρωπος» κ.ά.), ο Κώστας Σκαρβέλης («Σε γελάσανε», «Ο κόσμος πλούτη λαχταρά» κ.ά.) και ο Σπύρος Περιστέρης («Θαλασσινό μεράκι», «Για σένα μαυρομάτα μου» κ.ά.).
Το 1938 ο Στράτος πάει στην εταιρία τον πιτσιρικά μπουζουξή Μανώλη Χιώτη. Θα του τραγουδήσει μάλιστα το δεύτερο τραγούδι του («Δε λες το ναι και συ») και θα τον οδηγήσει στη συνεργασία με τον Δημήτρη Γκόγκο («Μπαγιαντέρα»). Ο Στράτος τραγούδησε μερικά απ' τα καλύτερα τραγούδια του «Μπαγιαντέρα» («Γυρνώ σαν Νυχτερίδα» με μπουζούκι τον Χιώτη, «Χατζηκυριάκειο» με μπουζούκι τον Βασίλη Τσιτσάνη κ.ά.).
Με τον Τσιτσάνη γνωρίστηκε μερικούς μήνες νωρίτερα, ξεκινώντας μαζί του μια πολύχρονη συνεργασία. Δεκάδες πασίγνωστα τραγούδια του Τσιτσάνη πρωτοηχογραφήθηκαν με τη φωνή του Στράτου Παγιουμτζή, κάτι που δεν είναι καθόλου άσχετο με την επιτυχία τους.
Μετά την Κατοχή, όταν οι δισκογραφικές εταιρίες ξανανοίγουν, ο Στράτος συνεχίζει τη συνεργασία του με τους παλιότερους λαϊκούς δημιουργούς (Μάρκο, Τσιτσάνη, Χιώτη κλπ.) και με τους πιο αξιόλογους νέους, όπως ο Απόστολος Καλδάρας («Πάνω σ' ένα βράχο»), ο Γιώργος Μητσάκης («Μάγκας βγήκε για σεργιάνι») κ.ά. Θα συνεχίσει στη δισκογραφία ως τα μέσα της δεκαετίας του '50.
Ο Στράτος ήταν ένας αγαθός λαϊκός τύπος. Πλακατζής, φωνακλάς και αθυρόστομος, πράγμα που ενοχλούσε τους «καθώς πρέπει» τύπους των εταιριών, που δεν ήθελαν να τον βλέπουν ούτε ...ζωγραφιστό! Εκτός αυτού, ο Στράτος αντιπροσώπευε τη γενιά του γνήσιου πειραιώτικου ρεμπέτικου. Ετσι, όταν γύρω στο '55 οι εταιρίες «ξεφορτώνονται» τους παλιούς, ο Στράτος (μαζί με τους Μάρκο και Χατζηχρήστο) είναι απ' τα πρώτα θύματα. Κρίμα κι άδικο, καθώς ο Στράτος βρίσκεται στην καλύτερη ίσως στιγμή της καριέρας του.
Το 1960, όταν ο Μάρκος επανέρχεται στη δισκογραφία με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, τότε επανέρχεται και ο Στράτος μέσω του φίλου του, Γιώργου Ζαμπέτα. Ο Ζαμπέτας, εκμεταλλευόμενος την «πέραση» που είχε στις εταιρίες, ξαναβάζει τον Στράτο στα στούντιο με προπολεμικά ρεμπέτικα του Χατζηχρήστου, του Τσιτσάνη και άλλων παλιών. Κάνοντας «επίδειξη δύναμης» στις εταιρίες, τον βάζει να πει και ένα μανέ (το περίφημο «Μινόρε του Στράτου»), πράγμα αδιανόητο για την εποχή.
Εκτός απ' τη δισκογραφία, ο Στράτος επανέρχεται στα λαϊκά πάλκα, όπου δούλευε ασταμάτητα απ' το 1934 έως το 1955. Ετσι, τη δεκαετία του '60 θα ξαναδουλέψει με τον - επί 40 σχεδόν χρόνια - φίλο και συνεργάτη του Μάρκο Βαμβακάρη, με τον Γιώργο Λαύκα και άλλους λαϊκούς δημιουργούς.
Τον Οκτώβρη του 1971 κατάφερε να βγάλει διαβατήριο (μετά από πολλά «ζόρια», καθώς το 1937 είχε συλληφθεί για χρήση χασίς και πήγε εξορία) και να πάει στη Νέα Υόρκη. Δούλεψε στη «Σπηλιά» όπου αποθεωνόταν απ' τους ομογενείς. Στις 16 Νοέμβρη, βεβαρημένος απ' τη μεγάλη συγκίνηση και την υπερένταση, «έσβησε» πάνω στο πάλκο. Για να τον γυρίσουν στην πατρίδα και να τον κηδέψουν, χρειάστηκε να γίνει έρανος (!!!) από παλιούς φίλους και συνεργάτες του (τα έξοδα της κηδείας τα πλήρωσε ο Ζαμπέτας), αφού - όπως οι περισσότεροι παλιοί ρεμπέτες έτσι και ο Στράτος - έκανε πολλούς πλούσιους, ενώ ο ίδιος ήταν πάντα άφραγκος.
Η προσφορά του Στράτου είναι αναμφισβήτητα μεγάλη. Πολλοί δημιουργοί αναδείχτηκαν μέσα απ' τη φωνή του, ενώ σε κάποιους άνοιξε τις πόρτες της δισκογραφίας. Τραγούδησε πολλές εκατοντάδες τραγούδια σε δίσκους, τα περισσότερα από κάθε άλλο λαϊκό τραγουδιστή. Υπάρχουν και αρκετά τραγούδια όπου αναφέρεται και ως δημιουργός, πράγμα που μπορεί να ισχύει για τους στίχους, αλλά είναι απίθανο να ισχύει και για τη σύνθεση, αφού είναι γνωστό πως ο Στράτος δεν έγραφε μουσική και μάλλον πρόκειται για «τραγούδια - δώρα» απ' τους δημιουργούς που τους βοήθησε να καταξιωθούν. Οι μεγάλοι λαϊκοί δημιουργοί τον χαρακτήριζαν σαν το μεγαλύτερο τραγουδιστή της κλασικής εποχής του ρεμπέτικου, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «στο λαιμό του είχε φωλιές από αηδόνια».

ΠΗΓΗ

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 4/1/2004
ΑΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ

Διαβάστε περισσότερα