Η αξέχαστη ηθοποιός μας Τζένη Καρέζη

Το καθηλωτικό βλέμμα του ελληνικού κινηματογράφου!

Κάθε εισαγωγή για την πολυαγαπημένη ηθοποιό περιττεύει, καθώς αποτέλεσε έναν από τους στιβαρούς πυλώνες του ελληνικού σινεμά, σηκώνοντας στις πλάτες της ταινίες και ταινίες.

Τόνοι μελάνης έχουν αφιερωθεί στο έργο και τη ζωή της, κάνοντας όλες τις απόπειρες αναφοράς στο ποια ήταν η Καρέζη ανέξοδες: την ξέρουμε όλοι από τα φιλμ που αγαπήσαμε.

Φινετσάτη και ναζιάρα υποκριτικά, ήταν στην εκτός οθόνης ζωή της δυναμική και μαχητικότατη, μια σωστή καλλιτέχνιδα δηλαδή, ένας άνθρωπος της εποχής της που αναμείχθηκε στα κοινά και άφησε το στίγμα της σε ό,τι καταπιάστηκε.

Μια σταρ ιδιαιτέρως προσιτή, η Τζένη Καρέζη παραμένει από τις χαρακτηριστικότερες πρωταγωνίστριες της εθνικής μας κινηματογραφίας, μια κούκλα που είχε ταλέντο, φινέτσα και υποκριτικά χαρίσματα από τα λίγα…

Πρώτα χρόνια

Η Ευγενία Καρπούζη γεννιέται στην Αθήνα στις 12 Ιανουαρίου 1932 (ή 1934, κατά άλλες πηγές), μέσα σε οικογένεια εκπαιδευτικών: ο πατέρας της ήταν γυμνασιάρχης και η μητέρα της δασκάλα. Η φαμίλια μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη λίγο αργότερα, όπου και θα περάσει η Καρέζη τα παιδικά της χρόνια, φοιτώντας στην ελληνογαλλική σχολή της Θεσσαλονίκης και αργότερα της Αθήνας, μέσα στο συντηρητικό περιβάλλον του σχολείου των καλογραιών.

Το κορίτσι ανακαλύπτει από νωρίς την κλήση της στην υποκριτική και ανεβαίνει πρόωρα στο σανίδι, ήδη από τις σχολικές παραστάσεις της ελληνογαλλικής, ενώ αργότερα θα φτιάξει τον δικό της παιδικό θίασο! Όταν ωστόσο ανακοινώνει στον αυστηρών αρχών πατέρα της την απόφασή της να ακολουθήσει το επάγγελμα της θεατρίνας, η οικογενειακή θαλπωρή γίνεται σμπαράλια: ο πατέρας αρνείται σθεναρά και όταν η Καρέζη θα κάνει τελικά αυτό που αποφάσισε, εκείνος εξοργισμένος εγκαταλείπει τη γυναίκα του (που συμφωνούσε με την καριέρα της θεατρίνας) και δεν ξαναμιλά ποτέ στις δυο τους («σκληρό γυμνασιάρχη, τρυφερή δασκάλα», θα χαρακτηρίσει η ίδια σε συνέντευξή της τους γονείς της).

Μέσα στο τραγικό αυτό οικογενειακό πλαίσιο θα εγγραφεί η αξέχαστη πρωταγωνίστρια στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, από όπου θα αποφοιτήσει το 1954 με επαίνους, έχοντας ήδη ερμηνεύσει ρόλους σε θεατρικές εταιρίες των Αθηνών όντας ακόμα σπουδάστρια δραματικής. Στα έδρανα της σχολής θα γνωρίσει την άλλη μεγάλη πρωταγωνίστριά μας, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, και οι δύο κοπέλες θα συνδεθούν με φιλία καρδιακή (που το μάρκετινγκ της εποχής και ο σκανδαλοθηρικός Τύπος θα μετέτρεπαν σε σκληροπυρηνική κόντρα!). Η Καρέζη είχε μάλιστα την τύχη να χριστεί αμέσως πρωταγωνίστρια, ερμηνεύοντας κλασικούς ρόλους δίπλα στα μεγάλα ονόματα του ελληνικού θεάτρου της περιόδου…

Η Καρέζη θεατρίνα

Πριν προλάβει καλά-καλά να πάρει το πολυπόθητο χαρτί από το Εθνικό Θέατρο, η Καρέζη εμφανίστηκε στη σκηνή του Θεάτρου Κοτοπούλη δίπλα στη μεγάλη πρωταγωνίστρια, τον Αλέξη Μινωτή αλλά και τη Μελίνα Μερκούρη, κρατώντας σύντομα σημαντικούς και αργότερα πρωταγωνιστικούς ρόλους δίπλα στα ιερά τέρατα του ελληνικού θεάτρου.

Σταθερή συνεργάτιδα του θιάσου της Κοτοπούλη αλλά και του Εθνικού Θεάτρου στα επόμενα χρόνια, η Καρέζη θα ερμηνεύσει στο σανίδι κλασικό ρεπερτόριο αλλά και σύγχρονα έργα, παίζοντας από Σέξπιρ και Ίψεν μέχρι και Αριστοφάνη. Το 1963 ανέλαβε μια νέα πρωτοβουλία στη ζωή της, τη δημιουργία του δικού της θιάσου, κρατώντας έτσι πέρα από τον ρόλο του ηθοποιού και εκείνον τον θεατρικού επιχειρηματία: ήταν πράγματι η νεαρότερη θιασάρχισσα των Αθηνών!

Ανεβάζει με την ίδια αμείωτη επιτυχία μια σειρά από έργα του ελληνικού ρεπερτορίου, την ίδια στιγμή που δοκιμάζει τις δυνάμεις της και στην τραγωδία, αφήνοντας εποχή σε μια σειρά από αρχαιοελληνικές τραγωδίες και κωμωδίες. Η Καρέζη συνεργάστηκε με όλους τους κορυφαίους ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου, τόσο ως θιασάρχισσα όσο και ως ηθοποιός.

Τελευταία της θεατρική παράσταση ήταν το νεοελληνικό έργο «Διαμάντια και μπλουζ» της Λούλας Αναγνωστάκη…

Δουλειές στο σινεμά

Η Τζένη Καρέζη θα κοσμήσει τον ελληνικό κινηματογράφο ήδη από τα πρώτα χρόνια της ως επαγγελματίας ηθοποιός. Κι έτσι το 1955 θα τη βρει να παίρνει μέρος στην πρώτη της ταινία, το «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο», λάμποντας πλέον και στο μεγάλο πανί.


Ακολουθούν ταινίες «βροχή», με την Καρέζη να τρέχει και να μην προλαβαίνει τις δουλειές: το πρωί γυρίσματα στον κινηματογράφο, το απόγευμα πρόβες και το βράδυ θέατρο. Ό,τι αγγίζει μάλιστα, είναι προορισμένο να γίνει επιτυχία.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει ακόμα και σήμερα, τόσες δεκαετίες αργότερα, τις κλασικές ταινίες «Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος» (1960), «Δεσποινίς διευθυντής» (1964), «Κόκκινα φανάρια» (1963) και «Λόλα»; Η Τζένη Καρέζη θα αφήσει τη σφραγίδα της σε περισσότερες από 30 ταινίες, από τις οποίες ξεχωρίζουν τα φιλμ «Η νύφη το ’σκασε« (1962), «Τζένη-Τζένη» (1966), «Ένας ιππότης για τη Βασούλα» (1968), »Μια γυναίκα στην αντίσταση» (1970) κ.λπ.


Παρά την πρωτοφανή επιτυχία της, η Καρέζη παραμένει προσιτή και απλή, ένας σωστός στρατιώτης της τέχνης. Μένει μάλιστα με τη μητέρα και τους θείους της σε διαμέρισμα της Κυψέλης (πριν παντρευτεί) και κρατείται μακριά από βεντετισμούς και θεατρινίστικες αστειότητες…

Προσωπική ζωή και θάνατος

Η Τζένη Καρέζη παντρεύτηκε με τον Ζάχο Χατζηφωτίου στις 7 Μαΐου 1962, σε έναν επεισοδιακό γάμο στη Φιλοθέη, όπου οι φανατικοί θαυμαστές της βρέθηκαν να της σκίζουν κομμάτια από το νυφικό!

Η γαμήλια ένωση δεν στέριωσε όμως και το ζευγάρι χώρισε 5 χρόνια αργότερα. Και τότε, τον Αύγουστο του 1968, γνώρισε τον ηθοποιό Κώστα Καζάκο στα γυρίσματα του «Κονσέρτου για πυροβόλα», με τον έρωτα να είναι κεραυνοβόλος και τους δυο τους να περνούν σύντομα τα σκαλιά της εκκλησίας.

Οι δυο τους απέκτησαν έναν γιο, τον επίσης ηθοποιό Κωνσταντίνο Καζάκο, και παρέμεινε ο ένας στο πλευρό του άλλου μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος…


Το πολιτικοποιημένο ζευγάρι των πρωταγωνιστών θα κάνει μάλιστα και σοβαρό αντιδικτατορικό αγώνα, μέσα από ανατρεπτικές παραστάσεις που περνούσαν πλήθος αντιχουντικών μηνυμάτων κάτω από τη μύτη της λογοκρισίας. Όπως η μνημειώδης παράσταση του 1973 «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με το αλληγορικό έργο να γίνεται σύνθημα στο στόμα των φοιτητών και να φέρνει Καρέζη και Καζάκο για περισσότερο από έναν μήνα στα μπουντρούμια της ΕΑΤ-ΕΣΑ. «Ναι, μπορώ να ξανακάνω φυλακή. Αν χρειαστεί, μπορώ να ξαναπάω» ψιθυρίζει η πάντα πολιτικοποιημένη και μαχητική αριστερή Καρέζη, η οποία από το 1974 εντάχθηκε επισήμως στις γραμμές του ΚΚΕ.

Χτυπημένη από την επάρατο νόσο, η Καρέζη έδωσε τον άνισο αγώνα για 4 χρόνια πριν φύγει από τη ζωή στις 27 Ιουλίου 1992. Δύο μήνες μάλιστα πριν από τον θάνατό της, τον Μάιο του 1992, η μεγάλη πρωταγωνίστρια θα συγκινήσει για μια τελευταία φορά τον κόσμο με την ανοιχτή επιστολή που στέλνει στον Τύπο, μια ύστατη κραυγή για ζωή: «Θέλω να ζω με τους δικούς μου. Θέλω να κάνω τη λατρεμένη μου δουλειά. Θέλω να προσφέρω. Να αγαπώ και να με αγαπούν. Δεν χάνονται αυτά. Δεν πρέπει να χαθούν. Δεν θέλω να χαθούν. Και πάντα θα ελπίζω».

Η σορός της αλησμόνητης ηθοποιού τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών πριν ενταφιαστεί στο Α' Νεκροταφείο δημοσία δαπάνη. Ο μύθος της όμως δεν έχει σβήσει καθώς οι θρύλοι είναι διαχρονικοί και δεν τελειώνουν όταν φύγουν από τη ζωή.

Κατά τις επιθυμίες της, τη χρονιά του θανάτου της ιδρύθηκε το ίδρυμα Τζένη Καρέζη, με σκοπό την παρηγορητική αγωγή των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο και χρόνιες καταληκτικές νόσους και τη με κάθε τρόπο ανακούφισή τους από τον πόνο…

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθένας το δίκιο του

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

Ολοι βρίσκουν το δίκιο τους κάποια στιγμή. Ακόμα και ο κ. Γ. Παπανδρέου, εισηγητής του παραμυθητικού δόγματος «λεφτά υπάρχουν»: αν δεν υπήρχαν λεφτά, πώς θα είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό 1,5 δισ. μόνο την περίοδο 2010-2014, με έξοδα αποστολής πληρωμένα από 5.260 δημόσιους υπαλλήλους; Δικαιώνεται επίσης ο κ. Πάγκαλος, εισηγητής του καταβροχθιστικού δόγματος «μαζί τα φάγαμε»: αν όχι όλοι, αρκετοί από τους τυχερούς 5.260 έχουν κάθε λόγο να θεωρούν εαυτόν κάτοικο του Παγκαλιστάν-Φαγιστάν. Βρήκαν όμως το δίκιο τους και οι εισηγητές του σαξεσ-στορικού δόγματος, που επέμεναν ότι από εξαγωγές πάμε καλύτερα, άρα γενικώς πάμε καλά: η εξαγωγή ευρώ είναι κάπως ιδιότυπη, αλλά ας μην τα θέλουμε όλα δικά μας. Ας μη θέλουμε λ.χ. και στις αραχνιασμένες λίστες τύπου Λαγκάρντ την ερευνητική όρεξη και ταχύτητα που επιδεικνύεται στην περίπτωση των 5.260. Δεν μπορούμε ν’ αφήνουμε τον πασαένα να χαλάει την πιάτσα στέλνοντας λεφτά στο εξωτερικό, λες κι έγινε ίσος κι όμοιος ξαφνικά με τους λαμπερούς ευπατρίδες που το κάνουν αυτό τόσα χρόνια, αδιάφοροι για τα βάσανα της πατρίδας τους. Και όχι απλώς αδιάφοροι, αλλά και κήρυκες του «κοινωνικού χρέους για θυσίες»…

Οι μισοί εξαγωγείς είναι εκπαιδευτικοί και οι υπόλοιποι υπάλληλοι των υπουργείων Υγείας, Αμυνας, Οικονομικών, Υποδομών, καθώς και των ΟΤΑ. Τι σημαίνει αυτό; Οτι δεν επιτρέπονται ιδιαίτεροι πανηγυρισμοί στην πλευρά των συγκυβερνώντων κομμάτων. Διότι από τα σπλάχνα τους ήταν οι επικεφαλής των υπουργείων αυτών όλα τα περασμένα χρόνια. Και μάλλον οι ίδιοι και οι επιτελείς τους, γραμματείς, διευθυντές, τμηματάρχες κ.ο.κ., δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους (την ελεγκτική π.χ.), αν κάποιοι υπάλληλοι των υπουργείων τους πλούτισαν προσφέροντας έκνομες «υπηρεσίες». Και για να καταλάβουμε κι εμείς οι φτωχοί και μη εξαγωγείς, έλεγχοι όπως ο τωρινός έπρεπε να γίνουν κατόπιν πιέσεων της τρόικας; Κάποιοι υπάλληλοι ήταν αγύρτες και πριν μπουν στο Δημόσιο. Αλλοι χάλασαν μπαίνοντας. Αν πάντως τόσοι εκπαιδευτικοί θησαύρισαν, μήπως μια τόση δα ευθύνη πέφτει και στους αλλεπάλληλους «Λοβέρδους» του υπουργείου Παιδείας, που «μεταρρύθμιση» τη «μεταρρύθμιση» διεύρυναν το βασίλειο της παραπαιδείας; Δεν είναι ευκαιρία να διατάξει άλλη μία ΕΔΕ ο νυν Λοβέρδος;

Διαβάστε περισσότερα

Παρακολουθήσεις: Οι κρυφοί τρόποι με τους οποίους μας ελέγχουν

Θεωρείτε ότι δεν παρακολουθήστε; Ο ειδικός σε θέματα ασφάλειας Bruce Schneier υπογραμμίζει και προειδοποιεί ότι παρακολουθούμαστε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι θα νομίζαμε.

Πολλοί όταν σκέφτονται για το ενδεχόμενο της κυβερνητικής παρακολούθησης και της παρακολούθησης από επιχειρήσεις, αναφέρουν ότι δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν, επειδή δεν έχουν τίποτα να κρύψουν.. Η απάντηση του Schneier είναι η εξής: «Τους ρωτάω για το ύψος του μισθού τους, και δεν μου απαντάνε.. Τους ρωτάω πολύ προσωπικές λεπτομέρειες και δεν μου απαντούν.. Η απάντηση ότι «δεν έχω τίποτα να κρύψω» είναι ένα «ανόητο σχόλιο».

Ακόμη χειρότερα, η καθημερινή μας συμπεριφορά παρακολουθείται με τρόπους που δεν μπορούμε καν να συνειδητοποιήσουμε – και αυτές οι λεπτομέρειες, καθώς και πολλές ακόμη είναι διαθέσιμες σε όλους – και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή εναντίον μας…

Ο Schneier, που μίλησε στο Συνέδριο του BBC με Θεματική «Οι Ιδέες που θα Αλλάξουν τον Κόσμο του Μέλλοντος» (σ.σ. pentapostagma.gr – Future’s World-Changing Ideas) στις 21 Οκτωβρίου, βοήθησε τον δημοσιογράφο Glenn Greenwald να αναλύσει τα απόρρητα έγγραφα της NSA που παρέδωσε ο Edward Snowden.

Σχεδόν οτιδήποτε κάνουμε στις μέρες, όλες μας οι ενέργειες μπορούν να παρακολουθηθούν, επισημαίνει ο Schneier. «Οτιδήποτε κάνουμε χρειαζόμαστε υπολογιστή. Γνωρίζετε ότι το Kindle παρακολουθεί πόσο γρήγορα διαβάζετε, έτσι δεν είναι; Ό,τι κάνετε στο διαδίκτυο, στο (έξυπνο) κινητό σας τηλέφωνο, ο,τι και αν κάνετε που αφορά οποιοδήποτε σύστημα πληρωμών».

Ως παράδειγμα της παρακολούθησης της καθημερινής ζωής εκτός διαδικτύου, ο Schneier αναφέρθηκε σε πράγματα τόσο απλά όσο τα δεδομένα των επιβατών ταξί που μπορούν εύκολα να οδηγήσουν στην αποκάλυψη των προσωπικών στοιχείων του επιβάτη, αν συνδυαστούν με τα δεδομένα της τοποθεσίας. Εν γένει, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλες μας οι κινήσεις παρακολουθούνται. Αυτό το γεγονός είναι ολοφάνερο στο Λονδίνο, όπου τα δεδομένα χρήσης των δημόσιων ποδηλάτων έγιναν δημόσια διαθέσιμα, ενώ οι μετακινήσεις των ποδηλατών μπορούσαν εύκολα να επαληθευθούν μέσω του Google maps.

Εξελιγμένες εφαρμογές των έξυπνων τηλεφώνων νέας γενιάς έχουν πλέον την ικανότητα να δημιουργούν λεπτομερείς φωτογραφίες, όχι μόνο της τοποθεσίας που βρισκόμαστε, αλλά και του περιβάλλοντος αυτής. Μία εφαρμογή με ονομασία CarSafe έχει την ικανότητα «εκμάθησης» των οδηγικών συνηθειών των χρηστών μέσω της ερμηνείας των δεδομένων από τις δύο κάμερες που βρίσκονται στα σύγχρονα και εξελιγμένα κινητά τηλέφωνα.

Ο Schneier υπέδειξε επίσης στο συνέδριο ότι πολλοί από τους πύργους κινητής τηλεφωνίας στην περιοχή που κατοικούμε δεν έχουν εγκατασταθεί από τον πάροχο του τηλεπικοινωνιακού δικτύου, αλλά από κυβερνήσεις – τόσο εγχώριες όσο και διεθνείς – που προσπαθούν να εξακριβώσουν ποιος ακριβώς περνάει από κάποιο σημείο και τι σκοπεύει.

“Εάν η κυβέρνηση ανακοίνωνε ότι θα πρέπει να λάβετε μία συσκευή παρακολούθησης, τότε σίγουρα θα επαναστατούσατε», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Schneier. «Όμως η κυβέρνηση δεν χρειάζεται να κάνει μία τέτοια ανακοίνωση επειδή το πραγματοποιείτε ήδη με την δική σας θέληση, και απλώς αποκτούν ένα αντίγραφο αυτών των δεδομένων”.

Πηγή: pentapostagma.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μεσαίωνας αναβιώνει στην Βρετανία

Ομάδες πολιτών, κυνηγημένες από την αστυνομία και τους δικαστικούς κλητήρες, κάνουν κατάληψη σε εγκαταλελειμμένες φάρμες που ανήκουν στην Βασίλισσα, γύρω από το κάστρο του Ουΐνδσορ.

του George Monbiot

Το να είσαι νέος στην εποχή της χρεοκρατίας σημαίνει να είσαι αποκλεισμένος από παντού. Αποκλεισμένος από τα προνόμια που απολάμβαναν οι προηγούμενες γενηές, αποκλεισμένος από την εργασία, αποκλεισμένος από την ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο, αποκλεισμένος από το δικαίωμα να ορίζεις τον εαυτό σου.
Η σημερινή κατάσταση στην Βρετανία θυμίζει Μεσαίωνα, την εποχή της Μάγκνα Κάρτα που υποχρέωσε τον βασιλιά Ιωάννη να παραχωρήσει μερικές από τις εξουσίες του.
Ομάδες πολιτών, κυνηγημένες από την αστυνομία και τους δικαστικούς κλητήρες, κάνουν κατάληψη σε εγκαταλελειμμένες φάρμες που ανήκουν στην Βασίλισσα, γύρω από το κάστρο του Ουΐνδσορ.
Στην αρχή, η ομάδα αυτή, αποτελούμενη κυρίως από νέους, απόβλητους ανθρώπους, οι οποίοι (όπως οι επαναστάτες του 17^ου αιώνα) αυτοαποκαλούνται Diggers 2012, κατασκήνωσε σε ένα παλιό γήπεδο ράγκμπυ στην πανεπιστημιούπολη του πανεπιστημίου Brunel στο Ρουνιμέντε του Ουΐνδσορ, στις όχθες του Τάμεση. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα παλιών μεγάλων κτιρίων και σύγχρονων κατοικιών πνιγμένων στα αγριόχορτα, εγκαταλελειμμένο στο σύνολό του μυστηριωδώς σαν να το κτύπησε πανούκλα ή βόμβα νετρονίου.
Οι Diggers διώχτηκαν ξανά και κατέβηκαν τον λόφο μέσα στα δάση πίσω από την πανεπιστημιούπολη –ωθούμενοι, θάλεγε κανείς, από την αναπόδραστη δύναμη της ιστορίας, ακόμα πιο κοντά στο συμβολικό αυτό μέρος που επισφραγίστηκε η Μάγκνα Κάρτα πριν από 800 χρόνια σχεδόν.
Ο σκοπός τους είναι απλός: να απομακρυνθούν από την οικονομία των αγορών, να στεγασθούν, να καλλιεργήσουν την τροφή τους και να δημιουργήσουν μια κοινωνία στην εγκαταλελειμμένη γη. Η πραγματικότητα, όμως, είναι λιγότερο απλή. Μόλις κατέφθασαν, μια βροχερή ημέρα στις αρχές Ιουλίου, ένας «νταής» που εργαζόταν για την εταιρεία στην οποία ανήκει τώρα η γη, ήρθε γλιστρώντας μέσα στην λάσπη με το κοστούμι και τα δερμάτινα παπούτσια του με μια αστυνομική περίπολο, για να επιδώσει εντάλματα.
Ήδη είχαν καταστραφεί μία φορά τα φυτά που είχαν σπείρει οι «έποικοι». Μετά την επίσκεψη των αστυνομικών καταστράφηκαν για άλλη μια φορά. Αλλά η επαναλαμβανόμενη καταστροφή, οι προσαγωγές και οι συλλήψεις δεν τους είχαν αποθαρρύνει. Όπως είπε ένας από αυτούς, ο Gareth Newnham: «Αν πάμε στην φυλακή, μετά θα ξανάρθουμε… Δεν λέω ότι ο μόνος δρόμος είναι αυτός. Αλλά τουλάχιστον δημιουργούμε εδώ μια ευκαιρία για τους νέους ανθρώπους να βγουν από το σύστημα».
Το δικαίωμα στην στέγαση έχει αποκλειστεί. Οι ιδιοκτήτες ζητούν τόσο υψηλά ενοίκια που μόνο όσοι έχουν καλές δουλειές μπορούν να πληρώσουν. Η εργασία σημαίνει μια σειρά από αδιάφορες επαναλαμβανόμενες κινήσεις, τις οποίες κάνουν αναλώσιμοι εργαζόμενοι. Μέσα από την παγκοσμιοποίηση και την τυποποίηση, την ανεργία και την διάβρωση των συλλογικών συμβάσεων και της εργασιακής νομοθεσίας, οι μεγάλες επιχειρήσεις σήμερα ασκούν έναν έλεγχο στο εργατικό δυναμικό σχεδόν πρωτοφανή για την νεώτερη εποχή.
Το μέλλον για τους νέους είναι μια ζωή στο ενοίκιο, στα χρέη και στην ανασφάλεια. Μια τάξη εισοδηματιών κρατά τα παιδιά της Βρετανίας αιχμάλωτα. Όταν οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τέτοιες συνθήκες, ποιος μπορεί να τους κατηγορήσει που αναζητούν έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής;

Αλλά και οι εναλλακτικές λύσεις έχουν επίσης αποκλειστεί. Η γη –ακόμα και η εγκαταλελειμμένη- φυλάσσεται τόσο σκληρά όσο και η οικονομία. Η ιδιοκτησία της είναι συγκεντρωμένη στα χέρια λίγων, όσο σχεδόν την εποχή που συντάχθηκε η Μάγκνα Κάρτα. Αλλά σήμερα δεν υπάρχει το Charter of the Forest (το έγγραφο που επισυνάφθηκε στην Μάγκνα Κάρτα το 1217, κατοχυρώνοντας στους απλούς ανθρώπους το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τα βασιλικά κτήματα). Όπως εξήγησε ο Simon Moore, ένας διαβασμένος 27χρονος, «αυτοί που ελέγχουν την γη απολαμβάνουν πολλά οικονομικά και πολιτικά προνόμια. Η σχέση μεταξύ γης και δημοκρατίας είναι ισχυρή, κάτι που δεν έχει γίνει ευρέως αντιληπτό».
Όπως σημειώνει ο συντάκτης της Guardian, George Monbiot, «την ώρα που καθόμαστε στο ξύλινο σπίτι που είχαν φτιάξει οι Diggers, ακούγοντας έξω την βροχή να πέφτει, κατέρρεε στο βρετανικό κοινοβούλιο η τελευταία προσπάθεια μεταρρύθμισης της Βουλής των Λόρδων. Σχεδόν 800 χρόνια μετά την έγκριση της Μάγκνα Κάρτα, την εξουσία την ασκεί ακόμα μια μη αντιπροσωπευτική κάστα όπως αυτή του Βασιλέα Ιωάννη του Ακτήμονα και των φεουδαρχών τον 13^ο αιώνα. Ακόμα και στο Κοινοβούλιο, οι περισσότερες θέσεις είναι “καπαρωμένες” και ελέγχονται από εκείνους που χρηματοδοτούν τα μεγάλα κόμματα και επιβάλλουν τα όρια της πολιτικής δράσης».
Την άνοιξη, η βρετανική κυβέρνηση έβαλε έναν όρο (ρήτρα) σε έναν άσχετο νόμο τόσο καθυστερημένα ώστε να μην μπορεί να διαβουλευθεί σωστά στο Κοινοβούλιο, ο οποίος ποινικοποιούσε την κατάληψη εγκαταλελειμμένων κατοικιών στις πόλεις.
Το βρετανικό Κοινοβούλιο, στις τάξεις του οποίου οι γαιοκτήμονες διατηρούν υψηλό ποσοστό, ενέκρινε το μέτρο. Χιλιάδες άτομα που βρίσκονται στο ενοίκιο θα εκδιωχθούν τώρα, αφού τα επιδόματα στέγασης περικόπτονται πλέον. Ο συντάκτης του άρθρου θυμάται μια καρτ ποστάλ από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 με τον τίτλο «Η Βρετανία το 2020», η οποία απεικόνιζε την αστυνομία να περικυκλώνει μερικούς ταλαίπωρους λέγοντάς τους «συλλαμβάνεστε επειδή δεν διαθέτετε ούτε ενοικιάζετε ιδιοκτησία». Τότε φαινόταν αστείο, αλλά σήμερα δεν είναι πια.
Οι νεαροί άνδρες και γυναίκες που κατασκηνώνουν στο Ρουνιμέντε προσπαθούν να αναβιώσουν μια διαφορετική παράδοση, που έχει σχεδόν ξεχαστεί στην σημερινή εποχή των ληστρικών βαρόνων. Αναζητούν, μέσα από τα λόγια των Diggers του 1649, να κάνουν «την Γη ένα κοινό αγαθό για όλους … και όχι να διαφεντεύει ο ένας τον άλλον, αλλά να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον αφού γεννηθήκαμε ίσοι». Η παράδοση της αντίστασης, η διεκδίκηση της ανεξαρτησίας από τους νόμους που επινοούνται για να διαφυλάξουν την παράνομα αποκτημένη ιδιοκτησία των γαιοκτημόνων, προηγούνται και έπονται της Μάγκνα Κάρτα. Αλλά σήμερα, στην εποχή της λήθης, σχεδόν δεν υπάρχουν στην εθνική συνείδηση. Πώς θα καταφέρουμε να επιστρατεύσουμε όλες αυτές τις αξίες στον αγώνα για την δημοκρατία;
[Πηγή:  The Guardian]
[Επιμέλεια: PARTISAN.GR]

Διαβάστε περισσότερα

Φεντερίκο Φελίνι: Ένα παιδί ζωγραφίζει στο σελιλόιντ

Γιώργος Ρούσσος

Σαν σήμερα, 31 Οκτωβρίου 1993, έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης Φεντερίκο Φελίνι. Ένας δημιουργός που τόλμησε να δοκιμάσει πέρα από νόρμες και κανόνες, δημιουργώντας το δικό του μαγικό σύμπαν, αλλάζοντας για πάντα το μέλλον της 7ης Τέχνης. Του Γιώργου Ρούσσου

"Δεν είναι η δική μου μνήμη που κυριαρχεί στις ταινίες μου. Tο να πει κανείς ότι οι ταινίες μου είναι αυτοβιογραφικές, είναι μια αβασάνιστη κρίση, μια βιαστική ταξινόμηση. Έχω επινοήσει σχεδόν τα πάντα: παιδική ηλικία, προσωπικότητα, νοσταλγίες, όνειρα, αναμνήσεις, για την καθαρή απόλαυση του να μπορέσω να τις αφηγηθώ. Mε την έννοια του ανέκδοτου, της πραγματικής βιογραφίας, στις ταινίες μου δεν υπάρχει τίποτα. Aυτό που ξέρω είναι ότι επιθυμώ να αφηγηθώ. Πραγματικά, η αφήγηση είναι το μόνο παιχνίδι με το οποίο αξίζει να παίζει κανείς. Eίναι ένα παιχνίδι, που για μένα, για τη φαντασία μου, για τη φύση μου, έχει την δική του αναγκαιότητα." Φεντερίκο Φελίνι

Ο Φεντερίκο Φελίνι, γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1920 στο Ρίμινι της Ιταλίας. Όταν έγινε 12 ετών, το έσκασε από το σπίτι του για να ακολουθήσει ένα τσίρκο. Ίσως αυτό να εξηγεί και την αγάπη του για τους κλόουν που εμφανίζονται συχνά πυκνά στα έργα του.

Στα 17 του εγκατέλειψε την ηρεμία της επαρχιακής λουτρόπολης, στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε, για να πάει στη Ρώμη. Εκεί έζησε αρχικά σαν σκιτσογράφος και στη συνέχεια γράφοντας παρλάτες και σκετς για κομφερανσιέ και άλλους καλλιτέχνες του music hall. Το 1943, σε ηλικία 23 ετών, παντρεύτηκε την ηθοποιό Τζουλιέτα Μασίνα, πλάι στην οποία έζησε 50 χρόνια, μέχρι το θάνατο του στις 31 Οκτωβρίου του 1993.

Γεννημένος στο Ρίμινι της Ιταλίας, το 1920, ο Φελίνι παίρνει το βάπτισμα του πυρός στα κινηματογραφικά δρώμενα της εποχής δίπλα στον Ρομπέρτο Ροσελίνι. Συμμετέχει έτσι ουσιαστικά ως συν-σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη στη δημιουργία θεμελιωδών ταινιών του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού κινηματογράφου όπως το "Rome, Open City" του 1945, αλλά και το "Paisà" του 1946. H γνωριμία και η φιλία του αυτή με τον Ροσελίνι θα τον επηρεάσει σημαντικά στην μελλοντική του πορεία.

Το 1950 μαζί με τον Alberto Lattuada σκηνοθετεί το "Variety Lights" και δύο χρόνια μετά ο Φελίνι, παρουσιάζει την πρώτη ταινία την οποία σκηνοθετεί αποκλειστικά ο ίδιος. Ο λόγος για το, "Λευκός Σεΐχης" (Sceicco Bianco) του 1952. 

Tο φιλμ, παρουσιάζει ένα ζευγάρι από την επαρχία, την Βάντα και τον Ιβάν, που καταφθάνουν στη Ρώμη, για το γαμήλιο ταξίδι. Κι ενώ ο σχολαστικός Ιβάν, είναι εντελώς απορροφημένος με τις κονφορμιστικές του δραστηριότητες, η Βάντα επωφελείται της ευκαιρίας για να ψάξει τον Λευκό Σεΐχη. Τον λατρευτό πρωταγωνιστή δηλαδή, μιας σειράς φωτορομάντζων που δημοσιεύεται σ' ένα περιοδικό ευρείας κατανάλωσης.

Η αλήθεια είναι ότι το σκηνοθετικό αυτό ντεμπούτο του Φεντερίκο Φελίνι, κάθε άλλο παρά επιτυχημένο, χαρακτηρίστηκε. "Η απόπειρα του Φελίνι ως σκηνοθέτη είναι αναμφίβολα χωρίς ερέθισμα", είναι τα σχόλια των κριτικών της εποχής, με αποτέλεσμα η ταινία να αποσυρθεί απ' όλες σχεδόν τις αίθουσες μέσα σε λίγες μόνο ημέρες. Ανάμεσα στις αιτίες της ολοκληρωτικής αποτυχίας, προστίθεται και η αληθινή αντιπάθεια που ο ηθοποιός Alberto Sordi, προκαλούσε στο κοινό του κινηματογράφου της εποχής εκείνης.

Είναι κι αυτός ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Φελίνι, θέλοντας πάλι τον Sordi ως πρωταγωνιστή και στην επόμενη ταινία του, τους "Vitelloni", αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες στην πραγματοποίησή της. Όταν μάλιστα μετά από πολλές ατυχίες η ταινία φτάνει στο τέλος, το όνομα του Alberto Sordi συνεχίζει να αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα στη διανομή. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητο ν' αφαιρέσουν τ' όνομά του από τα προγράμματα καθώς και από τις πρώτες 50 κόπιες της ταινίας...

Oι χώροι του Φελίνι, δρόμοι, ηλιόλουστες πλατείες, μισοφωτισμένα νυχτερινά σοκάκια, συνοικιακά θέατρα, παλιές κινηματογραφικές αίθουσες, έρημες παραλίες, διαπερνούνται όλοι από την πνοή του φανταστικού. Είναι ακαθόριστοι, διφορούμενοι, θαρρείς στοιχειωμένοι. O Φελινικός κόσμος είναι μια πραγματική αυλή των θαυμάτων.

Βρισκόμαστε σε μια μικρή παραλιακή πόλη της Ρομάνια. Το καλοκαίρι κοντεύει να τελειώσει. Μια νεροποντή διακόπτει τη γιορτή όπου τελικά ο Ρικάρντο βρίσκει την ευκαιρία να επιδειχθεί σαν τραγουδιστής. Μέσα στην αναταραχή που ακολουθεί ανακαλύπτουν ότι η Σάντρα, αδερφή του Μοράλντο, είναι έγκυος από τον Φάουστο.

Οι γονείς συμφωνούν να επανορθώσουν με γάμο. Η μικρή πολιτεία ξαναπέφτει στην επαρχιακή μελαγχολία του χειμώνα. Αν και δεν είναι πια τόσο νέοι, οι φίλοι του Φάουστο περνούν τις μέρες τους άσκοπα, χαζεύοντας στα καφέ και κάνοντας παιδικά αστεία ενώ συντηρούνται από τις οικογένειές τους. Είναι "Τα Βουτυρόπαιδα" (Vitelloni)...

1952, και οι "Vitelloni" προβάλλονται στη Βενετία ακριβώς έναν χρόνο μετά τον "Λευκό Σεΐχη". Για τον Φελίνι, αυτή είναι η αληθινή και πρώτη, μεγάλη επιτυχία. Πως γεννήθηκε όμως αυτό το πολυβραβευμένο φιλμ;

Λοιπόν, η βασική ιστορία γράφτηκε μέσα σε 15 περίπου μέρες. Τα χειμωνιάτικα βράδια, οι περίπατοι στο τέλος του φθινοπώρου με τη θάλασσα κρυμμένη από την ομίχλη, τα βλακώδη και άγρια αστεία των φίλων, η μυθική προσμονή του καλοκαιριού, όλα αυτά δεν είναι παρά οι αναμνήσεις του Φεντερίκο από το Ρίμινι.

O Φελίνι υπήρξε ένας απόλυτος κινηματογραφικός δημιουργός. Mε το έργο του δεν απεικόνισε απλώς την πραγματικότητα, αλλά κατασκεύασε, με τα ίδια του τα χέρια, έναν φανταστικό κόσμο από σκιές και φως. Πνεύματα και φαντάσματα, σκιές κατοικημένες από υπάρξεις φυσιολογικές, αλλά ταυτόχρονα και φαντασιακές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί το "Λα Στράντα" (La Strada)του 1954.

Η αυλαία ανοίγει με τον Ζαμπανό (Anthony Quin), έναν τσιγγάνο που δίνει παραστάσεις στις πλατείες των χωριών. Πρωτόγονος και βίαιος, αγοράζει για λίγα χρήματα την αφελή αλλά και ευαίσθητη Tζελσομίνα (Giulietta Masina) από την φτωχή οικογένειά της. Μαζί πια, θα συνεχίσουν τη νομαδική ζωή τους.

Η ταινία δεν είναι παρά μια τεράστια, περιπλανώμενη και φανταστική γιορτή, που οδεύει στους σκονισμένους δρόμους, της απίθανα μοναχικής μιζέριας, καταλαμβάνοντας έτσι μια αδιάφορη και απολίτικη χώρα. Μοναδική στον ρόλο της η Τζουλιέτα Μασίνα, αποδεικνύει απλά γιατί δικαίως συγκαταλέγεται ανάμεσα στις σημαντικότερες ερμηνεύτριες της εποχής της.

Ακολουθούν το 1955 οι "Σκιές του Υποκόσμου" (Il Bidone). Πανούργοι και κακοντυμένοι απατεώνες, κάνουν εδώ την εμφάνιση τους. Αλλά σχεδόν πάντα τελειώνουν τις δουλειές τους αναίμακτα, λόγω δειλίας. Πορτρέτο αισχρών εγκληματιών, οι "Σκιές του Υποκόσμου" είναι μια ταινία "είδους", από αυτές που πάντα αρέσκεται να δημιουργεί ο Ιταλός σκηνοθέτης.

Φτάνουμε έτσι στις "Νύχτες της Καμπίρια" ("Le Notti di Cabiria") του 1957. Το σχέδιο αυτής της ταινίας ο Φεντερίκο το δούλευε πολύ καιρό. Η πρώτη ιδέα ανάγεται στο '47, όταν είχε προτείνει στον Ροσελίνι να γυρίσουν την ιστορία μιας πόρνης.

Για να γράψει το σενάριο, ο Φελίνι διεξάγει μια έρευνα στους χώρους που θα περιέγραφε η ταινία, ενώ προσκαλεί και τον Pier Paolo Pasolini να συνθέσει τους διαλόγους. Η Καμπίρια είναι μια φτωχή πόρνη, άδολη και εύθραυστη, που ποτέ στη ζωή της δεν υπήρξε τυχερή.

Ένας φίλος της προσπάθησε να την σκοτώσει για να βάλλει στο χέρι τα χρήματά της. Οι συναδέλφισσές της, την κοροϊδεύουν. Ένας γνωστός ηθοποιός την ταπεινώνει αφού την εξαπατά με την θρυλική ματαιοδοξία της επιτυχίας του. Ενώ στη διάρκεια μιας υστερικής θρησκευτικής τελετής, η Καμπίρια προσεύχεται να γίνει ένα θαύμα, ώστε να αλλάξει η μοίρα της και όλα να ξαναπάρουν το δρόμο τους.

Η οριστική κόπια της ταινίας προβάλλεται τον Μάρτη του '57 στο Φεστιβάλ των Καννών, όπου και σημειώνει μεγάλη επιτυχία, με την Τζουλιέτα Μασίνα να κερδίζει το βραβείο γυναικείας ερμηνείας. Την επόμενη χρόνια, στην τελετή των Όσκαρ, η ταινία θα αποσπάσει και το βραβείο Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

Ο Μαρτσέλο Ρουμπίνι είναι δημοσιογράφος και αρθρογραφεί σ' ένα έντυπο σκανδάλων, παρ' όλο που ελπίζει να μπορέσει κάποτε να γράψει πιο σοβαρά. Για επτά ημέρες κι άλλες τόσες νύχτες γίνεται ο ξεναγός σ' ένα ταξίδι της ζωής στη Ρώμη. Η "Γλυκιά Ζωή" (La Dolce Vita) κάνει πρεμιέρα στις Ιταλικές αίθουσες, τον Φεβρουάριο του 1960.

Η επιτυχία στο κοινό συμβαδίζει με τις πολεμικές. Στην πρώτη προβολή η ταινία γιουχάρεται και μερικοί αποδοκιμάζουν τον Φελίνι που (για κακή του τύχη) βρίσκεται στην αίθουσα. Οι κατηγορίες που του καταλογίζουν, αφορούν την ανηθικότητα που πιστεύουν ότι προωθεί η εν λόγω ταινία.

Το φιλμ προσβάλλεται από τα επίσημα όργανα της καθολικής εκκλησίας ενώ η υπόθεση φτάνει ακόμα και στη βουλή. Παρ' όλα αυτά η ταραχή των πολεμικών συντελεί στην τεράστια εμπορική επιτυχία της ταινίας, αλλά εμποδίζει μια σαφή κριτική ανάλυση, τουλάχιστον τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Νεολογισμοί, που ανθίστανται ακόμα, δείχνουν πόσο ο σκηνοθέτης επηρεάστηκε και επηρέασε τα Ιταλικά ήθη του μεταπολέμου. Ευγενείς θλιβερά παρατεταγμένοι στους ερειπωμένους πύργους τους, μυστικές εμφανίσεις, διανοουμενίστικες συγκεντρώσεις και πάει λέγοντας. Είναι ουσιαστικά ολόκληρη η Ιταλία του '50 που ανακαλείται, εδώ.

Με την αφελή επιθυμία της για ζωή, με την επιτηδευμένη ελαφρότητα που σήμερα μας φαίνεται παραμυθένια, με το γούστο στο καλό ντύσιμο, την ευχαρίστηση που προσφέρει ένα καθαρό ρούχο, ο περίπατος το βράδυ με το αυτοκίνητο, το χάζεμα κάτω από τις αναμμένες λάμπες του καφέ. Όλα αυτά, ο Φελίνι δεν τα εφηύρε, αλλά τα θυμήθηκε...

"Στοχασμός έντονα δημιουργικός με θέμα την αδυναμία της δημιουργίας" είναι τα πρώτα σχόλια που συνοδεύουν την επόμενη ταινία του Φεντερίκο Φελίνι. Ενώ χαρακτηριστικό παραμένει το γεγονός της επιλογής του τίτλου της. Στην καρτέλα που ο Ιταλός σκηνοθέτης κρατά τις σημειώσεις του, ανάμεσα στα συνηθισμένα του σκίτσα, είχε κακογραφεί ένα μεγάλο οκτώ και ½, γιατί ακριβώς εκείνο το σχέδιο ήταν το όγδοο και μισό φιλμ, κι έτσι λοιπόν έμεινε τελικά κι ως τίτλος.

Ο Γκουίντο Ανσέλμι είναι ένας γνωστός σκηνοθέτης που περνά μια περίοδο θεραπείας σε κάποια ιαματικά λουτρά. Στα όνειρά του συσσωρεύονται εφιάλτες, παιδικές μνήμες και αισθήματα ενοχής που πηγάζουν από μια καθολική παιδεία. Ετοιμάζει μια καινούργια ταινία και όπως είναι φυσικό σε τέτοιες περιπτώσεις, γύρω του στροβιλίζονται κάθε λογής άτομα που θα μπορούσαν να έχουν σχέση μ' αυτήν. Το "8 ½" προβάλλεται τον Φλεβάρη του 1963.

Πίσω βέβαια απ' όλα αυτά, βρίσκονται οι ονειρικές συνθέσεις του Nino Rota που θα 'πρεπε, αν μη τι άλλο, τουλάχιστον εδώ να τον θυμηθούμε. Γιατί η μουσική επένδυση με την οποία στόλισε το "8 ½", έμεινε από τις πλέον μνημειώδης.

Ο Nino Rota, συνθέτης της μουσικής όλων των ταινιών του Φελίνι από τους καιρούς του "Sceicco Bianco" ("Λευκός Σεΐχης") μέχρι την "Prova d' Orchestra" ("Πρόβα Ορχήστρας"), δημιούργησε και τα μουσικά "σχόλια" πολλών άλλων σκηνοθετών, όπως οι "Notti Bianche" (Λευκές Νύχτες"), "Rocco e i Suoi Fratelli" ("Ο Ρόκο και τ' αδέρφια του"), αλλά και ο "Gattopardo" ("Γατόπαρδος") του Luchino Visconti.

Είναι όμως σίγουρο, ότι το όνομά του μένει άρρηκτα δεμένο μ' αυτό του Φελίνι, καθώς υπέγραψε μερικά από τα πιο γνωστά μοτίβα, από το "La Strada" μέχρι το "8 ½". Μελωδίες που ξαναφέρνουν αίφνης, σαν νότα που δραπετεύει σιωπηλά, έναν κόσμο γεμάτο κλόουν, οξύθυμες καλόγριες, ανήσυχους κομπάρσους, ερειπωμένες τέντες τσίρκων κι ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί, μέσα από το πολυσύνθετο σύμπαν του Φεντερίκο Φελίνι

Διαβάστε περισσότερα

Βρέχει στη φτωχογειτονιά…

Σκόρπιες (;) σκέψεις:

    Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία ο αριθμός των ανθρώπων στις ΗΠΑ που ζουν κάτω από το επίσημο όριο φτώχειας ξεπέρασε τα 45 εκατομμύρια. Συγκριτικά με το 2008, το 2012 στις ΗΠΑ τα παιδιά που ζούσαν σε συνθήκες φτώχειας αυξήθηκαν κατά 1,7 εκατομμύρια και ξεπερνούν τα 24 εκατομμύρια. Από την έναρξη της κρίσης αύξηση της παιδικής φτώχειας καταγράφεται στις 34 από τις 50 Πολιτείες των ΗΠΑ. Τα στοιχεία αυτά, ενδεικτικά της δυστυχίας, του αποκλεισμού και της ταξικής εκμετάλλευσης που μεταφράζεται σε κοινωνική ανισότητα, παρατηρούνται παρά το γεγονός ότι οι στατιστικοί δείκτες μιλούν για «τροχιά ανάπτυξης» στην οποία βρίσκονται οι ΗΠΑ την τελευταία 4ετία. Επίσης και σύμφωνα με την έρευνα της ελβετικής τράπεζας UBS oι ΗΠΑ παραμένουν πάντως η χώρα με τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους στον πλανήτη.
    Φαίνεται, λοιπόν, ότι η «άλλη διαχείριση» της κρίσης, αυτή που ακολουθεί ο κ.Ομπάμα, δεν είναι λιγότερο κανιβαλική από εκείνη της κυρίας Μέρκελ. Που πάει να πει ότι είτε με «επεκτατική» είτε με «περιοριστική» πολιτική, είτε με «ανάπτυξη» των δεικτών και των κερδών (για τους λίγους), είτε με κρίση των δεικτών, οι φτωχοί γίνονται περισσότεροι - και φτωχότεροι - και οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι. Στον καλό μας καπιταλισμό, δηλαδή, ανεξαρτήτως διαχειριστικού «μοντέλου», όλα κινούνται σύμφωνα με τον γρανιτένιο νόμο: Είτε το αυγό πάει στην πέτρα είτε η πέτρα πάει στο αυγό, πάντα το αυγό την πληρώνει…  

***

    Όπως προκύπτει από την έκθεση του Ερευνητικού Κέντρου της UNICEF που δημοσιοποιήθηκε προχτές, η πολιτική που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα από το 2008 έχει επιφέρει στα νοικοκυριά τέτοια εισοδηματική βύθιση που αντιστοιχεί σε απώλεια 14 χρόνων εισοδηματικής προόδου. Την ίδια περίοδο τα λαϊκά στρώματα στην Ιρλανδία, στην Ισπανία αλλά και στο Λουξεμβούργο έχασαν 10 χρόνια. Στην Ισλανδία έχασαν 9 χρόνια. Στην Πορτογαλία, στην Ιταλία και στην Ουγγαρία έχασαν 8 χρόνια. Όσο για την Γερμανία, όπου τα εισοδήματα των 100 πλουσιότερων Γερμανών εκτινάχτηκαν πέρσι στο επίπεδο ρεκορ των 335 δισ. ευρώ, η έρευνα του Ινστιτούτου Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών WSI, διαπίστωσε ότι 18,9% των παιδιών στη Γερμανία, δηλαδή 2,4 εκατομμύρια παιδιά, απειλούνται από τη φτώχεια.
    Φαίνεται, λοιπόν, πως το να πίνεις το αίμα των πολλών προς χάρην των λίγων δεν σταματά στα Μνημόνια. Μπορεί να γίνεται και χωρίς Μνημόνια…

***

    Στην ΕΕ του «Μερκελισμού», ο «Ολαντισμός» - που υποτίθεται ότι οι τσακωμοί του με τον «Μερκελισμό» έχουν φιλολαϊκό πρόσημο -  επιβάλλει πρωτοφανή λιτότητα, καταθέτει προϋπολογισμό με περικοπές και ταυτόχρονα με δωράκια προς τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους της Γαλλίας ύψους 50 δισ. ευρώ. Στην Ιταλία, επίσης, ο άλλος αντίπαλος του «Μερκελισμού», ο «κεντροαριστερός» Ρέντζι, κατάργησε και τις τελευταίες διατάξεις στο εργατικό δίκαιο της χώρας που εμπόδιζαν την απελευθέρωση των απολύσεων και τα εκατομμύρια των Ιταλών που βγήκαν την περασμένη βδομάδα στους δρόμους τον κατήγγειλαν ως «εσωτερική τρόικα».
    Φαίνεται, λοιπόν, πως τα εγχωρίως λεγόμενα για τη συγκρότηση «φιλολαϊκών» συμμαχιών μέσα στην ΕΕ, που υποτίθεται θα συμβάλουν στην «αλλαγή της ακολουθούμενης πολιτικής σε Ελλάδα και Ευρώπη», έχουν τόση σχέση με την πραγματικότητα όση έχουν οι ψευδαισθήσεις και οι αυταπάτες.

***

    Στην Ελλάδα των 6,3 εκατομμυρίων ανθρώπων που (σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής) κινούνται στο λυκόφως του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας, αύριο Σάββατο, στις 12 το μεσημέρι,  με πρωτοβουλία του ΠΑΜΕ διοργανώνεται στο Σύνταγμα πανελλαδικό συλλαλητήριο ενάντια στην πολιτική της λιτότητας, της ανεργίας, της φτωχοποίησης, των χαρατσιών και της αναγωγής του «ψίχουλου» σε «εγγυημένο εισόδημα». Αποφάσεις συμμετοχής στο συλλαλητήριο έχουν πάρει πάνω από 940 Εργατικά Κέντρα, Ομοσπονδίες, Σωματεία και κοινωνικοί φορείς. Το εύρος της συμμετοχής είναι προφανές ότι ξεπερνά κατά πολύ την ακτίνα επιρροής του ΠΑΜΕ ή του ΚΚΕ. Εντούτοις δεν λείπουν τα γνωστά περί «καπελώματος» κλπ επειδή την πρωτοβουλία την πήρε το ΠΑΜΕ.
    Φαίνεται, λοιπόν, ότι επιβάλλεται να επανέλθουμε στην υπεράσπιση του αυτονοητου. Και εξηγούμαστε: Αραγε, το θέμα είναι ποιός πήρε την πρωτοβουλία (σσ: και ποιος δηλαδή θα μπορούσε να την πάρει, μήπως το «Ποτάμι» ή το ΠΑΣΟΚ, ή η ΝΔ) ή το αντικείμενο και το περιεχόμενο του συλλαλητηρίου;

***

    Με τούτα και με εκείνα επιστρέφουμε πάλι στους ποιητές μας. Σ’ αυτούς χρωστάμε περισσότερα απ’ όσα χρωστάμε στους δανειστές μας, όπως λέει κι ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Γυρίζουμε στον Τάσο Λειβαδίτη, που χτες συμπληρώθηκαν 26 χρόνια από το θάνατό του: «Πιστεύω σε κείνον που χτίζει, κι αγεροκρέμεται μες στον ουρανό (…), πιστεύω και στον ανθρωπάκο, στη γωνιά του δρόμου, που βγάζει το καπέλο του και χαιρετάει ταπεινά, την ώρα που οι άλλοι τον σκουντάν και τον χλευάζουν (…). Πιστεύω σε σας που κρατάτε ψηλά τις σημαίες και προχωράτε μες στον ενάντιο άνεμο, πιστεύω και σε σένα που σηκώνεις σα σημαία την καρδιά σου και προχωράς μες στο ενάντιο πλήθος (…)».
    Φαίνεται, λοιπόν, πως θέλει ακόμα πολλή δουλειά για να πάψει να «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» και στη «Δραπετσώνα»:

Διαβάστε περισσότερα

Το σχολείο της κοινότητας ή το εξωστρεφές σχολείο της κρίσης

Χαράλαμπος Μπαλτάς

Όλα ξεκινούν με μονόλογο:

«Δεν θα πούμε ότι ο περίπατος είναι αντιφασιστικός. Κάνετε προπαγάνδα ή θα θεωρηθεί έτσι. Θα τον πούμε εκδρομή. Θα πούμε ότι πήγατε εκδρομή. Και δεν θα σταθείτε στο δρόμο. Γιατί μπορεί  να σας απολύσουν οι γονείς. Αν σας δουν στο δρόμο, θα πουν ότι δεν κάνετε μάθημα και περπατάτε. Και θα πάτε σ’ όλους αυτούς τους σταθμούς; Είναι πολλοί. Οχτώ σταθμοί είναι πολλοί. Σε δύο θα πάτε. Και να κάθεστε εκεί να κάνετε το μάθημα. Να φαίνεται ότι κάνετε μάθημα. Διαφορετικά θα πουν ότι περπατούσατε στη γειτονιά. Κι όχι να καθίσετε κάπου. Απαγορεύεται. Θα σας δουν οι γονείς και θα σας απολύσουν.
Κι όχι στο καφενείο. Μου είπαν πως διαβάσατε την άλλη φορά ποίηση στο καφενείο. Πάτε τα παιδιά στο καφενείο; Σε είδαν οι γονείς; Ωχ, έχουν έτοιμη την απόλυση! Αλλά όχι, δεν το λέμε απόλυση. Το λέμε επιμόρφωση. Το σύστημα δεν απολύει. Επιμορφώνει. Εγώ, αν είχα το παιδί μου στο σχολείο δεν θα το πήγαινα στο καφενείο. Ποιος ξέρει ποιος πάει εκεί; Τέλος πάντων, θα πούμε ότι πήγατε εκδρομή. Το κείμενο το ετοιμάσατε; Στόχους, Σκοπούς για τον Σύμβουλο; Τι; Αυτό είναι το κείμενο που γράψατε; Αν το δει ο σύμβουλος θα διαφωνήσει. Δεν είναι αυτό κείμενο, πάρτε το πίσω για διόρθωση Άλλαξε αυτή τη λέξη. Όχι αντιφασιστικός περίπατος. Εκδρομή. Κανονικά δεν θα έπρεπε να βγείτε έξω. Αλλά, ας το σκεφτώ λίγο. Δύο σταθμούς; Συμφωνούμε; Εντάξει, βγείτε».
Και δεν τελειώνουν εκεί
Εκδρομή; Τι με έκανε να σκεφτώ τον Γιάνους Κόρτσακ[1] στην ταινία του Αντρέι Βάιντα, Η θυσία του Κόρτσακ (1990); Σ’ αυτή την εκδρομή στην ταινία ο περίπατος ήταν φασιστικός, γιατί τα παιδιά ήταν να πάνε στους φούρνους της Τρεμπλίνκα. Λέμε ότι θα πάμε εκδρομή στα παιδιά για να είναι χαρούμενα. Ο θάνατος, η κοινότητα, το σχολείο και η εκδρομή, όλα αυτά προστίθενται μαζί και μας κάνουν μια σχολική κοινότητα υπό διωγμό. Τι σκληρή έξοδος, όχι λυτρωτική όπως στη Βίβλο, αλλά Ελευθέρων Πολιορκημένων.  Ήταν έξοδος από το σχολείο, όπως έκαναν κάθε φορά για να πάνε να παίξουν. Μόνο που αυτή τη φορά ο Κόρτσακ, όταν είπε στα παιδιά ότι θα πάνε εκδρομή, εννοούσε κάτι άλλο. Εννοούσε να φορέσουν τα καλά τους  για να πάνε στον ουρανό. Όμως έγινε με τον Αλέξανδρο, τον μαθητή μας.
Αυτή ήταν μια μικρή αναδρομή στη ιστορία του ολοκαυτώματος. Το να βγαίνεις έξω από το σχολείο έχει την ιστορία του. Στα καθ’ ημάς έξοδος από το σχολείο είναι οι παιδαγωγικοί πειραματισμοί στις αρχές του αιώνα, κυρίως στα χωριά, κοντά στη φύση, το υπαίθριο σχολείο στο Πεδίο Άρεως,[2] τα μαθήματα στα βουνά από τους δασκάλους και τις δασκάλες μας του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και οι απεργίες, όπως αυτή των δασκάλων του 2006. Το μάθημα στα βουνά ήταν στη φύση, αντάρτικο, υπαίθριο και φιλότιμο από μέρους του εκπαιδευτικού, καθώς τα σχολεία είχαν καταστραφεί.[3] Τότε όμως, η κοινότητα με την παραδοσιακή της έννοια, ήταν ορατή. Σήμερα όμως, τι σημαίνει ένα σχολείο της κοινότητας [CommunitySchool];[4] Τι σημαίνει να βγούμε στην κοινότητα; Η απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα χρειάζεται επιστροφή στη θεωρία. Η κοινότητα καταρχήν δεν υφίσταται από μόνη της ως έννοια. Η διαδρομή από το σχολείο στις δομές της κοινότητας, μέσα από την αποσχολειοποίηση [deschooling][5] είναι αυτή που συμβάλλει στην παραγωγή της έννοιας της κοινότητας [Community]. Το σχολείο της κοινότητας σήμερα αντλεί το παρεχόμενό του από την αρχιτεκτονική, αλλά και το χώρο της Αγωγής Υγείας,[6] και ενώνει την κριτική με τη θεσμική παιδαγωγική. Η παραδοσιακή χρήση της κοινότητας στη χώρα μας αφορούσε την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως ήταν και το πνεύμα του ν. 1566/ 1985, για το σχολείο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, όμως τώρα, το πνεύμα του νόμου είναι ανενεργό. Το πνεύμα αυτό αφορά τη συλλογική δράση, τα αιτήματα, την αναγνώριση και την ικανότητα για ενδυνάμωση, μέσα και από τη στήριξη αδύναμων ομάδων.[7] Επίσης στο απώτερο παρελθόν η μαθητική κοινότητα αφορούσε στην αυτοδιοίκηση των παιδιών, το σχολικό συνεταιρισμό, τις μαθητικές εκλογές και τις πρωτοβουλίες των αντιπροσώπων των παιδιών στο σχολικό συμβούλιο. Αυτά τα δικαιώματα του παιδιού, τα αποκαλούμενα και δικαιώματα της ελευθερίας (άρθρα 12 – 17), σήμερα έχουν ατονήσει, καθώς πρυτανεύει η ασφάλεια. Και ασφάλεια σημαίνει εν πολλοίς να μένεις μέσα στο σχολείο. Αλλά μια πόρτα, όπως στο σχολείο των Καλαβρύτων, πάντα μας περιμένει.[8]

Η λογική των δικτύων

Η κοινότητα [Community] αποκτά το νόημά της επίσης μέσα από τα δίκτυα, υλικά και ψηφιακά. Αν τα υλικά δίκτυα χαρακτηρίζονται για τις θερμές και σταθερές σχέσεις τους, τα ψηφιακά χαρακτηρίζονται για τις ασθενείς σχέσεις τους. Η λογική των ψηφιακών δικτύων είναι διαφορετική από το σχολείο της κοινότητας, καθώς αυτό επιμένει στη «νήσο» από τα κτίρια και τους ελεύθερους χώρους, τις διαδρομές, την παιδαγωγική της αφής, τις πολλές κοινότητες, την οικειότητα, τις σθεναρές σχέσεις, την καθημερινότητα και την ‘παράλληλη’ κοινωνία. Η αποσχολειοποίηση [deschooling] και το σχολείο της κοινότητας εντάσσεται σ’ αυτό το πλαίσιο της λογικής των δικτύων που αντιτάσσεται στο σχολείο – φυλακή και συνδυάζει την αρχιτεκτονική με την Αγωγή Υγείας. Έτσι είναι σαφής η προτεραιότητα του υλικού χώρου και της αντίστοιχης χωρικής νοημοσύνης, έναντι της ψηφιακής αναπαράστασης του σχολείου μέσα  από τον υπολογιστή, όπως γίνεται με την λογική των δικτύων στον ψηφιακό κόσμο. Το ζήτημα του ανοιχτού προς τα μέσα σχολείου ή ανοιχτού προς τα έξω, είναι αυτό που σηματοδοτεί αυτόν το στοχασμό. Η κριτική στην ανοιχτότητα είναι ακόμη και σήμερα ισχυρή.[9] Η συσχέτιση του σχολείου της κοινότητας με άλλους χώρους είναι αυτό που αποκαλούμε ‘δίκτυα’ κι από αυτά αντλούμε μια κουλτούρα οριζοντιότητας, αντίστοιχη και με τις πολιτικές αναζητήσεις της φιλοσοφίας – ιδιαίτερα του Negri, του Ranciere και του Badiou. Για παράδειγμα, αν τα ψηλά κτίρια στο χώρο εκφράζουν τις οιδιπόδειες σχέσεις,[10] σχέσεις που συμβάλλουν στην υποτακτική πολιτική κουλτούρα, την εξέγερση ή τον θυμό, η λογική των δικτύων δεν είναι παρά μια εξημέρωση αυτού του θυμού, μια εκ νέου εφεύρεση των δημόσιων χώρων που τριγυρίζουν το σχολείο και βρίσκονται στις διαδρομές των παιδιών από το σπίτι στο σχολείο. Η υλική παραγωγή υποκειμενικότητας των Deleuze -Guattari, γίνεται με τον διάλογο των κατακόρυφων κτιρίων και των οριζόντιων επιπέδων, των οιδιπόδειων και των οριζόντιων επιφανειών, αυτών των αντί – οιδιπόδειων και των λείων επιφανειών, πάνω στις οποίες μπορεί να κινείται το νομαδικό υποκείμενο, τα παιδιά – νομάδες.

Η κοινότητα και το παιχνίδι

Το αρχιτεκτονικό παράδειγμα μιας τέτοιας αντίληψης η οποία συνδυάζει τον άνθρωπο που παίζει, τον Homo Ludens, με την εφήμερη μεταμόρφωση του χώρου, όπως για παράδειγμα γίνεται στους πληθυσμούς – νομάδες, το έχουμε ήδη από το κίνημα των provo την δεκαετία του ’60. Η εξάπλωση της οριζοντιότητας με τις μετακινήσεις, με το παιχνίδι που είναι ταιριαστό με την παιδική ηλικία, με την δημιουργία καταστάσεων και την χρήση ελεύθερων χώρων, συμβάλλουν στις αντί – οιδιπόδειες δομές της παραγωγής αυτής της υποκειμενικότητας.[11] Το τρίπτυχο τάξη – αυλή – κοινότητα είναι ο ρυθμός που στον μοντερνισμό αποκαλούμε κίνηση. Η παιδαγωγική, σ’ όλες τις δυνατές μορφές της, ως ενάντια στη διοίκηση, κριτική, θεσμική και αντί – οιδιπόδεια, η οποία ανταποκρίνεται σ’ αυτούς τους μετασχηματισμούς, είναι μέρος της λογικής των δικτύων που αναζητούμε εδώ. Το όνομα του σχολείου της κοινότητας είναι μια ετεροτοπία,[12] ή μια ταυτότητα της μοναδικότητας,[13] όπως θα ήθελε και ο Agamben, ένας διαφορετικός χώρος μέσα στους χώρους, ένα πέρασμα προς, και όχι ένας δεδομένος τόπος, ένας χώρος που παράγεται από την κριτική και τη θεσμική παιδαγωγική. Το δημόσιο είναι πια πέραν του διαφωτισμού και χρειάζεται μια πολιτική της διαφοράς.[14] Αυτό σημαίνει για το σχολείο όχι μια κοινότητα, αλλά πολλές, οι οποίες αναγνωρίζονται και συνομιλούν. Αλλά για να φτάσουμε σ’ αυτό το στόχο, αυτό που προηγείται του σχολείου της κοινότητας είναι η αρχιτεκτονική αποσχολειοποίηση [deschooling],[15] η υλική δυνατότητα της μετατροπής της συνθήκης του ενός και μοναδικού κτιρίου σε πολλούς διάσπαρτους χώρους μιας νέας συνθήκης, αυτή της οικονομικής κρίσης και της κοινωνικής αλληλεγγύης, με τον ιδιαίτερο ρόλο των υποστηρικτικών δομών Αγωγής Υγείας. Το σχολείο της κρίσης και το σχολείο της κοινότητας είναι ο κομμουνιστικός ορίζοντας του τρόπου που σκεφτόμαστε. Μπορούμε λοιπόν να βγαίνουμε έξω από το σχολείο.

Χαράλαμπος Μπαλτάς
babisbaltas@gmail.com

[1] Άγνωστος εν πολλοίς στη χώρα μας, ο δάσκαλος Janusz Korczak, είναι γνωστός για τη θυσία του μαζί με τα ορφανά παιδιά του στο κρεματόριο της Τρεμπλίνκα. Η μεγάλη εκδήλωση του Συνηγόρου του Πολίτη – Συνηγόρου του Παιδιού, της ομάδας Σελεστέν Φρενέ και του Θεάτρου στην Εκπαίδευση, στις 8 και 9 Νοεμβρίου 2014, στο Πολιτιστικό Κέντρο Ευελπίδων στην Αθήνα, είναι μια ευκαιρία να στοχαστούμε ξανά τις ανταγωνιστικές σχέσεις της παιδαγωγικής με την διοίκηση και τα δικαιώματα του παιδιού, είκοσι πέντε χρόνια μετά τη σύμβαση του 1989. Δες  http://www.skasiarxeio.wordpress.com.
[2] Βασιλική Θεοδώρου, Δέσποινα Καρακατσάνη, ‘Υγιεινής παραγγέλματα’, Ιατρική επίβλεψη και κοινωνική πρόνοια για το παιδί τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα, Διόνικος, Αθήνα 2012, σελ. 330 – 342.
[3] Χάρης Σακελαρίου, Η παιδεία στην αντίσταση, Φιλιππότης, Αθήνα 1984, σελ. 39 – 56.
[4] Για μια επισκόπηση του σχολείου της κοινότητας δες Michael Goehlich, «Σχολείο συντονισμένο με την κοινωνική ζωή. Ιστορία και θεωρητικό υπόβαθρο», στο Michael Goehlich (επιμέλεια), Παιδοκεντρική διάσταση στη μάθηση, Ανοιχτό σχολείο, Εναλλακτικό σχολείο, Σχολείο της κοινωνίας, Σχολείο του Reggio, μετάφραση Ε. Νούσια, εισαγωγή – επιμέλεια Κ. Χρυσαφίδης, Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα 2003, σελ. 207 – 230.
[5] Οι όροι, οι οποίοι χρησιμοποιούνται εναλλακτικά, είναι deschooling, unschooling και  homeschooling, αλλά έχουν διαφορές μεταξύ τους. Έλκουν την καταγωγή τους από τον John Holt, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της αποσχολειοποίησης. Εδώ ο όρος δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο ως δυνατότητα εξόδου από το σχολείο, για να υποδηλώσει το εξωστρεφές στη κοινότητα σχολείο. Για την αποσχολειοποίηση ως όρο του Ivan Illich, ο οποίος συνδέεται με το τέλος της εκπαίδευσης και συσχετίζεται σήμερα με την άνοδο των ΜΜΕ και τα νέα περιβάλλοντα μάθησης δες David Buckingham, Εκπαίδευση στα ΜΜΕ, μετάφραση Ιωάννα Σκαρβέλη, εισαγωγή – επιστημονική επιμέλεια Ευαγγελία Κούρτη, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2008, σελ. 307 – 329.
[6] Ελένη Ανδριάκαινα, Παίζοντας με τα όρια, Θεραπευτικές κοινότητες και χρήστες ναρκωτικών, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2005, σελ. 137 – 155.
[7] Γιάννης Ζαϊμάκης, Κοινοτική Εργασία και τοπικές κοινωνίες, Πλέθρον, Αθήνα 2011, σελ. 170 – 176.
[8] Πρόκειται για τη μαρτυρία που κάνει την ανθρωπιά να νικά, ανεξάρτητα βέβαια της εγκυρότητας της πληροφορίας. Δες τον τρόπο που κλείνει το βιβλίο της Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, Ο καιρός της σοκολάτας, Πατάκης, Αθήνα 2007.
[9] JeanFrancois Mattei, Η εσωτερική βαρβαρότητα, Δοκίμιο για τη σύγχρονη ακοσμία, μετάφραση Ζωή Αντωνοπούλου – Τρεχλή, Αρμός, Αθήνα 2009, σελ. 287 – 365.
[10]Richard J.F.Day, Το τέλος της ηγεμονίας, Αναρχικές τάσεις στα νεότατα Κοινωνικά Κινήματα, μετάφραση Παναγιώτης Καλαμαράς, Ελευθεριακή Κουλτούρα, Αθήνα 2008, σελ 222 – 227.
[11] Δες  Constant, «Νέα Βαβυλωνία, μια νομαδική πόλη»,  περιοδικό Κομπρεσέρ, τχ. 4, Αθήνα 2012, σελ. 9 – 25.
[12] Για την έννοια της ετεροτοπίας δες Σταύρος Σταυρίδης, Μετέωροι χώροι της ετερότητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2010, σελ. 223.
[13] Giorgio Agamben, Η κοινότητα που έρχεται, μετάφραση Θάνος Ζαρταλούδης, Ίνδικτος, Αθήνα 2007, σελ. 124 – 126. Το να είσαι χωρίς ταυτότητα είναι στον φιλελευθερισμό επιδίωξη και συγχρόνως απειλή. Η ρευστότητα της αντίθεσης και της σύγκρουσης με το κράτος είναι το να κινούμαστε πάνω στη λεπτή γραμμή που άλλοτε να επιζητούμε την ταυτότητα της κοινότητας κι άλλοτε να είμαστε αμίμητες μοναδικότητες.
[14] Δες Iris Marion Young, «Η ζωή στη πόλη και η διαφορά», μετάφραση Δημήτρης Λάλλας, περιοδικό Σημειώσεις, Έρασμος, Αθήνα 2013, σελ. 7 – 35.
[15] Οι αρχιτεκτονικές μορφές της αποσχολειοποίησης αναφέρονται στον αρχιτέκτονα Gian Carlode Carlo. Δες Κυριακή Τσουκαλά, Τάσεις στη σχολική Αρχιτεκτονική. Από την παιδοκεντρική λειτουργικότητα στη μεταμοντέρνα προσέγγιση, Επίκεντρο, Αθήνα 2010, σελ. 142.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ: Μεσαιωνικό καθεστώς, πολιτική σκοπιμότητα

Του Angus McDowall*
Και ξαφνικά μια επιδημία δημοσίων εκτελέσεων έχει ξεσπάσει στην Σαουδική Αραβία, τους τελευταίους δύο μήνες, η οποία συμπίπτει με την έναρξη των αμερικανικών βομβαρδισμών κατά του Ισλαμικού Κράτους. Όχι τυχαία οι αποκεφαλισμοί στην Σαουδική Αραβία, συνειρμικά, φέρνουν στη Δύση την εικόνα των αποκεφαλισμών που διαπράττει το ΙΚ σε Ιράκ και Συρία.

Οι υπέρμαχοι των δημόσιων εκτελέσεων στην Σαουδική Αραβία, συνήθως με αποκεφαλισμό, δηλώνουν πως η πρακτική τους είναι πιο… φιλάνθρωπη από την αντίστοιχη των Αμερικανών με τις τοξικές ενέσεις, ενώ δεν βρίσκουν τίποτε το κοινό με την αντίστοιχη πρακτική του ΙΚ. Για τους υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από την άλλη, το πρόβλημα δεν είναι τόσο η ποινή καθαυτή, αλλά το δικαστικό σύστημα που τις επέβαλε!
Φαίνεται πάντως πως το νέο κύμα εκτελέσεων στην Σαουδική Αραβία θέλει να δώσει ένα πολιτικό μήνυμα, καθώς η βασιλική οικογένεια επιθυμεί να επιδείξει πυγμή, σε μια στιγμή που ολόκληρη η περιοχή της Μέσης Ανατολής βρίσκεται σε αναταραχή. Τον Αύγουστο αποκεφαλίστηκαν 26 άνθρωποι στην Σαουδική Αραβία, πολύ περισσότεροι, δηλαδή, από όσους εκτελέστηκαν μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου του 2014. Ήδη, ο αριθμός των εκτελεσθέντων έχει φτάσει τους 61.
«Υπάρχει αναταραχή στην Σαουδική Αραβία και λόγω της συμμετοχής της στον συνασπισμό κατά του ΙΚ. Η θανατική ποινή έχει σκοπό να περιορίσει την αναταραχή αυτή», αναφέρει ο καθηγητής του Middle East Centre of the London School of Economics, Μανταουί αλ Ρασέεντ.
Όποιος και να είναι ο συγκυριακός λόγος, το κύμα εκτελέσεων που ταυτίζεται με αυτό του ΙΚ σε Ιράκ και Συρία, φέρνει στην επιφάνεια ξανά τις μεσαιωνικές πρακτικές της χώρας, σε σχέση με τη Δύση. Καθώς η Σαουδική Αραβία συντάχθηκε με τους Αμερικανούς κατά του ΙΚ και συμμετέχει στους εναντίον των ισλαμιστών βομβαρδισμούς, ο βασιλικός οίκος έχει διατάξει τους μουσουλμάνους κληρικούς που ελέγχει να καταδικάσουν την θεολογική προσέγγιση του ΙΚ.

Οι περισσότεροι καταδικασμένοι σε θάνατο, βαρύνονται με κατηγορίες για χρήση ή διακίνηση ναρκωτικών ή για άσκηση… μαύρης μαγείας. Ειδική περίπτωση αποτελεί η καταδίκη σε θάνατο και ο αποκεφαλισμός ενός σημαίνοντος μέλους της σιιτικής μειονότητας της χώρας, του σεΐχη Νιμρ αλ Νιμρ, ο οποίος πρωτοστάτησε στις διαδηλώσεις των σιιτών του 2011.
Άλλοι δύο εκτελεσθέντες, ήταν επίσης σιίτες που μετείχαν στις διαδηλώσεις και καταδικάστηκαν σε θάνατο γιατί έριξαν βόμβες μολότοφ. Η καταδίκη του Νιμρ και των άλλων δύο νεαρών ακτιβιστών είχε ως στόχο, ακριβώς, να ποινικοποιήσει την όποια δράση κατά του καθεστώτος. Το ίδιο επιδιώχθηκε με τον αποκεφαλισμό 12 σουνιτών ακτιβιστών.
Υπό το «νομικό» πλαίσιο της σαρία, του «ιερού» ισλαμικού νόμου, βάσει του οποίου λειτουργεί το δικαστικό σύστημα της Σαουδικής Αραβίας, ένας άνθρωπος μπορεί να εκτελεστεί σε θάνατο για λαθρεμπόριο ναρκωτικών ή άσκηση μαύρης μαγείας. Φέτος, 22 άνθρωποι αποκεφαλίστηκαν για παραβίαση του περί ναρκωτικών «ιερού» νόμου. Ένας άλλος όμως καταδικάστηκε ως μάγος, ενώ άλλοι διώκονται για «εγκατάλειψη της αληθινής πίστης», γιατί αποφάσισαν να αλλάξουν δηλαδή θρήσκευμα…
Στη Σαουδική Αραβία ισχύει ο ισλαμικός νόμος. Αν και ένας δολοφόνος συνήθως καταδικάζεται σε θάνατο, η ζωή του μπορεί να εξαγοραστεί αν ο δολοφόνος ή η οικογένειά του καταβάλουν τη «ντιγιά», το χρήμα του αίματος δηλαδή, στην οικογένεια του θύματος. Η ζωή μιας δολοφονημένες γυναίκας αξίζει το μισό από ότι η ζωή ενός δολοφονημένου άνδρα, ενώ η ζωή ενός δολοφονημένου μη μουσουλμάνου τιμάται πολύ λιγότερο από τη ζωή ενός «πιστού».
Οι καταδικασμένοι για φόνο που δεν έχουν είτε τα απαραίτητα χρήματα, είτε τις απαραίτητες διασυνδέσεις, αντιμετωπίζουν το σπαθί του δήμιου. Για άλλα εγκλήματα η ποινή εξαρτάται από τον τρόπο που ο κάθε δικαστής εξηγεί τον ισλαμικό νόμο. Στη Σαουδική Αραβία δεν υφίσταται αστικός κώδικας, ούτε ισχύει η αρχή του δεδικασμένου. Ακόμα και η παρουσία συνηγόρων υπεράσπισης εξαρτάται από τη διάθεση του δικαστή.
Ο βασιλιάς Αμπντουλάχ είχε ανακοινώσει το 2007, ότι θα προχωρούσε σε αναδιάρθρωση του νομικού συστήματος της χώρας. Όμως οι δικαστές, που προέρχονται αποκλειστικά από τον μουσουλμανικό κλήρο, αντέδρασαν και μέχρι στιγμής καμία μεταρρύθμιση δεν έχει πραγματοποιηθεί, παρά την αντικατάσταση, το 2009, του υπερσυντηρητικού υπουργού Δικαιοσύνης, με έναν, νεότερο και λιγότερο συντηρητικό κληρικό, τον Μωχάμετ αλ Ισσά.
Ακόμα πάντως και οι μεταρρυθμιστές, υποτίθεται, Σαουδάραβες, δεν αντιτίθενται στην εφαρμογή των δημόσιων αποκεφαλισμών. «Δεν επιθυμούμε μια δικτατορία τύπου Άσαντ ή Σαντάμ Χουσεΐν, αλλά δεν επιθυμούμε και μια αδύναμη κυβέρνηση, ειδικά στις σημερινές συνθήκες», δήλωσε ο καθηγητής κοινωνιολογία του πανεπιστημίου του Ριάντ, Χαλίντ αλ Ντακέελ, ένας από τους θεωρούμενους προοδευτικούς της Σαουδικής Αραβίας.
Η πλέον ακραία μορφή δημόσιας εκτέλεσης στην Σαουδική Αραβία είναι η σταύρωση. Η ποινή αυτή εφαρμόζεται σε εγκληματίες που τέλεσαν εγκλήματα που εξόργισαν την κοινή γνώμη της χώρας και γίνεται στη λογική της ικανοποίησης του λαϊκού περί δικαίου αισθήματος, όπως το αντιλαμβάνονται οι Σαουδάραβες. Το 2012 ένας άνδρας σταυρώθηκε δημόσια για ένοπλη ληστεία μετά φόνου. Το 2013 σταυρώθηκαν πέντε κατάδικοι, για απλή ληστεία.
*«Saudi Arabia steps up beheadings; some see political message», 20 Οκτωβρίου2014 ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Παντελής Καρύκας
Πηγή: REUTERS το είδαμε στο defence-point.gr

Διαβάστε περισσότερα

Χειρότερα και από καρκίνο: Η επάρατος νόσος της ιατρικής απληστίας

Πέτρος Αργυρίου  
Στο βιβλίο μου «Τι δεν σας λένε οι Γιατροί» περιέγραφα δομικά ζητήματα σε σχέση με τις επικρατείς προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
Αυτό που δεν κατέδειξα είναι ένα φαινόμενο το οποίο έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια συστημικό: αυτό της διαφθοράς που επάγεται από την επιρροή και τη διείσδυση των φαρμακευτικών συμφερόντων στην Ιατρική και στο ιδιαίτερα προσοδοφόρο για αυτές πεδίο του καρκίνου.
Τα οικονομικά μεγέθη του καρκίνου είναι τεράστια: μόνο στις ΗΠΑ τα συνολικά ιατρικά κόστη (για το 2010) των καρκίνων έφθαναν τα 126 δις δολάρια ενώ η ετήσια παγκόσμια οικονομική επίπτωση των καρκίνων έχει ξεπεράσει το 1 τρις με το παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν να είναι στα 71 τρις, κάνοντας τον καρκίνο με διαφορά την πιο ακριβή νόσο. Και όλα αυτά τα νούμερα αυξάνονται δραματικά κάθε χρόνο.
Το μέγεθος της «πίτας» του καρκίνου οφείλεται εν μέρει και στη διαφθορά, ενώ σημαντικό κομμάτι της που είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ακριβώς ροκανίζεται πάλι από τη διαφθορά.
Δεν μιλάμε για περιστασιακά κρούσματα αλλά για μια βαριά βιομηχανία ιατροφαρμακευτικής διαφθοράς.
Σε χώρες δε με εγκατεστημένο το καθεστώς της κλεπτοκρατίας, η διαφθορά προφανώς και καταβροχθίζει μεγαλύτερο κομμάτι της μεγάλης πίτας του καρκίνου από ότι είθισται σε χώρες με κάπως λειτουργικούς θεσμούς. Και οι λόγοι είναι περισσότεροι του ενός:
Σε τέτοιες χώρες όπως η Ελλάδα, οι ελίτ έχουν το προνόμιο της άτυπης ή της θεσμοθετημένης ασυλίας.
Στο συντεχνιακό ελιτισμό των Ελλήνων γιατρών πχ, η ασυλία είναι άτυπη μεν αλλά εξίσου αποτελεσματική με αυτή των πολιτικών, αφενός γιατί το νομικό πλαίσιο δεν είναι επαρκές καθώς τα ιατρικά εγκλήματα είναι ιδιότυπα και μπορεί να είναι διπλά και τριπλά (μια απλή πχ περίπτωση «λαδώματος» δεν επιβαρύνει μόνο οικονομικά τον πολίτη καθώς το κόστος της τελικά μετακυλίεται σε αυτόν αλλά μπορεί να απειλεί άμεσα ή και έμμεσα τη ζωή του) και αφετέρου γιατί τα πειθαρχικά όργανα κάνουν τα στραβά μάτια υπερασπίζοντας τη συντεχνία τους εις βάρους της δημόσιας υγείας.
Δεν μπορεί άλλωστε να υπάρξει εύκολα βιομηχανία διαφθοράς χωρίς μια βιομηχανία συγκάλυψης.
Ένας άλλος παράγοντας που ενθαρρύνει την ιδιότυπη ιατρική διαφθορά είναι πως κάποιες καταστάσεις δίνουν δύναμη ζωής και θανάτου στους ιατρούς και μέσω αυτής μπορούν όταν το επιθυμούν να τρομοκρατήσουν τους πολλαπλά ευάλωτους ασθενείς και τις συναισθηματικά ευάλωτες οικογένειες τους.
Λίγα έχουν γίνει για να αντιμετωπιστεί η ιατρική εγκληματικότητα στην Ελλάδα.
Η ηλεκτρονική συνταγογράφηση καθυστέρησε υστερόβουλα μερικές δεκαετίες και από μόνη της δεν αρκεί για να σπάσει το απόστημα της ιατρικής διαφθοράς.
Η υπαγωγή στο καθεστώς του μνημονίου μπορεί μεν να πετσόκοψε τα κόστη της δημόσιας υγείας και συνεπώς και το κόστος της ιατρικής διαφθοράς στα απόλυτα νούμερα της, από την άλλη όμως εξώθησε αρκετούς από τους επίορκους σε ακόμη επιθετικότερες εκβιαστικές συμπεριφορές ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν τον επιδεικτικό τρόπο ζωής τους (χαρακτηριστικό το πρόσφατο αυτό παράδειγμα).
Άλλωστε το ίδιο το καθεστώς του μνημονίου είχε εξαρχής ως στόχο την απαξίωση όλου του δημοσίου συστήματος υγείας για να διευκολύνει την εγκατάσταση ιδιωτικών συμφερόντων υγείας, προικίζοντας τα ενίοτε με «φιλέτα» ή έστω «ανταλλακτικά» που προέρχονται από το δημόσιο σύστημα υγείας και τους συλλογικούς μόχθους δεκαετιών που χρειάστηκαν για να δομηθεί αυτό.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, κάποιοι επίορκοι γιατροί πέφτουν στα χέρια του δικαστικού συστήματος και δέχονται τιμωρίες που δύσκολα μπορούν να χαρακτηριστούν ως παραδειγματικές αν αναλογιστεί κανείς το ιδιότυπο του ιατρικού εγκλήματος.
Έτσι λοιπόν, μερικές μέρες πριν, το Συμβούλιο της Επικρατείας παύει τον πρώην διευθυντή του ογκολογικού τμήματος του νοσοκομείου «Η Παναγία» το οποίο έχει ήδη καταργηθεί, Δ. Τσαβδαρίδη.
Ο Τσαβδαρίδης υπερσυνταγογραφούσε μέχρι και το 2007 στους καρκινοπαθείς του φάρμακα εκτός ενδείξεων, με κίνητρο όπως φανταζόμαστε το προσωπικό του κέρδος.
Δεν ήταν τυχαίο άλλωστε ότι ο Τσαβδαρίδης ήταν συντονιστής νομαρχιακής επιτροπής του ΠΑΣΟΚ στη Θεσσαλονίκη καθώς το ΠΑΣΟΚ ήταν ένα κόμμα που «υπερσυνταγραφούσε» εκτός ενδείξεων σοσιαλισμό στους «ασθενείς» του για να πλουτίζει το ίδιο.
Ο Τσαβδαρίδης δεν αποτελεί εξαίρεση. Στο αντικαρκινικό νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης Θεαγένειο δύο διευθυντές την ίδια περίπου περίοδο μετέτρεψαν τον καρκίνο σε … χρυσορυχείο.
Η μία εξ αυτών ήταν διευθύντρια του φαρμακείου του Θεαγενείου και μετά από σχετική έρευνα βρέθηκε λογαριασμός της με πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, λογαριασμός μάλιστα που διατηρούσε από κοινού με φαρμακευτικό αντιπρόσωπο.
Η άλλη περίπτωση πρώην διευθυντή του Θεαγενείου είναι αρκετά παρόμοια καθώς βρέθηκαν σε λογαριασμούς του αδικαιολόγητα αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ και η ομοιότητα αυτή γεννά το ερώτημα το αν στο Θεαγένειο είχε εγκατασταθεί ένα ευρύτερο κύκλωμα προώθησης φαρμακευτικών προϊόντων.
Κανένα από τα δύο ονόματα δε δόθηκε στη δημοσιότητα. Ακόμη χειρότερα, δε δόθηκε στη δημοσιότητα το όνομα του φαρμακευτικού αντιπροσώπου και πολύ σημαντικότερα το όνομα της εταιρίας που λάδωνε τη διευθύντρια του Θεαγενείου.
Εκτός ενδείξεων υπερσυνταγοραφήσεις. Διευθυντές που «σπρώχνουν» με το αζημίωτο φάρμακα. Πρακτικές ναρκέμπορων όπως τις έχω ορθά χαρακτηρίσει στο βιβλίο μου «Παρά Φύση».
Στο «Παρά Φύση» αλλά και σε άρθρα μου έχει περιγραφεί πως σε άλλες χώρες τα ονόματα των εταιριών δίνονται τελικά στη δημοσιότητα και οι εταιρίες τιμωρούνται, έστω με χρηματικά πρόστιμα. Στην Ελλάδα, τις σπάνιες φορές που τέτοιες υποθέσεις φθάνουν στην δικαιοσύνη, ελάχιστα οι συνέπειες αγγίζουν τις φαρμακευτικές εταιρίες, τους ηθικούς αυτουργούς και συνενόχους στα πολλαπλά ιατρικά εγκλήματα που ζημιώνουν οικονομικά όλους τους πολίτες και απειλούν πιθανώς την υγεία των πιο άτυχων εξ αυτών.
Η σχετική ασυλία των Ιατρών και η ακόμη μεγαλύτερη ασυλία των Εταιριών δεν προοιωνίζουν τίποτε το καλό.
Φανταζόμαστε ότι το επόμενο στάδιο αυτό του είδους διαφθοράς θα μπορούσε να είναι ακόμη ακόμη και το να αγοράζουν οι φαρμακευτικές νοσοκομεία για να γράφουν τα προϊόντα τους απευθείας στους ασθενείς χωρίς την οικονομική «τριβή» των μεσαζόντων. Από τον παραγωγό απευθείας στον καταναλωτή. Ποιος ξέρει τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;
Είναι απαραίτητη η δημιουργία μιας δρακόντειας, εξουθενωτικής νομοθεσίας για τα ιατρικά εγκλήματα και η δημιουργία ανεξάρτητων ελεγκτικών μηχανισμών των ιατρικών πρακτικών.
Θεμιτή είναι και η ενθάρρυνση των ασθενών για να προβαίνουν σε καταγγελίες που στο σημερινό πλαίσιο φαντάζουν ως αυτοκαταστροφικές πράξεις, ως χαρακίρι.
Ακόμη και αν οι ασθενείς χάσουν τη μάχη με το νόσο, θα είναι μεγάλη τιμή τους να έχουν κερδίσει τη μάχη απέναντι στον επίορκο γιατρό που λειτουργεί άλλοτε σαν νομιμοφανής πρεζέμπορας και άλλοτε ως χασάπης.
Η ομερτά πρέπει να σπάσει και σε αυτό το πεδίο. Η ιατρική μαφία (προφανώς και δεν αναφερόμαστε σε όλους ανεξαιρέτους τους ιατρούς) είναι ένα ακόμη κυρίαρχο παράδειγμα ασυδοσίας και εκμετάλλευσης που πρέπει να εκθρονιστεί μια και καλή.
(Το κείμενο αυτό είναι αφιερωμένο στην Αμαλία Καλυβίνου και σε όλους τους γνωστούς και αγνώστους ήρωες που πολέμησαν έμπρακτα την Ιατρική Διαφθορά)

Διαβάστε περισσότερα

“Βάζει ο Ντούτσε τη (χρυσαυγίτικη) στολή του”

    H «Χρυσή Αυγή» από τον ιστότοπό της κραυγάζει: «Η 28^η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΜΑΣ ΑΝΗΚΕΙ!» (http://www.xryshaygh.com/index.php/enimerosi/view/h-28h-oktwbriou-1940-mas-anhkei)...
    Μάλιστα, οι χρυσαυγίτες, δηλαδή οι… «ιδιοκτήτες» (!) της 28^ης Οκτώβρη, εξηγούν τι ακριβώς είναι εκείνο που τους «ανήκει», αλλά και τι επιθυμούν για την Ελλάδα του σήμερα. Γράφουν: «…η επέτειος της 28^ηςΟκτωβρίου μας δίνει την ευκαιρία μιας πολύτιμης, όσο και πολύπλευρης, σύγκρισης του Καθεστώτος της 4^ηςΑυγούστου με τις εναλλασσόμενες  “δημοκρατικές κυβερνήσεις“ της μεταπολίτευσης, από το 1974 και μετά. Η Ελλάδα του 1936-41 ήταν Κράτος αντιπλουτοκρατικό, αντικοινοβουλευτικό, αντικομμουνιστικό (…)»
    (Παρεμπιπτόντως: Ο κ.Αθανάσιος Πλεύρης, ο αποχωρήσας από το ΛΑΟΣ και στρατευμένος πλέον με τη ΝΔ, μετά την αναφυλαξία που προκάλεσε τόσο στον ίδιο όσο και στον Άδ. Γεωργιάδη ο ύμνος του ΕΑΜ στο Χαλάνδρι, δήλωσε σε τηλεοπτικό του παραλήρημα «σύντροφος» του Μεταξά. Του φασίστα δηλαδή δικτάτορα και επικεφαλής του καθεστώτος στο οποίο ομνύει η «Χρυσή Αυγή»…)

    Σύμφωνα, δε, με πρόσφατη συνέντευξη του Κασιδιάρη (http://bankingnews.gr/ 19/10/2014), αυτοί, οι χρυσαυγίτες δηλαδή, είναι οι γνήσιοι απόγονοι όσων πολέμησαν στην Πίνδο ενάντια στον φασίστα εισβολέα το ’40: «Είμαστε οι επίγονοι αυτών που αντιστάθηκαν στην γερμανική εισβολή», ήταν η δήλωση του Κασιδιάρη…

*

    Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια. Πόσω μάλλον που εδώ ισχύει στον απόλυτο βαθμό η ρήση: «Μια φωτογραφία – χίλιες λέξεις».
    Ιδού, λοιπόν, ποιοι ποζάρουν σαν «ιδιοκτήτες» της 28^ης Οκτωβρίου.
    Ιδού ποιοι παριστάνουν τους «επιγόνους» (!) των ηρώων που πολέμησαν στην Πίνδο, στο Αλβανικό Μέτωπο και ενάντια στη γερμανική εισβολή.
    Ιδού ποια είναι η (πραγματική) σχέση τους με την 28^η Οκτωβρίου.
    Ιδού η (πραγματική) σχέση τους με εκείνους, τους Ιταλούς φασίστες και τους Γερμανούς ναζί, που επιτέθηκαν και ρήμαξαν τότε την Ελλάδα:

 Ο υποφυρερίσκος της «Χρυσής Αυγής», ο Χρήστος Παππάς, σε μια από τις πολλές επισκέψεις του στον τάφο του Μουσολίνι στο χωριό Πρεντάπιο της Ιταλίας. Ο «πατριώτης» αποδίδει φόρο τιμής στο ίνδαλμά του: Τον Μουσολίνι! Ο Παππάς, ευλαβικός προσκυνητής στον τάφο του φασίστα, του δικτάτορα που επιτέθηκε στην Ελλάδα στις 28 Οκτωβρίου 1940...

Ο Παππάς, ο λάτρης του Μουσολίνι, ο χρυσαυγίτης που απευθύνει… γνήσιο «πατριωτικό» (άμα τε και… αρχαιοελληνικό) χαιρετισμό στον Ντούτσε του. Ο Παππάς και οι όμοιοί του. Αυτοί είναι που παριστάνουν τους «ιδιοκτήτες» της 28^ης Οκτωβρίου!  

email: mpog@enikos.gr 

Διαβάστε περισσότερα

Ψωμί από αλεύρι Ζέας, όλη η αλήθεια

Του Νίκου Κατσαρού *

Τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότεροι φούρνοι παράγουν ψωμί από αλεύρι ζέας σε σχέση με το παρελθόν. Ας πούμε λοιπόν ορισμένες πραγματικότητες για το αλεύρι ζέας.που παράγεται οχι μόνο ψωμί αλλα και παξιμάδια, κουλούρια,ζυμαρικά κ.λπ. Η Ζειά ή Ζέα προέρχεται από τη λέξη “Ζείδωρος” (αυτός που δωρίζει ζωή) και προέρχεται από το δημητριακό ζέα. Η πόλη της Αθήνας ονομαζόταν Ζείδωρος γιατί τα εδάφη της χάριζαν στους κατοίκους το ντόπιο δημητριακό. Ακόμα, η μαρίνα της Ζέας στον Πειραιά ονομάστηκε έτσι επειδή από εκεί γινόταν η διακίνηση της ζέας προς τα άλλα λιμάνια.

Η Ζέα (Triticum dicoccum) είναι ένα από τα αρχαιότερα δημητριακά γνωστά στον άνθρωπο. Αναφέρεται και ως Ζειά και ορισμένες φορές μπλέκεται με το γερμανικό Dinkel ή την σίκαλη, ακόμα και με το καλαμπόκι, αφού ή λέξη ζέα (Zea mais) είναι η επιστημονική ονομασία του αραβοσίτου. Το δίκοκκο σιτάρι (Triticum dicoccum) ή ζέα δηλαδή παρέμενε για χιλιάδες χρόνια και το κυριότερο δημητριακό για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής όπου ονομαζόταν aja ή Emmer και χρησιμοποιούνταν και ως ζωοτροφή.

Αναφορά στην καλλιέργεια αυτού του δημητριακού στην Λακωνία κάνει ο Όμηρος «…ζειαί τ’ ηδ’ ευρυφανές κρι λευκόν» αλλά και στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται αναφορά 32 «ο σίτος όμως και η ζέα δεν εκτυπήθησαν διότι ήταν όψιμα» [έξοδος 9: 32,32]. Ο Ηρόδοτος (5^ος αιώνας π.χ.) ο γιατρός Γαληνός (2^ος αιώνας π.χ.), ο Θεόφραστος (4^ος αιώνας π.χ.) αλλά και ο Διοσκουρίδης (1^ος αιώνας μ.χ.) αναφέρονταν στην κατανάλωση της ζέας από Έλληνες, Αιγύπτιους, Ρωμαίους και την χρήση της ως ζωοτροφή. Ακόμη αναφέρεται και ότι ο Μ. Αλέξανδρος έδινε στους στρατιώτες του ψωμί από αλεύρι ζέας.

Παρά την εκτεταμένη καλλιέργεια του στο παρελθόν η συστηματική του καλλιέργειά άρχισε να περιορίζεται σταδιακά από τις αρχές του 1900 και μετά διότι άρχισαν να καλλιεργούνται ποικιλίες σταριού με μεγαλύτερη στρεμματική απόδοση, λιγότερο πότισμα, ευκολότερη συγκομιδή και άλεσή του για την παραγωγή αλεύρου. Παρά τις ιστορικές αναφορές ότι το 1928 απαγορεύθηκε με Νόμο επί πρωθυπουργίας Ε. Βενιζέλου η καλλιέργεια ζέας, πουθενά δεν τεκμηριώνεται κάτι τέτοιο.

Όσο και αν αναζήτησα πουθενά δεν βρήκα ΦΕΚ που να αναφέρεται σε  αυτό. Το βέβαιο είναι ότι σταδιακά εγκαταλείφτηκε έναντι άλλων συμφεροτέρων ποικιλιών σταριού. Το ότι απαγορεύτηκε να αναφέρεται ακόμη και στα λεξικά της εποχής επίσης δεν ισχύει.

Τα θρεπτικά συστατικά του αλευριού ζέας δεν διαφέρουν από τα άλλα είδη αλεύρων σίτου εκτός του ότι περιέχουν μικρότερες ποσότητες γλουτένης, μεγαλύτερες ποσότητες λυσίνης (βασικού αμινοξέος, συστατικού πρωτεϊνών) και μεγαλύτερες ποσότητες του ιχνοστοιχείου μαγνήσιο. Τόσο το μαγνήσιο όσο και το αμινοξύ λυσίνη μπορεί να ληφθούν άνετα από το νερό, το κρέας και τα γαλακτοκομικά. Όσον αφορά την γλουτένη ναι μεν η ζέα περιέχει μικρότερες ποσότητες γλουτένης αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι με αλλεργία στην γλουτένη επηρεάζονται ακόμα και με πολύ μικρές ποσότητες γλουτένης.

Η κοιλιοκάκη είναι αυτοάνοσο κληρονομικό νόσημα που προέρχεται από την έλλειψη ενός ενζύμου σε ορισμένα άτομα και προκαλεί πόνους στην κοιλιά, δυσπεψία, πονοκεφάλους, ζαλάδες, εμετούς, πεπτικές διαταραχές, κλπ. Αλλά ούτε και η μειωμένη παρουσία γλουτένης δίνει κάποια ιδιαίτερα θρεπτικά χαρακτηριστικά στο ψωμί. Γλουτένη περιέχουν το σιτάρι, το κριθάρι, η σίκαλη και η βρόμη. Δεν υπάρχει φάρμακο, εμβόλιο κλπ.για την κοιλιοκάκη παρά μόνον η συστηματική αποφυγή προϊόντων που περιέχουν γλουτένη έστω και σε ελάχιστες ποσότητες.

Επίσης η ζέα περιέχει φυτικές ίνες όπως και άλλα είδη αλεύρων που οπωσδήποτε διευκολύνουν την λειτουργία του παχέως εντέρου γενικά αλλά επίσης φυτικές ίνες συνιστώνται και στους διαβητικούς.

Το αλεύρι ζέας περιέχει βιταμίνη Α, θειαμίνη και βιταμίνες της ομάδας Β, [ριμποφλαβίνη, (Β2), νιασίνη(Β3), παντοθενικό οξύ(Β5), βιταμίνη (Β6)], φολικό οξύ, βιταμίνη Ε, και βιταμίνης Κ. Αυτές τις βιταμίνες μπορούμε επίσης να τις πάρουμε από το κρέας, τα γαλακτοκομικά, αυγά, κλπ.

Τα ιχνοστοιχεία που υπάρχουν στην ζέα εκτός του μαγνησίου είναι ο σίδηρος, ο φώσφορος, το κάλιο, το νάτριο, ο ψευδάργυρος και το μαγγάνιο που επίσης παίρνουμε από μια απλή υγιεινή διατροφή, νερό, γαλακτοκομικά, κρέας, αυγά, κλπ. Κάποιες θαυματουργές ιδιότητες που αναφέρονται όπως : μείωση της χοληστερίνης, πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων, πρόληψη καρκίνου, διαβήτη, απώλεια βάρους, ομαλή εμμηνόπαυση, καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος κλπ. δεν έχουν καμία επιστημονική τεκμηρίωση. Επίσης αναφέρεται ότι η ζέα συμβάλλει στην καταπολέμηση χρόνιων φλεγμονών καθώς και ότι συμβάλλει στην προστασία από μετάσταση διαφόρων μορφών καρκίνου, χωρίς να υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση.

Αναφέρεται επίσης ότι είναι ιδιαίτερα ευεργετικό για την λειτουργία του εγκεφάλου, εντελώς αυθαίρετα και χωρίς έστω επιστημονικές ενδείξεις. Τέλος αναφέρεται ότι δύο Γερμανοί γιατροί ήλθαν στην Ελλάδα το 1926 και κατόπιν μελετών στην Βόρεια Ελλάδα διαπίστωσαν ότι οι ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες των Βόρειο Ελλαδιτών οφείλονταν στην κατανάλωση αλεύρου ζέας και κατόπιν αυτού εισηγήθηκαν στην Γερμανική Κυβέρνηση να απαγορεύσει την κατανάλωση ψωμιού από ζέα που επεβλήθη δια νόμου από τον Ε. Βενιζέλο .Τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια.

Το δημητριακό ζέα έχει τις ίδιες θερμίδες με τις υπόλοιπες ποικιλίες σιταριού, παρά τις όποιες διαφορές σε θρεπτικά συστατικά. Από το αλεύρι ζέας βέβαια δεν παρασκευάζεται μόνο ψωμί, αλλά και κουλούρια, παξιμάδια, μακαρόνια και όπου αλλού χρησιμοποιείται αλεύρι. Το σιτάρι ζέας που εγκαταλείφθηκε από εμάς σταδιακά από την δεκαετία του ’20 επανέρχεται σήμερα ως εισαγόμενο στάρι ζέας κυρίως από την Γερμανία. Τα πέντε τελευταία χρόνια άρχισε να ανθίζει η καλλιέργεια σπόρων ζέας στην Πελοπόννησο, την Θεσσαλία, την Β. Ελλάδα και αλλού. Χρειάζεται βέβαια πολύ νερό και προσοχή στο άλεσμα αλλά οι καλλιεργητές είναι μέχρι σήμερα ικανοποιημένοι.

Το στάρι ζέας πέρα από όσα αναφέρθηκαν έχει πολύ καλή γεύση και είναι εύπεπτο. Ο καταναλωτής αναζητά ποιοτικά προιόντα και το αλεύρι ζέας παράγει ένα εξαιρετικά εύγευστο και εύπεμτο προϊόν, γι’ αυτό και κερδίζει  συνεχώς στην ελληνική αγορά. Με την αύξηση της κατανάλωσης του αλεύρου ζέας και της καλλιέργειας της ζέας μειώνονται ήδη και οι τιμές του.

* Ο κ. Νίκος Κατσαρός είναι π. πρόεδρος ΕΦΕΤ, επιστημονικός συνεργάτης ΣΑΑΠΠ

Διαβάστε περισσότερα

Η ενεργειακή διάσταση της τουρκικής προκλητικότητας

Του Κωνσταντίνου Φίλη*

Η Τουρκία φαίνεται αποφασισμένη να οξύνει τα πνεύματα στην Ανατολική Μεσόγειο. Προκρίνει, λοιπόν, την κλιμάκωση ως την ενδεδειγμένη απάντηση στην (αυτο)περιθωριοποίησή της από τις ενεργειακές διεργασίες στην περιοχή.
Πράγματι, η Αγκυρα παρακολουθεί τα τελευταία χρόνια διαπραγματεύσεις, συνεννοήσεις, συμφωνίες, τόσο σε διακρατικό όσο και σε εταιρικό επίπεδο, ανήμπορη να τις επηρεάσει προς όφελός της.
Η «απουσία» της από τον καθορισμό Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) και τη συνακόλουθη συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων που διαμοιράζονται σ’ αυτές, όπως επίσης και η περιφρόνηση για τις εκπεφρασμένες ενστάσεις της έναντι των διαγωνισμών για την εξόρυξη του ορυκτού πλούτου, που επισφραγίστηκε με τη συμμετοχή σημαντικών εταιρειών, αποδυναμώνουν αισθητά τις ηγεμονικές της βλέψεις, εφόσον εμφανίζεται να μην ελέγχει (ιδίως προς όφελός της) το υπό διαμόρφωση ενεργειακό γίγνεσθαι. Η χώρα, στο πρόσωπο της οποίας διάφοροι κύκλοι, κατά το παρελθόν, έβλεπαν την απάντηση στην ενεργειακή εξάρτηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία, ως δυνάμει κόμβο διαμετακόμισης όλων των projects που παρακάμπτουν την τελευταία, δεν έχει λόγο σε αντίστοιχες διαδικασίες στη γειτονιά της.
Επιπρόσθετα, η διψασμένη αγορά της, η οποία, παρεμπιπτόντως, αγοράζει αέριο από Ρωσία, Αζερμπαϊτζάν και ειδικότερα το Ιράν σε υψηλές τιμές, με προφανή αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της, επιθυμεί διακαώς πρόσβαση στα κοιτάσματα της περιοχής, μέσω Τουρκοκυπρίων, αλλά και με απευθείας συμφωνίες, π.χ. με το Ισραήλ. Το γεγονός ότι στο εσωτερικό της χώρας δεν υπάρχει διασυνδεσιμότητα μεταξύ Ανατολής-Δύσης, Βορρά-Νότου προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη αξία στην τροφοδοσία της με αέριο της Ανατολικής Μεσογείου. Η ιδανική εξέλιξη για τη γείτονα θα ήταν και να καταναλώνει μέρος τους αερίου της περιοχής και να το διαμετακομίζει στην Ευρώπη, ώστε να αναβαθμιστεί η γεωπολιτική της θέση.
Προϋπόθεση, ωστόσο, για την εμπλοκή της αποτελεί είτε η λύση του Κυπριακού, είτε και η εξομάλυνση των σχέσεών της με το Ισραήλ, και σε δεύτερο επίπεδο με τον Λίβανο. Σημαντική παράμετρος που επιδρά ποικιλοτρόπως στην ευρύτερη εξίσωση είναι και η ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων Αγκυρας – Καΐρου. Υπό τις παρούσες συνθήκες, συνεπώς, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να περιμένει την κατάληξη των συζητήσεων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, και μάλιστα, σε αντίθετη κατεύθυνση από την πραγματική της επιδίωξη, που είναι η χαλαρή συνομοσπονδία με δύο κράτη, ενώ την ίδια στιγμή το ψευδοκράτος δεν έχει κανένα ρόλο στις διαγωνιστικές διαδικασίες επιλογής υποψήφιων εταιρειών για την αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου της Κύπρου. Αυτή η κατάσταση, σε συνάρτηση με την απρόσκοπτη συνέχιση των εργασιών γεώτρησης και εξόρυξης εντός της κυπριακής ΑΟΖ (σε μια λογική business as usual), επιτείνει τις τουρκικές ανησυχίες για ενδεχόμενο αποκλεισμό της από τη νέα περιφερειακή αρχιτεκτονική.
Αν προσθέσουμε στην εικόνα την εκατέρωθεν απροθυμία τουρκικής και ισραηλινής ηγεσίας να συναινέσουν στην εξεύρεση ενός, έστω ελάχιστου, κοινού παρονομαστή, η Αγκυρα μοιάζει να μένει, επί του παρόντος, εκτός νυμφώνος. Μοναδικό ψήγμα αισιοδοξίας αποτελεί η κινητικότητα μεταξύ τουρκικών εταιρειών και των αντίστοιχων που εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα του Ισραήλ, εντούτοις το Τελ Αβίβ δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τις προθέσεις του Ερντογάν.
Τούτων δοθέντων, η Τουρκία επιχειρεί να δηλώσει παρούσα διά της τεθλασμένης, υπογραμμίζοντας, παράλληλα, τα πάγια συμφέροντά της στην Κύπρο. Παρά τις βαθιές αντιφάσεις και την παραχάραξη του χάρτη στη βάση του δικαίου, μοιάζει διατεθειμένη να προχωρήσει στα επόμενα βήματα της επιθετικότητάς της. Στρατιωτικοποιώντας τα αδιέξοδά της, επιζητά, ταυτόχρονα, την επιστροφή των δύο κοινοτήτων στις διαπραγματεύσεις, ενώ θα επικρέμαται η δαμόκλειος σπάθη επέκτασης των διεκδικήσεών της εντός της κυπριακής ΑΟΖ, ίσως ακόμη και της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Στα χαρτιά, και στηριζόμενη σε προηγούμενες περιπτώσεις, η τουρκική ηγεσία προσδοκά ανταλλάγματα αντί της αποσταθεροποίησης, που θα πλήξει εξίσου στρατηγικά και επιχειρηματικά συμφέροντα. Εκτιμάει, ενδεχομένως, ότι ο ξένος παράγοντας, και δη η αμφιταλαντευόμενη αμερικανική ηγεσία, θέλοντας να αποφύγει επιπλέον σύγχυση, και ενώ επικρατεί αναβρασμός στην περιοχή, θα υποχρεωθεί να δεχτεί τους τουρκικούς όρους, προκειμένου να μη χάσει έναν χρήσιμο σύμμαχο στην απόπειρα σταδιακής αποκατάστασης της τάξης. Αξίζει, πάντως, να σημειώσουμε πως αυτή τη στιγμή η Αγκυρα δεν συνομιλεί σχεδόν με καμία ηγεσία από αυτές που θεωρούνται κομβικές για την επίλυση των ζητημάτων που ταλανίζουν τη Μέση Ανατολή, ενώ διατηρεί ανοιχτά μέτωπα με τις περισσότερες γειτονικές χώρες.
Αν τελικά αποφασίσει να περάσει στο επόμενο βήμα κλιμάκωσης, αυτό θα της κοστίσει ακριβά (όχι μόνο κεφαλαιακά), και μάλιστα με άδηλο το τελικό αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της, θα επιχειρηθεί η δημιουργία τετελεσμένων, με τη μονιμοποίηση της παρουσίας της, μέσω της μεταφοράς πλατφόρμας γεωτρήσεων και εξόρυξης εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις αν θα το αποτολμήσει, αλλά σε κάθε περίπτωση κάτι τέτοιο θα συνιστά ευθεία προσβολή της κρατικής υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Παρ’ ότι δύσκολα θα εναντιωθεί, πολλώ δε μάλλον θα παρεμποδίσει τις υφιστάμενες εργασίες, με τη διατήρηση της έντασης ευελπιστεί στο μπλοκάρισμα (ή καλύτερα στην αποτροπή) της συνέχισης των διαδικασιών εκμετάλλευσης, υπό ανώμαλες συνθήκες. Τα ρίσκα μιας τέτοιας επιλογής είναι, επίσης, σημαντικά. Η εικόνα της αντιπαραγωγικής δύναμης θα ενισχυθεί, καθιστώντας δύσκολη την υπεράσπιση μιας χώρας που συστηματικά διχάζει αντί να γεφυρώνει διαφορές, ενώ τα αντανακλαστικά άλλων περιφερειακών δρώντων θα ενεργοποιηθούν, γεγονός που ίσως οδηγήσει σε περαιτέρω συσπείρωση για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της τουρκικής επιθετικότητας. Τέλος, δεδομένης της σχέσης της ελληνικής πολιτείας με την αζέρικη Socar, θεωρώ αυτονόητη την υπόμνηση προς αυτήν για τις συνέπειες σε περίπτωση διευκόλυνσης της τουρκικής πλευράς.
………………………………………………………………………………………………
* Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 29/10/2014]

Διαβάστε περισσότερα

Stratfor: Η πτώση του πετρελαίου και το νέο γεωπολιτικό σκηνικό

Της Άννας Φαλτάιτς

Η βουτιά στις τιμές του πετρελαίου προς τα 80 δολάρια το βαρέλι δημιουργεί νέα γεωπολιτικά δεδομένα. Οι στόχοι παραγωγής του OPEC, ο προβληματισμός Ρωσίας και Βενεζουέλας. Ποιος είναι ο ρόλος της Μέσης Ανατολής. Πώς επηρεάζεται η Ευρώπη.
Η περιορισμένη ζήτηση, η υπερπροσφορά, αλλά και το γεγονός ότι πολλές μεγάλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής δεν είναι διατεθειμένες να μειώσουν την παραγωγή τους στέλνουν την τιμή του πετρελαίου κοντά στα 80 δολάρια το βαρέλι, τιμή που είχε να δει η αγορά τουλάχιστον από το 2012.
Αν οι τιμές του πετρελαίου συνεχίσουν να κινούνται χαμηλότερα των 90 δολαρίων το βαρέλι, πολλές πετρελαιοεξαγωγικές χώρες θα αρχίσουν να νιώθουν την πίεση, καθώς βασίζουν τους προϋπολογισμούς τους σε προηγούμενες εκτιμήσεις για τις τιμές.
Η αγορά πετρελαίου είναι κορεσμένη. Μέχρι τον Ιούνιο, η Λιβύη παρήγε ημερησίως γύρω στα 200.000 βαρέλια, όμως από τα μέσα Ιουνίου η χώρα παράγει περίπου 700.000 βαρέλια ημερησίως. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν την επέκταση της παραγωγής πετρελαίου, ενώ σε αύξηση παραγωγής έχει προχωρήσει και το Ιράκ. Η Ρωσία, η Ανγκόλα και η Νιγηρία επίσης αύξησαν την παραγωγή τους. Αν και οι περισσότερες από τις αυξήσεις αυτές μπορούν να θεωρηθούν έκτακτες, η Βόρειος Αμερική δεν αποκλείεται να προσθέσει άλλο 1-1,5 εκατ. βαρέλια στην παραγωγή της μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
Όμως, παρά τις αξιοσημείωτες αυτές αυξήσεις, η μειωμένη ζήτηση από Ευρωπαίους και Ασιάτες καταναλωτές (ιδιαίτερα Κινέζους) αποτέλεσε έναν εξίσου σημαντικό παράγοντα στη διαμόρφωση των τιμών του πετρελαίου. Αν και η ζήτηση της Κίνας θα συνεχίσει να αυξάνεται, στις ανεπτυγμένες χώρες θα παραμείνει αμετάβλητη. Οι παράγοντες αυτοί έρχονται να προστεθούν στην ανησυχία ότι, αν δεν υπάρξει έλεγχος, οι τιμές του μαύρου χρυσού ανά βαρέλι ενδέχεται να παραμείνουν στο επίπεδο των 90-100 δολαρίων για το προβλέψιμο μέλλον.
Οι χαμηλότερες τιμές παγκοσμίως θα προκαλέσουν πρόβλημα σε αρκετές χώρες του OPEC, αλλά και σε άλλες, όπως η Ρωσία. Αν και ορισμένοι θεωρούν πως ο OPEC θα μειώσει τους στόχους παραγωγής, ενδέχεται να μην έχει τη δυνατότητα ή την ενότητα ώστε να συντονίσει μια πτώση παραγωγής που θα είναι αρκετά μεγάλη ώστε να αντισταθμίσει τις τάσεις αλλού, και να φέρει τις τιμές σε πιο επιθυμητό επίπεδο (άνω των 100 δολαρίων το βαρέλι δηλαδή). Αν οι τιμές επιστρέψουν σε αυτό το επίπεδο στο κοντινό μέλλον, αυτό πιθανότατα δεν θα σχετίζεται με τις ενέργειες του OPEC.
Η αναμέτρηση Ρωσίας – Δύσης
Ο πρώτος και σημαντικότερος αντίκτυπος των χαμηλότερων τιμών πετρελαίου είναι η επίπτωση που θα έχουν στη συνεχιζόμενη διαμάχη μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. Τα ενεργειακά εμπορεύματα κυριαρχούν στη ρωσική οικονομία, και ιδιαίτερα στις εξαγωγές της.
Η διατήρηση της πτώσης στις τιμές του πετρελαίου θα μπορούσε να επηρεάσει άμεσα τα έσοδα από εξαγωγές της χώρας, και το ΑΕΠ της θα δεχόταν σημαντικό πλήγμα. Ο προϋπολογισμός του Κρεμλίνου για το 2014 βασιζόταν σε μέσο όρο 117 δολαρίων ανά βαρέλι στην τιμή του πετρελαίου, για το μεγαλύτερο μέρος του έτους, με εξαίρεση το δ’ τρίμηνο όπου υπολογίζονταν τιμές στα 90 δολάρια το βαρέλι. Για το 2015, ωστόσο, ο προϋπολογισμός έχει βασιστεί στα 100 δολάρια το βαρέλι – μετά από μεγάλη συζήτηση στους κόλπους της ρωσικής ηγεσίας. Αν και η Μόσχα διαθέτει σημαντικά οικονομικά αποθέματα και μπορεί να αντέξει έλλειμμα στον προϋπολογισμό της αν χρειαστεί, αξιωματούχοι του υπουργείου Οικονομικών έχουν υπολογίσει πως οι χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να «κουρέψουν» 2% από το ρωσικό ΑΕΠ.
Αν και η Ρωσία έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. λόγω της Ουκρανίας, οι περιορισμοί έχουν ήδη οδηγήσει ορισμένες επιχειρήσεις, όπως η Rosneft, να ζητήσουν οικονομική βοήθεια από το Εθνικό Ταμείο Πλούτου της χώρας. Μείωση στις τιμές του πετρελαίου, και συνεπώς μείωση στα έσοδα του ρωσικού προϋπολογισμού, θα περιόριζε την ικανότητα του Κρεμλίνου να στηρίξει τις ρωσικές επιχειρήσεις που πλήττονται από τις κυρώσεις.
Με ένα μικρότερο οικονομικό «μαξιλάρι» για την άμβλυνση των επιπτώσεων των κυρώσεων μακροπρόθεσμα, το Κρεμλίνο θα πρέπει να μετριάσει τη θέση του σε ό,τι αφορά τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Ουκρανίας, προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Δύσης και να επιτύχει μείωση των κυρώσεων.
Ανταγωνισμός στη Μέση Ανατολή
Καθώς η Δύση επιχειρεί να αποκτήσει πλεονέκτημα στη διαμάχη της με τη Ρωσία, χρησιμοποιώντας τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, παράλληλα αναζητά ευκαιρία να διαπραγματευτεί με την Τεχεράνη ώστε να υπάρξει κάποια λύση στο ζήτημα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Για την Ευρώπη, το Ιράν και τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του αντιπροσωπεύουν μία από τις πιο πολλά υποσχόμενες μακροπρόθεσμες βιώσιμες εναλλακτικές έναντι του ρωσικού φυσικού αερίου.
Η Τεχεράνη βρίσκεται αντιμέτωπη με τις κυρώσεις που της έχουν επιβληθεί στην εξαγωγή ενέργειας, με τα χαμηλότερα περιθώρια κέρδους και με τις αυξανόμενες δαπάνες λόγω των συγκρούσεων σε Συρία και Ιράκ, και δεν μπορεί να αντέξει πτώση στις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου που θα έχει μεγάλη διάρκεια. Η πρόοδος σε ό,τι αφορά την επίτευξη συμφωνίας με τη Δύση μπορεί να είναι αργή, γεγονός που θα αυξήσει τις πιέσεις στην Τεχεράνη να προχωρήσει σε διαπραγμάτευση.
Η Σαουδική Αραβία θέλει να διατηρήσει το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά και έχει τη δυνατότητα, βραχυπρόθεσμα, να βασιστεί στα σημαντικά αποθέματα ξένου συναλλάγματός της και στα χαμηλά κόστη παραγωγής. Η παραγωγή πετρελαίου του Ριάντ είναι ο πιο σημαντικός πόρος της χώρας, μια πηγή που η κυβέρνηση χρησιμοποιεί προς όφελός της.
Καθώς οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού αρχίζουν να υποχωρούν και αρχίζει να ελαττώνεται η κατανάλωση στην περιοχή, το Ριάντ μπορεί να απελευθερώσει μεγαλύτερους όγκους πετρελαίου για εξαγωγή, ακόμα και σε χαμηλότερες τιμές. Οι Σαουδάραβες ψάχνουν επίσης τρόπο να εκμεταλλευτούν τη βραχυπρόθεσμη οικονομική σταθερότητά τους για να πάρουν προβάδισμα έναντι ανταγωνιστών όπως η Ρωσία, ιδιαίτερα σε μια περίοδο αναμέτρησης με το Ιράν αναφορικά με το μέλλον της κυβέρνησης της Συρίας.
Η Σαουδική Αραβία έχει επίσης τη δυνατότητα να βγάλει από την παραγωγή έναν σημαντικό αριθμό βαρελιών, εάν το επιθυμεί. Πρόσφατα, όμως, προσέφερε έκπτωση στο αργό πετρέλαιό της για να εξασφαλίσει μερίδιο αγοράς για τον Νοέμβριο, κάτι που ίσως σηματοδοτεί στις άλλες χώρες μέλη του OPEC ότι, ενώ το Ριάντ μπορεί να είναι πρόθυμο να βγάλει «εκτός» τις προμήθειές του, το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και οι άλλες χώρες. Εκείνες, όμως, δεν έχουν κίνητρο να μειώσουν την παραγωγή τους, αφού οι περισσότεροι παραγωγοί του Κόλπου θα συνεχίσουν να καταφέρνουν να βγάζουν κέρδος ακόμα και με τις τιμές του πετρελαίου στο εύρος των 90-100 δολαρίων το βαρέλι. Ως εκ τούτου, η μείωση της παραγωγής τους απλώς θα μείωνε τα έσοδά τους.
Πέρα από την Αμερική
Εκτός από τη Μέση Ανατολή, η υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου θα επηρεάσει επίσης τη Βενεζουέλα. Επισήμως, το Καράκας ορίζει τον προϋπολογισμό του με τον χαμηλό στόχο των 60 δολαρίων το βαρέλι, ποσοστό που άρχισε να υπολογίζεται από τον πρώην πρόεδρο της χώρας Ούγκο Τσάβεζ. Τα υπερβάλλοντα έσοδα θα μπορούσαν στη συνέχεια να διοχετευτούν αλλού, σε δαπάνες εκτός προϋπολογισμού, ώστε να ικανοποιηθούν οι πολιτικοί πάτρωνες. Η Βενεζουέλα βρίσκεται σε πολύ δύσκολη οικονομική θέση, και χρειάζεται τιμές έως και 110 δολαρίων το βαρέλι για να ανταποκριθεί στις επίσημες και ανεπίσημες δαπάνες της.
Η διατήρηση των τιμών του πετρελαίου σε χαμηλό επίπεδο θα έφερνε σοβαρά εμπόδια στην ικανότητα του Καράκας να χρηματοδοτήσει τις εισαγωγές του, αναγκάζοντας ίσως τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να σκεφτούν σοβαρά την πώληση ξένων περιουσιακών στοιχείων, όπως η Citgo, και χρυσού από τα αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας, ή να προσφέρει ακόμα πιο ελκυστικούς όρους στα δάνεια για πετρελαϊκές συμφωνίες με τους Κινέζους, αν και το Πεκίνο πρόσφατα αρνήθηκε το ενδεχόμενο αυτό. Αν οι τιμές του πετρελαίου παραμείνουν χαμηλές για παρατεταμένη περίοδο, το Καράκας θα μπορέσει επίσης να αναγκαστεί να επανεξετάσει τις συμφωνίες του με την Κούβα, ή προγράμματα όπως η Petrocaribe (την πετρελαϊκή συμμαχία κρατών της Καραϊβικής με τη Βενεζουέλα για την αγορά πετρελαίου με όρους προνομιακής πληρωμής).
Εν τω μεταξύ, για τους ανεπτυγμένους εισαγωγείς πετρελαίου -την Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδία και την Ευρωπαϊκή Ένωση- οι χαμηλές τιμές μαύρου χρυσού θα προσφέρουν κάποια οικονομική ανακούφιση. Από την άλλη πλευρά, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να αυξήσουν τις βραχυπρόθεσμες πιέσεις στην Ευρώπη, όπου η ενέργεια αποτελεί τον βασικό παράγοντα που πιέζει χαμηλότερα τον μηνιαίο πληθωρισμό. Αν και τα χαμηλότερα κόστη ενέργειας είναι θετικά για την Ευρώπη μακροπρόθεσμα, την ίδια ώρα οξύνουν την απειλή του αποπληθωρισμού και εντείνουν τις προστριβές μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Γερμανίας.
Η πρόσφατη βουτιά στις τιμές του πετρελαίου λειτουργεί ως υπενθύμιση του πόσο σημαντικές είναι γεωπολιτικά οι τιμές ενέργειας. Οι προμήθειες ενέργειας είναι η ραχοκοκαλιά των σύγχρονων βιομηχανοποιημένων οικονομιών, και οι ενεργειακοί πόροι αποτελούν κρίσιμα εξαγωγικά εμπορεύματα γι’ αυτούς που τους διαθέτουν. Όσο τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν η κυρίαρχη πηγή ενέργειας -κάτι που πιθανότατα θα διαρκέσει αρκετές δεκαετίες ακόμα- η προμήθεια πετρελαίου και οι τιμές του θα παραμείνουν κρίσιμα στοιχεία.
[Πηγή: EURO2day, 15/10/2014]

Διαβάστε περισσότερα