Ο χάρτης του Νίκου Καββαδία: Που βρίσκονται τα μέρη που αναφέρει στα ποιήματά του

Στο Bay of Bisky ο καπετάνιος έδωσε εντολή να ρίξουν στη θάλασσα το πτώμα του Γουίλιαμ Τζορτζ Άλουμ και χίλια μίλια από τις Εβρίδες «ήρθες να με δεις κι όμως δεν με είδες». Σ' ένα μαγαζί του Nosy Be «πήρες το μαχαίρι δύο σελίνια» και στις Μαρκίζες «καλλυντικά τώρα πουλάνε του Coty».

Τα έργο του Νίκου Καββαδία είναι, μεταξύ άλλων,  ένα τεράστιο ταξίδι σε εξωτικά μέρη με περίεργα ονόματα. Μέσα από τα ποιήματα του σαλπάρεις για μέρη όπως τα παγωμένα στενά Kara Straits και το λιμάνι Pegasus στη Νέα Ζηλανδία. Περνάς τη «στοιχειωμένη» θάλασσα των Σαργασσών και δίνεις μάχη με το Kuro Siwo στην Άπω Ανατολή. Πού ακριβώς όμως βρίσκονται όλα αυτά τα μέρη στα οποία ταξίδεψε ο ποιητής της θάλασσας και του έδωσαν έμπνευση;

Ο blogger Civil πριν από κάποια χρόνια δημιούργησε έναν άκρως αναλυτικό χάρτη στο Google, στο οποίο έχει συγκεντρώσει όλες τις τοποθεσίες για τις οποίες γράφει ο Καββαδίας, έναν... Άτλαντα του έργου του ναυτικού ποιητή. Πατώντας σε κάθε τοποθεσία που επισκέφτηκε ο Καββαδίας μπορεί κανείς διαβάσει και το αντίστοιχο απόσπασμα των ποιημάτων του και να ταξιδέψει μαζί τους σε κάθε ήπειρο της γης.

Παρακάτω μπορείτε να βρείτε εκτός από τον χάρτη και όλα αυτά τα αποσπάσματα των ποιημάτων του που μιλούν για μέρη εξωτικά, αλλά και για μέρη οικεία.

ΝΟΤΙΑ ΚΑΙ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ
 
Τον πυρετό στους τροπικούς, του Rio τη μαλαφράντζα,
την πυρκαγιά που ανάψαμε μιά νύχτα στο Μανάο.
Ποίημα: Πικρία, Τοποθεσία: Ρίο ντε Τζανέιρο και Μανάους, Βραζιλία
 
Ἡ ξύλινη ποὺ ὅλοι ἀγαπήσαμε Γοργόνα,
καθὼς βουτᾶ παίρνει παράξενες ἀνάσες.
Προτοῦ κολλήσουμε γιὰ πάντα στὶς Σαργάσσες,
μᾶς πρόδωσε μ᾿ ἕνα πνιγμένο τοῦ Νορόνα.
Ποίημα: Μαρέα - Τοποθεσία: Fernando de Noronha, Βραζιλία
 
Σαλπάρουμε! Μας περιμένουν στο Μπραζίλι.
Ποίημα: Cambay's water -Τοποθεσία: Βραζιλία
 
Βλαστημά ο λοστρόμος τον καιρό
κ' είν' αλάργα τόσο η Τοκοπίλλα.
Ποίημα: Πούσι - Τοποθεσία: Tocopila, Χιλή
 
Μας προσμένουν πίπες αδειανές
και τελωνοφύλακες στο Τσίλι.
Ποίημα: Αρμίδα – Τοποθεσία: Χιλή
 
Οι Γιαπωνέζες, τα κορίτσια στη Χιλή,
κι οι μαύρες του Μαρόκου που πουλάνε μέλι,
έχουν σαν όλες τις γυναίκες τα ίδια σκέλη
και δίνουν με τον ίδιο τρόπο το φιλί.
Ποίημα: Καφάρ - Τοποθεσία: Χιλή
 
Συχώρεσέ με...Μια βραδιά θολή στο Σάντα Φε,
καθώς κάποια με κράταγε σφιχτά στην αγκαλιά της,
ετράβηξα απ' την κάλτσα της μια δέσμη από λεφτά
που όλη τη μέρα εμάζευεν απ' την αισχρήν δουλειά της.
Ποίημα: Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου  Τοποθεσία: Σάντα Φε, Αργεντινή
 
Ἡ ξύλινη ποὺ ὅλοι ἀγαπήσαμε Γοργόνα,
καθὼς βουτᾶ παίρνει παράξενες ἀνάσες.
Προτοῦ κολλήσουμε γιὰ πάντα στὶς Σαργάσσες,
μᾶς πρόδωσε μ᾿ ἕνα πνιγμένο τοῦ Νορόνα.
Ποίημα: Μαρέα – Τοποθεσία: Θάλασσα των Σαργασσών
 
Πηχτὸ πούσι σκεπάζει τὰ καρνάγια.
West End - Thame's Street καὶ διπλὸς ἔρως.
Ἂς φυσᾶνε στὸ Πλάτα τὰ Παμπέρος,
ἂς ρολάρει τὸ κύμα στὴ Μπισκάγια.
Ποίημα: Στεριανὴ ζάλη – Τοποθεσία: Rio de la Plata, Ουρουγουάη – Αργεντινή
 
ΑΦΡΙΚΗ
 
Γιὰ τὸ ἄστρο τῆς Ἀνατολῆς κινήσαμε μικροί.
Πουλί, πουλάκι στεριανό, θάλασσα δὲ σοῦ πρέπει!
Καὶ σὲ ποὺ σὲ φυτέψαμε, παιδί, στὸ Κονακρί,
μὲ γράμμα συμβουλευτικό της μάνας σου στὴν τσέπη.
Ποίημα: Ο λύχνος του Αλλαδίνου – Τοποθεσία: Conakry, Γουινέα
 
Άλλοτες είχαμε τα πλοία κρυφό σκοπό,
μα ο κόσμος έγινε σαν αδειανή φυλλάδα,
είναι τι ίδιο πιά να μένεις στην Ελλάδα
με το να ταξιδεύεις στο Fernando Po.
Ποίημα: Καφάρ – Τοποθεσία: Bioko Norte, Ισημερινή Γουινέα
 
Ο Γουίλλη, ο μαύρος θερμαστής από το Τζιμπουτί,
όταν από τη βάρδια του τη βραδινή σχολούσε,
στην καμαρά μου ερχότανε, γελώντας, να με βρει,
κι ώρες πολλές για πράγματα περίεργα μου μιλούσε.
Ποίημα: Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί – Τοποθεσία: Τζιμπουτί
 
Μου `λεγε πώς καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς
και στο Άντεν πώς χορεύοντας πίνουν την άσπρη σκόνη
κι έπειτα πώς φωνάζουνε και πώς μονολογούν
όταν η ζάλη μ’ όνειρα περίεργα τους κυκλώνει
Μου `λεγε ακόμα ότι είδε αυτός μια νύχτα που `χε πιει
πως πάνω σ’ άτι εκάλπαζε στην πλάτη της θαλάσσης
και πίσωθε του ετρέχανε γοργόνες με φτερά
σαν πάμε στ’ Άντεν μου `λεγε κι εσύ θα δοκιμάσεις
Ποίημα: Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί – Τοποθεσία: Άντεν, Υεμένη
 
Σ' ένα μαγαζί του Nossi Be
πήρες το μαχαίρι, δυό σελλίνια
Ποίημα: Σταυρός του Νότου – Τοποθεσία: Nosy Be, Μαδαγασκάρη
 
απόψε που αγκαλιάστηκαν Εβραίοι και Μουσουλμάνοι
και ταξιδέψαν τα νησιά στον πόντο, τα Κανάρια.
Ποίημα: Πικρία – Τοποθεσία: Κανάριες νήσοι, Ισπανία
 
Ξέχασα κείνο το μικρό κορίτσι από το Αμόι
και τη μουλάτρα που έζεχνε κρασί στην Τενερίφα
Ποίημα: Πικρία – Τοποθεσία: Τενερίφη, Ισπανία
 
Παρακαλῶ σε κάθησε νὰ ξημερώσει κάπως.
Χρῶμα νὰ βρῶ, τὸ πράσινο καὶ τίντες μυστικές.
Κι απέ, το θρύλο να σου πω που μου 'πε μαύρος κάπος
τη νύχτα που μας έγλειφε φωτιά στο Μαρακές.
Ποίημα: Μουσώνας – Τοποθεσία: Marrakech, Μαρόκο
 
Οι Γιαπωνέζες, τα κορίτσια στη Χιλή,
κι οι μαύρες του Μαρόκου που πουλάνε μέλι,
έχουν σαν όλες τις γυναίκες τα ίδια σκέλη
και δίνουν με τον ίδιο τρόπο το φιλί.
Ποίημα: Καφάρ – Τοποθεσία: Μαρόκο
 
Δούλευε τὸ φτυάρι, μαῦρε τοῦ Μαρόκου
ποὺ μασᾶς βοτάνια γιὰ τὸν πυρετό.
Ποίημα: Black and White– Τοποθεσία: Μαρόκο
 
Τῆς τραμουντάνας τ᾿ ἄστρο, τ᾿ ἄστρα τοῦ Νοτιᾶ
παντρεύονται μὲ πορφυρόχρωμους κομῆτες.
Τοῦ Mazagan οἱ θερμαστὲς οἱ Σοδομίτες
παῖξαν τοῦ Σέσωστρη τὴν κόρη στὰ χαρτιά.
Ποίημα: Μαρέα – Τοποθεσία: El Jadida (Mazagan), Μαρόκο
 
"Συχώρεσέ με...Κάποτες όπου 'χα πιει πολύ
και δεν εκαταλάβαινα το τι έκανα, στο Αλγέρι"
Ποίημα: Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου- Τοποθεσία: Αλγέρι, Αλγερία
 
Απάνω μου έχω πάντοτε στη ζωνη μου σφιγμένο
"ένα μικρό αφρικανικόν ατσάλινο μαχαίρι
όπως αυτά που συνηθούν και παίζουν οι αραπάδες
που από ένα γέρον έμπορο τ' αγόρασα στ' Αλγέρι."
Ποίημα: Ένα μαχαίρι - Τοποθεσία: Αλγέρι, Αλγερία
 
"Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ' Αλγέρι και το Σφαξ
θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,
κι εγώ, σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,
θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία."
Ποίημα: Mal du depart- Τοποθεσία: Αλγέρι, Αλγερία
 
"Σημάδι μαῦρο ἀπόμεινε κι ἂς ἔσπασε ὁ χαλκᾶς.
-Στὴν ἀγoρὰ τοῦ Ἀλιτζεριοῦ δεμένη νὰ σὲ σύρω.-"
Ποίημα: Ο λύχνος του Αλλαδίνου- Τοποθεσία: Αλγέρι, Αλγερία
 
"Μου `λεγε πώς καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς
και στο Άντεν πώς χορεύοντας πίνουν την άσπρη σκόνη
κι έπειτα πώς φωνάζουνε και πώς μονολογούν
όταν η ζάλη μ’ όνειρα περίεργα τους κυκλώνει"
Ποίημα: Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί- Τοποθεσία: Αλγέρι, Αλγερία
 
Ὁλονυχτιὲς τὸν πότισες μὲ τὸ κρασὶ τοῦ Μίδα
κι ὁ φάρος τὸν ἐλίκνιζε μὲ τρεῖς ἀναλαμπές.
Δίπλα ὁ λοστρόμος μὲ μακριὰ πειρατικὴ πλεξίδα
κι ἀλάργα μας τὸ σκοτεινὸ λιμάνι τοῦ Gabes.
Ποίημα: Εσμεράλδα – Τοποθεσία: Gabes, Τυνησία
 
Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ' Αλγέρι και το Σφαξ
θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,
κι εγώ, σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,
θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.
Mal du depart – Τοποθεσία: Sfax, Τυνησία
 
Ήμουνα τότε δόκιμος σ' ένα λαμπρό ποστάλ
και ταξιδεύαμε Αίγυπτο γραμμή Νότιο Γαλλία.
Ποίημα: Μαραμπού – Τοποθεσία: Αίγυπτος
 
Ἄσχημος εἶμαι. Ἁμαρτωλὸς σὲ φρέσκο τοῦ Ἀνωνύμου,
χυμένο εἶναι τὸ μάτι μου μὲ χτύπημα σφυριοῦ,
τὸ αὐτὶ κομμένο, κι ἔχασα μία νύχτα τὴ φωνή μου
στὴ ναυμαχία τοῦ Μισιριοῦ.
Ποίημα: Fresco – Τοποθεσία: Αίγυπτος
 
Καὶ μοῦ ῾πε αὐτὸς πὼς μία φορὰ τοῦ τὴν ἐπούλησε ἕνας,
στὴν Ἀλεξάντρεια, ἔμπορος ναρκωτικῶν, Ἀράπης
Ποίημα: Έχω μια πίπα  - Τοποθεσία: Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος
 
Σκουριά πυρόχρωμη στις μίνες του Σινά.
Ποίημα: Fata Morgana Τοποθεσία: Σινά, Αίγυπτος
 
ΑΣΙΑ
 
Rosso romano, πορφυρό της Δαμασκός
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία: Δαμασκός, Συρία
 
Πανί δερμάτινο, αλειμμένο με κερί,
οσμή από κέδρο, από λιβάνι, από βερνίκι,
όπως μυρίζει αμπάρι σε παλιό σκαρί
χτισμένο τότε στον Ευφράτη στη Φοινίκη.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία: Φοινίκη
 
Πανί δερμάτινο, αλειμμένο με κερί,
οσμή από κέδρο, από λιβάνι, από βερνίκι,
όπως μυρίζει αμπάρι σε παλιό σκαρί
χτισμένο τότε στον Ευφράτη στη Φοινίκη.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία: Ευφράτης ποταμός
 
Πούθ' έρχεσαι; Απ' τη Βαβυλώνα.
Πού πας; Στο μάτι του κυκλώνα.
Ποιαν αγαπάς; Κάποια τσιγγάνα.
Πώς τη λένε; Φάτα Μοργκάνα.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία: Βαβυλώνα
 
Πάντα οι κυκλώνες έχουν γυναικείο όνομα. Εύα από τη Κίο.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία: Gemlik, Τουρκία
 
- της Αγρας τα μακριά σαριά, του Σάντουν το μετάξι -
Ποίημα: Θεσσαλονίκη ΙΙ - Τοποθεσία: Agra, Ινδία
 
Τοῦ ναύτη δῶσ᾿ του στὴ στεριὰ κρεβάτι, καὶ νὰ πιεῖ.
-Ὅλο τὸν κόσμο γύρισες, μὰ τίποτα δὲν εἶδες...-
Μὲς στὸ μετάξι κρύβονταν τῆς Ἴντιας οἱ σκορπιοὶ
κ᾿ ἔφερνε ὁ ἀγέρας τῆς νοτιᾶς στὴν πλώρη ἄμμο κι ἀκρίδες.
Ποίημα: Ο λύχνος του Αλλαδίνου - Τοποθεσία: Ινδία
 
Ξημέρωσε κι ήρθε ο φακίρης με τα φίδια,
η μαχαράνα του Μυζόρ δε φάνηκε όμως!...
Ποίημα: Cambay's water – Τοποθεσία: Mysore, Ινδία
Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ' Αλγέρι και το Σφαξ θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,κι εγώ, σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.
Ποίημα: Mal du depart – Τοποθεσία: Chennai (ή αλλιώς Μαδράς), Ινδία
 
Ἕνα κοχύλι σκουλαρίκι ἔχεις στ᾿ αὐτὶ
καὶ στὰ μαλλιὰ θαλασσινὸ πράσινο ἀστέρα.
Tropical stormy-In Madras area cholera,
καὶ στὰ νησιὰ τοῦ Lakha-diwa πυρετοί.
Ποίημα: Θαλασσία πανίς - Τοποθεσία: Chennai (ή αλλιώς Μαδράς), Ινδία
 
Πέρ’ απ’ τη γέφυρα του Αδάμ, στη Νότιο Κίνα,
χιλιάδες παραλάβαινες τσουβάλια σόγια.
Μα ούτε στιγμή δεν ελησμόνησες τα λόγια
που σου `πανε μια κούφια ώρα στην Αθήνα
Ποίημα: Kuro Siwo – Τοποθεσία: γέφυρα του Αδάμ (νότια Ινδία)
 
Ὁ Νάγκελ Χάρμπορ, Νορβηγὸς πιλότος στὸ Κολόμπο, [...]
πλοίαρχος σὲ φορτηγὰ καράβια,
ἀφοῦ τὸν κόσμο γύρισαν ὁλόκληρο, μία μέρα
κουράστηκε κι ἀπόμεινε πιλότος στὸ Κολόμπο.
Ποίημα: Ο πιλότος Nagel – Τοποθεσία: Colombo, Σρι Λάνκα
 
Ἕνα κοχύλι σκουλαρίκι ἔχεις στ᾿ αὐτὶ
καὶ στὰ μαλλιὰ θαλασσινὸ πράσινο ἀστέρα.
Tropical stormy-In Madras area cholera,
καὶ στὰ νησιὰ τοῦ Lakha-diwa πυρετοί.
Ποίημα: Θαλασσία πανίς –Τοποθεσία: Lakshadweep, Ινδία
Στο ημερολόγιο γράψαμε: « Κυκλών και καταιγίς ».
Εστείλαμε το S.O.S. μακριά σε άλλα καράβια,
κι εγώ κοιτάζοντας χλωμός τον άγριον Ινδικό
πολύ αμφιβάλλω αν φτάσουμε μια μέρα στη Μπατάβια.
Ποίημα: Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου – Τοποθεσία: Ινδικός ωκεανός
 
Και μια βραδιά στη Μπούρμα, ή στη Μπατάβια
στα μάτια μιας Ινδής που θα χορέψει
γυμνή στα δεκαεφτά στιλέτα ανάμεσα,
θα δείτε - ίσως - τη Γκρέτα να επιστρέψει.
Ποίημα: Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ – Τοποθεσία: Βιρμανία (Μιανμάρ)
 
Τα φορτηγά είναι κακοτάξιδα κι αργούν,
μες στα ποστάλια πλήττεις βλέποντας τουρίστες,
το να φορτώνεις μήνες ρύζια στο Ραγκούν
είν' ένα πράγμα που σκοτώνει τους αρτίστες.
Ποίημα: Καφάρ – Τοποθεσία: Yangon, Βιρμανία
 
Πολλὲς φορὲς μαλώνουνε, παίζουν γροθιὲς καὶ βγάζουν
κάτι μαχαίρια ναυτικὰ τοῦ Σέφιλντ σκουριασμένα.
χτυπιοῦνται καὶ πεθαίνουνε πάνω σὲ μπάλες κάμποτ
ἢ σὲ τσουβάλια ἀπ᾿ τὸ Penang μπαχαρικὰ γιομάτα.
Ποίημα: Μαύρη λίστα – Τοποθεσία: νησί Penang, Μαλαισία
 
Για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρ, τ' Αλγέρι και το Σφαξ
θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,
κι εγώ, σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,
θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.
Ποίημα: Mal du depart – Τοποθεσία: Σιγκαπούρη
 
Στο ημερολόγιο γράψαμε: « Κυκλών και καταιγίς ».
Εστείλαμε το S.O.S. μακριά σε άλλα καράβια,
κι εγώ κοιτάζοντας χλωμός τον άγριον Ινδικό
πολύ αμφιβάλλω αν φτάσουμε μια μέρα στη Μπατάβια.
Ποίημα: Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου – Τοποθεσία: Τζακάρτα, Ινδονησία
 
Και μια βραδιά στη Μπούρμα, ή στη Μπατάβια
στα μάτια μιας Ινδής που θα χορέψει
γυμνή στα δεκαεφτά στιλέτα ανάμεσα,
θα δείτε - ίσως - τη Γκρέτα να επιστρέψει.
Ποίημα: Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ– Τοποθεσία: Τζακάρτα, Ινδονησία
 
Μα στου νότου τα νησιά,
στο στενό του Μακασάρ,
το κουρσεύουν πειρατές,
και δε γύρισε ποτές.
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και για γέρους – Τοποθεσία: στενό του Makassar
 
Και μια γριά στο Αννάμ, κεντήστρα στίγματος,
- μια γριά σ' ένα πολύβουο καφενείο -
μια αιμάσσουσα καρδιά θα μου στιγμάτιζε,
κι ένα γυμνό, στο στήθος σας, κρανίο."
Ποίημα: Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμανουήλ – Τοποθεσία: Αννάμ, Βιετνάμ (Γαλλικό προτεκτοράτο ως το 1949)
 
Πολλές φορές στα σκοτεινά τον είδανε τα βράδια
με βότανα το στήθος του να τρίβει, οι θερμαστές...
"Του κάκου, το 'ξερε κι αυτός καθώς το ξέρουν όλοι,
ότι του Αννάμ Τα στίγματα δε σβήνουνε ποτέ
Ποίημα: William George Allum– Τοποθεσία: Αννάμ, Βιετνάμ (Γαλλικό προτεκτοράτο ως το 1949)
 
Να 'χαμε το λύχνο του Αλαδίνου
ή το γέρο νάνο απ' τη Καντόνα.
Ποίημα: Fata Morgana - Τοποθεσία: Canton, Guangdong, Κίνα
 
"Αριβάρει στο Μακάο
μ' ένα φόρτωμα κακάο"
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και γέρους – Τοποθεσία: Macau, Κίνα
 
- της Αγρας τα μακριά σαριά, του Σάντουν το μετάξι -

Ποίημα: Θεσσαλονίκη ΙΙ – Τοποθεσία: Shantou, Guangdong, Κίνα
 
Ξέχασα κείνο το μικρό κορίτσι από το Αμόι
Ποίημα: Πικρία – Τοποθεσία: Xiamen (Amoy), Fujian, Κίνα
 
Να προλάβει τη Σαγκάη,
να φορτώσει το άσπρο τσάι.
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και γιά γέρους – Τοποθεσία: Shangai, Κίνα
 
"Οι Γιαπωνέζες, τα κορίτσια στη Χιλή,
κι οι μαύρες του Μαρόκου που πουλάνε μέλι"
Ποίημα: Καφάρ – Τοποθεσία: Ιαπωνία
 
Η λαμαρίνα! ...η λαμαρίνα όλα τα σβήνει.
Μας έσφιξε το kuro siwo σαν μια ζωνη
κι συ κοιτάς ακόμη πάνω απ’το τιμόνι,
πως παίζει ο μπούσουλας καρτίνι με καρτίνι.
Ποίημα: Kuro Siwo – Τοποθεσία: ρεύμα Κουροσίβο (Kuroshio current)

ΩΚΕΑΝΙΑ – ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ ΩΚΕΑΝΟΣ
 
Ηρθες να με δεις κι όμως δε μ' είδες
έχω απ' τα μεσάνυχτα πνιγεί
χίλια μίλια πέρ' απ' τις Εβρίδες.
Ποίημα: Πούσι – Τοποθεσία: New Hebrides (Εβρίδες), Ειρηνικός ωκεανός
 
Φώτα του Melbourne. Βαρετά κυλάει ο Yara Yara
ανάμεσα σε φορτηγά πελώρια και βουβά,
φέρνοντας προς το πέλαγος, χωρίς να δίνει δυάρα,
του κοριτσιού το φίλημα, που στοίχισε ακριβά.
Ποίημα: Yara Yara – Τοποθεσία: Yarra River, Αυστραλία
 
Κάτου στα νερά του Port Pegassu
βρέχει πάντα τέτοιαν εποχή.
Ποίημα: Πούσι – Τοποθεσία: Port Pegasus, Νέα Ζηλανδία
 
Κ' έπειτα στις ξέρες του Ακορά
τσούρμο τ' άγριο κύμα να μας βγάλει
τέρατα βαμμένα πορφυρά
με φτερούγες γλάρων στο κεφάλι.
Ποίημα: Αρμίδα – Τοποθεσία: ξέρες του Ακορά, Ν.Ζηλανδία
 
Στην Ταϊτή έζησε μήνες κι ο Λοτί
Ποίημα: Καφάρ – Τοποθεσία: Ταϊτή, Γαλλ. Πολυνησία
 
αν πας λιγάκι παρακάτου, στις Μαρκίζες,
που άλλοτες τρώγανε μπανάνες κι άγριες ρίζες,
καλλυντικά τώρα πουλάνε του Coty.
Ποίημα: Καφάρ – Τοποθεσία:  Marquesas Islands, Γαλλ. Πολυνησία
 
ΕΥΡΩΠΗ
 
Βγαίνει από τη Τζιμπεράλτα
δίχως μπούσουλα και χάρτα.
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και γιά γέρους – Τοποθεσία: Γιβραλτάρ
 
Κι ακόμα, Κύριε...ντρέπομαι να το συλλογιστώ, [...]
κοιμήθηκα μ' έναν μικρόν εβραίο στη Σεβίλλια.
Ποίημα: Ένας δόκιμος στη γέφυρα εν ώρα κινδύνου – Τοποθεσία: Σεβίλλη, Ισπανία
 
Κοπέλες απ' το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι.
κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι
μέσα απ’ τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά
Ποίημα: Federico Garcia Lorca – Τοποθεσία: Κόρδοβα, Ισπανία
 
Πυξίδα γέρικη ataxie locomotrice
και στοιχειωμένη από τα χείλια σου σφυρίχτρα.
Στην κόντρα γέφυρα προσμένατε κι οι τρεις
να λύσει τ’ άστρο του Αλμποράν η χαρτορίχτρα.
Ποίημα: Μαρέα – Τοποθεσία: φάρος του Αλμποράν
 
"Μα όξω από τη Βαρκελώνα
το μπατάρει μιά χελώνα"
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και γιά γέρους – Τοποθεσία: Βαρκελώνη, Ισπανία
 
"...Σὲ κρεμεζί, Νύφη λεβέντρα Ἰβηρική.
Ἀνάβουνε τοῦ Barriochino τὰ φανάρια.
Σπανιόλοι μου θαλασσοβάτες καὶ Γραικοί.
Γκρέκο καὶ Λόρκα -Ἱσπανία καὶ Πασιονάρια..."
Ποίημα: Ἀντίσταση – Τοποθεσία: Βαρκελώνη, Ισπανία
 
Βαμμένη. Να σε φέγγει κόκκινο φανάρι.
Γιομάτη φύκια και ροδάνθη αμφίβια Μοίρα.
Καβάλαγες ασέλωτο με δίχως χαλινάρι,
πρώτη φορά σε μια σπηλιά στην Αλταμίρα
Ποίημα: Γυναίκα – Τοποθεσία: Αλταμίρα, Χώρα των Βάσκων, Ισπανία
 
"Κάποια βραδιὰ ὡς περνούσαμε ἀπὸ τὸ Bay of Bisky
μ᾿ ἕνα μικρὸ τὸν βρήκανε στὰ στήθια τοῦ σπαθί."
Ποίημα: William George Allum– Τοποθεσία: κόλπος Biscay
 
"Ἂς φυσᾶνε στὸ Πλάτα τὰ Παμπέρος,
ἂς ρολάρει τὸ κύμα στὴ Μπισκάγια."
Ποίημα: Στεριανὴ ζάλη – Τοποθεσία: κόλπος Biscay (Βισκαϊκός κόλπος)
 
Καὶ μόνον ὅταν στὴν Κορνίς, σὲ κάποιο γκρίζο σπίτι,
γύρω ἀπὸ ἑβραίους πού ῾χανε μὲ γυναικεῖα ντυθεῖ,
σᾶς ἔχασα γιὰ μία στιγμὴ ἀπ᾿ τὰ μάτια μου, μοῦ ἐφάνη
ὁ φύλακάς μου ὁ ἄγγελος πὼς εἶχε πιὰ χαθεῖ.
Ποίημα: Γράμμα απ'τη Μαρσίλλια – Τοποθεσία: Corniche, Μασαλία, Γαλλία
 
Ακόμη ξέρω τον αρχαίο σκοπό του Μινικάπε,
τη φοινικιά που ζωντανή θρηνεί στο Παραμέ.
Μα ένα πουλί μου μύνησε πως κάποιος άλλος σ' τα 'πε
κάποιος , που ξέρει να ιστορά καλύτερα από με.
Ποίημα: Μουσώνας – Τοποθεσία: Paramé, Παρίσι
 
"Σε ντύνουν και σε γδύνουνε καλόγνωμα κορίτσια,
το' να, η Νικόλ που μύριζεν αμπέλια από την Λορραίνη."
Ποίημα: Marco Polo – Τοποθεσία: Λωρραίνη, Γαλλία
 
Σὲ πολιτεῖες τοῦ Καναλιοῦ, στὸ Λίβερπουλ, στὸ Σουὰνς
βλέπει κανεὶς πρωὶ πρωί, στοὺς ντόκους μὲ τὰ κρένια
[...]
Ὅμως περνοῦν τὸ τρομερὸ κανάλι τοῦ Saint George
κι ὀρθοπλωρίζουνε γιὰ κεῖ ποὺ κυβερνάει πούσι
Ποίημα: Coaliers - Τοποθεσία: κανάλι της Μάγχης (ίσως εννοεί και το κανάλι του St George)
 
Σὲ πολιτεῖες τοῦ Καναλιοῦ, στὸ Λίβερπουλ, στὸ Σουὰνς
 
βλέπει κανεὶς πρωὶ πρωί, στοὺς ντόκους μὲ τὰ κρένια
Ποίημα: Coaliers - Τοποθεσία: Swansea, Μ. Βρειτανία
 
Σὲ πολιτεῖες τοῦ Καναλιοῦ, στὸ Λίβερπουλ, στὸ Σουὰνς
βλέπει κανεὶς πρωὶ πρωί, στοὺς ντόκους μὲ τὰ κρένια
Ποίημα: Coaliers – Τοποθεσία: Liverpool, Μ. Βρετανία
 
Πολλὲς φορὲς μαλώνουνε, παίζουν γροθιὲς καὶ βγάζουν
κάτι μαχαίρια ναυτικὰ τοῦ Σέφιλντ σκουριασμένα.
Ποίημα: Μαύρη λίστα – Τοποθεσία: Sheffield, Μ. Βρετανία
 
Πηχτὸ πούσι σκεπάζει τὰ καρνάγια.
West End - Thame's Street καὶ διπλὸς ἔρως.
Ἂς φυσᾶνε στὸ Πλάτα τὰ Παμπέρος,
ἂς ρολάρει τὸ κύμα στὴ Μπισκάγια.
Ποίημα: Στεριανὴ ζάλη – Τοποθεσία: Thames street, Λονδίνο
 
Πηχτὸ πούσι σκεπάζει τὰ καρνάγια.
West End - Thame's Street καὶ διπλὸς ἔρως.
Ἂς φυσᾶνε στὸ Πλάτα τὰ Παμπέρος,
ἂς ρολάρει τὸ κύμα στὴ Μπισκάγια.
Ποίημα: Στεριανὴ ζάλη – Τοποθεσία: West End, Λονδίνο
 
Βλέπω στὸ Λονδίνο ἐγὼ τὴ Fanny
στὸ κρεβάτι σου ἄλλον νὰ φιλεῖ.
Ποίημα: Black and White– Τοποθεσία: West End, Λονδίνο
 
Γράφει ἡ προπέλα φεύγοντας ξοπίσω: «σὲ προδίνω»
κι ὁ γρύλος τὸ ξανασφυράει στριγγὰ τοῦ τιμονιοῦ.
Μὴ φεύγεις. Πές μου, τό ῾πνιξες μία νύχτα στὸ Λονδίνο
ἢ στὰ βρομιάρικα νερὰ κάποιου ἄλλου λιμανιοῦ;
Ποίημα: Εσμεράλδα– Τοποθεσία: West End, Λονδίνο
 
Τοῦ Ἄλμπορ τὸ φανάρι πότε θὰ φανεῖ;
Οἱ μαθήτριες σχολάσανε τοῦ ᾠδείου.
Φωτεινὲς ρεκλάμες τῆς ὁδοῦ Σταδίου.
Γέφυρα βρεγμένη σκοτεινή.
[...]
Τζίντζερ, ποὺ κοιτᾶς μὲ τὸ γυαλί,
τὸ φανάρι τοῦ Ἄλμπορ δὲν ἐφάνη.
Ποίημα: Black and White – Τοποθεσία: Aalborg, Δανία
 
Μὰ πάντα συλλογίζονταν τὴν μακρινή του χώρα
καὶ τὰ νησιὰ πού ῾ναι γεμάτα θρύλους, τὰ Λοφοῦτεν.
Ὅμως μία μέρα πέθανε στὴν πιλοτίνα μέσα
ξάφνου σὰν ξεπροβόδισε τὸ Steamer Tank «Fjord Folden»
ὅπου ἔφευγε καπνίζοντας γιὰ τὰ νησιὰ Λοφοῦτεν...
Ποίημα: Ο πιλότος Nagel – Τοποθεσία: νησιά Lofoten, φιόρδ Folden, Νορβηγία
 
Ταξίδευες κυνηγημένη ἀπὸ τὴ μοίρα σου
γιὰ τὴ κατάλευκη μὰ πένθιμη Ἑλβετία
Ποίημα: A bord de l᾿ «Aspasia» - Τοποθεσία: Ελβετία
 
Τη μαχαιριά που μού 'δωσε ο Μαγιάρος στην Κωστάντζα
Ποίημα: Πικρία – Τοποθεσία: Costanza, Ρουμανία
 
Χαμηλὸς οὐρανὸς γιομάτος ἄστρα,
μὰ δὲ μοιάζει μ᾿ αὐτὸν ποὺ σὲ γνωρίζει.
Ἡ μπαρκέτα γυρίζει; Δὲ γυρίζει.
Τὸ κορίτσι νυστάζει στὴν Καράστρα.
Ποίημα: Στεριανή ζάλη – Τοποθεσία: Kara straits (στενά στη θάλασσα του Καρά στη βόρεια Ρωσία)
 
"Πούθ' έρχεται ο πικρός καφές, το σάνταλο από πού.
Και φτάσαμε στης Βενετιάς τα θαυμαστά καρνάγια."
Ποίημα: Marco Polo – Τοποθεσία: Βενετία, Ιταλία
 
Σου πήρα από τη Νάπολη μια ψεύτικη καμέα
κι ένα κοράλλι ξέθωρο μαζί.
Πίσω απ' το φριγκορίφικο στην άδεια προκυμαία
έβενος, γλώσσα της φωτιάς, στο βάθος κρεμεζί
Ποίημα: Yara Yara – Τοποθεσία: Νάπολι, Ιταλία
 
Κάποια βραδιά, ποὺ ἀπὸ τὸ Στρόμπολι περνούσαμε
εἶπες σὲ κάποιον γελαστή, σὲ τόνο ἀστείου:
«Πῶς μοιάζει τ᾿ ἄρρωστο κορμί μου, καθὼς καίγεται,
μὲ τὴν κορφὴ τὴ φλεγόμενη τοῦ ἡφαιστείου!»
Ποίημα: A bord de l᾿ «Aspasia» – Τοποθεσία:  Stromboli, Ιταλία
 
Νὰ καὶ ἡ Ναυσικὰ ἀπὸ τσοὺ Κορφοὺς
τυλιγμένη μὲς στὴ σαπουνάδα.
Εἶχε τρεῖς φονιάδες ἀδερφοὺς
κάπου στὸ Μαντούκι, στὴ Σπιανάδα.
Ποίημα: Παιδεία – Τοποθεσία: Κέρκυρα
 
Μα ένας Κεφαλλονίτης,
κειοπίσω απ' τη Δολίχα,
τραμπάκουλο αρματώνει
και το βαφτίζει Τρίχα.
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και γιά γέρους – Τοποθεσία: Δολίχα, Κεφαλλονιά
 
"Φαίνανε πανί στον αργαλειό
και σε ταρσανά ξομπλιάζαν κατάρτι
αντίκρυ στο Νήρυτο και στο Δασκαλιό
για ένα κοριτσάκι από την Σπάρτη."
Ποίημα: Παιδεία – Τοποθεσία: Δασκαλιό (Αστερίς, βραχονησίδα) – Κεφαλλονιά
 
"Φαίνανε πανί στον αργαλειό
και σε ταρσανά ξομπλιάζαν κατάρτι
αντίκρυ στο Νήρυτο και στο Δασκαλιό
για ένα κοριτσάκι από την Σπάρτη."
Ποίημα: Παιδεία  – Τοποθεσία: Νήριτο (Όρος Ιθάκη)
 
Ἕνα κοπάδι ἐλέφαντες, μαϊμοῦδες καὶ καμῆλες
σοῦ κουβαλοῦσαν σὲ μακρὺ ποντόνι τὰ προικιά.
Μὰ τά ῾πιε ἀνεμορούφουλας ἀπέξω ἀπὸ τὶς Μύλες
καὶ ξέστρωσες τὸ νυφικὸ κρεβάτι σου, Θιακιά.
Ποίημα: Fresco  – Τοποθεσία: Ιθάκη (Θιάκι)
 
Καβατζάρει το Σχινάρι,
τονε κλαίγαν κι οι γαϊδάροι.
Ποίημα: Νανούρισμα για μωρά και γιά γέρους - Τοποθεσία: Σκινάρια, Ζάκυνθος
 
"Φαίνανε πανί στον αργαλειό
και σε ταρσανά ξομπλιάζαν κατάρτι
αντίκρυ στο Νήρυτο και στο Δασκαλιό
για ένα κοριτσάκι από την Σπάρτη."
Ποίημα: Παιδεία – Τοποθεσία: Σπάρτη
Ὁ πλοίαρχος Φλέτσερ ἔριξε τὸ «Σχὲλδ» στὸν Ματαπᾶ
μία μέρα ποὺ τῶν θαλασσῶν παλεῦαν τὰ στοιχεῖα
Ποίημα: Ο πλοίαρχος Φλέτσερ – Τοποθεσία: ακρωτήριο Ταίναρο
 
Κοπέλες απ' το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι.
κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι
μέσα απ’ τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά
Ποίημα: Federico Garcia Lorca – Τοποθεσία: Δίστομο, Βοιωτίας
 
μὰ τίποτ᾿ ἀπ᾿ τὸ πλήρωμα δὲν ἔπαθε κανεὶς
κι ὅλοι μὲ κάποιο ρυμουλκὸ στὸν Πειραιᾶ ἐπιστρέψαν.
Ποίημα: Ο πλοίαρχος Φλέτσερ – Τοποθεσία: Πειραιάς
 
Τοῦ Ἄλμπορ τὸ φανάρι πότε θὰ φανεῖ;
Οἱ μαθήτριες σχολάσανε τοῦ ᾠδείου.
Φωτεινὲς ρεκλάμες τῆς ὁδοῦ Σταδίου.
Γέφυρα βρεγμένη σκοτεινή.
Ποίημα: Black and White – Τοποθεσία: οδός Σταδίου, Αθήνα
 
Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω
κ' ίσα έν' αντρίκιο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.
Ποίημα: Federico Garcia Lorca – Τοποθεσία: Καισαριανή, Αθήνα
 
Μὲ τὸ καράβι τοῦ Θησέα σ᾿ ἀφήσαμε στὴ Νάξο.
Γυμνή, μ᾿ ἕνα στὰ πόδια σου θαλασσινὸ σκουτί.
Σὲ ποιὲς σπηλιὲς ἐκρύφτηκες καὶ πῶς νὰ σὲ φωνάξω;
Κοστάρω κι ὅλο μὲ τραβάει μακριὰ τὸ καραντί.
Ποίημα: Fresco – Τοποθεσία: Νάξος
 
δόξα του κρύσταλλου, κρασί απ' τη Σαντορίνη.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία: Σαντορίνη
 
Σημάδι μαῦρο ἀπόμεινε κι ἂς ἔσπασε ὁ χαλκᾶς.
-Στὴν ἀγoρὰ τοῦ Ἀλιτζεριοῦ δεμένη νὰ σὲ σύρω.-
Καὶ πήδηξ᾿ ὁ μικρὸς θεὸς μία νύχτα, τῶν Ἰνκᾶς,
στοῦ Αἰγαίου τὰ γαλανὰ νερά, δύο μίλια ὄξω ἀπ᾿ τὴ Σκύρο.
Ποίημα: Ο λύχνος του Αλλαδίνου – Τοποθεσία: Σκύρος (και Αλγέρι)
 
Οι κάβες της Γερακινής και το Στρατόνι.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία:  Γερακινή, Χαλκιδικής
 
Κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε λιμάνι.
Λιμάνι κατασκότεινο, στενό, χωρίς φανάρια
Ποίημα: Πικρία – Τοποθεσία: Πολύγυρος, Χαλκιδική
 
Σκουριά πυρόχρωμη στις μίνες του Σινά.
Οι κάβες της Γερακινής και το Στρατόνι.
Το επίχρισμα. Η άγια σκουριά που μας γεννά,
Μας τρέφει, τρέφεται από μας, και μας σκοτώνει.
Ποίημα: Fata Morgana – Τοποθεσία:  Στρατώνι, Χαλκιδική
 
Τράνταζε σαν από σεισμό συθέμελα ο Χορτιάτης
κι ακόντιζε μηνύματα με κόκκινη βαφή.
Ποίημα: Θεσσαλονίκη ΙΙ  – Τοποθεσία:  Χορτιάτης, Θεσσαλονίκη
 
Μα έριχνε η Τούμπα, σε διπλό κρεβάτι, τα χαρτιά της.
Ποίημα: Θεσσαλονίκη ΙΙ  – Τοποθεσία:  Τούμπα, Θεσσαλονίκη
 
Αύριο σαν τότε και χωρίς χρυσάφι στο μανίκι,
μάταια θα ψάχνεις το στρατί που πάει για το Depot.
Ποίημα: Θεσσαλονίκη  – Τοποθεσία:  Ντεπώ, Θεσσαλονίκη
 
Σ' έστειλε ο πρώτος στα νερά να πας για να γραδάρεις,
μα εσύ θυμάσαι τη Σμαρώ και την Καλαμαριά.
Ποίημα: Θεσσαλονίκη  – Τοποθεσία:  Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη
 
Κι αν κάποια στην Καλαμαριά πουκάμισο μου ράβει,
μπορεί να 'ρθω απ' τα πέλαγα με τη φυρονεριά.
Ποίημα: Θεσσαλονίκη ΙΙ  – Τοποθεσία:  Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη
 
Κάτω από φώτα κόκκινα κοιμάται η Σαλονίκη
Ποίημα: Θεσσαλονίκη  – Τοποθεσία: Θεσσαλονίκη
 
Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι.
Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά.
Ποίημα: Θεσσαλονίκη ΙΙ  – Τοποθεσία: Θεσσαλονίκη

Πηγή: janus.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ο άνθρωπος που έζησε σαν μαύρος 30 μέρες για να βιώσει τον ρατσισμό

Το 1948, οι περισσότεροι λευκοί στις βόρειες πολιτείες των ΗΠΑ, δεν είχαν ιδέα -ή, τουλάχιστον, αυτό διατείνονταν- για την άδικη, σκληρή, βάναυση ζωή των Αφροαμερικανών στον Νότο. Μέχρι που ένας διάσημος λευκός δημοσιογράφος από το Πίτσμπουργκ, ο Ray Sprigle, μεταμφιέστηκε σε μαύρο με σκοπό να ζήσει στον Νότο επί 30 ολόκληρες ημέρες και να μάθει από πρώτο χέρι την αλήθεια. 

Κάθισε για ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο της Φλόριντα και αφού απέκτησε ένα (επίπονο), εκτεταμένο ηλιακό έγκαυμα -μερικές μέρες αργότερα, η κοκκινίλα έγινε βαθύ, σκούρο μαύρισμα- φόρεσε τα μεγάλα μαύρα γυαλιά του και τράβηξε για τον Νότο. 

Ο Ray Sprigle ήταν βετεράνος. Όπως γράφει το timeline.com κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, είχε μεταμφιεστεί σε χασάπη για να ξεσκεπάσει τη μαύρη αγορά κρέατος. 

Δέκα χρόνια πριν, το 1938, είχε τιμηθεί με το βραβείο Pulitzer όταν αποκάλυψε ότι ο δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, Hugo Black, ο οποίος μόλις είχε διοριστεί από τον πρόεδρο Ρούζβελτ, ήταν μέλος της Κου-Κλουξ Κλαν. 

Ο Ray Sprigle ήθελε να βιώσει τη ζωή του Jim Crow South. Να δώσει στους αναγνώστες της εφημερίδας του μια έντιμη καταγραφή τόσο των αδικιών εις βάρος των Αφροαμερικανών όσο και της ομορφιάς της μαύρης κουλτούρας, που παρά τη βίαιη καθημερινότητα, άνθιζε. 

Να έχει ίδια αντίληψη για το ρατσιστικό καθεστώς που ήταν σε ισχύ κατά κύριο λόγο, αλλά όχι αποκλειστικά στον Νότο και στα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό, από το 1877 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Να νιώσει στο πετσί του τους σκληρούς νόμους και τις κανονιστικές ρυθμίσεις για τους μαύρους.

Στο βιβλίο με τίτλο «30 Days a Black Man» που κυκλοφόρησε (εκδόσεις Lyons Press), ο δημοσιογράφος Bill Steigerwald καταγράφει το ταξίδι του Sprigle, εξερευνώντας το πλαίσιο μιας εμπειρίας που έμελε να μείνει στην ιστορία ως αδιάψευστο ντοκουμέντο. 

Με τον μαύρο ακτιβιστή John Wesley Dobbs

Γνωρίζοντας ότι η αποστολή του θα απαιτούσε την καθοδήγηση και συνεργασία ενός πραγματικού μαύρου, πήγε στην οργάνωση NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) και γνωρίστηκε με τον John Wesley Dobbs, έναν δυναμικό ακτιβιστή από την Ατλάντα, ο οποίος και πείστηκε να τον συνοδεύσει στο ταξίδι. 

Πριν ξεκινήσουν ο Ray Sprigle «εκπαιδεύτηκε» από τον Dobbs για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ως μαύρος: Να μην αντιμιλάει, να μην ανταποδίδει τα χτυπήματα, να μην ξεχνάει την προσφώνηση «κύριε» και «κυρία», να μην χρησιμοποιεί τη λάθος πόρτα, το λάθος κάθισμα, τη λάθος βρύση. Να μην υπερασπιστεί ποτέ τον εαυτό του. 

Όπως κάθε μαύρος... 

Τίποτα όμως, δεν μπόρεσε να τον προετοιμάσει για αυτά που ακολούθησαν. 

Το πρώτο ήταν -χωρίς υπερβολές- εκπληκτικό: Το «μαύρο χρώμα» του αμφισβητήθηκε μονάχα δύο φορές. Ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησε ότι κανείς δεν θα προσπαθούσε να «περάσει» στην άλλη μεριά. Να επιλέξει με τη θέληση του να είναι πολίτης δεύτερης κατηγορίας. 

Το άλλο που του έγινε αμέσως σαφές ήταν ότι οι αποχρώσεις του μαύρου δέρματος ήταν πολύ περισσότερες από όσες νόμιζε. Καταλαβαίνοντας ότι επρόκειτο για την απτή απόδειξη των παιδιών που προέκυψαν από βιασμούς -αυτό που στη συνέχεια ονομάστηκε «miscegenation»- είπε: «Ο ευγενής λευκός άνδρας ασχολήθηκε με το θέμα της φυλετικής καθαρότητας λίγο καθυστερημένα. Από πού νομίζει ότι έρχονται όλα αυτά τα εκατομμύρια λευκών, ελαφρώς λευκών, ελαφρώς μαύρων και καφέ ‘νέγρων’; Μήπως νομίζει ότι τα έφερε από κάπου ο πελαργός;»

Επί τέσσερις εβδομάδες ο Ray Sprigle έζησε όπως κάθε μαύρος στον Αμερικανικό Νότο. 

«Νοίκιαζα δωμάτια στα νοικοκυριά των νέγρων. Έτρωγα στα εστιατόρια των νέγρων. Κοιμόμουν σε ξενοδοχεία και καταλύματα νέγρων. Έμπαινα στους σιδηροδρομικούς σταθμούς από τις πίσω και τις πλευρικές πόρτες. Ταξίδευα σε λεωφορεία και αυτοκίνητα όπως ορίζει ο Jim Crow. Μαζί με 10 εκατομμύρια νέγρους υπέμεινα τις διακρίσεις, την καταπίεση και τη σκληρότητα του άνομου συστήματος Jim Crow» έγραψε αργότερα. 

 

Κάθισε για ώρες παρέα με μαύρους, με τους οποίους, όπως έλεγε «συζητούσαμε τα πάντα, από τον Σαίξπηρ μέχρι την ατομική ενέργεια και την τιμή του βαμβακιού». Μίλησε με αγρότες, επιχειρηματίες, κληρικούς, γιατρούς, και νοσηλευτές, άκουσε ιστορίες βίας και θανάτου, φόβου και αγώνα. 

Από την πρώτη μέρα του ταξιδιού του, γράφει ο Steigerwald, ο Ray Sprigle «δεν ένιωσε παρά περιφρόνηση για τη λευκή φυλή». 

Επιστρέφοντας δημοσίευσε την έρευνα του στην εφημερίδα Pittsburgh Post-Gazette, σε 21 συνέχειες, υπό τον τίτλο «I Was a Negro in the South for 30 Days».

Δεν ήταν μόνο μια μελέτη για τις αμερικανικές φυλετικές σχέσεις, αλλά και ένα παράθυρο στην ευαισθησία ενός λευκού βορειοαμερικανού στα μέσα του 20ού αιώνα.

Πολλοί λευκοί αναγνώστες βρήκαν την έρευνα σοκαριστική. Όπως γράφει ο Steigerwald, το δημοσίευμα ήταν πρωτοφανές. «Ήταν τολμηρό. Ανοιχτά μεροληπτικό».

Η εφημερίδα πλημμύρισε γράμματα. Η Έλινορ Ρούζβελτ, φαν του Sprigle, έγραψε μια επιστολή που έλεγε: «Ο ευφυής τρόπος με τον οποίο άλλαξαν τα συναισθήματα του δημοσιογράφου αυτού που άρχισε να αντιπαθεί τη φυλή του... είναι πολύ διαφωτιστικός».

Ο Steigerwald υποστηρίζει ότι τα άρθρα του Sprigle ήταν καθοριστικής σημασίας για την αλλαγή της νομοθεσίας.

Όπως αναφέρει ο ιστορικός Juan Williams στην εισαγωγή του βιβλίου «30 Days a Black Man», ο Ray Sprigle δεν ήταν ο πρώτος που έκανε κάτι τέτοιο. 

Το 1859, ο Mortimer Thompson, αρθρογράφος στη νεοϋρκέζικη «Tribune», υποδύθηκε τον έμπορο σκλάβων προκειμένου να παρακολουθήσει μια δημοπρασία σκλάβων στη Σαβάνα, της Τζόρτζια. Όπως έγραψε αργότερα, για τις οικογένειες, «ο χωρισμός είναι... πιο απελπιστικός ακόμη και από τον Άγγελο του Θανάτου». 

Ενώ 13 χρόνια μετά την έρευνα του Ray Sprigle, ένας άλλος λευκός δημοσιογράφος, ο Τεξανός John Howard Griffin, έγινε διάσημος κάνοντας ό,τι και ο βετεράνος Ray και γράφοντας στη συνέχεια το βιβλίο «Black Like Me».

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί τα αμερικανικά συνδικάτα ηττήθηκαν από την Amazon

• Maxime Robin
• Γιάννης Κυπαρισσιάδης (μετάφραση)

Σταρ του Χόλιγουντ, δημοσιογράφοι, πολιτικοί ηγέτες: όλος ο κόσμος επιθυμούσε τη δημιουργία σωματείου στην αποθήκη της Amazon στο Μπέσεμερ της Αλαμπάμα. Όλος ο κόσμος… εκτός από τους εργαζόμενους εκεί, που καταψήφισαν μαζικά την πρόταση. Άραγε οι πιέσεις που ασκήθηκαν από τη επιχείρηση κατά τη διάρκεια της εκστρατείας αρκούν για να εξηγηθεί το αποτέλεσμα;

 

«Δαυίδ εναντίον Γολιάθ». Η σύγκριση ερχόταν ξανά και ξανά στο στόμα των συνδικαλιστών που, τον περασμένο Μάρτιο, οργάνωσαν μια ψηφοφορία με θέμα τη δημιουργία παραρτήματος του σωματείου εργαζομένων στην BHM1, το τεράστιο κέντρο αποθήκευσης της Amazon στο Μπέσεμερ της Αλαμπάμα. Δικαιολογημένη η σύγκριση. Αποθηκάριοι εργάτες, Αφροαμερικανοί στη συντριπτική πλειοψηφία τους, τα έβαζαν με μία από τις ισχυρότερες επιχειρήσεις του κόσμου, ιδιοκτησία του πλουσιότερου ανθρώπου του πλανήτη –του Τζεφ Μπέζος– σε μία από τις πιο συντηρητικές Πολιτείες της χώρας.

Μπορεί στη Βίβλο ο μικρός Δαυίδ στο τέλος να νικά τον γίγαντα Γολιάθ, στην Amazon ωστόσο ο Γολιάθ συντρίβει τον Δαυίδ. Από τους 5.805 εργαζόμενους που αριθμεί αυτή η εγκατάσταση έκτασης 80 στρεμμάτων, μόνο 738 ψήφισαν «ναι» και 1.798 «όχι». Ο Στιούαρτ Άπλμπαουμ, πρόεδρος του Retail, Wholesale Department Store Union (RWDSU, Σωματείο Εργαζόμενων Λιανικής, Χονδρικής και Πολυκαταστημάτων), του συνδικάτου διακίνησης εμπορευμάτων σε μεγάλη κλίμακα, αμφισβήτησε ευθύς αμέσως το αποτέλεσμα, κατηγορώντας την Amazon ότι παραβίασε την ουδετερότητα της εκλογικής διαδικασίας. Μετά την αποτυχία μιας προηγούμενης απόπειρας το 2014 στο Ντελαγουέαρ, ο κολοσσός των διαδικτυακών πωλήσεων επιβεβαιώνει με αυτόν τον τρόπο ότι παραμένει απόρθητο οχυρό για τις οργανώσεις των εργαζομένων.

Στις ΗΠΑ, η ίδρυση συνδικάτου σε μια επιχείρηση μοιάζει με γολγοθά. Αρχικά, ένας εργαζόμενος πρέπει να έρθει σε επαφή με ένα σωματείο –στην προκείμενη περίπτωση, ένας αποθηκάριος της ΒΗΜ1 τηλεφώνησε στο RWDSU τον περασμένο Αύγουστο– το οποίο στη συνέχεια οφείλει να αποδείξει στην ανεξάρτητη ομοσπονδιακή υπηρεσία εργασίας, το National Labor Relations Board (NLRB, Εθνικό Συμβούλιο Εργασιακών Σχέσεων), ότι το 30% των εργαζομένων επιθυμεί τη δημιουργία παραρτήματος του σωματείου. Μόλις γίνει αυτό το βήμα, και μετά από μια σκληρή εκστρατεία, οργανώνεται ψηφοφορία μεταξύ των εργαζομένων. Η μάχη διεξάγεται από εργοστάσιο σε εργοστάσιο, από σούπερ μάρκετ σε σούπερ μάρκετ, από φαστ-φουντ σε φαστ-φουντ: εάν στο Μπέσεμερ είχε υπερισχύσει το «ναι», δεν θα είχε αλλάξει την κατάσταση στις υπόλοιπες αποθήκες της Amazon. Για τους εργαζομένους, η εμπλοκή σε μια τέτοια κίνηση συνεπάγεται μια μακρά και επίπονη μάχη και, σε περίπτωση ήττας, αντίποινα εναντίον όσων αιτήθηκαν τη βοήθεια του συνδικάτου –συχνά την απόλυση. Δύσκολο να εκπλαγεί κάποιος, υπό αυτές τις συνθήκες, από το γεγονός ότι στις ΗΠΑ μόλις το 6,3% των υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα είναι οργανωμένο σε σωματεία.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η Amazon κατασκεύασε στη χώρα εκατόν δέκα αποθηκευτικά κέντρα του μεγέθους της BHM1 –και προβλέπει ότι θα κτίσει τριάντα τρία ακόμα¹. Με σχεδόν ένα εκατομμύριο άτομα στην υπηρεσία της, δηλαδή σχεδόν ένα οικονομικά ενεργό άτομο στα εκατόν πενήντα, η επιχείρηση είναι ο δεύτερος ιδιώτης εργοδότης σε εθνικό επίπεδο (με την προοπτική να ξεπεράσει την αλυσίδα υπεραγορών Walmart στα επόμενα δύο χρόνια). Η υγειονομική κρίση, με τη μαζική ανάπτυξη των διαδικτυακών αγορών, έδωσε ακόμη μεγαλύτερη ώθηση στις δραστηριότητές της, μέχρι του σημείου να είναι δύσκολο να μετρηθεί ο ρυθμός με τον οποίον η Amazon κάνει σήμερα προσλήψεις.

Αναδιαμόρφωση της αμερικανικής επικράτειας

Προκειμένου να περιγράψει τη σπουδαιότητα που απέκτησε η επιχείρηση, ο δημοσιογράφος Άλεκ ΜακΓκίλις μιλά για ένα «φαινόμενο Amazon» που ανασυνθέτει την αμερικανική επικράτεια σύμφωνα με μια ιεραρχία τριών βαθμίδων: στην κορυφή βρίσκονται «οι πόλεις που φιλοξενούν το στρατηγείο της Amazon και τις καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας για υψηλά προσόντα», όπως το Σιάτλ, η Ουάσινγκτον ή η Βοστόνη. Κατόπιν έρχονται οι «πόλεις αποθήκευσης», που συγκεντρώνουν «τα εμπορεύματα και τις σαφώς λιγότερο καλά αμειβόμενες δουλειές». Τέλος, έχουμε την υπόλοιπη χώρα, όπου το τοπικό εμπόριο έχει καταβαραθρωθεί από την άνθηση των ηλεκτρονικών αγορών, χωρίς καμία δημιουργία θέσεων εργασίας ως αντιστάθμισμα, εκτός από εκείνες των διανομέων².

Το Μπέσεμερ ανήκει στη δεύτερη κατηγορία: τις πόλεις αποθήκευσης. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα των μικρών βιομηχανικών κέντρων σε παρακμή, με τον κοινωνικό ιστό του εξασθενημένο μετά τη δεκαετία του 1990, όταν έκλεισε το εργοστάσιο της Pullman που κατασκεύαζε εμπορικά βαγόνια σιδηροδρόμου, μοιάζει με άλλες τοποθεσίες που είχε επιλέξει η Amazon για να εγκαταστήσει τα γιγαντιαία κέντρα διαχείρισης των εμπορευμάτων της. Οι πόλεις σε κρίση πέφτουν στα γόνατα προκειμένου να προσελκύσουν την πολυεθνική, η οποία με αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνει έναν μειοδοτικό διαγωνισμό μεταξύ τους για την ελαχιστοποίηση του φορολογικού κόστους. «Το Μπέσεμερ προσφέρει ανταγωνιστικές φορολογικές εκπτώσεις, προσιτές εμπορικές μισθώσεις, έμπειρο εργατικό δυναμικό και χαμηλό κόστος ζωής», καυχιέται η ιστοσελίδα του εμπορικού επιμελητηρίου της πόλης, οι υπεύθυνοι του οποίου δεν απάντησαν στο αίτημά μας για συνάντηση. Κατά τη διάρκεια της συνδικαλιστικής εκστρατείας, ο Δημοκρατικός δήμαρχος Κένεθ Γκάλεϊ, εκλεγόμενος από το 2010, απέφυγε να πάρει θέση. Τον Φεβρουάριο, κατά τη διάρκεια της ετήσιας ομιλίας του «για την κατάσταση της πόλης», εγκωμίασε την άφιξη της Amazon και υπογράμμισε «την υπέρ των επιχειρήσεων ατμόσφαιρα» που κυριαρχεί στην πόλη, χωρίς να πει ούτε λέξη για την εργασιακή διένεξη.

Τα συνδικάτα, είναι αλήθεια, δεν έχουν πάντα καλό όνομα στους αιρετούς του Νότου. Η Αλαμπάμα ανήκει στη λέσχη των είκοσι επτά right–to–work states («Πολιτείες με δικαίωμα στην εργασία»), όπου ο νόμος επιτρέπει στους εργαζομένους να μην καταβάλλουν συνδρομές στα σωματεία, αποδυναμώνοντας κατά συνέπεια τα ταμεία των εργατικών οργανώσεων. Η νομοθεσία και η φορολογία, πολύ ευνοϊκές προς τις επιχειρήσεις, ενθάρρυναν την εγκατάσταση μεγάλων ομίλων αυτοκινητοβιομηχανιών, κυρίως γερμανικών και ιαπωνικών, που δημιούργησαν στο κατόπι τους ένα ολόκληρο οικοσύστημα υπεργολαβιών. Έτσι, η Αλαμπάμα εμφανίζει την πρωτοτυπία να φιλοξενεί το μοναδικό στον κόσμο εργοστάσιο της Mercedes χωρίς συνδικάτο.

Σε αυτό το πλαίσιο, η εκστρατεία που ξεκίνησε στο Μπέσεμερ αποτέλεσε έκπληξη: η BHM1 είναι μια καινούργια αποθήκη (άνοιξε τον Μάρτιο του 2020). Προσφέρει έξι χιλιάδες θέσεις εργασίας, με μισθούς που ξεκινούν από τα 15,30 δολάρια την ώρα, δηλαδή διπλάσιους από το κατώτατο ωρομίσθιο στην Αλαμπάμα. Κάτι λιγότερο δηλαδή από όσα προσφέρει μια θέση σε εργοστάσιο αυτοκινήτων, αλλά περισσότερα από ό,τι στα Walmart (11 δολάρια την ώρα) ή σε ένα φαστ-φουντ (όπου η αμοιβή συνήθως ευθυγραμμίζεται με τον κατώτατο μισθό). Εκτός αυτού, η Amazon προσφέρει υγειονομική κάλυψη ήδη από την πρώτη ημέρα εργασίας, κάτι που απέχει μακράν από το να είναι ο κανόνας στον ιδιωτικό τομέα στις ΗΠΑ.

Φτάνοντας στα τέλη Μαρτίου μπροστά στα γραφεία του RWDSU στο Μπέρμιγχαμ, τη μεγαλύτερη πόλη της Αλαμπάμα, τα πρόσωπα είναι κατάκοπα. Οι οργανωτές, φανερά κουρασμένοι από έναν πολύμηνο μαραθώνιο, δέχονται σε κλειστό κύκλο μια σημαντική υποστήριξη. Ο ηθοποιός Ντάνι Γκλόβερ φορά ένα κασκέτο των Newark Eagles, μιας ομάδας της Negro National League, του πρωταθλήματος μπέιζμπολ αποκλειστικά για μαύρους από την περίοδο του φυλετικού διαχωρισμού. Έχει έρθει για να εμψυχώσει την ομάδα, να δώσει εύσημα τους οργανωτές και να αφηγηθεί την ιστορία του. Απέναντί του, στην αίθουσα συνελεύσεων, ντυμένη στα χρώματα του RWDSU (το έμβλημά της απεικονίζει ένα μαύρο χέρι να σφίγγει ένα λευκό), βρίσκουμε τους εργάτες που αποτέλεσαν το σύμβολο του κινήματος στα μέσα ενημέρωσης, όπως την Τζένιφερ Μπέιτς, που μίλησε στη Γερουσία για τις συνθήκες εργασίας της μετά από πρόσκληση του Μπέρνι Σάντερς. Από τη μισάνοιχτη πόρτα διακρίνουμε και τον Ντάριλ Ρίτσαρντσον, τον εργάτη που έκανε το τηλεφώνημα τον Αύγουστο.

Κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης που διήρκεσε πάνω από μία ώρα, ο Γκλόβερ εναλλάσσει αστείες ιστορίες από τα γυρίσματα ταινιών και πιο σοβαρές στιγμές, ιδίως όταν ανακαλεί τους προγόνους του, γεννημένους σκλάβους στο Λούισβιλ της γειτονικής Γεωργίας, και τους κολίγους παππούδες του, που μάζευαν βαμβάκι για λογαριασμό ενός λευκού γαιοκτήμονα. Η γιαγιά του ηθοποιού ξεπέρασε τις κοινωνικές συμβάσεις και τις απειλές των γαιοκτημόνων, στέλνοντας τα παιδιά της στο σχολείο αντί να τα βάλει να δουλέψουν στα χωράφια. Με τη σειρά της, η μητέρα του εγκατέλειψε τη Γεωργία και εγκαταστάθηκε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου έγινε ταχυδρομική υπάλληλος. Θυμάται την πολιτικοποιημένη ατμόσφαιρα που βασίλευε στο σπίτι. Έφηβος, διάβαζε στις εφημερίδες τις ιστορίες των μαύρων αγωνιστών του Νότου που «υπερασπίζονταν τα δικαιώματά τους» και παρέμεναν ακλόνητοι στα καθίσματα εστιατορίων που δέχονταν μόνο λευκή πελατεία: «Ήταν οι ήρωές μου».

Η Μπέιτς τού απαντά μιλώντας για την απαράδεκτη χρονομέτρηση που ισχύει στην Amazon, για τις επείγουσες φυσικές ανάγκες που είναι αδύνατο να ικανοποιηθούν δεδομένης της έκτασης της αποθήκης, για τις υπερωρίες που αναγγέλλονται την τελευταία στιγμή, περιπλέκοντας το θέμα της φύλαξης των παιδιών, και για την αγανάκτησή της καθώς βλέπει τα καθήκοντά της να καθορίζονται και να χρονομετρούνται από έναν αλγόριθμο. «Δεν θα καταλάβω ποτέ πώς ένας πνευματικά υγιής άνθρωπος μπορεί να οργανώσει ένα τέτοιο σύστημα και να περιμένει να απολαμβάνει o κόσμος τη ζωή του. Με ημέρες δεκάωρης, εντεκάωρης και δωδεκάωρης εργασίας, πώς να τα βγάλεις πέρα με την οικογένειά σου;»

Δεν είναι τυχαίο αυτό το συναίσθημα. Παρά το γιγαντιαίο μέγεθός της, η Amazon θεωρεί ακόμα τον εαυτό της μια νεοφυή επιχείρηση, που οφείλει να διατηρεί την πυρετώδη ενεργητικότητα της «πρώτης μέρας», σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Τζεφ Μπέζος. Και για να το καταφέρει, πρέπει ασταμάτητα να αυξάνει την παραγωγικότητα και να μειώνει το κόστος της εργασίας. Εξ ου και αντιλαμβάνεται την ανάδυση ενός αντιτιθέμενου πόλου ισχύος ως απειλή για την ίδια της την ύπαρξη.

Μεταξύ ομαδικού πνεύματος και χρονομετρημένου ανταγωνισμού

Μιγάς, αθλητικός πενηντάρης, ο Πέρι Κόνελι βρέθηκε στην BHM1 έχοντας χάσει κατά τη διάρκεια της πανδημίας τη δουλειά του ως υπάλληλος ασφαλείας στο αεροδρόμιο. Τα χρήματα που κερδίζει σήμερα «αντιστοιχούν σε εκείνα που πλήρωνα σε φόρους στην προηγούμενη δουλειά μου» –με άλλα λόγια βιώνει την άφιξή του στην Amazon ως πραγματική οπισθοδρόμηση. Ο εν λόγω stower (αποθηκάριος) έχει καθήκον να σκανάρει τα προϊόντα και να τα τοποθετεί στα ράφια με τον αντίστοιχο γραμμωτό κώδικα. «Για το γεύμα έχει αγώνα δρόμου: να πάω στην τουαλέτα, μετά στην αίθουσα ανάπαυσης, να πάω να πάρω το φαγητό μου, να καθίσω. Τι μου μένει, δώδεκα λεπτά για να φάω;»

Είναι η πρώτη φορά στην επαγγελματική σταδιοδρομία του που υφίσταται ένα ωράριο χρονομετρημένο με τέτοιο τρόπο: «Ταυτοποιούμαι στον υπολογιστή και σκανάρω τα bar code. Ο υπολογιστής μετρά τον χρόνο που χάθηκε μεταξύ δύο σαρώσεων». Είναι το περίφημο time off task («χρόνος εκτός καθηκόντων»), αλλιώς ΤΟΤ, που επικαλούνται όλοι οι υπάλληλοι. «Χοντρικά, για τη μηχανή, πρόκειται για χρόνο όπου δεν κάνεις τίποτα. Θέλουν το ΤΟΤ να είναι όσο πιο χαμηλό γίνεται, αυτό όμως εξαρτάται αναγκαστικά από τα προϊόντα που σου τυχαίνουν.» Ένα ελαττωματικό bar code, ένα εκπτωτικό κουπόνι, και αρχίζουν οι μπελάδες. Ο Κόνελι γελά νευρικά αναφερόμενος στη φρενήρη ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στην αποθήκη, μεταξύ ομαδικού πνεύματος και χρονομετρημένου ανταγωνισμού. «Οργανώνουν διαρκώς τον ανταγωνισμό. Σε όποιον τοποθετήσει τα περισσότερα προϊόντα στα ράφια, χαρίζουν δεκαπέντε λεπτά επιπλέον διαλείμματος ή ένα μπλουζάκι.» Πριν από την ψηφοφορία για το σωματείο, η Amazon πρότεινε ένα μπόνους παραίτησης, προκειμένου να μην ψηφίσουν οι δυσαρεστημένοι εργαζόμενοι. «Επίσης, από τη έναρξη της εκστρατείας έχουν διώξει 250 άτομα», βεβαιώνει ο αποθηκάριος.

Σε αυτή τη συντηρητική κομητεία, όπου περισσότεροι από τέσσερις στους δέκα Αφροαμερικανούς ψηφοφόρους επέλεξαν τον Ντόναλντ Τραμπ το 2016 και το 2020³, οι συνδικαλιστές θέλησαν μολαταύτα η προσπάθεια τους να θεωρηθεί συνέχεια των αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του κινήματος Black Lives Matter («Οι Ζωές των Μαύρων Μετράνε»), καταγγέλλοντας την υποκρισία της Amazon στα θέματα αυτά. «Δεν δίνουν δεκάρα για τις ζωές των μαύρων», έλεγε με θυμό ο Ρίτσαρντσον στο «New York Magazine». «Προσπαθούν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι ενδιαφέρονται, κυρίως σχετικά με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Έχουν φυλλάδια και φωτογραφίες του στους διαδρόμους. Προσποιούνται. Επειδή οι μαύροι είναι πλειοψηφία μέσα στις εγκαταστάσεις»⁴.

Τα υψηλόβαθμα στελέχη των Δημοκρατικών (μέλη του Κογκρέσου, σημαίνοντες θρησκευτικοί ηγέτες κ.ο.κ.) που πέρασαν διαδοχικά από το Μπέσεμερ πριν από την ψηφοφορία στην Amazon υποστήριξαν τη συνδικαλιστική στρατηγική, μιλώντας για την πόλη σαν να ήταν μια «νέα Σέλμα»⁵. Ένας άλλος περαστικός υποστηρικτής, ο ράπερ Κίλλερ Μάικ, παραλλήλισε μάλιστα τον Μπέζος με γαιοκτήμονα και τις συνθήκες εργασίας μέσα στις αποθήκες (κυρίως τη ζέστη και τον ρυθμό της δουλειάς) με εκείνες στις βαμβακοφυτείες.

Αυτοί οι πύρινοι λόγοι διόλου δεν έπεισαν το εργατικό δυναμικό (όπου το 85% είναι μαύροι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του συνδικάτου) και, εκ των υστέρων, η αποτυχημένη εκστρατεία του Μπέσεμερ δίνει την εντύπωση μιας γιγάντιας οφθαλμαπάτης. Ένας παρατηρητής ενημερωμένος αποκλειστικά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα ΜΜΕ και τα διαδικτυακά βίντεο, θα είχε στοιχηματίσει ότι το στρατόπεδο του «ναι» θα υπερίσχυε, καθώς οι αναμεταδότες ήταν πολυάριθμοι και δημοφιλείς. Ισχυρά συνδικάτα, όπως εκείνα τον παικτών του επαγγελματικού συνδέσμου του αμερικανικού ποδοσφαίρου (NFL) ή των σεναριογράφων του Χόλιγουντ, αλλά και καλλιτέχνες και πανεπιστημιακοί, στήριξαν την πρωτοβουλία. Ακόμα και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τοποθετήθηκε δημοσίως δύο εβδομάδες πριν από το τέλος της ψηφοφορίας –μια πρωτοφανής υποστήριξη εκ μέρους ενός ενοίκου του Λευκού Οίκου μετά τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ.

Αντίποινα και καταχρηστικές απολύσεις

Μια κάλυψη της αντιπαράθεσης ενίοτε ρομαντική και εξιδανικευμένη συνέβαλε στον σχηματισμό της ψευδαίσθησης μιας νίκης του «ναι» στην κοινή γνώμη, παραμορφώνοντας την πραγματικότητα ενός πεδίου πολύ πιο δύσκολου στην κατανόησή του. Η πανδημία, η παρουσία των μέσων ενημέρωσης και η συνδικαλιστική κινητοποίηση μπροστά στις εγκαταστάσεις δημιούργησαν μια τεταμένη ατμόσφαιρα και η τοπογραφία του μέρους –ένα αχανές κέντρο αποθήκευσης χωρίς παράθυρα, φυτεμένο σε μια βιομηχανική ζώνη, ένα πάρκινγκ επιτηρούμενο από περιπολικό και φύλακες, συνδικαλιστές που κράδαιναν πλακάτ στο πλησιέστερο σταυροδρόμι– καθιστούσε δύσκολη, αν όχι ακατόρθωτη, την αλληλεπίδραση με τους εργαζομένους, εάν εξαιρέσουμε την ομάδα των δέκα περίπου αποθηκάριων που συνεργάζονταν φανερά με το σωματείο ή τους εργάτες που ήταν απόλυτα ευτυχείς με τη μοίρα τους και προβάλλονταν από την επικοινωνία της επιχείρησης.

Είναι προφανές ότι η Amazon χρησιμοποίησε τα απεριόριστα μέσα της και όλη την προηγμένη τεχνολογία που διαθέτει προκειμένου να επηρεάσει τους υπαλλήλους της. Πίσω από τις πόρτες της αποθήκης, η διοίκηση οργάνωσε ομαδικές και υποχρεωτικές «συνεδρίες ενημέρωσης» σχετικά με τις συνέπειες της ίδρυσης σωματείου στη μονάδα και τα τηλέφωνα των εργαζομένων βομβαρδίστηκαν από γραπτά μηνύματα που περιέγραφαν το συνδικάτο ως εισβολέα. «Μην αφήσετε ξένους να διχάσουν μια ομάδα που κερδίζει! Πιστεύουμε ότι δεν θα πρέπει να πληρώνετε μεσάζοντα για να μιλάει αντί για εσάς, ούτε να πληρώνετε συνδρομή για να αποκτήσετε αυτό που ήδη έχετε δωρεάν», διαβάζουμε στο στιγμιότυπο οθόνης που κοινοποίησε ένας υπάλληλος. Επιπλέον, από τις 25 Ιανουαρίου, η Amazon προσέλαβε στην αποθήκη εξειδικευμένους συμβούλους (με κόστος πολλών χιλιάδων δολαρίων ημερησίως), τους περίφημους union busters («κυνηγούς συνδικάτων»)⁶. Κυκλοφόρησαν επίσης τρομακτικές φήμες για το γεγονός ότι η Amazon θα μπορούσε πολύ εύκολα να κλείσει τη μονάδα σε περίπτωση «προδοσίας» από τους εργαζόμενους.

Καθώς διακυβεύονταν τα συμφέροντά της, η πολυεθνική δεν δίστασε να καταπατήσει το δικαίωμα στην εργασία προκειμένου να σπάσει την εκστρατεία –ούτως ή άλλως, το NLRB δεν έχει δικαιοδοσία να της επιβάλει οικονομικές κυρώσεις. Μαρτυρίες πρώην εργαζομένων που είχαν επιχειρήσει να δημιουργήσουν σωματείο στις αποθήκες τους σε Ντελαγουέαρ και Βιρτζίνια καταγράφουν βάναυσες αντιδράσεις, απειλές και αντίποινα, ανάμεσά τους και καταχρηστικές απολύσεις, όπως εκείνη ενός υπαλλήλου που βρισκόταν σε αναρρωτική άδεια μετά από χειρουργική επέμβαση στο γόνατο. Στο Τσέστερ της Βιρτζίνια, η κύρωση που επέβαλαν οι αρχές, μετά από έρευνα, ήταν να υποχρεώσουν την Amazon να αναρτήσει στην αίθουσα συναντήσεων, σε ένα φύλλο χαρτί μεγέθους Α4, έναν κατάλογο των ενεργειών στις οποίες δεσμευόταν να μην προχωρήσει. «Δεν θα σας απειλούμε με απόλυση. Δεν θα σας ρωτάμε σχετικά με τις συνδικαλιστικές δραστηριότητές σας. Δεν θα σας παρακολουθούμε. Δεν θα σας απειλούμε με αντίποινα.» Το έγγραφο υποτίθεται ότι καθησυχάζει τους εργαζόμενους, αλλά μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, υπογραμμίζοντας υπογείως τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται οι επικριτές της εταιρείας⁷.

Απογοητευμένος που δεν κατάφερνε να μιλήσει σε υπαλλήλους του Μπέσεμερ, ένας Αμερικανός δημοσιογράφος μπήκε στο πάρκινγκ της αποθήκης, έστω και αν ερχόταν αντιμέτωπος με τον νόμο, προκειμένου να τείνει το μικρόφωνό του σε όποιον βρισκόταν μπροστά του. Ο Μάικ Ελκ, 35 ετών, καλύπτει για πέμπτη φορά συνδικαλιστική εκστρατεία στον Νότο (και οι πέντε κατέληξαν σε ήττα). Απολυμένος ο ίδιος από τον δημοσιογραφικό οργανισμό Politico εξαιτίας της απόπειράς του να συνδικαλίσει τη συντακτική ομάδα, επένδυσε την αποζημίωσή του στη δημιουργία του δικού του μέσου, του «Payday Report» («ρεπορτάζ από την ημέρα της πληρωμής»), που πρόθεσή του είναι «να καλύψει την κοινωνική επικαιρότητα μέσα στις ερήμους των μέσων ενημέρωσης». Αισιόδοξος κατά το ξεκίνημα του κινήματος, το οποίο παρακολουθούσε από τη βάση του στο Πίτσμπουργκ, άλλαξε γνώμη όταν έφτασε επί τόπου, καθώς διαπίστωσε, σε μια συνάντηση με τον Μπέρνι Σάντερς μπροστά στο κτίριο του συνδικάτου στο Μπέρμιγχαμ στις 26 Μαρτίου, ότι οι δημοσιογράφοι ήταν περισσότεροι από τους εργάτες.

Κατόρθωσε να πάρει συνέντευξη από τέσσερις αποθηκάριους, προτού εκδιωχθεί από τον περιβάλλοντα χώρο της αποθήκης από έναν υπάλληλο ασφαλείας. Όλοι τους ήταν μαύροι. Και όλοι τους ετοιμάζονταν να ψηφίσουν «όχι». «Είμαι μάλλον κατά, επειδή δεν γνωρίζω πολλά από συνδικάτα, δεν είχα ποτέ σχέση με αυτά», του δήλωσε η Άσλεϊ, 32 ετών. Ένας δεκαεννιάχρονος εργαζόμενος συνέκρινε το συνδικάτο με «κλέφτη» που θέλει να του πάρει ένα μέρος από τα σκληρά κερδισμένα χρήματά του: ήταν το εμβληματικό επιχείρημα της Amazon κατά τις ομαδικές συνεδρίες ενημέρωσής της. Η επιχείρηση μάλιστα δημιούργησε μια ιστοσελίδα με τίτλο «Do it Without Dues» («Κάνε το Χωρίς Συνδρομή»). Η μετάδοση αυτών των συνεντεύξεων κόστισε στον Ελκ πολλές ύβρεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: κατηγορήθηκε πως δούλευε για την εργοδοσία. Εκείνος απαντά ότι ήταν καίριας σημασίας να «καταλάβει την ψυχολογία των “αντί”, πώς ένιωθαν οι εργάτες της μονάδας», και ότι δεν δουλεύει για κανέναν, «παρά μόνο για την αλήθεια».

Μια κοινή γνώμη ιδιαίτερα θετική απέναντι στο «ναι»

Είναι αδύνατο να μάθουμε ποια επίδραση είχε στην ψήφο η στρατηγική της συσχέτισης της συνδικαλιστικής εκστρατείας με τον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα. Άλλωστε, οι εργαζόμενοι που έτυχε να συναντήσει ο Ελκ δεν φαίνονταν να είναι εγγενώς εχθρικοί προς τα συνδικάτα: απλώς δεν ήταν ενήμεροι για τη χρησιμότητά τους. «Είναι εύκολο να ενοχοποιείται η Amazon, όμως και τα συνδικάτα έσφαλαν», εξηγεί ο δημοσιογράφος. Κατά τον ίδιο, μια νικηφόρα ψηφοφορία πρέπει να μοιάζει με απλή τυπικότητα, να έχει κατά κάποιον τρόπο κερδηθεί εκ των προτέρων, αφότου έχει ήδη αναλάβει δράση το συνδικάτο και έχει πείσει μια κρίσιμη μάζα εργαζομένων, που συνεπώς δεν θα φοβούνται πλέον να εκφράσουν τις πεποιθήσεις τους στον συνάδελφό τους.

Στην περίπτωση της BHM1, το RWDSU χρησιμοποίησε μια διαφορετική τακτική, αποκαλούμενη hot shopping στην αμερικανική συνδικαλιστική ιδιόλεκτο. Πρόκειται για τη «μεταστροφή» ενός χώρου εργασίας ήδη από το ξεκίνημα της εκστρατείας, με την εκμετάλλευση κάποιας ξαφνικής δυσαρέσκειας των εργατών –στην περίπτωση του Μπέσεμερ, σχετικά με τις ελεεινές υγειονομικές συνθήκες στην αποθήκη. Ο στόχος είναι να υπάρξει όφελος από τον αιφνιδιασμό, χωρίς να έχει προετοιμαστεί το έδαφος, βάζοντας συνειδητά το κάρο μπροστά από τα βόδια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην παραμέληση της ανάγκης για δουλειά σε βάθος. Έτσι, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ελάχιστες φορές ζητήθηκε η συνδρομή των τοπικών θρησκευτικών ηγετών, σε αντίθεση με τους διαδικτυακούς ακτιβιστές και τα βαριά ονόματα του Δημοκρατικού Κόμματος, που κατέφθασαν μαζικά.

Άλλα προβλήματα: το υψηλό ποσοστό εναλλαγής του προσωπικού, η έλλειψη χρόνου για επικοινωνία στη μονάδα (που οφείλεται ταυτόχρονα στις συνθήκες εργασίας και στην πανδημία Covid-19, η οποία καθιστούσε αδύνατη κάθε παράπλευρη δραστηριότητα, όπως ένα συνδικαλιστικό μπάρμπεκιου) και η έλλειψη εργασιακής προοπτικής σε μια αποθήκη. Ποιος ξέρει εάν θα δουλεύει ακόμη εδώ σε έναν χρόνο; Γεμάτοι αμφιβολίες, οι εργαζόμενοι στην ΒΗΜ1 ενδεχομένως φοβήθηκαν ότι είχαν περισσότερα να χάσουν (τη δουλειά τους, τον μισθό τους, την ασφάλιση υγείας της Amazon) παρά να κερδίσουν (δεν ήξεραν τι ακριβώς).

Όπως και να έχουν τα πράγματα, η μεγάλη περιπέτεια του Μπέσεμερ φαίνεται πως ήταν η ευκαιρία για τη χώρα να κατανοήσει σε ποια κατάσταση βρίσκεται το εργατικό δίκαιό της. Πολλές σφυγμομετρήσεις έδειξαν μια κοινή γνώμη πολύ θετική απέναντι στο «ναι», ενώ τα κύρια άρθρα των εφημερίδων ήταν στο ίδιο μήκος κύματος. «Είναι δεδομένο ότι η παρακμή των συνδικάτων είναι ο κύριος λόγος που οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι», έγραψε μάλιστα ο φιλελεύθερος αρθρογράφος Τζο Νοσέρα⁸. Η καταμέτρηση της ψηφοφορίας του Μπέσεμερ μεταδόθηκε απευθείας από την ιστοσελίδα των «New York Times», με την ίδια βαρύτητα που αποδίδουν σε πολιτικές εκλογές με εθνικό διακύβευμα –κάτι πρωτοφανές για ψηφοφορία σε επιχείρηση.

Την ημέρα που ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα, υπάλληλοι ενός αποθηκευτικού κέντρου στο Σικάγο προχώρησαν σε αυθόρμητη στάση εργασίας. Κι άλλες δράσεις ανακοινώθηκαν σε περίπου πενήντα πόλεις. Θα έχουν άραγε διαφορετική μοίρα; Προκειμένου να εξηγήσουν την ήττα στο Μπέσεμερ, οι συνδικαλιστές κατηγορούν ακατάπαυστα την Amazon, τις απειλές της, τους εκφοβισμούς της. Μέσα στον Μάρτιο, η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε το Protecting the Right to Organize Act («Νόμος Περί Προστασίας του Δικαιώματος του Οργανώνεσθαι»), αλλιώς PRO Act, που έχει στόχο ακριβώς να εξαλείψει τις εργοδοτικές πιέσεις απέναντι στις συνδικαλιστικές εκστρατείες, απαγορεύοντας ιδίως τις υποχρεωτικές «συνεδρίες ενημέρωσης». Το σχέδιο αυτό βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση, μπορεί όμως να ξεψυχήσει μπροστά στην πόρτα της Γερουσίας, ελλείψει υποστήριξης από τους Ρεπουμπλικανούς. Επιπλέον, δεν απαλλάσσει τους συνδικαλιστές και τους ηγέτες των Δημοκρατικών από την υποχρέωση να διδαχθούν από το ναυάγιο στην Αλαμπάμα, αναλογιζόμενοι τη στρατηγική τους. Εάν δεν γίνει κάτι τέτοιο, ακόμη κι αν γεννηθούν νέες εκστρατείες με αφορμή το Μπέσεμερ, κινδυνεύουν κι εκείνες να καταλήξουν σε αποτυχία.

Προκειμένου να ξεπεραστεί το αδιέξοδο, ορισμένοι προτείνουν μποϊκοτάζ στην Amazon. Ακόμα όμως και οι ίδιοι αυτοί διαδικτυακοί ακτιβιστές πλουτίζουν την πολυεθνική εν αγνοία τους, είτε μέσω διαδικτυακών αγορών από κάποιον ανταγωνιστή της όπως το eBay, του οποίου η Amazon διασφαλίζει την παράδοση των προϊόντων, είτε χρησιμοποιώντας το Netflix ή το Google, καθώς το Amazon Web Services τροφοδοτεί με ενέργεια τεράστια τμήματα του Διαδικτύου και αποθηκεύει τις βάσεις δεδομένων τους. Στη διάρκεια μιας τηλεδιάσκεψης συνδικαλιστών, στις 6 Μαρτίου, μια ακτιβίστρια δήλωνε έκπληκτη για το ότι η Amazon είναι επίσης ιδιοκτήτρια της αλυσίδας σούπερ μάρκετ Whole Foods (με εξειδίκευση στα βιολογικά προϊόντα –εξαγοράστηκε το 2017). Κάποια άλλη ρώτησε «πώς μπορεί να γίνει μποϊκοτάζ στην Amazon», χωρίς να γνωρίζει ότι το γεγονός και μόνο της συμμετοχής σε εκείνη τη συνάντηση ωφελούσε την επιχείρηση, από την οποία εξαρτάται το Zoom για το διαδικτυακό «νέφος» των δεδομένων του. Έχοντας καταλάβει μια σχεδόν μονοπωλιακή θέση –στη χώρα του ελεύθερου ανταγωνισμού…– η επιχείρηση του Μπέζος έχει γίνει σχεδόν αδύνατο να παρακαμφθεί.

---

1. «Map of Amazon warehouses», CNBC, 19 Ιανουαρίου 2020.
2. Francesca Paris, «“The gaps have grown”: Reporter Alec MacGillis talks Amazon, regional inequality and his hometown of Pittsfield», «The Berkshire Eagle», Πίτσφιλντ, 7 Απριλίου 2021.
3. Πρβλ. «Presidential results», 2016 και 2020, National Public Radio, www.npr.org
4. Αναφέρεται στο Sarah Jones, «“It’s not fair to get fired for going to the bathroom”. An Amazon worker in Alabama on the fight for a union», «New York Magazine», 16 Μαρτίου 2021.
5. Αναφέρεται στις πορείες που οργανώθηκαν το 1965 μεταξύ της Σέλμα και του Μοντγκόμερι ως διαμαρτυρία ενάντια στην απαγόρευση να ψηφίζουν οι μαύροι στον Νότο των ΗΠΑ. Βλ. Adolf Reed Jr, «“Selma” et la légende noire», «Le Monde diplomatique», Μάρτιος 2015.
6. Lee Fang, «Amazon hired Koch-backed anti-union consultant to fight Alabama warehouse organizing», «The Intercept», 10 Φεβρουαρίου 2021, www.theintercept.com.
7. David Streitfeld, «How Amazon crushes unions», «The New York Times», 16 Μαρτίου 2021.
8. Joe Nocera, «Unions are back in favor. They need to seize the moment», «Bloomberg Businessweek», 21 Μαρτίου 2021.

Διαβάστε περισσότερα