Τι είναι η αυτοεκτίμηση και πώς μπορούμε να την ενισχύσουμε

 

Έχει να κάνει με το κατά πόσο εκτιμάμε το ποιοι είμαστε σαν άνθρωποι και το πόσο πιστεύουμε ότι αξίζουμε. Επειδή η αυτοεκτίμηση βασίζεται στην εικόνα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας, αυτό συνεπάγεται πως οικοδομείται στηριζόμενη στην υποκειμενική μας αντίληψη για την αυταξία μας.

---

Συχνά, η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας δεν συμβαδίζει με την αντικειμενική πραγματικότητα. Ενίοτε, τείνουμε να υποεκτιμούμε τον εαυτό μας, τις ικανότητες που διαθέτουμε και την καθολική μας αξία. Από την άλλη πλευρά, σε κάποιες περιπτώσεις, πέφτουμε στην παγίδα να υπερεκτιμήσουμε τις δυνατότητές μας.

Το πώς αντιλαμβανόμαστε και αξιολογούμε τον εαυτό μας ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Ουσιαστικά, από τη στιγμή που αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε τον εαυτό μας και να σκεφτόμαστε για αυτόν. Από απλές σκέψεις, καταλήγουμε σε πιο παγιωμένες πεποιθήσεις για εμάς. Πέρα από το γνωστικό μας κομμάτι, η αυτοεκτίμηση συνδέεται άρρηκτα και με τα συναισθήματα που αναπτύσσουμε για εμάς. Δηλαδή, με το κατά πόσο είμαστε θετικά ή αρνητικά διακείμενοι απέναντι στον άνθρωπο που «βλέπουμε στον καθρέφτη».

Άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν είναι σε θέση να δουν καθαρά ποια είναι τα χαρίσματα τους, τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα τους, τις ιδιαιτερότητες και τις ικανότητες που έχουν και το τι αξίζουν σε προσωπικό κι επαγγελματικό επίπεδο. Ένας άνθρωπος που δεν πιστεύει ότι αξίζει, δεν διεκδικεί και το κάτι καλύτερο.

Συμβιβάζεται με λιγότερα, με όσα θεωρεί ότι αξίζει και μπορεί να κερδίσει. Δεν εκμεταλλεύεται όλο το εύρος των δυνατοτήτων του και υπονομεύει τον εαυτό του. Κι ακριβώς επειδή αυτό-σαμποτάρεται, με μαθηματική ακρίβεια θα επιβεβαιώνει διαρκώς τον εαυτό του ότι δεν αξίζει και δεν μπορεί να καταφέρει κάτι καλύτερο.

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση πηγάζει από την έλλειψη αυτογνωσίας. Για να ανακαλύψουμε και να συνειδητοποιήσουμε το ποιοι είμαστε, πρέπει να αρχίσουμε αν παρατηρούμε τον εαυτό μας. Σκεφτείτε λίγο έναν άνθρωπο που γνωρίζετε και σας φαίνεται ενδιαφέρων. Αρχίζετε να τον παρατηρείτε. Πώς κινείται στο χώρο, πώς εκφράζεται, τι επικοινωνεί με τη στάση του σώματός του, τι λένε οι εκφράσεις του προσώπου του.

Του δίνετε προσοχή, χώρο και χρόνο. Τον ακούτε, συζητάτε μαζί του για να μάθετε περισσότερα γι’ αυτόν, τις αντιλήψεις του, τα θέλω του, τις ανάγκες του, τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά του…Έναν άνθρωπο που σας αφορά, μαθαίνετε πώς να τον «διαβάζετε» και να τον καταλαβαίνετε και μόνο μ’ ένα βλέμμα.

Τον εαυτό μας γιατί τον ξεχνάμε; Αυτός δεν έχει ανάγκη από την προσοχή μας; Δεν οφείλουμε πρώτα απ’ όλα σε εμάς να μάθουμε ποιοι είμαστε; Να μας ακούσουμε και να μας σεβαστούμε; Μέσα από την αυτοπαρατήρηση μαθαίνουμε ποιοι είμαστε και ποιοι μπορούμε να γίνουμε, αν εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες που έχουμε και βελτιώσουμε τις αδυναμίες μας. Η αυτοπαρατήρηση μας βοηθάει να αποκτήσουμε μια πιο σφαιρική εικόνα για τον εαυτό μας κι έτσι να εξαγάγουμε πιο ασφαλή και αληθή συμπεράσματα για αυτόν.

Η δουλειά με τον εαυτό είναι μια αέναη διαδικασία. Ενώ εξασκούμαστε στην αυτοβελτίωση των πιο «μελανών» στοιχείων μας, στρεφόμαστε στα πιο «φωτεινά» μας χαρακτηριστικά που γίνονται οι σύμμαχοί μας σε αυτό το ταξίδι. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε και αδυναμίες και ικανότητες και είναι επιζήμιο το να αγνοούμε είτε τη μία είτε την άλλη πλευρά μας, γιατί και οι δύο μαζί συνθέτουν εμάς.

Αν βλέπουμε μόνο τη μία πλευρά μας, την πιο αδύναμη και ευάλωτη και αγνοούμε παντελώς την ύπαρξη των θετικών στοιχείων μέσα μας, με τι κουράγιο θα συνεχίζουμε μπροστά; Πώς θα τα καταφέρουμε εάν πιστεύουμε ότι είμαστε τελείως αδύναμοι ως άνθρωποι και δεν μπορούμε να καταφέρουμε τίποτα; Και στον αντίποδα, όταν στεκόμαστε μόνο στα θετικά μας στοιχεία και δεν συνειδητοποιούμε αυτά που χρειάζεται να αλλάξουμε σ’ εμάς, κινδυνεύουμε να επαναπαυτούμε σε αυτό που είμαστε ή θεωρούμε ότι είμαστε, και να γίνουμε υπερφίαλοι.

Θα μείνουμε στάσιμοι και η στασιμότητα αντιτίθεται στην εξέλιξη και στην ανάπτυξη. Διότι και τα θετικά μας στοιχεία οφείλουμε να τα αξιοποιούμε και να τα αναπτύσσσουμε. Εάν δεν καλλιεργούμε τα ταλέντα που έχουμε, θα ατροφήσουν. Και θα τα «χάσουμε».

Το μυστικό, εάν υπάρχει κάτι τέτοιο, είναι το να μην σταματάς ποτέ να προσπαθείς και να αγωνίζεσαι. Όχι μόνο για να αποκτήσεις και να διατηρήσεις την αυτοεκτίμησή σου. Για ό, τι θέλεις να έχεις στη ζωή σου και να είσαι, η προσπάθεια δεν σταματά ποτέ. Εξάσκηση. Ανάπτυξη. «Διατήρηση».

Η αυτοεκτίμηση είναι ένα χαρακτηριστικό που μπορεί να αποκτήσει ο καθένας μας. Όλοι μας. Αρκεί να θέλουμε και να είμαστε έτοιμοι να προσπαθήσουμε γι’ αυτό. Η θέληση από μόνη της δεν είναι αρκετή, πρέπει να είμαστε και διατεθειμένοι να δουλέψουμε και για να την αποκτήσουμε και για να την κρατήσουμε.

Στην προσπάθεια είναι που πολλές φορές το χάνουμε. Θέληση έχουμε όλοι. Για πολλά πράγματα. Δεν είμαστε όμως όλοι έτοιμοι να κοπιάσουμε γι’ αυτά που θέλουμε. Ψάχνουμε τον πιο εύκολο δρόμο, τον πιο ξεκούραστο. Να γίνουν κάπως «μαγικά» τα πράγματα, από μόνα τους.

Κανένας άνθρωπος δεν γεννήθηκε με αυτοεκτίμηση. Όσοι άνθρωποι την έχουν είναι αυτοί που αφιέρωσαν χρόνο στον εαυτό τους, δεσμεύτηκαν απέναντί του και με συνέπεια καλλιέργησαν και εξέλιξαν τα χαρίσματά τους, ενώ συγχρόνως έμαθαν να αγκαλιάζουν τις αδυναμίες τους και να τις αξιοποιούν προς όφελός τους.

Πού βασίζεται όμως η αυτοεκτίμησή μας και πώς μπορούμε να την αποκτήσουμε;

1^ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στο να ζούμε με ενσυνειδητότητα»

Ζω ενσυνείδητα σημαίνει ότι κάθε στιγμή της ζωής μου έχω πλήρη επίγνωση του τι ακριβώς συμβαίνει μέσα και έξω από εμένα. Επικεντρώνομαι σε αυτό που συμβαίνει στο παρόν μου με όλες τις αισθήσεις μου. Πολλές φορές το σώμα μας είναι παρόν, αλλά το μυαλό μας δεν εστιάζει στο τώρα, ταξιδεύει κάπου αλλού.

Επομένως, δεν είμαστε 100% αφοσιωμένοι σε μία δραστηριότητα κι έτσι δεν αποδίδουμε με βάση όλο το δυναμικό που στην πραγματικότητα έχουμε, αλλά με κάτι πολύ λιγότερο, που δεν είναι αντάξιο των ικανοτήτων και των προσδοκιών μας.

2^ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην αυτό-αποδοχή»

Η αυτό-αποδοχή έγκειται στο να μπορώ να δέχομαι και να κατανοώ το σύνολο της ύπαρξής μου: ποιος είμαι, τι σκέφτομαι, τι νιώθω, τι θέλω, τι κάνω. Με αποδέχομαι συναισθηματικά, πνευματικά και σωματικά.

Έχοντας καλλιεργήσει την αυτογνωσία μου μπορώ να αξιολογήσω ποια είναι τα θετικά μου χαρακτηριστικά, στα οποία θα εστιάσω και θα τα ενισχύσω και παράλληλα, να αναγνωρίσω ποιες είναι οι αδυναμίες μου για να τις βελτιώσω. Συνεπώς, αλλάζω και βελτιώνω όσα μπορώ σε εμένα και αποδέχομαι αυτά που δεν αντικειμενικά δεν μπορώ να αλλάξω.

3^ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην ανάληψη της ευθύνης του εαυτού μου»

Αυτό συνεπάγεται να μεριμνώ για: την εξασφάλιση της σωματικής υγείας μου, την καλή φυσική μου κατάσταση, την ανάπαυσή μου και τον ποιοτικό ύπνο που χρειάζομαι, τη σωστή διατροφή μου και τη ψυχική μου ισορροπία. Είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργικότητά μου, την απόδοσή μου σε σημαντικούς τομείς της ζωής (επαγγελματικά και ακαδημαϊκά) και το είδος των σχέσεων που αναπτύσσω μέσω της κοινωνικής μου αλληλεπίδρασης.

Επιπλέον, είμαι σε θέση να αναλάβω την ευθύνη των πράξεών μου και της συμπεριφοράς μου και απέναντι σε εμένα τον ίδιο και απέναντι στους συνανθρώπους μου. Οι ενέργειές μας έχουν κάποιες συνέπειες, θετικές και αρνητικές. Από τη στιγμή που είμαι σε θέση να αποφασίζω και να επιλέγω το πώς θα αντιδράσω, πρέπει να είμαι έτοιμος και να δεχτώ τις συνέπειες της εκάστοτε δράσης.

4^ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στη διεκδικητικότητα»

Πρόκειται για την ικανότητά μου να επικοινωνώ και να εκφράζω τις σκέψεις, τα συναισθήματά μου, τα δικαιώματά μου και την κάλυψη των αναγκών μου με έναν τρόπο που δεν παραβιάζει τα δικαιώματα των συνανθρώπων μου. Κυνηγάω και αγωνίζομαι για αυτά που πιστεύω ότι αξίζω και που χρειάζομαι σε επίπεδο συναισθηματικό και υλικό, με τρόπο που δεν είναι επιθετικός προς τους γύρω μου αλλά ούτε και παθητικός.

5^ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην εύρεση νοήματος»

Βρίσκω νόημα στην ύπαρξή μου. Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται τυχαία. Και μόνο βιολογικά να το δούμε, οι πιθανότητές μας να έρθουμε εμείς σε αυτό τον κόσμο, με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες που έχουμε, σωματικά, πνευματικά, ψυχολογικά, είναι 1/1.000.000.000.000. Μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί η ύπαρξή μας. Ο Αριστοτέλης μίλησε για την εντελέχεια, για το τέλος (=σκοπό) με τον οποίο γεννηθήκαμε όλοι να εκπληρώσουμε. Ανακάλυψε κι εσύ το δικό σου.

6^ος Πυλώνας: «Η εξάσκηση στην προσωπική ακεραιότητα»

Αυτό σχετίζεται με το κατά πόσο όσα λέμε και κυρίως όσα κάνουμε συμβαδίζουν με το αξιακό μας σύστημα. Να λειτουργώ με γνώμονα τα προσωπικά μου πιστεύω και τις αξίες που εγώ έχω αποφασίσει πως είναι σημαντικές για εμένα, με αντικατοπτρίζουν ως άνθρωπο, με καθορίζουν, απαρτίζουν την ταυτότητά μου και με καθοδηγούν στη ζωή μου.

Όλοι οι πυλώνες της αυτοεκτίμησης ξεκινούν με τη φράση «η εξάσκηση», ακριβώς γιατί δεν πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που είτε το έχουμε είτε όχι, αλλά για μια ικανότητα που έχουμε όλοι οι άνθρωποι μέσα μας εν δυνάμει και την εκδηλώνουμε εν ενεργεία με διαρκή εξάσκηση.

Η αυτοεκτίμηση είναι βασική προϋπόθεση της αγάπης προς τον εαυτό μας. Εάν δεν μας εκτιμάμε, πώς θα μπορέσουμε να μας αγαπήσουμε;

Διαβάστε περισσότερα

1821 – Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (Μέρος 1ο)

 

Γρά­φει ο Γιάν­νης Βε­ντού­ρας //

Στα πλαί­σια της Οθω­μα­νι­κής αυ­το­κρα­το­ρί­ας συ­νυ­πήρ­χαν πλή­θος λαών με δια­φο­ρε­τι­κή φυ­λε­τι­κή προ­έ­λευ­ση. Έλ­λη­νες, Αρ­μέ­νιοι, Αλ­βα­νοί, Βλά­χοι Σέρ­βοι, Βούλ­γα­ροι, Σύ­ριοι και πολ­λοί άλλοι. Ο φε­ου­δαρ­χι­κός χα­ρα­κτή­ρας του Οθω­μα­νι­κού κρά­τους, ο οποί­ος στη­ρι­ζό­ταν στην ιδιο­κτη­σία της γης, έστρε­ψε τους λαούς αυ­τούς να βρουν οι­κο­νο­μι­κές διε­ξό­δους στην βιο­τε­χνι­κή-βιο­μη­χα­νι­κή πα­ρα­γω­γή και το εμπό­ριο. Είναι γνω­στό ότι σε με­γά­λες πό­λεις που ήταν εμπο­ρι­κά κέ­ντρα, όπως η Σμύρ­νη, όλη η οι­κο­νο­μία βρι­σκό­ταν σε ελ­λη­νι­κά χέρια.

Στα τέλη του 18^ου αιώνα και στις αρχές του 19^ου, μέσα από μια εξε­λι­κτι­κή πο­ρεία, έχουν πλέον δη­μιουρ­γη­θεί ισχυ­ρές εθνι­κές αστι­κές τά­ξεις. Το πιο ισχυ­ρό και δυ­να­μι­κό τμήμα της ελ­λη­νι­κής αστι­κής τάξης ήταν αυτό που ανα­πτύ­χθη­κε στη ναυ­τι­λία. Η τε­ρά­στια Οθω­μα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρία, για να μπο­ρέ­σει να κα­λύ­ψει τις ανά­γκες της σε αγαθά, είχε ανά­γκη από διευ­ρυ­μέ­νο εμπό­ριο. Έτσι έδωσε πολλά κί­νη­τρα στους πλοιο­κτή­τες για να ορ­γώ­νουν τα θα­λάσ­σια δί­κτυα και να ανα­πτύ­ξουν το εξω­τε­ρι­κό εμπό­ριο με τις άλλες χώρες.  Ει­δι­κά, με τον απο­κλει­σμό των Αγ­γλι­κών, Γαλ­λι­κών και των πλοί­ων άλλων ξένων κρα­τών από την Μαύρη Θά­λασ­σα (1752 έως 1873), δό­θη­κε η ευ­και­ρία στους Έλ­λη­νες εμπό­ρους και πλοιο­κτή­τες να κυ­ριαρ­χή­σουν.

Το κα­θε­στώς προ­στα­σί­ας που πα­ρεί­χα­νε οι Ρώσοι, μετά την  συν­θή­κη Κιου­τσούκ-Καϊ­ναρ­τζή, είχε απο­τέ­λε­σμα πολ­λοί Έλ­λη­νες πλοιο­κτή­τες να ανε­βά­σουν την Ρώ­σι­κη ση­μαία και να ναυ­πη­γή­σουν με­γα­λύ­τε­ρα πλοία. Το 1802 όμως, ο σουλ­τά­νος Σελίμ ο Γ’, έδωσε και­νούρ­για και πε­ρισ­σό­τε­ρα προ­νό­μια (μεί­ω­ση δα­σμών, απαλ­λα­γές από φό­ρους) με απο­τέ­λε­σμα πε­ρισ­σό­τε­ρα από 1400 πλοία «χρι­στια­νών ρα­γιά­δων» να ορ­γώ­νουν τις θά­λασ­σες με την Οθω­μα­νι­κή ση­μαία. Πα­ράλ­λη­λα όμως, πολ­λοί πλοιο­κτή­τες (όπως Υδραί­οι, Ψα­ρια­νοί, Γα­λα­ξι­διώ­τες) εκ­με­ταλ­λευό­με­νοι τον αντα­γω­νι­σμό Άγ­γλων, Γάλ­λων, Ρώσων, δια­τη­ρού­σαν πλοία με τις αντί­στοι­χες ση­μαί­ες.

Εκτός όμως από τα Οθω­μα­νι­κά αστι­κά κέ­ντρα (Θεσ­σα­λο­νί­κη, Σμύρ­νη, Κων­στα­ντι­νού­πο­λη, Αλε­ξάν­δρεια), δη­μιουρ­γή­θη­καν και ισχυ­ρές πα­ροι­κί­ες Ελ­λή­νων εκτός Οθω­μα­νι­κού κρά­τους. Τέ­τοιες ήταν οι πα­ροι­κί­ες στην Οδησ­σό, Τερ­γέ­στη, Μασ­σα­λία, Λον­δί­νο και αλλού. Η κυ­ριαρ­χία των Ελ­λή­νων εμπό­ρων και πλοιο­κτη­τών σε Βαλ­κά­νια και Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο, αλλά και η ισχυ­ρή πα­ρου­σία τους σε όλα τα με­γά­λα εμπο­ρι­κά κέ­ντρα της Ευ­ρώ­πης, είχε σαν απο­τέ­λε­σμα να συσ­σω­ρευ­θεί τε­ρά­στιο ποσό κε­φα­λαί­ου στα χέρια της ανερ­χό­με­νης Ελ­λη­νι­κής αστι­κής τάξης.

Αλλά και στον κυ­ρί­ως ελ­λα­δι­κό χώρο (Αμπε­λά­κια, Τύρ­να­βος, Ζα­γο­ρο­χώ­ρια, Πήλιο και αλλού) είχε αρ­χί­σει να ανα­πτύσ­σε­ται δυ­να­μι­κά η μα­νι­φα­κτού­ρα και η βιο­τε­χνία σε κλά­δους όπως η νη­μα­τουρ­γία, η υφα­ντουρ­γία, η με­τα­ξουρ­γία.

Το χρη­μα­τι­κό κε­φά­λαιο συσ­σω­ρευό­ταν συ­νε­χώς, παρά το γε­γο­νός ότι λόγω των ιδιαι­τε­ρο­τή­των της πο­λι­τι­κής κα­τά­στα­σης,  οι κά­το­χοί του προ­τι­μού­σαν να το επεν­δύ­ουν κυ­ρί­ως στο εμπό­ριο και την ναυ­τι­λία. Εκεί είχαν με­γα­λύ­τε­ρο πο­σο­στό κέρ­δους, με απο­τέ­λε­σμα να πα­ρα­με­λού­νται οι επεν­δύ­σεις στην βιο­μη­χα­νι­κή πα­ρα­γω­γή. Εξαί­ρε­ση απο­τέ­λε­σε ο κλά­δος κα­τα­σκευ­ής κτι­σμά­των (σπί­τια, γε­φύ­ρια κλπ.) και της ναυ­πή­γη­σης πλοί­ων, που ση­μεί­ω­ναν ση­μα­ντι­κή ανά­πτυ­ξη. Πα­ρό­λα αυτά όμως, η Ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη δυ­νά­μω­νε συ­νε­χώς και αντι­λαμ­βα­νό­ταν ότι, για να μπο­ρέ­σει να ανα­πτυ­χθεί πε­ρισ­σό­τε­ρο, θα έπρε­πε να απο­σχι­σθεί από την Οθω­μα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρία και να δη­μιουρ­γή­σει το δικό της εθνι­κό κρά­τος. Οι και­ροί απαι­τού­σαν, να κα­τα­κτή­σει την εξου­σία!

Στον Ελ­λα­δι­κό χώρο υπήρ­χαν και οι κο­τζα­μπά­ση­δες, δη­λα­δή Έλ­λη­νες γαιο­κτή­μο­νες με διοι­κη­τι­κές θέ­σεις στον κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό και πολλά προ­νό­μια. Η Οθω­μα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρία, η οποία είχε την εξου­σία στην γη, είχε επι­βάλ­λει πολ­λούς φό­ρους στα αγρο­τι­κά ει­σο­δή­μα­τα, όπως ο κε­φα­λι­κός φόρος για τις μη μου­σουλ­μα­νι­κές αγρο­τι­κές οι­κο­γέ­νειες και η δε­κά­τη. Για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρη εί­σπρα­ξη των φόρων, το κρά­τος εκ­μί­σθω­νε τους φό­ρους! Δη­λα­δή έδινε το δι­καί­ω­μα στους μι­σθω­τές να συλ­λέ­γουν όσους φό­ρους θε­ω­ρού­σαν σωστό επι­με­ρί­ζο­ντάς τους σε όλη την κοι­νό­τη­τα, να κρα­τά­νε το επι­πλέ­ον ποσό και το υπό­λοι­πο, βάσει της συμ­φω­νί­ας, να το πα­ρα­δί­δουν στα κρα­τι­κά τα­μεία. Στην αρχή η μί­σθω­ση ήταν για σύ­ντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα, αλλά στα προ­ε­πα­να­στα­τι­κά χρό­νια η πα­ρα­χώ­ρη­ση των εκ­μι­σθώ­σε­ων γι­νό­ταν ισό­βια.

Με τον τρόπο αυτό, ένα με­γά­λο μέρος της αγρο­τι­κής πα­ρα­γω­γής κα­τέ­λη­γε στα χέρια των κο­τζα­μπά­ση­δων, των αγά­δων, των πα­σά­δων και του σουλ­τά­νου. Οι Έλ­λη­νες κο­τζα­μπά­ση­δες, μπο­ρεί να απο­τε­λού­σαν την κα­τώ­τε­ρη βαθ­μί­δα της κρα­τι­κής ιε­ραρ­χί­ας, αλλά ήταν πολύ μι­ση­τοί στους χω­ρι­κούς, επει­δή χρη­σι­μο­ποιού­σαν κάθε εί­δους βία (αρ­πα­γές, λη­στεί­ες, υπο­χρε­ω­τι­κές αγ­γα­ρεί­ες κλπ.) για να απο­σπά­σουν όσα πε­ρισ­σό­τε­ρα μπο­ρού­σαν. Με τη σειρά τους οι κο­τζα­μπά­ση­δες, δυ­σφο­ρού­σαν με τον τρόπο της νομής της γης και των φόρων, επει­δή οι Τούρ­κοι αν και μειο­ψη­φία (λι­γό­τε­ρο από το 10% στον Ελ­λα­δι­κό χώρο) νέ­μο­νταν το 58% της γης, ενώ η συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία, που απο­τε­λού­νταν από Έλ­λη­νες, μόνο το 42%. Ήθε­λαν λοι­πόν με κάθε τρόπο να πε­ρά­σει στα χέρια τους με­γα­λύ­τε­ρο μέρος της λείας.

Οι κο­τζα­μπά­ση­δες βέ­βαια δεν ήταν όλοι πρό­θυ­μοι να ξε­ση­κω­θούν για την κα­τάρ­γη­ση της Οθω­μα­νι­κής κυ­ριαρ­χί­ας στην ψιλή κυ­ριό­τη­τας της γης. Άλλοι βο­λευό­ντου­σαν με την υπάρ­χου­σα κα­τά­στα­ση και άλλοι ζύ­γι­ζαν πε­ρισ­σό­τε­ρο τους κιν­δύ­νους από την αρ­πα­γή της πε­ριου­σί­ας τους  από Τούρ­κους πα­σά­δες και βε­λή­δες. Επι­θυ­μού­σαν μεν να έχουν πλήρη δι­καιώ­μα­τα από την ανά­πτυ­ξη του εμπο­ρί­ου, αλλά δεν ήθε­λαν να χά­σουν και τα προ­νό­μιά τους πάνω στις το­πι­κές κοι­νω­νί­ες, τα οποία προ­φα­νώς θα τους τα στε­ρού­σε μια συ­γκρο­τη­μέ­νη κε­ντρι­κή εξου­σία ενός απε­λευ­θε­ρω­μέ­νου Ελ­λη­νι­κού κρά­τους.

Εκτός αυτών των αστών και των κο­τζα­μπά­ση­δων, με­γά­λο ρόλο στα τε­κται­νό­με­να έπαι­ζε και ο κλή­ρος. Το Πα­τριαρ­χείο και όλος ο ανώ­τε­ρος κλή­ρος είχαν πλή­θος προ­νο­μί­ων μέσα στην Οθω­μα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρία. Είχαν δι­κα­στι­κή εξου­σία, προ­ω­θού­σαν αυτά που απο­φά­σι­ζε η κε­ντρι­κή διοί­κη­ση, χρη­σι­μο­ποιού­σαν μέσα θρη­σκευ­τι­κής κα­τα­πί­ε­σης, και τους είχαν πα­ρα­χω­ρη­θεί διοι­κη­τι­κά και εκ­παι­δευ­τι­κά δι­καιώ­μα­τα. Να θυ­μί­σου­με ότι στα με­γά­λα αστι­κά κέ­ντρα υπήρ­χαν σχο­λές όπου δι­δα­σκό­ταν η Ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα, μιας και αυτή απο­τε­λού­σε την γλώσ­σα της εμπο­ρι­κής δι­πλω­μα­τί­ας. Να μην ξε­χά­σου­με τους Φα­να­ριώ­τες οι οποί­οι κα­τεί­χαν υψη­λές θέ­σεις στον κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό και έβλε­παν την κοι­νω­νι­κή τους άνοδο, μόνο στο πλαί­σιο της Οθω­μα­νι­κής αυ­το­κρα­το­ρί­ας.

Όλοι αυτοί (ανώ­τε­ρος κλή­ρος και Φα­να­ριώ­τες) στην πλειο­ψη­φία τους ήταν αντί­θε­τοι με μια επα­νά­στα­ση ενά­ντια στο Οθω­μα­νι­κό κρά­τος. Εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κή ήταν η θέση του κα­τώ­τε­ρου κλή­ρου ο οποί­ος τρα­βού­σε τα ίδια βά­σα­να με τους φτω­χούς αγρό­τες. Οι φτω­χοί αγρό­τες που δε­χό­ντου­σαν όλη την κα­τα­πί­ε­ση από τους Έλ­λη­νες κο­τζα­μπά­ση­δες και τους Τούρ­κους αγά­δες, είχε κάθε λόγω να ξε­ση­κω­θούν για να αλ­λά­ξουν την κα­τά­στα­ση. Όχι επει­δή έβλε­παν την Οθω­μα­νι­κή κυ­ριαρ­χία σαν «σκλα­βιά», αλλά επει­δή ήθε­λαν μια κα­λύ­τε­ρη ζωή για αυ­τούς και τα παι­διά τους.

Η άνο­δος των εθνι­κών αστι­κών τά­ξε­ων σε όλα τα Βαλ­κά­νια (Σέρ­βοι, Βούλ­γα­ροι, Έλ­λη­νες, Βλά­χοι) αντι­κει­με­νι­κά έβαζε επί τά­πη­τος το θέμα της εξου­σί­ας. Το φε­ου­δαρ­χι­κό σύ­στη­μα είχε φάει τα ψωμιά του. Οι κοι­νω­νί­ες των Βαλ­κα­νί­ων νο­μο­τε­λεια­κά, έπρε­πε να προ­χω­ρή­σουν στο στά­διο του κα­πι­τα­λι­σμού, δη­μιουρ­γώ­ντας τα δικά τους, ανε­ξάρ­τη­τα, εθνι­κά αστι­κά κράτη.  Το ίδιο συ­νέ­βη και στην ίδια την Τουρ­κία, με τον Κεμάλ Ατα­τούρκ, έναν αιώνα αρ­γό­τε­ρα.

Όπως και στις άλλες πε­ριο­χές, στον Ελ­λα­δι­κό χώρο, στην επα­νά­στα­ση ηγή­θη­κε η Ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη. Αυτή εξ άλλου και την προ­ε­τοί­μα­σε. Η κί­νη­ση του Ρήγα Φε­ραί­ου και η Φι­λι­κή Εται­ρεία ήταν δη­μιούρ­γη­μα εμπό­ρων. Παρά του ότι δεν ήταν ακόμα πολύ ισχυ­ρή σαν τάξη,  κα­τά­φε­ρε να την ακο­λου­θή­σουν πολ­λοί κο­τζα­μπά­ση­δες, ο κα­τώ­τε­ρος κλή­ρος, οι αρ­μα­το­λοί και κλέ­φτες, καθώς και ο φτω­χός λαός. Δυ­στυ­χώς για τους τε­λευ­ταί­ους, η απε­λευ­θέ­ρω­ση δεν άλ­λα­ξε και πολύ την ζωή τους.

Ήταν το έτος 1821 όταν η επα­νά­στα­ση της ελ­λη­νι­κής αστι­κής τάξης ξέ­σπα­σε. Το τι έγινε όμως, το πώς φα­γώ­θη­καν με­τα­ξύ τους για την νομή των γαιών και των φόρων, φθά­νο­ντας έως και στον εμ­φύ­λιο πό­λε­μο, θα το δούμε σε επό­με­νο κεί­με­νο…

Διαβάστε περισσότερα

Παιδεία που ποδηγετεί στην ακοινωνησία

Χρήστος Γιανναράς

Καινούργια χρονιά και επιφυλλίδων τακτή συνέχεια. Γιατί η συνέχεια, τι εξυπηρετεί η επιφυλλιδογραφία; Μα, απολύτως τίποτα, ολοφάνερα και προκλητικά είναι «διακοσμητικός» για την εφημερίδα (την κάθε εφημερίδα) ο χαρακτήρας της επιφυλλίδας. Ταξινομείται στις «απόψεις» – οι αναγνώστες (που συνεχώς λιγοστεύουν) θέλουν να τους προσφέρει η εφημερίδα και ένα menu (ποικιλία, ανθολόγηση) γνωμών, θεωρήσεων, αξιολογήσεων του ρεπερτορίου της «πληροφόρησης».

Σε κοινωνίες παρακμής, δηλαδή «ανεπαισθήτως» παραιτημένες από την κριτική σκέψη, οι πολίτες – πελάτες της εφημερίδας θέλουν (συνειδητά ή ανεπίγνωστα) οι «απόψεις» που δημοσιεύονται στις στήλες της να επιβεβαιώνουν τις δικές τους βεβαιότητες – πεποιθήσεις. Διαβάζουν εφημερίδα, όχι για να πληροφορηθούν τα συμβαίνοντα, αλλά για να απολαμβάνουν θωρακισμένες με κύρος τις επιλογές – απόψεις τους. Ειδικά οι αγοραστές – αναγνώστες εφημερίδων που κυκλοφορούν ως «επίσημα όργανα» κάποιων κομμάτων, αρνούνται την πληροφόρηση – ενημέρωση για τα όσα συμβαίνουν γύρω τους και στον κόσμο, θέλουν να ξέρουν μόνο τι το κόμμα τους εντέλλεται να πιστεύουν ότι συμβαίνει. Γι’ αυτό και, από το πόσα φύλλα πουλάνε οι κομματικές εφημερίδες, συμπεραίνουμε το επίπεδο νοημοσύνης (IQ) των ατόμων της συγκεκριμένης κοινωνίας.

Βέβαια, η πιστοποίηση και αιτιολόγηση της παρακμής προϋποθέτει συνειδητά κριτήρια προσδιορισμού της ακμής. Και η αντιθετική διαστολή ακμής και παρακμής δεν βασίζεται στα ίδια για όλους κριτήρια. Υπάρχουν στην ελλαδική κοινωνία δημόσια πρόσωπα, με εντυπωσιακούς τίτλους και αξιώματα, που διακηρύττουν ακμάζουσα λ.χ. την παιδεία, έστω κι αν πλεονάζει η αγλωσσία – ασκεψία – θέλουν το σχολείο να ετοιμάζει ξυλουργούς, υδραυλικούς, μηχανουργούς, τεχνίτες μετάλλων, «χρήσιμα» επαγγέλματα, που ενδιαφέρουν την αγορά!

Τριάντα δύο υπουργοί Παιδείας στα τελευταία σαράντα επτά χρόνια, και δεν βρέθηκε ούτε ένας, έστω μία μοναδική περίπτωση, που να δείξει ότι αντιλαμβάνεται την κοινωνική – πολιτική δυναμική του σχολείου. Παγιωμένη και αδιατάρακτη, στην ελλαδική κοινωνία, η βεβαιότητα ότι το σχολείο είναι χρηστικό, έχει μοναδικό στόχο την πρακτική ωφελιμότητα: Να πάει το παιδί στο σχολείο, «για να πάρει εφόδια» – «να έχει ένα χαρτί, να βρει μια δουλειά, να κερδίζει το ψωμί του».

Δεν υπήρξε ποτέ, στην κρατική Ελλάδα, υπουργός Παιδείας που να ψελλίσει, έστω, απόηχο της ελληνικής εκδοχής για την Παιδεία. Οτι το παιδί πηγαίνει στο σχολειό, όχι για να «ωφεληθεί», αλλά για να ενταχθεί στη χαρά των σχέσεων, να μάθει να προσφέρει, να κοινωνεί τη ζωή, τη γνώση, να κάνει φίλους που θα τον συντροφεύουν ισόβια. Στο σχολείο ετοιμάζεται, όχι για να διεκδικεί ατομικά, εγωκεντρικά «δικαιώματα», αλλά να χαρίζει, να μοιράζεται: το κολατσιό του, το παιχνίδι του, τις δυσκολίες, τις χαρές του – πηγαίνει στο σχολειό για να γίνει πολίτης, να μετέχει στα κοινά, να έχει υπεύθυνη γνώμη, να σέβεται τη διαφορετική άποψη. Να τον συνεπαίρνει η άμιλλα, να χαίρεται την αριστεία, τη συνεργασία.

Τίποτε από αυτά σήμερα. Είναι αμφίβολο αν κατανοούν τη γλώσσα μιας τέτοιας εκπαιδευτικής πολιτικής οξυνούστατοι πρώην Παιδείας ή «προοδευτικές» απομιμήσεις τους επικαιρικές. Μοιάζει να έχουμε οριστικά επιλέξει τον ζυγό της στυγνής χρησιμοθηρίας, μάλλον ανυποψίαστοι για τις συνέπειες. Γι’ αυτό και, εντελώς αυτονόητα, οι κυβερνήσεις που μας κυβερνούν, ανεξάρτητα από το πώς αυτοδιαφημίζονται, ακολουθούν την εντελώς ίδια εκπαιδευτική πολιτική, σαράντα επτά χρόνια τώρα.

Διά του λόγου το ασφαλές, ας θυμηθούμε τη συντελεσμένη πια, δεκαετίες τώρα, υποκατάσταση του σχολείου από το «φροντιστήριο» – το φροντιστήριο «έργο», το σχολείο «πάρεργο», και κανένας δεν μιλάει για τις κοινωνικές επιπτώσεις αυτής της εγκληματικής διαστροφής. Δεν μπορεί μια κοινωνία να διολισθήσει σε χαμηλότερο επίπεδο μορφωτικής αγωγής, εξευτελισμού του εκπαιδευτικού υπουργήματος. Το «φροντιστήριο» αυτονόητο στη μέση παιδεία, και το εξουσιαστικό καθεστώς των κομματικών νεολαιών μέσα στα πανεπιστήμια, είναι η ντροπή της σύγχρονης Ελλάδας, η πιο καταστροφική υπονόμευση της ιστορικής επιβίωσης του Ελληνισμού.

«Ντροπή», «ιστορική επιβίωση»: λέξεις κενές, δίχως εμπειρικό σημαινόμενο για πρώην και νυν υπουργούς Παιδείας. Δεν τους αγγίζει, όσες φορές κι αν τεθεί, το μακάβριο ερώτημα: Γιατί το Ελληνόπουλο, από το Δημοτικό ώς το Πανεπιστήμιο, καταστρέφει με ψυχοπαθολογική μανία ό,τι είναι δημόσιο; Του παραδίδεις καινούργιο, καλοφτιαγμένο σχολικό ή πανεπιστημιακό κτήριο, ζηλευτό. Και σε τρεις μήνες το Ελληνόπουλο το έχει ατιμάσει, ευτελίσει, καταστρέψει. Με τον σουγιά, τον μαρκαδόρο, το σπρέι, την αφισοκόλληση. Γιατί; Ποιον εκδικείται; Γιατί αχρηστεύει τα σήματα και τις πινακίδες της τροχαίας κυκλοφορίας; Γιατί θέλει να ταλαιπωρεί, με παθιασμένο σαδισμό, τους άγνωστους συμπολίτες του; Ας τολμούσε ένας, οποιουδήποτε κόμματος, υπουργός Παιδείας ή Πολιτισμού να αναμετρηθεί με αυτά τα ερωτήματα.
Εχει καίρια σημασία τα ουσιώδη να επαναλαμβάνονται: Η Δημοκρατία δεν είναι συνταγή, είναι κατόρθωμα. Δεν αρκεί να έχεις Βουλή, εκλογές, Δικαστήρια, εποπτικές και ελεγκτικές Αρχές, για να έχεις δημοκρατία. Οταν δεν κατορθώνεις το κατόρθωμα, κάποια, οποιαδήποτε κρίσιμη για το πολίτευμα κοινωνική ομάδα οφείλει να υπερασπίσει τη Δημοκρατία. «Διά παντός μέσου», επιτάσσει το Σύνταγμα (άρθρο 120, 4). Να συντηρείται η κατάλυση της Δημοκρατίας με πρόσχημα τις επιφάσεις Δημοκρατίας, είναι μόνο απάτη.

Διαβάστε περισσότερα

Πως ο κοροναϊός αλλάζει τον κόσμο

Γιώργος Στάμκος

Μια πανδημία, όπως η Covid-19, δεν είναι μόνον ιατρική υπόθεση, αλλά και κοινωνική. Επηρεάζει όλες τις πτυχές της ζωής μας και μάλιστα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη μας: οικονομικές και πολιτικές κρίσεις, οικογενειακές αναταραχές, φιλίες που διαλύονται, ζευγάρια που χωρίζουν, σχέσεις που διαταράσσονται, προβληματικές κοινωνικές σχέσεις κ.λ.π. επηρεάζουν την καθημερινότητα μας και τον τρόπο λειτουργίας του σύγχρονου κόσμου.

Μην κοιτάτε, μην αγγίζετε

Ο Val Curtis από τη Σχολή Υγιεινής Ιατρικής του Λονδίνου, και συγγραφέας του βιβλίου Don't Look, Don't Touch: Behavioral Sociologist, δίνει μια «πανδημική εξήγηση» της αλλοίωσης που έχουν υποστεί τα παραδοσιακά έθιμα και η εθιμοτυπία των ανθρώπων εξαιτίας των πανδημιών που ενέσκηψαν ανά τους αιώνες. Έτσι, ο χαιρετισμός με ένα φιλί και μια χειραψία, τα οποία ως τώρα σήμαιναν εμπιστοσύνη και εγκαρδιότητα, πλέον αποφεύγονται και χαρακτηρίζονται επικίνδυνα και «μολυσματικά», ενώ αναζητούνται άλλοι κοινωνικοί τρόποι επιβεβαίωσης της εμπιστοσύνης.

Διαφορετικοί λαοί έχουν εμφανίσει διαφορετικά επίπεδα εκδήλωσης αυτής της, όπως αποδεικνύεται πλέον, «αυτοκτονικής» εμπιστοσύνης: στο Παρίσι, τα δύο γαλλικά γρήγορα φιλιά στο μάγουλο (γνωστά ως «la bise»), ήταν κάτι το πολύ συνηθισμένο, στην Σερβία, στη Ρωσία, και στην Αίγυπτο, παραδοσιακά φιλιούνται τρεις φορές στο μάγουλο, ενώ στη Λατινική Αμερική και στις Φιλιππίνες, τέσσερις φορές. Και τι γίνεται με τον παραδοσιακό χαιρετισμό των Μαορί, που γίνεται αγγίζοντας τις μύτες τους;

Η πανδημία προκάλεσε ένα Paradigm Shift

Η Virginia Heffernan, συγγραφέας του βιβλίου Magic and loss: Internet as Art, υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας παρατηρείται αναπόφευκτα ένα Paradigm Shift, μια μεταβολή του διανοητικού υποδείγματος που αναπόφευκτα αλλάζει τις κοινωνίες. Η ίδια επισημαίνει ότι πρέπει να δοθεί προσοχή στον Αλμπέρ Καμί και στο μυθιστόρημά του Η Πανούκλα, στο οποίο περιγράφει μια μονότονη φανταστική πόλη της Αλγερίας, όπου όλοι βαριούνται και αφιερώνονται στις συνηθισμένες ασχολίες τους που στερούνται φαντασίας. Χρειάζονται έτσι υπερβολικά πολύ καιρό για να αντιληφθούν ότι ο θάνατος κρύβεται δίπλα και μέσα τους, και ότι θα έπρεπε να είχαν προ πολλού σταματήσει να μπαίνουν στο τραμ, να εργάζονται για χρήματα, να παίζουν μπόουλινγκ ή να πηγαίνουν στον κινηματογράφο, διότι όλες αυτές οι συνήθειες μπορεί να αποδειχθούν θανατηφόρες.

Αλλαγές στην κοινωνική συμπεριφορά: η περίπτωση του χαιρετισμού με φιλιά

Αλλά η Covid-19 δεν είναι η πρώτη πανδημία, ούτε και η πρώτη περίπτωση μιας νέας συμπεριφοράς που έρχεται στη μόδα και μιας άλλης που φεύγει από τη μόδα, ανάλογα με τις ανησυχίες για τη δημόσια υγεία. Ο σκωτσέζος συγγραφέας Andy Scott, συγγραφέας του βιβλίου One Kiss or Two: In Search of the Perfect Greeting, μας υπενθυμίζει ότι κατά τη διάρκεια της πανούκλας, τον 14ο αιώνα, ο χαιρετισμός με φιλιά σταμάτησε και αναβίωσε μόλις 400 χρόνια αργότερα, μετά τη Γαλλική Επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα.

Πιο πρόσφατα, το 2009, ο χαιρετισμός με φιλιά διακόπηκε προσωρινά λόγω της Γρίπης των Χοίρων. Στα τέλη Φεβρουαρίου του 2020, ο Γάλλος Υπουργός Υγείας συμβούλεψε τους πολίτες της χώρας να μειώσουν τις «κοινωνικές επαφές φυσικού χαρακτήρα» και τόνισε ότι αυτό περιλαμβάνει τον τρόπο χαιρετισμού, δηλαδή τα φιλιά και οι χειραψίες, προκρίνοντας τον χαιρετισμό με τον αγκώνα.

Το φαινόμενο της «πανδημικής κόπωσης»

Αυτό γίνεται ήδη σεβαστό σε όλο τον κόσμο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ειδικοί στη δημόσια υγεία από περισσότερες από τριάντα χώρες και οργανώσεις, οι οποίοι συμμετέχουν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε τηλεδιάσκεψη που είχαν στις 5 Οκτωβρίου 2020 για να μοιραστούν τις εμπειρίες της «πανδημικής κόπωσης», περιέγραψαν την κινητοποίηση των ανθρώπων για να προστατευθούν από την μόλυνση από τον sars cov-2, αλλά και τα αισθήματα εφησυχασμού, αποξένωσης και απελπισίας που εμφανίστηκαν στις κοινωνίες τους.

 

Η Cornelia Vienna Heisenberg, καθηγήτρια επικοινωνιών υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ερφούρτης, εξηγεί ότι ο φόβος αποτελεί κίνητρο της προσεκτικής συμπεριφοράς, αλλά εξαφανίζεται όταν οι άνθρωποι προσαρμόζονται στην απειλή, δηλαδή όταν τον αποδέχονται. Αυτό πρέπει να ανησυχεί τους επιδημιολόγους, αν και πιο έμπειροι μεταξύ τους έχουν προειδοποιήσει ότι ο περιορισμός των πανδημιών εξαρτάται επίσης από την κοινωνική ανθεκτικότητα, όχι μόνο τη συνέπεια και τη διάρκεια των Lockdown.

Η κλασική χειραψία θύμα της πανδημίας

Δεν έχει και μεγάλη σημασία πως οι πολιτικοί, οι διευθυντές και οι υπόλοιποι ηγέτες, θα αντικαταστήσουν την κλασική χειραψία, η οποία έχει πανάρχαιη καταγωγή, από την εποχή του Ομήρου και στη συνέχεια των Ρωμαίων, και αποτελεί έμβλημα της εμπιστοσύνης καθώς σημαίνει ότι «το χέρι μου είναι άδειο, είμαι άοπλος, μη με φοβάσαι». Πλέον αρκετοί άνθρωποι χαιρετούν ο ένας τον άλλον κλωτσώντας τον στο πόδι από το πλάι, ή με κλειστές γροθιές, όπως οι μποξέρ πριν από έναν αγώνα, ή με «αγκωνιές», που κανονικά σημαίνουν σπρωξίδι και ποδοπάτημα, ή με «χειραψία» από απόσταση, η οποία παλαιότερα θεωρούνταν πράξη μαγείας κ.ά.

Λαμβάνοντας υπόψιν μας όλα αυτά, μπορεί να ειπωθεί ότι η ιατρικά αιτιολογημένη αλλαγή της εθιμοτυπίας των ανθρώπων, και μάλιστα σε πλανητική κλίμακα, αποτελεί μια συμβολική αντανάκλαση των βαθιών διαταραχών που προκαλούνται από μια πανδημία η οποία επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο την ανθρώπινη υγεία, αλλά και τις οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις, την ψυχική κατάσταση, την οικονομία, την πολιτική, την κοινωνική ζωή, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την υγεία, την ασφάλεια, την επιστήμη και τεχνολογία, τις επικοινωνίες, την κυκλοφορία ανθρώπων...

Η ψυχολογία της πανδημίας

Στο βιβλίο του Ψυχολογία της Πανδημίας ο Stephen Taylor, κλινικός ψυχολόγος στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ, ανέλυσε έναν μακρύ κατάλογο πιέσεων που σχετίζονται με την πανδημία: απειλές για την υγεία και ανησυχία για τα αγαπημένα μας πρόσωπα, σύγχυση στην εκτίμηση της σοβαρότητας της λοίμωξης και της διάρκειάς της, προσωπικές οικονομικές δυσκολίες. ευκαιρίες εργασίας λόγω ασθένειας, απειλή έλλειψης τροφίμων και φαρμάκων, σοβαρές διαταραχές της καθημερινότητας, χωρισμός από την οικογένεια και τους φίλους, κοινωνική απομόνωση ή κλείσιμο σχολείων. Σε μια διεθνή έρευνα που διεξήχθη στις αρχές Νοεμβρίου 2020 σε 14 χώρες σχετικά με το πώς ο νέος κορωνοϊός επηρέασε την προσωπική ζωή των ανθρώπων, σχεδόν οι μισοί (48%) Δανοί, το 29% των Ιταλών, αλλά μόνο το 9% των Κινέζων λένε ότι με την πανδημία οι οικογενειακές τους σχέσεις έγιναν τεταμένες.

Οι Δανοί και οι Ινδονήσιοι συχνότερα (35%) λένε ότι οι φιλίες τους έχουν επιδεινωθεί. Σχεδόν το ένα τέταρτο (24%) των ερωτηθέντων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ένας στους πέντε Ινδονήσιους (21%) και το 15% των Αμερικανών, των Βρετανών και των κατοίκων του Χονγκ Κονγκ, δηλώνουν ότι η ερωτική τους σχέση έχει γίνει τεταμένη ή ακόμη και έληξε εξαιτίας του κορωνοϊού.

Το δυστοπικό σενάριο

Σύμφωνα με τον Eric Klinenberg, καθηγητή κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, η πανδημία της Covid-19 σηματοδοτεί το τέλος του ρομαντισμού μας γύρω από τη λεγόμενη  «κοινωνία της αγοράς» και τον υπερ-ατομικισμό.
Στην Αμερική μπορεί να φανεί εύκολα ότι τα μοντέλα της ελεύθερης αγοράς, γύρω από την οποία περιστρέφεται μια κοινωνία. έχουν αποτύχει καταστροφικά. Επιπλέον η συμπεριφορά του απερχόμενου πρόεδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και της διακυβέρνησής του, κατέστησε αυτήν την κρίση πολύ πιο επικίνδυνη και θανατηφόρα από ό,τι θα έπρεπε.
Κατά τη γνώμη του Eric Klinenberg είναι πιθανό να εμφανιστεί το δυστοπικό σενάριο της στροφής στον αυταρχισμό, αν και ο ίδιος εξακολουθεί να πιστεύει ότι η ιστορία θα εξελιχθεί προς την άλλη κατεύθυνση, προς τον εκδημοκρατισμό με ταυτόχρονα ενίσχυση της δημόσιας υγείας και του Κράτους Πρόνοιας.

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο: Δημόσιο αγαθό ή εμπόρευμα – Ένα ζήτημα ζωής και θανάτου

  ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΛΑΛΗΣ

 

Τον γύρο του κόσμου  κάνει τα τελευταία εικοσιτετράωρα η είδηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα του ρωσικού εμβολίου COVID-19, ‘Sputnik V’. Σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής ιατρικής επιθεώρησης “Τhe Lancet”: Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου,  με βάση τον αριθμό των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων COVID-19, 21 ημέρες μετά την πρώτη δόση του εμβολίου (δηλαδή την ημέρα που θα λάμβαναν τη δεύτερη δόση), καταγράφηκε ως 91,6% (με διαστήματα εμπιστοσύνης 85.6 –95.2).

Βάσει των τελευταίων εξελίξεων, σημειώνουν οι ειδικοί, αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον  η πορεία του φακέλου του ρωσικού εμβολίου στην ΕΕ, ιδίως σ’ ό, τι αφορά την προστασία που προσφέρει έναντι των μεταλλάξεων του ιού. Μάλιστα, σε μια εποχή που η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με το φιάσκο των εμβολιασμών…

“Η πανδημία δεν θα λήξει αν δεν έρθουν σε πέρας μαζικοί εμβολιασμοί σε όλο τον πλανήτη”, γράφει στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας, Ηλίας Μόσιαλος.

Η τοποθέτηση του κυρίου Μόσιαλου έρχεται λίγες μετά την προειδοποίηση του γενικού διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας πως “όσο περισσότερο καθυστερούμε να παρέχουμε εμβόλια, εξετάσεις και θεραπείες σε όλες τις χώρες, τόσο περισσότερο θα αντέξει ο ιός”, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες “για νέες μεταλλάξεις” και ανεπάρκεια των σημερινών εμβολίων έναντι αυτών.

Βέβαια, το ερώτημα εδώ είναι γιατί υπάρχουν αυτές οι καθυστερήσεις στην παγκόσμια παραγωγή των εμβολίων και τον εφοδιασμό ακόμη και οικονομικά ισχυρών κρατών;

Ίσως γιατί, το κυρίαρχο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής δεν αφήνει πολλά περιθώρια εναλλακτικών.

“Από την αρχή, δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική για την Ευρώπη”, σχολιάζει στον “Ημεροδρόμο” ο Γρηγόρης Γεροτζιάφας, καθηγητής Αιματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και διευθυντής της ερευνητικής ομάδας Καρκίνος και Θρόμβωση, INSERM U-938.

Οι Ευρωπαίοι, αν και γνώριζαν την ύπαρξη εναλλακτικών, προχώρησαν χωρίς “Plan B”, σε περίπτωση που στράβωνε κάτι. Κι αυτό, γιατί, σύμφωνα με τον κύριο Γεροτζιάφα: “Για να κάνεις οτιδήποτε άλλο, απαιτούνται επενδύσεις. Επενδύσεις σε ιατρικό προσωπικό ή στις υπηρεσίες υγείας. Ενώ, στο εμβόλιο, το μόνο που χρειάζεσαι είναι εμβολιαστικά κέντρα”.

Παράλληλα με την προσήλωση στους δημοσιονομικούς “κόφτες”, οι πολιτικοί εκπρόσωποι του μονόδρομου της ελεύθερης αγοράς, έπρεπε να εξασφαλίσουν και την κερδοφορία των “Big Pharma”.

Όπως ανέφεραν στο ΒΒC οι αναλυτές της εταιρείας ανάλυσης επιστημονικών στοιχείων “Airfinity”: Οι όμιλοι του φαρμάκου δεν έδειξαν καμία βιασύνη αρχικά ώστε να χρηματοδοτήσουν τα προγράμματα έρευνας για τα εμβόλια. Η στάση τους άλλαξε  μόνο όταν το κράτος- “πατερούλης” παρενέβη, δεσμευόμενο ότι θα παράσχει τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία  για να ξεκινήσει η έρευνα.

Η Μοderna για παράδειγμα έλαβε 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε ομόλογα από την παρελθούσα κυβέρνηση των ΗΠΑ, ενώ η Pfizer/BioNTech υποστηρίχθηκε με 443 εκατομμύρια δολάρια από τη γερμανική κυβέρνηση, μαζί με ένα δάνειο 118 εκατομμυρίων δολαρίων που έλαβε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Αυτό συνέβη παρά τον ισχυρισμό της Pfizer ότι δεν έλαβε ποτέ ομοσπονδιακά χρήματα, σχολίαζε τον περασμένο Δεκέμβρη ο Joe Attard, αρθρογραφώντας σχετικά στο “In Defence of Marxism”.  Επιπλέον, η βρετανική κυβέρνηση, δηλαδή οι Βρετανοί φορολογούμενοι συνέβαλαν στη μάχη κατά του Covid-19 , προσφέροντας 84 εκατ. λίρες στην ανάπτυξη του εμβολίου Oxford/ AstraZeneca [gov.uk/government/news/funding-and-manufacturing-boost-for-uk-vaccine-programme ].

Συνολικά, από τα κρατικά ταμεία διαφόρων χωρών δαπανήθηκαν περί τα 6,5 δισ.  λίρες για την παρασκευή του εμβολίου κατά της πανδημίας του κορονοϊού , ενώ άλλα 1,5 δισ. λίρες προήλθαν από “μη κερδοσκοπικές οργανώσεις”. 

Ωστόσο, εκτός της απευθείας χρηματοδότησης, το “θαύμα” του ιδιωτικού τομέα οφείλεται εν πολλοίς και σε έρευνες που χρηματοδοτήθηκαν από το κράτος και διενεργήθηκαν στα πανεπιστήμια. Η τεχνολογία mRNA, φερειπείν, που βρίσκεται πίσω από τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna ήταν το καταληκτικό στάδιο των ερευνών που είχαν διενεργηθεί σε εργαστήρια του δημόσιου τομέα στις ΗΠΑ και τη Γερμανία, σύμφωνα με το Bloomberg.

Δεδομένου, λοιπόν, ότι η σωτηρία μας βρίσκεται στα εμβολιαστικά φιαλίδια, τα οποία χρηματοδοτήθηκαν σε ένα μεγάλο κομμάτι από τους φορολογουμένους, άμεσα ή έμμεσα,  μήπως θα έπρεπε να διατίθενται στο κοινό χωρίς επιπλέον κόστος;

Μπα…

Τότε, τι θα κάνουν τύποι σαν τον κύριο Ρίσι Σούνακ, τον Βρετανό Καγκελάριο του Θησαυροφυλακίου που μαζί με τα δημόσια καθήκοντά του εξασκεί τις επενδυτικές του δεξιότητες, ποντάροντας μέσω της εταιρείας Theleme Partners στη Moderna;  

Τι θα γίνουν οι φαρμακοβιομήχανοι που καθορίζουν τις τιμές των εμβολίων ανάλογα με την προσφορά και την ζήτηση, έχοντας τη δυνατότητα να αυγατίσουν τα κέρδη τους, λόγω της σημερινής έλλειψης των εμβολίων;

Tι θα γίνουν στην τελική και οι μέτοχοι των μεγάλων “παιχτών”, όπως της Pfizer που υπολογίζεται ότι θα τσεπώσουν έως και 15 δισ. δολάρια, μόνο το 2021, χάρις τα έσοδα από το εμβόλιο κατά του Covid-19;

Tι θα γίνουν όλοι αυτοί, κλέφτες;

Όχι, βέβαια. Θα ήταν ανεπανόρθωτη η ηθική ζημία που θα προκαλούνταν στο ψηφιδωτό του διαχρονικού παρασιτισμού του κεφαλαίου. Μια παρέκκλιση απ’ την διεθνή κανονικότητα.

Την κανονικότητα που κατέγραψε σε Έκθεσή της, το 2017, η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ, βάσει της οποίας από τα 210 νέα φάρμακα που εγκρίθηκαν μεταξύ 2010 και 2016, το κράτος, μέσω του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας, συμμετείχε, δαπανώντας συνολικά 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Κανένα όμως από αυτά τα ποσά δεν κατέληξε πίσω, στο δημόσιο ταμείο προς ενίσχυση νέων ερευνητικών προγραμμάτων. Αντ’ αυτού, καταχωνιάστηκε σε καλοραμμένες τσέπες CEO της βιομηχανίας του φαρμάκου, έχοντας προηγουμένως εξασφαλίσει το δίπλωμα ευρεσυτεχνίας.

Αυτό το “back to reality” εφαρμόστηκε από τις “Big Pharma” και τους πολιτικούς διεκπεραιωτές των συμφερόντων τους, στην περίπτωση των εμβολίων. Κι αυτό δεν το λέμε εμείς, μόνο.

Όπως ανέφερε σε πρόσφατο άρθρο του στους “Financial Times” ο έμπειρος οικονομικός συντάκτης David Allen Green, ήδη από τον περασμένο Ιούνιο που χαράχθηκε η στρατηγική της ΕΕ για τα εμβόλια, υπήρχε ρητή αναφορά στην εξάλειψη από την πλευρά της ΕΕ  των “κινδύνων” που δεν θα επέτρεπαν στις εταιρείες να προχωρήσουν στις κλινικές δοκιμές και τη διαδικασία παραγωγής των εμβολίων. Όπου… όπου κίνδυνος, εσείς μπορείτε κάλλιστα να βάλετε τις λέξεις: Επιχειρηματικό ρίσκο…

Αλλά και στο άρθρο 11.1 της συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την AstraZeneca αναφέρεται ότι: “Η Επιτροπή αναγνωρίζει και συμφωνεί ότι τα Μέρη, (i) η AstraZeneca θα είναι μοναδικός κύριος του συνόλου των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας που δημιουργούνται κατά την ανάπτυξη, παραγωγή και προμήθεια του Εμβολίου, συμπεριλαμβανομένης όλης της Τεχνογνωσίας (συλλογικά καλούμενα, “Τα Δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας του Εμβολίου”), και (ii) η AstraZeneca διατηρεί το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται αποκλειστικά οποιοδήποτε από αυτά τα δικαιώματα” !

Βέβαια, ας είμαστε δίκαιοι: Οι άνθρωποι είχαν φανερώσει την προσήλωσή τους στο “δικαίωμα” των φαρμακοβιομηχανιών στην πατέντα και την καπιταλιστική ιδιοκτησία της επιστημονικής έρευνας ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο, όταν στη συνεδρίαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αντιστάθηκαν σθεναρά στο αίτημα της Νότιας Αφρικής και της Ινδίας για αναστολή της πατέντας σε κάποιες χώρες, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή θεραπειών, τεστ και εμβολίων για να μετριαστεί η σφοδρότητα των πανδημικών κυμάτων.

Στάση που δεν την λες και παράλογη, λαμβάνοντας υπόψη ότι μόνο στην ΕΕ δραστηριοποιούνται πάνω από 170 λομπίστες της φαρμακευτικής βιομηχανίας. Όπως λέει στον “Ημεροδρόμο” ο διδάκτωρ Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, κ. Γιώργος Βασσάλος “πρόκειται για στελέχη υψηλά καταρτισμένα όσον αφορά τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην ΕΕ και τις μεθόδους επηρεασμού τους”. Στελέχη που είναι έως και “δεκαπέντε φορές περισσότερα από τα στελέχη που δουλεύουν για οργανώσεις υπεράσπισης του δικαιώματος στην υγεία (ενώσεις ασθενών, συνδικάτα υγειονομικών κ.λπ.)”.

Τα ποσά που δαπανώνται σε ετήσια βάση για την άσκηση πιέσεων στους  διαδρόμους των Βρυξελλών αγγίζουν τουλάχιστον τα σαράντα εκατομμύρια ευρώ. “Tόσο η AstraZeneca όσο και η Pfizer, με τις οποίες η Κομισιόν υπέγραψε συμβόλαια προμήθειας εμβολίων, είναι ανάμεσα στις έξι πρώτες φαρμακευτικές σε έξοδα λόμπινγκ στην ΕΕ”, αναφέρει ο Έλληνας ακαδημαϊκός.

Παράλληλα, υπογραμμίζει την αδιαφανή ατμόσφαιρα που επικράτησε εξαρχής στη διαδικασία διαπραγμάτευσης της ανάπτυξης και προαγοράς των εμβολίων από την πλευρά της Κομισιόν, θυμίζοντας μας ότι ακόμα και η σύνθεση της διαπραγματευτικής ομάδας της Κομισιόν παρέμεινε μυστική. “Το μόνο από τα επτά μέλη της του οποίου το όνομα δημοσιεύτηκε (Richard Bergström), ήταν πρώην διευθυντής της ευρωπαϊκής ένωσης φαρμακοβιομηχάνων (EFPIA)”.

Αυτές οι σχέσεις αλληλεξάρτησης της ΕΕ με το λόμπινγκ της φαρμακοβιομηχανίας έφτασαν την Κομισιόν στο σημείο να πανηγυρίζει που η AstraZeneca θα παρέχει λιγότερα μεν εμβόλια από αυτά που αρχικά ανακοινώθηκε, αλλά μόλις λίγα παραπάνω από όσα ήθελε τελικά η ίδια να παραδώσει.  Bλέπεις, το ζήτημα εξαρχής δεν ήταν η δημιουργία τείχους προστασίας από τον Covid 19, αλλά η αποκλειστική εξυπηρέτηση των συμφερόντων των κολοσσών της φαρμακοβιομηχανίας.

  “Μπροστά σ’ αυτό το χάος”, λέει ο κ. Βασσάλος,  “η κατάργηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και η ανακήρυξη του εμβολίου σε δημόσιο αγαθό είναι αυτή τη στιγμή κυριολεκτικά ζήτημα ζωής και θανάτου”.

Εγώ απλώς προσυπογράφω.

Διαβάστε περισσότερα