«Δούρειος»… ευρωατλαντισμός – του Νίκου Μπογιόπουλου

 ΝΙΚΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ 

mpog@imerodromos.gr

facebook.com/mpogiopoulos

Η κυβέρνηση επιχείρησε να παρουσιάσει την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα σαν «ιστορική». Ούτε η επιδίωξη, ούτε η σχετική αποτίμηση επιβεβαιώθηκαν. Τόσο από τα όσα συνέβησαν με τις από ελληνικού εδάφους τοποθετήσεις του Τούρκου προέδρου, όσο και κυρίως από τα όσα ακολούθησαν:
Ένταση στην ρητορική της Τουρκίας, αναβάθμιση των αιτιάσεων περί «τουρκικών νησιών που έχουν καταληφθεί από την Ελλάδα» και στη συνέχεια απογείωση της προκλητικότητας που έφτασε μέχρι του σημείου των επιθετικών κινήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, την αναγωγή μέσω Naftex του Καστελόριζου σε… τουρκικό έδαφος, τον εμβολισμό του ελληνικού πλοίου στα Ιμια και τώρα στην αιχμαλωσία των δυο Ελλήνων στρατιωτικών.
Μια παρατήρηση– ερωτηση εδώ: Αλήθεια τι είδους συμμαχία είναι αυτή, η εντός ΝΑΤΟ, όταν ο στρατός του ενός συμμάχου κρατά ομήρους στρατιώτες του άλλου συμμάχου, και αντί αυτά να λύνονται εντός της συμμαχίας, ο ένας σύμμαχος – Ελλάδα – ζητά παρέμβαση του ΟΗΕ;
Για όλα τα παραπάνω η ΕΕ έχει ξεχειλίσει από… αλληλεγγύη προς την χώρα μας με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που και οι άλλοι μας σύμμαχοι, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, τηρούν «ίσες αποστάσεις».
Εκτός αν νομίζει κανείς ότι το θαλάσσιο «ιππικό» των ΗΠΑ προσεγγίζει την περιοχή έχοντας έγνοια για τα ελληνικά και κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα και όχι για τα επιχειρηματικά «δικαιώματα» της ΕΧΧΟΝ ΜΟΒΙL, που μόνο μύωπας θα έβλεπε ότι αυτά τα δυο ταυτίζονται.
Συμπέρασμα: Ψυχραιμία, νηφαλιότητα και αναστοχασμός για το ρόλο του ευρωατλαντισμού. Αυτού του «δούρειου ίππου» που πλήττει την Ελλάδα και οικονομικά και κυριαρχικά.

Πηγή: Real News 11/3/2018

Διαβάστε περισσότερα

Η Ευρώπη μετά το ιταλικό σοκ

Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Η περασμένη Κυριακή ξεκίνησε με λιακάδα για τους υποστηρικτές του ευρωπαϊκού σχεδίου. Στη Γερμανία, τα μέλη του σοσιαλδημοκρατικού SPD είχαν εγκρίνει με ευρεία πλειοψηφία τη συμμετοχή του κόμματός τους σε νέα κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού υπό την Αγκελα Μέρκελ. Υστερα από έξι μήνες καθήλωσης της Ε.Ε. σε νεκρό σημείο λόγω της κυβερνητικής παράλυσης στο Βερολίνο, τα φιλόδοξα σχέδια για μεταρρύθμιση – σταθεροποίηση της Ευρωζώνης από το φιλελεύθερο δίδυμο Μέρκελ – Μακρόν επανέρχονταν στην ημερήσια διάταξη.
Στην άστατη εποχή που ζούμε, όμως, οι εναλλαγές στην πολιτική ατμόσφαιρα είναι γρήγορες και απότομες. Λίγες ώρες μετά την ευφορία που προκάλεσαν στις Βρυξέλλες τα νέα από τη Γερμανία, ήρθε η ανώμαλη προσγείωση στην πραγματικότητα με το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών στην Ιταλία. Πρώτο κόμμα αναδείχθηκε η πιο ευρωσκεπτικιστική δύναμη της χώρας, το Κίνημα Πέντε Αστέρων (M5S) του Μπέπε Γκρίλο. Στον χώρο της Κεντροδεξιάς, τα πρωτεία έχει πλέον η ακροδεξιά Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι, με το σύνθημα «πρώτα η Ιταλία», κατά το «πρώτα η Αμερική» του Ντόναλντ Τραμπ. Τα δύο κόμματα του φιλοευρωπαϊκού Κέντρου, το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα του Ματέο Ρέντσι και η Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ήταν οι μεγάλοι ηττημένοι της αναμέτρησης. Ο Ρέντσι, διάττων αστέρας του ιταλικού πολιτικού στερεώματος, παραιτήθηκε χωρίς να έχει κερδίσει εθνικές εκλογές, ενώ ο Μπερλουσκόνι αναγκάζεται να συμβιβαστεί καθυστερημένα με την ιδέα της πολιτικής του συνταξιοδότησης.
Οι συσχετισμοί δύναμης στη νέα Βουλή καθιστούν εξαιρετικά δυσχερή κάθε πρόβλεψη για τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Το βέβαιο είναι ότι η συμμαχία Ρέντσι – Μπερλουσκόνι, λύση που θα επιθυμούσαν οι Βρυξέλλες, είναι πλέον αδύνατη. Η όποια κυβέρνηση συνασπισμού (εάν προκύψει και δεν οδηγηθούμε σύντομα σε νέες εκλογές) θα είναι εύθραυστη, προϊόν ευκαιριακής σύμπραξης ιδεολογικά ασύμβατων δυνάμεων, με ισχυρό ρόλο των ευρωσκεπτικιστών – είτε της Λέγκας, είτε του M5S, είτε (λιγότερο πιθανό) και των δύο. Εν ολίγοις, το χειρότερο δυνατό σενάριο για την Ε.Ε. έγινε πραγματικότητα.
Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε έκπληξη μόνο σε όσους δεν είχαν στοιχειώδη επαφή με την ιταλική πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια. Το ότι η ιταλική Κεντροαριστερά βάδιζε στα χνάρια άλλων Δυτικοευρωπαίων συνοδοιπόρων της, όπως το γερμανικό SPD και το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (να ζήσουμε, να το θυμόμαστε), ήταν φανερό από τον Δεκέμβριο του 2016, όταν ο Ρέντσι ηττήθηκε κατά κράτος στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση. Γενικότερα, η Ιταλία πρόβαλε, τόσο από οικονομική όσο και από πολιτική άποψη, ως ο επόμενος «αδύναμος κρίκος» της Ε.Ε., προειδοποιούσε ήδη από τον Αύγουστο του 2016 η γαλλική τράπεζα Société Générale.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η Wall Street Journal εκτιμούσε ότι ενδεχόμενη ρήξη της Ιταλίας με την Ε.Ε. θα αποτελούσε ακόμη μεγαλύτερη απειλή και από το Brexit. Κι αυτό, γιατί η Βρετανία βρισκόταν πάντα με το ένα μόνο πόδι εντός Ευρώπης, ενώ η Ιταλία ήταν ιδρυτικό μέλος της ΕΟΚ, στον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης και χώρα με μεγάλο πολιτιστικό – συμβολικό βάρος στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Αλλά και από τη στενή σκοπιά του οικονομικού κόστους, η Ευρωζώνη, η οποία επιβίωσε σχετικά άνετα (άνετα γι’ αυτήν, όχι για μας) από την κρίση χρέους της Ελλάδας, θα αντιμετώπιζε πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα με την Ιταλία, την τρίτη σε μέγεθος οικονομία της, με το δεύτερο υψηλότερο χρέος (130% του ΑΕΠ) και τις άκρως προβληματικές τράπεζες.
Τα βαρόμετρα των δημοσκόπων είχαν αναγγείλει έγκαιρα το χαμηλό που ερχόταν από την Αδριατική. Ερευνα του Pew Research Center, τον Ιούνιο του 2017, έφερε το 57% των Ιταλών να επιθυμεί δημοψήφισμα για το ευρώ και το 35%, με τάσεις ανόδου, να τάσσεται υπέρ της εξόδου. Τέσσερις μήνες αργότερα, η ετήσια δημοσκόπηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Parlemeter) αναδείκνυε τους Ιταλούς ως τον πλέον ευρωσκεπτικιστικό λαό της ηπείρου, μπροστά και από τους Βρετανούς και από τους Ελληνες. Μόλις το 36% των Ιταλών θεωρούσε ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. είναι καλό πράγμα για τη χώρα τους, ενώ το ποσοστό όσων εκτιμούσαν ότι ωφελήθηκε από αυτήν ήταν 39%, έναντι 64% του πανευρωπαϊκού μέσου όρου.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς και γιατί μια χώρα-έπαλξη του ευρωπαϊσμού γνώρισε μια τόσο απότομη μεταστροφή προς τον ευρωσκεπτικισμό. Οι δύο βασικοί λόγοι είναι λίγο-πολύ γνωστοί. Πρώτα απ’ όλα, η οικονομική κρίση του 2008 και η έκρηξη των κοινωνικών ανισοτήτων που τη συνόδεψε. Αν και την τελευταία χρονιά η Ιταλία γνώρισε κι αυτή μια κάποια ανάκαμψη (ασθενέστερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου), το ΑΕΠ της παραμένει κατά 6% χαμηλότερο απ’ ό,τι ήταν προ δεκαετίας και το κατά κεφαλήν εισόδημα μικρότερο από το 1999, όταν η χώρα έμπαινε στο ευρώ. Με την ανεργία στο 11% και τους νέους να μεταναστεύουν μαζικά στη Βόρεια Ευρώπη για δουλειά, το όνειρο μιας ευρωπαϊκής dolce vita γίνεται εφιάλτης και η μαχητική κραυγή του Μπέπε Γκρίλο «tutti a casa!» (όλοι σπίτια τους) βρίσκει ευήκοα ώτα.
Αυτός ήταν ο βασικός λόγος που το M5S, με το θολό, λαϊκιστικό του προφίλ και την υπόσχεση για εγγυημένο εισόδημα 780 ευρώ σε όλους, εργαζομένους και ανέργους, τα πήγε πολύ καλά στον πιο φτωχό Νότο. Αντίθετα, στον πλουσιότερο Βορρά, ηγεμόνευσε η ξενοφοβική Λέγκα, που εκμεταλλεύτηκε δημαγωγικά τις ανησυχίες πιο εύπορων στρωμάτων για τη μετανάστευση, τον δεύτερο βασικό παράγοντα που επώαζε το ιταλικό σοκ, σε μια χώρα που δέχθηκε 600.000 μετανάστες σε τέσσερα χρόνια. Ξενοφοβικούς τόνους, χαμηλότερους από τη Λέγκα, υιοθέτησε και το M5S, το οποίο άλλωστε ανήκει στην ίδια ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου με τη γερμανική AfD και το βρετανικό UKIP.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για τις Βρυξέλλες το M5S και η Λέγκα αποτελούν δύο συγγενή κακά. Μεταξύ αυτών, όμως, η Λέγκα μάλλον προβάλλει ως το έλασσον. Εκφράζοντας ένα είδος «εθνικισμού των πλουσίων», το κόμμα του Σαλβίνι έχει αποσύρει τη θέση για δημοψήφισμα γύρω από το ευρώ, ενώ το οικονομικό του πρόγραμμα κινείται σε νεοφιλελεύθερη λογική, με δεσμεύσεις για περικοπές δημοσίων δαπανών και μείωση της φορολογίας στις επιχειρήσεις.
Αλλωστε οι Βρυξέλλες δεν είχαν στο παρελθόν πρόβλημα να ανεχθούν ακροδεξιές δυνάμεις σε συμμαχικές κυβερνήσεις –τον προερχόμενο από τους νεοφασίστες Φίνι στην Ιταλία, τον ΛΑΟΣ στην Ελλάδα– εφόσον στήριζαν την οικονομική ορθοδοξία του Συμφώνου Σταθερότητας. Ούτε και σήμερα έχουν κανένα πρόβλημα με τη συμμετοχή της Ακροδεξιάς στη συντηρητική κυβέρνηση του Σεμπάστιαν Κουρτς, στην Αυστρία. Αντίθετα, το Μ5S, αν και έχει βάλει κι αυτό πολύ νερό στο κρασί του αναφορικά με το ευρώ, θα προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη αναστάτωση στη δημοσιονομική πειθαρχία της Ευρωζώνης.
Σε άνοδο ο ευρωσκεπτικισμός
Η νέα ιταλική κυβέρνηση δεν μπορεί να αγνοήσει τις κοινωνικές πιέσεις, που εκφράστηκαν με τόσο θεαματικό τρόπο στην κάλπη. Στο οικονομικό πεδίο, θα είναι περισσότερο «ανυπάκουη» από την προηγούμενη κυβέρνηση της Κεντροαριστεράς, πιέζοντας τις Βρυξέλλες για μεγαλύτερη ευελιξία στις κρατικές δαπάνες και τη διαχείριση του ελλείμματος, ενώ είναι βέβαιο ότι θα σκληρύνει τη στάση της στο θέμα του μεταναστευτικού. Οι προσπάθειες του διδύμου Μέρκελ – Μακρόν να δοθεί νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό εγχείρημα μέσα από τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης (που παραμένει ομιχλώδης) θα προσκρούσουν σε πρόσθετες δυσκολίες.
Η νέα πολιτική γεωγραφία της Ιταλίας καθιστά περισσότερο ορατή μια εγγενή, παθολογική τάση που θέτει σε δοκιμασία το ευρωπαϊκό σχέδιο: Την προοδευτική διχοτόμηση της Ε.Ε. ανάμεσα σε έναν οικονομικά ισχυρό και πολιτικά φιλελεύθερο πυρήνα βορείων χωρών, γύρω από το γαλλογερμανικό ζεύγος, και σε μια ασταθή περιφέρεια ανατολικών και νοτίων χωρών, στην οποία τείνει να υποβιβαστεί και η Ιταλία, όπου οι άνεμοι των «αντισυστημικών», ευρωσκεπτικιστικών ρευμάτων πνέουν ισχυροί. Στην Ουγγαρία, ο εθνικολαϊκιστής πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν είναι πολύ πιθανό ότι θα επανεκλεγεί τον Απρίλιο. Στην Πολωνία, το κυβερνών, αντιδραστικό κόμμα PiS καλπάζει, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Στην Ελλάδα, η Χρυσή Αυγή παραμένει υπαρκτός και, πιθανώς, υποτιμημένος κίνδυνος, που ευνοείται από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα έξαρσης των εθνικισμών στην περιοχή μας. Ολα δείχνουν ότι η δικαιολογημένη ανακούφιση για την ήττα της Μαρίν Λεπέν στις γαλλικές προεδρικές εκλογές ήταν πρόωρη.
kathimerini.gr

Διαβάστε περισσότερα

Η σπηλιά του facebook

Σε μια από τις διασημότερες αλληγορίες από καταβολής κόσμου, της σπηλιάς του Πλάτωνα, οι άνθρωποι ζουν φυλακισμένοι και αλυσοδεμένοι σε μια σπηλιά και το μόνο που βλέπουν είναι οι σκιές των αντικειμένων, που από το φως μιας φωτιάς που σιγοκαίει πίσω τους προβάλλονται στον τοίχο της σπηλιάς.
Οι σκιές είναι ο πραγματικός κόσμος των δεσμωτών. Σε όλη τη ζωή τους βλέπουν τις σκιές των πραγμάτων, ο πραγματικός κόσμος γι’ αυτούς είναι εικονικός, μια αναπαράσταση της πραγματικότητας. Αν κάποιοι δεσμώτες απελευθερωθούν από τις ψευδαισθήσεις τους, σπάσουν τα εικονικά δεσμά τους και εξέλθουν από τη σπηλιά, θα γνωρίσουν τον πραγματικό κόσμο και όχι τα αντίγραφά του.
Η πιο σύγχρονη παραλλαγή της σπηλιάς του Πλάτωνα είναι το facebook και τα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι δεσμώτες του facebook είναι καθηλωμένοι κατά μόνας σε μια σκοτεινή τρύπα, την οθόνη του υπολογιστή στην οποία ζουν οι φίλοι και οι συγγενείς τους, με το περίεργο όνομα likes. Μήπως όμως η σπηλιά του facebook είναι πιο σκοτεινή και αδυσώπητη από τη σπηλιά του Πλάτωνα;
Το 1779, σύμφωνα με το μύθο, σ’ ένα χωριό της Βρετανίας, ένας οργισμένος άντρας, ο Ν. Λουντ, καταστρέφει σε ένα εργοστάσιο δυο μηχανές πλεξίματος για κάλτσες. Το 1811, στην αυγή της βιομηχανικής επανάστασης, κάνουν την εμφάνισή τους οι Λουδίτες, οι οπαδοί του Λουντ, και μέχρι το 1816 κατέστρεφαν τις μηχανές, κυρίως των κλωστοϋφαντουργιών, τις οποίες θεωρούσαν υπεύθυνες για την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας. Τελικά το κίνημα των Λουδιτών, ο «στρατός των εκδικητών», υπό τον μυθικό στρατηγό Λουντ , κατεστάλη βίαια από τον βρετανό κυβερνήτη Σ. Πέρσιβαλ. Είχαν λάθος οι Λουδίτες, όπως διακήρυξε το σύνολο της νεωτερικής  σκέψης, φιλελεύθερης και αριστερής, διότι τα «μέσα παραγωγής, η τεχνολογία είναι ουδέτερη, η χρήση τους είναι καλή ή κακή»;
Και καλά οι Λουδίτες ήταν «αγράμματοι και τεχνοφοβικοί», η ελίτ των σχεδιαστών του σημερινού τεχνοκόσμου είναι και αυτοί τεχνοφοβικοί,  είναι νεολουδίτες; Μπορεί κανείς να κατηγορήσει ως τεχνοφοβικό τον πρώην αντιπρόεδρο του facebook C. Palihapitiya που πρόσφατα δήλωσε:
οργανώνουμε τις ζωές μας γύρω από αυτήν την θεωρούμενη αίσθηση της τελειότητας, επειδή παίρνουμε ως ανταμοιβή αυτά τα πρόσκαιρα σήματα, καρδούλες και likes και το ταυτίζουμε αυτό με κάποια αξία. Αντίθετα στην πραγματικότητα είναι μια εύθραυστη δημοφιλία που είναι βραχυπρόθεσμη και σας αφήνει ακόμα περισσότερο κενούς και άδειους από ότι πριν.
Την ίδια στιγμή ο Σ. Πάρκερ, πρώτος πρόεδρος του facebook δήλωσε ότι τα likes είναι σαν μια δόση ντοπαμίνης για να ενθαρρύνονται οι χρήστες να ανεβάζουν περισσότερο περιεχόμενο.
Το facebook αποτυπώνει το βασικό αγαθό της φιλελεύθερης κοινωνίας, τον εξατομικευμένο εαυτό, που φαντασιώνεται ότι είναι ελεύθερος μέσω των κοινωνικών δικτύων να κάνει πράξη την προσωπική του αυτοπραγμάτωση. Η εικονικοί φίλοι όμως και τα likes δεν είναι τίποτα άλλο από μια γυμνή ζωή, μια ναρκισσιστική επιβεβαίωση του εγώ, ένας εκπτωχευμένος εαυτός, ο δεσμώτης εαυτός.
Ταυτόχρονα το facebook αποδεικνύει το μύθο ότι η φιλελεύθερη κοινωνία είναι μια κοινωνία ελευθερίας του ατόμου, διότι το άτομο πρόθυμα πουλάει τα προσωπικά του δεδομένα, τον εαυτό του, τον περιορισμό της ελευθερίας του και μάλιστα δωρεάν.
Πώς γίνεται η πρόσβαση στο facebook να είναι δωρεάν και η εταιρεία να αξίζει μισό τρις δολάρια και να έχει διαφημιστικά έσοδα το 2016 26 τρις δολάρια; Οι χρήστες προσφέρουν δωρεάν τις προτιμήσεις τους, τα συναισθήματά τους, τον τρόπο ζωής τους, που ως ψηφιοποιημένη πληροφορία το facebook την πουλάει στους διαφημιστές, στα ΜΜΕ, στις κυβερνήσεις ,κλπ. Οι εταιρίες, όπως το facebook, που παράγουν και πωλούν πληροφορία, χρησιμοποιούν μια δωρεάν πρώτη ύλη, τις προσωπικές πληροφορίες των χρηστών, που τις προσφέρουν δωρεάν και βγάζουν κέρδος. Ο ψηφιοποιημένος μας εαυτός πουλιέται ως εμπόρευμα.
Ποιος είπε ότι στον καπιταλισμό μόνο η εργατική δύναμη μετατρέπεται σε εμπόρευμα; Η ζωή έχει γίνει πλέον εμπόρευμα. Αναζητούνται νεολουδίτες για να καταστρέψουν αυτό το εμπόρευμα.
Υπάρχει όμως και μια άλλη αθέατη , σκοτεινή πλευρά του facebook. Λίγοι γνωρίζουν ότι στα ερευνητικά κέντρα, διάσημων πανεπιστημίων, σχεδιάζεται ο ψηφιακός ολοκληρωτικός καπιταλισμός, ο τεχνοκόσμος, με αιχμή του δόρατος την τεχνητή νοημοσύνη. Η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης οφείλεται στα δωρεάν δεδομένα που εμείς διαθέτουμε όταν κάνουμε αναζήτηση στο google, αγοράζουμε στο amazon ή σχολιάζουμε στο facebook, στο ότι δηλαδή ψηφιοποιείται στο διαδίκτυο  η ανθρώπινη δραστηριότητα δημιουργώντας μια δεξαμενή καταγραφής των ανθρώπινων εμπειριών. Ο ψηφιοποιημένος εαυτός μας στη συνέχεια χρησιμοποιείται ως γνωστικό υπόβαθρο της τεχνητής νοημοσύνης. Η γνώση που διαθέτουν οι ευφυείς μηχανές είναι η ψηφιοποιημένη ζωή μας.
Πηγή: antikleidi.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μαρξ πέθανε – Ζήτω ο Μαρξ! (του Νίκου Μπογιόπουλου)

135 χρόνια από τον θάνατο του Καρλ Μαρξ

 ΝΙΚΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ 

mpog@imerodromos.gr

facebook.com/mpogiopoulos

«Αν ο Μαρξ και ο Λένιν ήταν σήµερα ζωντανοί, θα ήταν βασικοί διεκδικητές του βραβείου Νόµπελ για την οικονοµία. Ο Μαρξ προέβλεψε την προϊούσα εξαθλίωση των εργαζοµένων και ο Λένιν προείδε την υποταγή της υλικής παραγωγής στη συσσώρευση κερδών του χρηµατοπιστωτικού κεφαλαίου. Οι προβλέψεις τους είναι κατά πολύ ανώτερες από τα “οικονοµικά µοντέλα” που σήµερα βραβεύονται µε Νόµπελ και από τις προβλέψεις των κεντρικών τραπεζιτών, των υπουργών Οικονοµικών και των νοµπελιστών οικονοµολόγων…» (1).

   Αυτά δεν τα έγραψε κάποιος… τυφλωμένος από την «ιδεοληψία» του μαρξισμού. Και κυρίως δεν τα ισχυρίζεται κάποιος που πάσχει από μαρξιστικές και λενινιστικές «παρωπίδες». Ο ύμνος στον Μαρξ (και τον Λένιν) προέρχεται από έναν υπουργό Οικονομικών του… Ρήγκαν. Τον Πολ Κρεγκ Ρόµπερτς.
   Την τοποθέτηση του Ρόμπερτς (έγινε πριν από 8 χρόνια και ήταν η απάντηση του στις διάφορες αστείες θεωρίες που αναπτύσσονταν εκείνη την περίοδο για τον χαρακτήρα της παγκόσμιας κρίσης) την θυμηθήκαμε με αφορμή ότι σήμερα είναι η επέτειος του θανάτου του Καρλ Μαρξ, στις 14 Μάρτη 1883.
   Ο «παλιωμένος» Μαρξ ήταν αυτός που έγραφε:

«…κινέζικα μεροκάματα, αυτός είναι τώρα ο σκοπός που επιδιώκει το αγγλικό κεφάλαιο» (2)

   Και πρόσθετε:

«…η ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής έριξε τους εργάτες όλου του κόσμου. Δεν πρόκειται πια για το κατέβασμα των αγγλικών μισθών στο επίπεδο των μισθών της ηπειρωτικής Ευρώπης, αλλά για το κατέβασμα στο λίγο – πολύ κοντινό μέλλον των ευρωπαϊκών μισθών στο κινέζικο επίπεδο» (3)

   Αυτή η – καινοφανής για τα σημερινά δεδομένα- σύλληψη του Μαρξ δεν προέκυψε μετά τo… «σκίσιμο του Μνημονίου» και την «αλλαγή της Ευρώπης» από τον Τσίπρα. Ούτε μετά από τα «ουδείς αναμάρτητος» του Σαμαρά στη Μέρκελ.
   Διατυπώθηκε πριν από περίπου ενάμιση αιώνα, το 1867. Στη θέση της τότε «μητρόπολης» του καπιταλισμού, της Αγγλίας, σήμερα είναι τα κέντρα των ιμπεριαλιστών σε Βερολίνο και Νέα Υόρκη, που ακόμα και στους πιο αδυσώπητους μεταξύ τους ανταγωνισμούς, όπως οι σημερινοί για το ποιος ιμπεριαλιστής θα βγει λιγότερο λαβωμένος από την κρίση, δεν ξεχνούν το βασικό: Να είναι ενωμένοι, αδυσώπητοι και άτεγκτοι απέναντι στους μισθωτούς σκλάβους.

   Το «λίγο – πολύ κοντινό μέλλον» που προέβλεψε ο Μαρξ, η εποχή που οι ευρωπαϊκοί μισθοί (μαζί και του ελληνικού λαού), στο όνομα της «ανταγωνιστικότητας» των κεφαλαιοκρατών, θα συμπιέζονταν από τους κεφαλαιοκράτες με βάση τα κινέζικα πρότυπα, έφτασε. Οι αναλύσεις του για τον «εφεδρικό στρατό» εργασίας που κατρακυλά στα Τάρταρα της απόγνωσης και της κατάθλιψης είναι όσο ποτέ επίκαιρες.
   Ο καπιταλισμός, αυτό το απάνθρωπο σύστημα, στερεί από τους εργαζόμενους τους κόπους τους. Σφετερίζεται για λογαριασμό μιας χούφτας εκμεταλλευτών τον αμύθητο πλούτο που παράγει το αίμα και ο μόχθος του εργάτη.
   Η κρίση του καπιταλισμού, το πιο σταθερό «προϊόν» της λειτουργίας του, έχει φτάσει σε κανιβαλικό παροξυσμό.
   Όπως επιβεβαιώθηκε η οικονομική «προφητεία» του Μαρξ για τη μετατροπή του βίου του εργαζόμενου λαού σε κόλαση – μια κόλαση που στην Ελλάδα τα «καζάνια» της αποκαλούνται Μνημόνια, προαπαιτούμενα, φαστ τρακ ξεπουλήματα, «αξιολογήσεις» – έτσι ακριβώς αναδεικνύεται ως ζήτημα ζωής και θανάτου η αναγκαιότητα για την εκπλήρωση και της πολιτικής του «προφητείας».
   Ο «πολιτικός» Μαρξ, ενιαίος και αδιαίρετος με τον «οικονομικό» Μαρξ, ο Μαρξ της ταξικής πάλης, απέδειξε ότι το υπερώριμο αίτημα της ανατροπής του σάπιου κεφαλαιοκρατικού καθεστώτος είναι μια υπαρκτή, μια ρεαλιστική δυνατότητα και προοπτική, εφόσον οι «σκλάβοι» αποφασίσουν να την «περπατήσουν».
   Ο 21ος αιώνας, μόλις 25 χρόνια από τις ανατροπές που οδήγησαν τον κόσμο σε ένα πρωτοφανές πισωγύρισμα, αποδεικνύεται πολύ νωρίς ότι θα είναι ο αιώνας που θα τεθεί με όρους υπαρξιακούς το πραγματικό δίλημμα:

«Ο Φρίντριχτ Ενγκελς – γράφει η Ρόζα Λούξεμπουργκ – είπε κάποτε:

«Η αστική κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα: ή πέρασμα στο σοσιαλισμό ή ξανακατρακύλισμα της ανθρωπότητας στη βαρβαρότητα».

Τι σήμαινε όμως «ξανακατρακύλισμα στη βαρβαρότητα» από το σημερινό επίπεδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού;

Μέχρι σήμερα διαβάζουμε, αναμφισβήτητα, τα λόγια αυτά χωρίς να εμβαθύνουμε στο νόημα που κρύβουν και τα παραθέτουμε χωρίς να προαισθανόμαστε την τρομερή βαρύτητά τους.

Σήμερα όμως, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά γύρω μας για να καταλάβουμε τι σημαίνει κατρακύλισμα της αστικής κοινωνίας στη βαρβαρότητα».

   Όλα αυτά – παρά τις δοξασίες ότι «ο Μαρξ πέθανε» – ο Μαρξ τα περιέγραψε, τα απέδειξε και τα προέβλεψε. Όχι φυσικά γιατί ήταν «προφήτης». Αλλά γιατί υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες και διανοητές της ανθρωπότητας.
   Η πιο πυκνή, ίσως, καταγραφή της προσφοράς του Μαρξ διατυπώθηκε την ημέρα της κηδείας του μεγάλου νεκρού από τον σύντροφό του και συνιδρυτή της νέας κοσμοθεωρίας που πήρε το όνομα της από τον Μαρξ, από τον επιστήθιο φίλο του, τον Φρίντριχτ Ένγκελς.
   Παραθέτουμε την επικήδεια ομιλία του Ένγκελς:

«Στις 14 Μαρτίου το απόγευμα, στις τρεις παρά τέταρτο έπαψε να σκέφτεται ο μεγαλύτερος σύγχρονος στοχαστής. Μόλις τον είχαμε αφήσει μονάχο του δύο λεπτά και τον βρήκαμε όταν ξαναμπήκαμε στο δωμάτιό του ήσυχα αποκοιμισμένο στην πολυθρόνα του – αλλά για πάντα.

Είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα.

Όπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας: το σκεπασμένο ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ’ όλα, πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται προτού αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κλπ.

Ότι επομένως η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού, η μιας χρονικής περιόδου, αποτελεί τη βάση, απ’ όπου εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων αυτής της εποχής, τη βάση απ’ όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα – όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.

Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχονταν απ’ αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας,φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι.

Δυό τέτοιες ανακαλύψεις θα ήταν αρκετές για μια ζωή, και θα ήταν ευτυχής εκείνος που θα αξιωνόταν να κάνει έστω και μια τέτοια ανακάλυψη. Ο Μαρξ όμως έκανε πρωτότυπες ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που ερεύνησε – ακόμα και στα μαθηματικά – και τέτοιοι τομείς υπήρξαν πάρα πολλοί και δεν υπάρχει ούτε ένας μέσα σ’ αυτούς που να τον ερεύνησε μόνον επιφανειακά. Τέτοιος ήταν ο άνθρωπος της επιστήμης.

Αυτό όμως δεν ήταν το βασικό στο έργο του. Η επιστήμη ήταν για τον Μαρξ μια ιστορία κινητήρια, επαναστατική δύναμη. Όσο μεγάλη χαρά κι αν αισθανόταν για κάθε νέα ανακάλυψη σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη, που δε μπορούσε ίσως να προβλεφθεί ακόμα καθόλου η πρακτική της εφαρμογή – αισθανόταν μια εντελώς αλλιώτικη χαρά όταν επρόκειτο για μια ανακάλυψη που επιδρούσε αμέσως επαναστατικά στη βιομηχανία και γενικά στην ιστορική εξέλιξη. Έτσι παρακολούθησε επισταμένα την πορεία των ανακαλύψεων στον τομέα του ηλεκτρισμού και τελευταία τις ανακαλύψεις του Μαρκ Ντεπρέ.

Γιατί ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με έναν οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του.

Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι. Η πρώτη “Εφημερίδα του Ρήνου” 1842, το παρισινό “Φόρβερτς” 1844 (σ.σ. “Vorwarts” “Εμπρός” – ριζοσπαστική εφημερίδα που έβγαινε στα γερμανικά στο Παρίσι το 1844 από γερμανούς σοσιαλιστές φυγάδες, ένας από τους συνεργάτες της ήταν και ο Μαρξ), “Η Γερμανική εφημερίδα των Βρυξελλών” 1847, “Η Νέα εφημερίδα του Ρήνου” 1848-49, “Το Βήμα της Νέας Υόρκης” από το 1852 έως το 1861 – και χώρια ένα πλήθος από μαχητικά βιβλιαράκια, δουλειά σε συλλόγους στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο, έως ότου ήρθε τελικά σαν στεφάνωμα του συνόλου, η μεγάλη “Διεθνής των Εργατών” – αληθινά ένα ακόμα αποτέλεσμα, που γι’ αυτό μπορούσε να περηφανεύεται ο δημιουργός του – κι αν ακόμα δεν είχε κάνει τίποτε άλλο.

Να γιατί είχαν μισήσει και συκοφαντήσει τον Μαρξ περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο της εποχής του. Τον απέλαυναν κυβερνήσεις απολυταρχικές και δημοκρατικές. Αστοί, συντηρητικοί και δημοκράτες των άκρων συναγωνίζονταν αναμεταξύ τους ποιος θα τον δυσφημήσει περισσότερο. Όλα αυτά τα παραμέριζε σαν να ήταν ιστός αράχνης, δεν τους έδινε σημασία και δεν απαντούσε παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη.

Και πέθανε τιμημένος, αγαπημένος, τον κλάψανε εκατομμύρια επαναστάτες συνεργάτες του, που κατοικούν σ’ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, από τα ορυχεία της Σιβηρίας έως την Καλιφόρνια. Και τολμώ να πω: μπορεί να είχε πολλούς αντιπάλους, όμως δύσκολο είναι να πούμε πως είχε έστω και έναν προσωπικό εχθρό.

Το όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες!»

                                                                                                             (Πηγή: Ομιλία στον τάφο του Καρλ Μαρξ,                                                                                                      «Μαρξ – Ένγκελς Διαλεχτά Έργα» τόμος Α)

   Ήταν ο Ένγκελς, επίσης, που σε μια αξεπέραστη εκδήλωση έκφρασης του δικού του μεγαλείου, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Μαρξ, δίνει την οριστική απάντηση στο «γιατί αποκαλείται “μαρξισμός”» μια θεωρία που φέρει και τη δική του ανεξίτηλη σφραγίδα.
   Μιλώντας για αυτό το θέμα και δίνοντας με ακρίβεια το περίγραμμα της ιδιαίτερης συνεισφοράς του Μαρξ σε ό,τι αποκαλείται «μαρξισμός», σημείωνε:

«Ας μου επιτραπεί εδώ μια προσωπική διασάφηση. Τελευταία μίλησαν πολλές φορές για τη συμβολή μου σ’ αυτήν τη θεωρία, κι έτσι δεν μπορώ να μην πω εδώ τα λίγα εκείνα λόγια που εξαντλούν το ζήτημα.

 Δεν μπορώ ούτε ο ίδιος ν’ αρνηθώ ότι, πριν και στο διάστημα της σαραντάχρονης συνεργασίας μου με το Μαρξ, έχω κι εγώ κάποιο ανεξάρτητο μερτικό στο θεμέλιωμα της θεωρίας, και ιδιαίτερα στην επεξεργασία της.

Όμως το μεγαλύτερο μέρος από τις κατευθυντήριες βασικές ιδέες, ιδιαίτερα στον οικονομικό και ιστορικό τομέα και ειδικά η τελική αυστηρή τους διατύπωση ανήκουν στο Μαρξ. Εκείνο που πρόσφερα εγώ- αν εξαιρέσουμε βέβαια μερικούς ειδικούς κλάδους- μπορούσε βέβαια να τόχε κάνει ο Μαρξ χωρίς εμένα. Ό,τι έδωσε ο Μαρξ, δεν θα τα κατάφερνα εγώ μοναχός.

Ο Μαρξ στεκόταν πιο ψηλά, έβλεπε πιο μακριά, και το βλέμμα του αγκάλιαζε περισσότερα και ταχύτερα απ’ όλους εμάς τους άλλους. Ο Μαρξ ήταν μεγαλοφυΐα, εμείς οι άλλοι το πολύ- πολύ νάμαστε ταλέντα. Χωρίς αυτόν η θεωρία δεν θάταν σήμερα καθόλου αυτή που είναι. Γι’ αυτό δίκαια φέρνει το όνομά του».

                         (Πηγή: Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας, «Μαρξ – Ένγκελς Διαλεχτά Έργα», τόμος Β)

   Ο Καρλ Μαρξ τάραξε τα ύδατα επειδή ακριβώς έδειξε με το έργο του – και χωρίς ποτέ ο ίδιος να το ισχυριστεί για το εαυτό του – ότι πριν από αυτόν «οι φιλόσοφοι μονάχα εξηγούσαν με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα όμως είναι να τον αλλάξουμε».
   Ο Μαρξ, παρά την εξόχως αντιμαρξιστική ανάγνωσή του από εχθρούς και «φίλους» ουδέποτε ισχυρίστηκε ότι αυτή η «αλλαγή» είναι προδιαγεγραμμένη.
   Καταδεικνύοντας τον εγγενή χαρακτήρα των οικονομικών κρίσεων του καπιταλισµού προσέφερε ταυτόχρονα όλα εκείνα τα εργαλεία της λογικής που µπορούν να µας κάνουν να δούµε πως ο καπιταλισµός έχει τη δυνατότητα να αναπαράγεται µέσα από την καταστροφική και απάνθρωπη λειτουργία του.
   Και είναι λόγω ακριβώς της αναπαραγωγής αυτής της «κανιβαλικής» φύσης του καπιταλισµού που ο Μαρξ μίλησε για την ιστορική αναγκαιότητα της ανατροπής αυτού του συστήµατος.
   Αυτή η ανατροπή εξηγούσε – με επιμονή – ο Μαρξ δεν θα επέλθει σαν απότοκο κάποιου τεχνοκρατικού ντετερµινισµού. Δεν θα αποτελέσει το επιστέγασμα μιας «χιλιαστικού» τύπου αναμονής. Θα επέλθει μόνο ως αποτέλεσµα της πολιτικής δράσης των καταπιεσμένων στο πλαίσιο της πάλης των τάξεων.
   Το συµπέρασµά του, δηλαδή, είναι κάπως πιο σύνθετο απ’ όσα αντιλαμβάνονται οι κατά καιρούς «προικισµένοι» επικριτές του. Ανάμεσά τους κι εκείνοι που προφανώς δεν συγκαταλέγονται σε όσους απευθυνόταν ο Μαρξ ήδη από τον πρόλογο του «Κεφαλαίου», όταν σηµείωνε ότι η κατανόηση του έργο του προϋπέθετε «φυσικά αναγνώστες που θέλουν να µάθουν κάτι το καινούριο και εποµένως να σκεφτούν και οι ίδιοι».
   Σε αντίθεση, λοιπόν, µε όσα ισχυρίζονται για τον Μαρξ όσοι του αποδίδουν µια «χιλιαστική» αντίληψη περί «αυτόµατης κατάρρευσης του καπιταλισµού», είναι ο Μαρξ που (στον Τρίτο τόµο του «Κεφαλαίου») δείχνει όλες τις µορφές για το πώς είναι δυνατό, µέσα από την καπιταλιστική κρίση, να ανατροφοδοτείται το ίδιο το σύστηµα.
   Εκεί είναι που καταγράφει το πώς αυτή η δοµική για τον καπιταλισµό ροπή προς την κρίση γεννά – λόγω ακριβώς της κρίσης και µέσα από αυτήν – µια σειρά από αντίρροπες κοινωνικές διεργασίες και οικονοµικές εξελίξεις.
   Εξελίξεις που αφενός καταδεικνύουν τη δυνατότητα του συστήµατος να επιβιώνει, αλλά αφετέρου αποδεικνύουν το γιατί είναι κοινωνικά επιβεβληµένο, και µ’ αυτή την έννοια είναι κατορθωτό – ότι υπάρχουν δηλαδή οι υλικές προϋποθέσεις – το σύστηµα αυτό να ανατραπεί.
   Ως εκ τούτου, ο Μαρξ δεν έχει καµία ευθύνη για το τι καταλαβαίνουν ορισµένοι από όσα διαβάζουν (αν τα διαβάζουν). Εκείνοι όµως που καταλαβαίνουν όσα διαβάζουν µπορούν να επιβεβαιώσουν ότι:

«(…) τον καπιταλισµό τον χαρακτηρίζει, από τη µια µεριά, η τάση απεριόριστης διεύρυνσης της παραγωγικής κατανάλωσης, απεριόριστης διεύρυνσης της συσσώρευσης και της παραγωγής, και από την άλλη η προλεταριοποίηση των λαϊκών µαζών, που βάζει αρκετά στενά όρια στη διεύρυνση της ατοµικής κατανάλωσης (…).

Είναι αυτονόητο ότι θα ήταν χοντροκοµµένο λάθος αν απ’ αυτή την αντίφαση του καπιταλισµού (ή από τις άλλες αντιφάσεις του) βγάζαµε το συµπέρασµα ότι ο καπιταλισµός δεν µπορεί να υπάρξει (…).

Η αντίθεση αυτή δεν σηµαίνει ότι δεν µπορεί να υπάρχει καπιταλισµός, σηµαίνει όµως ότι είναι ανάγκη να γίνει πέρασµα από τον καπιταλισµό σε µια ανώτερη µορφή (…) η ύπαρξη αντίθεσης ανάµεσα στην κατανάλωση και στην παραγωγή, ανάµεσα στην τάση του καπιταλισµού να αναπτύσσει απεριόριστα τις παραγωγικές δυνάµεις και στον περιορισµό αυτής της τάσης από την προλεταριακή κατάσταση, από την αθλιότητα και την ανεργία του λαού, είναι στην περίπτωση αυτή ολοφάνερη» (Λένιν, Άπαντα, τόµος 4, σελ. 51, 164, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή).

   Ο Μαρξ έδωσε τα οικονομικά, φιλοσοφικά, ιστορικά και πολιτικά εργαλεία με τα οποία μπορεί να οικοδομηθεί μια κοινωνία όπου «η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός (θα) είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων», μια κοινωνία που «ο πραγµατικός πλούτος (θα) είναι η ανάπτυξη της κοινωνικής ατοµικότητας».
   Η μεγαλοφυΐα του Μαρξ δεν βρίσκεται μόνο στο ότι «είδε» τη δυνατότητα αυτής της «άλλης» κοινωνίας, αλλά και ότι την θεμελίωσε επιστημονικά. Μια κοινωνία που η σηµερινή ασύλληπτη ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήµης την κάνει περισσότερο «ορατή» από ποτέ, όπως µεγαλοφυώς το είχε περιγράψει ο Αριστοτέλης:

«Αν κάθε όργανο», έλεγε, «µπορούσε να κάνει τη δουλειά του, διατασσόµενο ή προαισθανόµενο από µόνο του όπως λέγεται για τα αγάλµατα του ∆αιδάλου ή τους τρίποδες του Ηφαίστου (…) αν λοιπόν οι σαΐτες ύφαιναν µόνες τους και τα πλήκτρα έκρουαν µόνα τους τις χορδές της κιθάρας, τότε ούτε οι αρχιτεχνίτες θα είχαν ανάγκη από βοηθούς ούτε οι αφέντες από δούλους»(Αριστοτέλης, Πολιτικά I).

   Αυτό δηλαδή που ισχυρίζεται ο Μαρξ, και το οποίο επιβεβαιώνεται µέσα από τις διαρκείς καπιταλιστικές κρίσεις, είναι ότι τελικά µόνο σε αυτή την «άλλη κοινωνία», στην κοµµουνιστική κοινωνία, υπάρχει η ελπίδα της απελευθέρωσης από τον καταναγκασµό.
   Στην κοινωνία όπου

«η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός (θα) είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων»(4)

   Σε µια τέτοια κοινωνία

«το αληθινό βασίλειο της ελευθερίας αρχίζει εκεί που σταµατά η αναγκαιότητα, εκεί που η εργασία δεν µετατρέπεται σε εµπόρευµα, αλλά αποτελεί αυτοσκοπό και µέσο για να εκφράσει ο άνθρωπος τις πλούσιες δηµιουργικές του ικανότητες. Όταν η αναγκαστική εργασία αντικατασταθεί από τη δηµιουργική εργασία, όταν η ελευθερία του ενός ατόµου γίνει όρος και προϋπόθεση για την ελευθερία των άλλων ατόµων, τότε, µέσα στο κλίµα της γενικής ελευθερίας, που είναι η ουσία της ανθρώπινης φύσης, θα κάνει την εµφάνισή του ο καινούριος τύπος του ολοκληρωµένου ανθρώπου» (5)

   Πώς, όμως, θα γίνει αυτό; Πώς ο ξεπερασµένος ιστορικά καπιταλισµός της κοινωνικής οπισθοδρόµησης, της κρίσης και της παρακµής, θα σταθεί δυνατό να ξεπεραστεί και πολιτικά, αφού ακριβώς αυτό είναι το ζήτηµα της πολιτικής πάλης στην οποία αφιέρωσε τη ζωή του και τη σκέψη του ο Μαρξ;
   Όχι, φυσικά, µε την προσµονή ότι ο καπιταλισμός θα «παραιτηθεί» ή ότι θα «αποχωρήσει» οικειοθελώς. Αλλά με την ταξική πάλη. Που ανώτερη μορφή της είναι ο πολιτικός αγώνας. Και που οι καταπιεσμένοι, για να έχουν την δυνατότητα να υπερισχύσουν των καταπιεστών τους σε αυτόν τον πολιτικό αγώνα, έχουν ένα και μόνο δρόμο, τον οποίο ο – «ολοζώντανος» – Μαρξ ανέλυε ήδη από το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο»: Να τον διεξάγουν μέσα από το δικό τους κόμμα. Τόσο… «απλά».
1.Πολ Κρεγκ Ρόµπερτς, υπουργός Οικονοµικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Ρίγκαν, περιοδικό Counter Punch, Τα Νέα, 9.10.2010.
2.Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τόμος 1ος, σελ. 622, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
3.Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τόμος 1ος, σελ. 885, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
4.Μαρξ – Ένγκελς, Το Μανιφέστο του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, σελ. 48, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
5.Από το «Νεανικά δοκίµια», Καρλ Μαρξ, Οικονοµικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα, σελ. 3, εκδόσεις Γλάρος.

Διαβάστε περισσότερα

Άστορ Πιατσόλα: «El Gran Ástor»

 ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ

Σαν σήμερα, στις 11 Μαρτίου του 1921 γεννήθηκε ο Άστορ Πιατσόλα. Θεωρείται ο πιο σημαντικός συνθέτης του τάγκο κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Οι συνθέσεις του έφεραν επανάσταση στο παραδοσιακό τάγκο, ενσωματώνοντας σ’ αυτό στοιχεία τζαζ και κλασικής μουσικής, και δημιούργησαν το nuevo tango (νέο τάγκο). Ήταν επίσης εξαίρετος μπαντονεονίστας και συχνά ερμήνευε τις συνθέσεις του με διάφορα μουσικά σχήματα. Στην Αργεντινή είναι γνωστός ως «El Gran Ástor» («ο Μέγας Άστορ»).

Βιογραφικό 

Ο Πιατσόλα πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των παιδικών του χρόνων με την οικογένειά του στη Νέα Υόρκη. Εκεί έμαθε να μιλά καλά τέσσερις γλώσσες: ισπανικά, αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Έμαθε επίσης να παίζει μπαντονεόν, το οποίο τον ανέδειξε γρήγορα σε παιδί-θαύμα. Ενώ ήταν ακόμη νεαρός γνώρισε τον Κάρλος Γκαρδέλ, μια άλλη σπουδαία προσωπικότητα του αργεντινού τάγκο. Επέστρεψε στην Αργεντινή το 1937, όπου το παραδοσιακό τάγκο βασίλευε ακόμη, και έπαιξε σε νυχτερινά κέντρα με διάφορες άσημες μπάντες. Ο πιανίστας Άρθουρ Ρούμπινσταϊν (Arthur Rubinstein), ο οποίος τότε ζούσε στο Μπουένος Άιρες, τον συμβούλεψε να μαθητεύσει κοντά στον Αργεντινό συνθέτη Αλμπέρτο Χιναστέρα (Alberto Ginastera). Ερχόμενος σε τριβή με παρτιτούρες του Στραβίνσκι, του Μπάρτοκ, του Ραβέλ και άλλων, παράτησε προσωρινά το τανγκό και καταπιάστηκε με τη σύνθεση της σύγχρονης κλασικής μουσικής.
Με την παρότρυνση του Χιναστέρα, το 1953 ο Πιατσόλα συμμετείχε σε διαγωνισμό σύνθεσης με τη «Συμφωνία του Μπουένος Άιρες» και κέρδισε υποτροφία από τη γαλλική κυβέρνηση για να μαθητεύσει στο Παρίσι κοντά στη Γαλλίδα συνθέτρια και μαέστρο Νάντια Μπουλανζέ (Nadia Boulanger). Η διορατική Μπουλανζέ άλλαξε τη ζωή του σε μια μέρα, όπως διηγείται ο ίδιος ο Πιατσόλα:
Όταν τη συνάντησα της έδειξα συμφωνίες και σονάτες μου με το κιλό. Άρχισε να τις διαβάζει και ξαφνικά είπε το εξής φρικτό: ‘Είναι πολύ καλογραμμένα.’ Και σταμάτησε, βάζοντας μια μεγάλη τελεία, τεράστια σαν μπάλα ποδοσφαίρου. Μετά από λίγο είπε: “Εδώ είσαι σαν τον Στραβίνσκι, σαν τον Μπάρτοκ, σαν τον Ραβέλ, αλλά ξέρεις τι; Δεν βρίσκω τον Πιατσόλα εδώ πέρα.” Κι άρχισε να διερευνά την προσωπική μου ζωή: τι έκανα, τι έπαιζα και τι δεν έπαιζα, αν ήμουν εργένης ή με κάποιον, ήταν σαν πράκτορας του FBI! Και της είπα με ντροπή ότι ήμουν μουσικός του τάγκο. Στο τέλος της είπα, “Παίζω σε ‘νυχτερινό κέντρο.’” Δεν ήθελα να πω “καμπαρέ.” Κι εκείνη απάντησε, “Νυχτερινό κέντρο, ναι, δηλαδή καμπαρέ, δεν είναι;” “Ναι,” απάντησα, και σκέφτηκα, “Θα τη χτυπήσω αυτή τη γυναίκα μ’ ένα ραδιόφωνο στο κεφάλι…” Δεν ήταν εύκολο να της πει ψέματα κάποιος.
Συνέχισε να ρωτάει: “Λες ότι δεν είσαι πιανίστας. Τι όργανο παίζεις τότε;” Και δεν ήθελα να της πω ότι έπαιζα μπαντονεόν γιατί σκέφτηκα ότι “Θα με ρίξει κάτω από τον τέταρτο όροφο”. Τελικά ομολόγησα και μου ζήτησε να της παίξω λίγα μέτρα από κάποιο δικό μου τανγκό. Άνοιξε ξαφνικά τα μάτια, μου άρπαξε το χέρι και είπε: “Βρε χαζέ, αυτός είναι ο Πιατσόλα!” Ύστερα πήρα όλη τη μουσική που είχα συνθέσει, δέκα χρόνια της ζωής μου, και την έστειλα στον διάολο μέσα σε δύο δευτερόλεπτα.
Ο Πιατσόλα γύρισε από τη Νέα Υόρκη στην Αργεντινή το 1955, σχημάτισε το Οκτέτο Μπουένος Άιρες για να παίζει τάγκο, και δεν κοίταξε ποτέ ξανά πίσω.
Εισάγοντας τη νέα του προσέγγιση στο τάγκο (nuevo tango), έγινε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στη χώρα, τόσο μουσικά όσο και πολιτικά. Το αργεντίνικο ρητό «στην Αργεντινή όλα μπορούν να αλλάξουν — εκτός από το τάγκο» δείχνει λίγο την αντίσταση που συνάντησε ο Πιατσόλα στην πατρίδα του. Όμως η μουσική του έτυχε αποδοχής στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, και τις διασκευές του του τάγκο υποδέχθηκαν με χαρά κάποια φιλελεύθερα τμήματα της αργεντινής κοινωνίας, τα οποία προωθούσαν πολιτικές αλλαγές παράλληλα με τη μουσική του επανάσταση.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του αργεντινού στρατού από το 1976 μέχρι το 1983, ο Πιατσόλα έζησε στην Ιταλία, αλλά επέστρεψε αρκετές φορές στην Αργεντινή, ηχογράφησε εκεί, και τουλάχιστον σε μία περίπτωση γευμάτισε με τον δικτάτορα Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα. Όμως η σχέση του με τον δικτάτορα πρέπει να ήταν όχι και τόσο φιλική, όπως περιγράφεται στο βιβλίο Astor Piazzolla, A manera de Memorias:
Ε: Έναν χρόνο πριν από το θέμα Los Largartos πήγατε στο σπίτι του Βιδέλα και γευματίσατε μαζί του, γιατί αποδεκτήκατε την πρόσκληση;
A: Τι πρόσκληση, αλήθεια! Στείλανε δυο τύπους με μαύρα κοστούμια και μια επιστολή που πάνω έγραφε το όνομά μου η οποία έλεγε ότι ο Βιδέλα με περίμενε κάποια συγκεκριμένη μέρα σε κάποιον συγκεκριμένο τόπο. Κάπου έχω ένα βιβλίο, με φωτογραφίες όλων των καλεσμένων: Ελάδια Μπλάκες, Ντανιέλ Τινάιρε, Όλγα Φέρι, ο συνθέτης Χουάν Κάρλος Ταουριέγιο, ήταν ζωγράφοι, ηθοποιοί […]
– Astor Piazzolla, A manera de Memorias, Libros Perfil 1998, ISBN 950-08-0920-6, σ. 85
Ο Πιατσόλα έδωσε την τελευταία συναυλία του στις 3 Ιουνίου 1990 στην Αθήνα. Η συναυλία ηχογραφήθηκε ζωντανά με μαέστρο το Μάνο Χατζιδάκι και την Ορχήστρα των Χρωμάτων (Athens Colors Orchestra). Ήταν η τελευταία ζωντανή/συναυλιακή ηχογράφηση του Πιατσόλα και θεωρείται εξαιρετικής σημασίας. Ένα μήνα αργότερα έπαθε θρόμβωση στο Παρίσι και πέθανε δύο χρόνια αργότερα, όντας σε κώμα, στο Μπουένος Άιρες.

Nuevo tango 

Το nuevo tango του Πιατσόλα ξεχώριζε από το παραδοσιακό τάγκο λόγω της ενσωμάτωσης στοιχείων τζαζ, της χρήσης περίπλοκων συγχορδιών και διαφωνιών, της χρήσης αντίστιξης, και των μακρών συνθετικών μορφών. Ο Πιατσόλα εισήγαγε επίσης μουσικά όργανα που δεν χρησιμοποιούνταν στο παραδοσιακό τάγκο, όπως το φλάουτο, το σαξόφωνο, την ηλεκτρική κιθάρα, ηλεκτρονικά όργανα, το βιμπράφωνο, και ντραμς.
Ο Πιατσόλα έπαιξε με διάφορα σχήματα: με την Ορχήστρα (1946), το «Οκτέτο Μπουένος Άιρες» (1955), το «Πρώτο Κιντέτο» (1960), το «Νονέτο» (1971), το «Δεύτερο Κιντέτο» (1978) και το «Σεστέτο» (1989). Εκτός από τις πρωτότυπες συνθέσεις και διασκευές που παρείχε, ήταν ο μαέστρος και μπαντονεονίστας σε όλα τα σχήματα. Ηχογράφησε επίσης τον δίσκο Summit με τον βαρύτονο σαξοφωνίστα Τζέρι Μάλιγκαν. Ανάμεσα στις πάμπολλες συνθέσεις του περιλαμβάνονται ορχηστρικά έργα όπως το «Concierto para Bandoneón, Orquesta, Cuerdas y Percusión», το «Doble-Concierto para Bandoneón y Guitarra», το «Tres Tangos Sinfónicos» και το «Concierto de Nácar para 9 Tanguistas y Orquesta», κομμάτια για σόλο κλασική κιθάρα—τα «Cinco Piezas», καθώς και μουσική για τραγούδια τα οποία είναι ακόμη πολύ γνωστά στη χώρα του, όπως το «Balada para un loco» (Μπαλάντα για έναν τρελό) και το «Adiós Nonino» (αφιερωμένο στον πατέρα του) το οποίο ηχογράφησε πολλές φορές με διάφορους μουσικούς και διάφορα σχήματα. Οι βιογράφοι υπολογίζουν ότι ο Πιατσόλα συνέθεσε γύρω στις 3.000 κομμάτια από τα οποία ηχογράφησε περίπου τα 500.
Πηγή: wikipedia

Διαβάστε περισσότερα

«Τι θα κάνουν οι κομμουνιστές στον πόλεμο;»… – του Νίκου Μπογιόπουλου

 ΝΙΚΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

mpog@imerodromos.gr

facebook.com/mpogiopoulos

 

«Τι θα κάνουν οι κομμουνιστές στον πόλεμο;»…

Παρατήρηση: Όλα αυτά τα ναζιστοειδή που ρωτούν «τι θα κάνουν οι κομμουνιστές στον πόλεμο;» λατρεύουν το ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ είναι αυτό  στο οποίο συμμετέχει και η «σύμμαχος» Τουρκία – και εντός ολίγου και η ΠΓΔΜ. Μιλάμε για το ΝΑΤΟπου κάνει πλάτες στην Τουρκία, τηρεί «ίσες αποστάσεις» όταν εμβολίζονται ελληνικά πλοία, παρακολουθεί 45 χρόνια την κατοχή της Κύπρου και στο οποίο η άρχουσα τάξη – που εκτρέφει τα ναζιστοειδή – έχει εμπλέξει την Ελλάδα εδώ και 65 χρόνια.
Επεξήγηση: Παρότι συνιστά ιστορική φάρσα τα ορφανά του Γκέμπελς, του Τσολάκογλου, του Τσιρωνίκου, του ταγματαλήτη Παπαδόγγονα και των χουντικών προδοτών της Κύπρου να θέτουν τέτοια ερωτήματα στην Ελλάδα, και μάλιστα προς τους Ελληνες κομμουνιστές, είμαστε στην ευχάριστη θέση να τους απαντήσουμε καθότι η απάντηση είναι και διδακτική για τους νεώτερους και διασκεδαστική για τους παλιότερους.
Απάντηση: Τα ναζιστόμουτρα ας φέρουν τα ματάκια τους στις σχισμές από τις κουκούλες των δοσίλογων προγόνων τους που φοράνε και – με όσα γράμματα ξέρουν – ας διαβάσουν. Οι κομμουνιστές, αν γίνει πόλεμος και αφού προηγουμένως θα έχουν κάνει ό,τι περνάει από το χέρι τους για να τον αποτρέψουν, θα «υποδεχτούν» τον εισβολέα όπως ακριβώς περιγράφει ο όρκος αριστερά. Ο όρκος του αντάρτη του ΕΛΑΣ. Κι όσο βέβαιο είναι αυτό – μάρτυς μας η Ιστορία – άλλο τόσο βέβαιο είναι σε τι πιστεύουν, σε τι ορκίζονται (δεξιά κοίτα ούγκανε) και τι θα κάνουν οι ιδεολογικοί και πολιτικοί απόγονοι των ορκισμένων ταγματαλητών του Χίτλερ.

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της κοινωνικής ανισότητας

Ελένη Τομπέα – Οι κοινωνιολόγοι εκλαμβάνουν την κοινωνία ως ένα σύστημα διαστρωμάτωσης που έχει ως βάση μια ιεραρχία εξουσίας (την ικανότητα να διευθύνεις τη συμπεριφορά κάποιου άλλου), προνόμια (τιμή και σεβασμό), και κύρος (εισόδημα, πλούτο και ιδιοκτησία), σύστημα το οποίο οδηγεί σε μοτίβα κοινωνικών ανισοτήτων. Η ανισότητα σχετίζεται με το ποιος παίρνει τι, πώς το παίρνει και γιατί.
Η κοινωνική ανισότητα είναι συνήθως συνδεδεμένη με την φυλή, το φύλο και την τάξη, με τους άνδρες, με όσους έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο και με εκείνους που καταλαμβάνουν τις θέσεις στην κορυφή της ιεραρχίας με τα υψηλότερα επίπεδα εισοδήματος.
Λαμβάνοντας υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες, η μελέτη της ισχύος και της ανισότητας με αυτόν τον τρόπο είναι γνωστή ως «διαθεματική» προσέγγιση.
Τι είναι η κοινωνική ανισότητα;
Η κοινωνική ανισότητα χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη άνισων ευκαιριών και ανταμοιβών για διαφορετικές κοινωνικές θέσεις ή status σε μια ομάδα ή σε μια κοινωνία. Περιέχει δομημένα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα από άνισες διανομές αγαθών, πλούτου, ευκαιριών, ανταμοιβών και τιμωριών. Ο ρατσισμός, για παράδειγμα, γίνεται αντιληπτός ως ένα φαινόμενο με το οποίο η πρόσβαση στα δικαιώματα και στους πόρους είναι άνισα καταμερισμένη ως προς τις φυλετικές γραμμές. Αντίθετα, το «λευκό προνόμιο» είναι μια έννοια που αναπτύχθηκε από την κοινωνική επιστήμονα Peggy McIntosh, αναφερόμενη στους μυριάδες τρόπους με τους οποίους οι λευκοί άνθρωποι επωφελούνται από την φυλετική ανισότητα.
Υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για τη μέτρηση των κοινωνικών ανισοτήτων: η ανισότητα των συνθηκών, και η ανισότητα των ευκαιριών. Η ανισότητα των συνθηκών αναφέρεται στην άνιση κατανομή του εισοδήματος, πλούτου και υλικών αγαθών. Η στέγαση, για παράδειγμα, είναι μια ανισότητα των συνθηκών με τους άστεγους και όσους ζουν σε στεγαστικά προγράμματα να βρίσκονται στο κάτω μέρος της ιεραρχίας, ενώ εκείνοι που ζουν σε βίλες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων να βρίσκονται στην κορυφή.
Ένα άλλο παράδειγμα έγκειται στο επίπεδο ολόκληρων κοινοτήτων, όπου μερικές είναι φτωχές, ασταθείς και μαστίζονται από τη βία, ενώ άλλες έχουν «ενισχυθεί» από επιχειρηματικές επενδύσεις και κυβερνήσεις έτσι ώστε να ευδοκιμούν και να παρέχουν ασφαλείς, σίγουρες και χαρούμενες συνθήκες για τους κατοίκους.
Η ανισότητα των ευκαιριών αναφέρεται στην άνιση κατανομή των «ευκαιριών ζωής» προς τα άτομα. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε μέτρα όπως είναι το επίπεδο της εκπαίδευσης, η κατάσταση της υγείας και η αντιμετώπιση από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Για παράδειγμα, μελέτες στην Αμερική έχουν δείξει ότι οι καθηγητές κολεγίων και πανεπιστημίων είναι πιθανότερο να αγνοήσουν τα emails από γυναίκες και έγχρωμους, από ό, τι από λευκούς άνδρες, γεγονός που αποτελεί προνόμιο ως προς τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα των λευκών ανδρών μέσω της διοχέτευσης μεροληπτικών πόρων καθοδήγησης (mentoring).
Οι διακρίσεις κατά του ατόμου, της κοινότητας και των θεσμικών επιπέδων είναι ένα σημαντικό μέρος της διαδικασίας αναπαραγωγής των κοινωνικών ανισοτήτων λόγω φυλής, τάξης, φύλου και σεξουαλικότητας. Για παράδειγμα, οι γυναίκες αμοίβονται συστηματικά λιγότερο από τους άνδρες για την ίδια εργασία και οι κοινωνιολόγοι έχουν καταδείξει αποφασιστικά ότι ο ρατσισμός είναι ενσωματωμένος στα θεμέλια της κοινωνίας μας, και είναι παρών σε όλους μας τους κοινωνικούς θεσμούς.
Δύο βασικές θεωρίες της κοινωνικής ανισότητας
Υπάρχουν δύο κύριες απόψεις των κοινωνικών ανισοτήτων εντός της κοινωνιολογίας. Η μια άποψη συντάσσεται με την φονξιοναλιστική θεωρία ενώ η άλλη με τη θεωρία της σύγκρουσης.
Οι φονξιοναλιστές θεωρητικοί πιστεύουν ότι η ανισότητα είναι αναπόφευκτη αλλά και επιθυμητή και παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία. Οι σημαντικές θέσεις στην κοινωνία απαιτούν περισσότερη κατάρτιση και κατά συνέπεια θα πρέπει να λαμβάνουν περισσότερες ανταμοιβές. Η κοινωνική ανισότητα και η κοινωνική διαστρωμάτωση, σύμφωνα με την άποψη αυτή, θα οδηγήσει σε αξιοκρατία με βάση την ικανότητα.
Οι θεωρητικοί της κοινωνικής σύγκρουσης από την άλλη πλευρά, βλέπουν την ανισότητα να προκύπτει από την κυριαρχική δύναμη που ασκούν κάποιες ισχυρές ομάδες πολιτών σε λιγότερο ισχυρές ομάδες. Πιστεύουν ότι η κοινωνική ανισότητα αποτρέπει και εμποδίζει την κοινωνική πρόοδο καθώς οι ισχυρές ομάδες καταπιέζουν τις αδύναμες ομάδες ανθρώπων προκειμένου να διατηρήσουν το status quo. Στο σημερινό κόσμο, αυτό το έργο της κυριαρχίας επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της δύναμης της ιδεολογίας – οι σκέψεις μας, οι αξίες, οι πεποιθήσεις, οι κοσμοθεωρίες, οι νόρμες και οι προσδοκίες – μέσα από μια διαδικασία γνωστή ως «πολιτιστική ηγεμονία.»
Πώς μελετούν οι κοινωνιολόγοι την κοινωνική ανισότητα
Κοινωνιολογικά, μπορούμε να μελετήσουμε την κοινωνική ανισότητα ως κοινωνικό πρόβλημα που περιλαμβάνει τρεις διαστάσεις: διαρθρωτικές συνθήκες, ιδεολογική ηγεμονία και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.
Οι διαρθρωτικές συνθήκες περιλαμβάνουν πράγματα που μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικά και που συμβάλλουν στην κοινωνική ανισότητα. Οι κοινωνιολόγοι μελετούν, πως π.χ. το μορφωτικό επίπεδο, τον πλούτο, την φτώχεια, τα επαγγέλματα, και η ισχύς οδηγούν στην κοινωνική ανισότητα μεταξύ των ατόμων και των ομάδων ατόμων.
Η ιδεολογική ηγεμονία περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που υποστηρίζουν την κοινωνική ανισότητα που παρουσιάζεται σε μια κοινωνία. Οι κοινωνιολόγοι εξετάζουν πώς οι τυπικοί νόμοι, οι δημόσιες πολιτικές και οι κυρίαρχες αξίες οδηγούν στην κοινωνική ανισότητα και βοηθούν στην διατήρηση της.

Οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν π.χ. η οργανωμένη αντίσταση, οι ομάδες διαμαρτυρίας και τα κοινωνικά κινήματα. Οι κοινωνιολόγοι μελετούν πώς αυτές οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις βοηθούν στη διαμόρφωση ή στην αλλαγή της κοινωνικής ανισότητας που υπάρχει σε μια κοινωνία, καθώς και την  προέλευση τους, τις επιπτώσεις, και την μακροπρόθεσμη επηρροή τους. Σήμερα, τα social media διαδραματίζουν έναν μεγάλο ρόλο στις εκστρατείες κοινωνικής μεταρρύθμισης.
socialpolicy.gr

Διαβάστε περισσότερα