«Τα μικρά παιδιά έχουν μεγάλα συναισθήματα» [Βίντεο]

Το να «κουμαντάρεις» ένα μικρό παιδί είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζεις καθημερινά ως γονιός. Γιατί εκεί που όλα κυλούν ήρεμα και γαλήνια, εκεί που το παιδί σου είναι το πιο γλυκό παιδί στον κόσμο, ξαφνικά μια έκρηξη συναισθημάτων το κατακλύζει και όλα γκρεμίζονται.
Το μυαλό του γονιού γεμίζει με σκέψεις, όπως «Τι έκανα λάθος;», «Γιατί κλαίει ξαφνικά;». Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να μπούμε για λίγο στο μυαλό του παιδιού και να καταλάβουμε πώς φαίνεται ο κόσμος μέσα απ’ τα δικά του μάτια, πώς κάτι που σ’ εμάς μοιάζει ασήμαντο, για εκείνο είναι σημαντικό. Το παρακάτω βίντεο μας «ανοίγει» τα μάτια:

Διαβάστε περισσότερα

Ο δικτάτορας με τις προνομιακές σχέσεις με CIA και… Εσκομπάρ

Πέθανε ο πρώην δικτάτορας του Παναμά Μανουέλ Νοριέγκα
Την τελευταία του πνοή άφησε σε ηλικία 83 ετών ο Μανουέλ Νοριέγκα, πρώην δικτάτορας του Παναμά. Ο Νοριέγκα κυβέρνηση τη χώρα με σιδηρά πειθαρχία από το 1983 έως το 1989, ενώ οι σχέσεις του με τη CIA, αλλά και η συνεργασία του με τον Πάμπλο Εσκομπάρ ήταν γνωστές και πολυσυζητημένες.
Ο Μανουέλ Νοριέγκα πέθανε από επιπλοκές μετά από εγχείρηση στον εγκέφαλο, σύμφωνα με ανάρτηση στο Twitter που έκανε ο σημερινός πρόεδρος του Παναμά, Χουάν Κάρλος Βαρέλα. Ήταν σε τεχνητό κώμα μετά την επέμβαση στην οποία είχε υποβληθεί.
Ο Νοριέγκα κυβέρνησε τον Παναμά από το 1983 έως το 1989. Είχε στενή συνεργασία με την CIA από τη δεκαετία του 1950, ενώ   από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 είχε επαγγελματική σχέση με την υπηρεσία πληροφοριών των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έκαναν εμφανώς τα «στραβά μάτια» καθώς ο Νοριέγκα κυβερνούσε με σκληρότητα τον Παναμά και είχε ανοιχτές σχέσεις με το καρτέλ του Μεντεγίν του οποίου τότε ηγούνταν ο περιβόητος Πάμπλο Εσκομπάρ.

(AP Photo, File)

Άλλωστε, προτού η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφασίσει να τερματίσει την κυριαρχία του, κορυφαίοι αξιωματούχοι είχαν παραδεχθεί την αποτυχία της χώρας να ελέγξει τον Μανουέλ Νοριέγκα.
Τελικά, το 1989 οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν εισβολή ανατρέποντας την διεφθαρμένη κυβέρνηση του Νοριέγκα και τερματίζοντας τις προνομιακές της σχέσεις με τον Πάμπλο Εσκομπάρ.
Ο Νοριέγκα είχε αρχικά καταδικαστεί στις ΗΠΑ το 1992, ενώ ήταν φυλακισμένος στον Παναμά, για δολοφονία μέχρι το θάνατό του. Τον Νοριέγκα καταδίκασε το 1999 και η Γαλλία για ξέπλυμα μαύρου χρήματος.
Ο δικτάτορας του Παναμά ήταν ηθικός αυτουργός πίσω από πάρα πολλές εξαφανίσεις αντιπάλων του. Μετά την πτώση του καθεστώτος αρκετά από αυτά τα πτώματα εντοπίστηκαν σε εκταφές στην πρώην στρατιωτική βάση του Τοκουμέν δεμένα και με εμφανή σημάδια από βασανιστήρια.

 efsyn.gr

Διαβάστε περισσότερα

Τι κάνατε στην Κάνδανο, Κασιδιάρη;

Αναδημοσίευση του κειμένου για τη μαύρη επέτειο της σφαγής της Κανδάνου

 ΝΙΚΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

mpog@imerodromos.gr

facebook.com/mpogiopoulos

   Σήμερα είναι ημέρα μνήμης για τα πεπραγμένα του ναζισμού. Για τα πεπραγμένα των «Ες – Ες», εδώ στην Ελλάδα, στη χώρα μας. Πάμε στην μαρτυρική Κάνδανο.

Από το http://malia-crete-kgrek.blogspot.gr/2013/06/blog-post.html

   Σήμερα είναι η επέτειος της σφαγής της Κανδάνου. Ξεκίνησε σαν σήμερα, στις 2 Ιουνίου 1941. Η Κάνδανος, ένα μικρό χωριό της Κρήτης στο Νομό Χανίων, έμελλε να γίνει ένα από τα μνημεία της ναζιστικής θηριωδίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Το ολοκαύτωμα της Κανδάνου, όπως και η σφαγή στο Κοντομαρί, ήταν απάντηση των Γερμανών εισβολέων στην ηρωική αντίσταση του λαού της Κρήτης, στο έπος που γράφτηκε στην Ιστορία ως «Μάχη της Κρήτης».

   Η Κάνδανος είχε βομβαρδιστεί ήδη από την πρώτη μέρα της «Μάχης της Κρήτης», στις 20 Μάιου. Στις 24 Μάη, μετά από σφοδρή μάχη στο φαράγγι της Κανδάνου, σκοτώνονται πολλοί Γερμανοί. Παρότι η «Μάχη» τελειώνει στις 31 Μάιου, οι ναζί επιστρέφουν στο χωριό. Τη Δευτέρα 2 Ιούνη μετά από διαταγή του Γκαίρινγκ ξεκινά η ανείπωτη σφαγή, η οποία ολοκληρώνεται την επόμενη μέρα. Αρχίζει ο ανελέητος βομβαρδισμός του χωριού ενώ στη συνέχεια τμήματα του ναζιστικού στρατού μπαίνουν στο χωριό.

   Η Κάνδανος γίνεται ολοκαύτωμα. Οι ναζί συγκεντρώνουν κατά ομάδες τους κατοίκους και αρχίζουν οι εκτελέσεις. Οι περίπου 180 κάτοικοι της Κανδάνου δολοφονούνται, τα σπίτια τους πυρπολούνται, ακόμα και τα ζώα τους σφάζονται. Το μένος των ναζί είναι τέτοιο που αφήνουν και γραπτές αποδείξεις της θηριωδίας τους. Η Κάνδανος, όπως σωστά έχει καταγραφεί στην εκπομπή «Η μηχανή του χρόνου», είναι «η μοναδική περίπτωση εγκλήματος πολέμου, όπου ο θύτης όχι μόνον αναγνωρίζει το έγκλημά του, αλλά το προπαγανδίζει προς παραδειγματισμό των υπολοίπων».

   «Προς παραδειγματισμό», λοιπόν, τις αμέσως επόμενες ημέρες οι ναζί τοποθετούν δύο πινακίδες – επιγραφές στις εισόδους της Κανδάνου από Χανιά και Παλαιόχωρα, γραμμένες στα γερμανικά και τα ελληνικά.
   Η πρώτη πινακίδα έγραφε: «Διά την κτηνώδη δολοφονία Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του μηχανικού από άνδρες, γυναίκες, παιδιά και παπάδες μαζί και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του μεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3/6/41 η Κάνδανος εκ θεμελίων διά να μην επανοικοδομηθεί πλέον ΠOTE».
   H δεύτερη (ελαφρώς ανορθόγραφη) πινακίδα έγραφε: «Ως αντίποινον των απω οπλισμένων πολιτών ανδρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος».
   Όμως το 1943 οι ναζί «φιλοτέχνησαν» και τρίτη – μαρμάρινη αυτή τη φορά – στήλη που ανέφερε: «Εδώ υπήρχε η Κάνδανος κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών Στρατιωτικών».

Μοναδικά ιστορικά τεκμήρια της ναζιστικής κτηνωδίας αποτελούν οι φωτογραφίες του Franz Peter Weixler που ήταν ο πολεμικός ανταποκριτής της Βέρμαχτ που φωτογράφισε την εκτέλεση στο Κοντομαρί. Εδώ ο ναζί ρίχνει την χαριστική βολή στους εκτελεσμένους (Χριστίνα Λούπα, «Δείτε καρέ – καρέ τη σφαγή στο Κοντομαρί Χανίων από τους Γερμανούς – Η ιστορία του Franz Peter Weixler», http://tvxs.gr)

Ας έρθουμε τώρα στην Ελλάδα του 2016. Αυτός με τη σβάστικα στο χέρι είναι ο Κασιδιάρης.

    Ο Κασιδιάρης, στις 20/4/2011, εξυμνούσε με άρθρο του στο περιοδικό «Χρυσή Αυγή» το «ανανεωτικό» και «πνευματικό κίνημα» του ναζισμού. Έγραφε: «Ποιο θα ήταν το μέλλον της Ευρώπης και ολόκληρου του σύγχρονου κόσμου, αν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (…) δεν σταματούσε την ανανεωτική πορεία του Εθνικοσοσιαλισμού; Είναι βέβαιο ότι θεμελιώδεις αξίες που πηγάζουν ως επί το πλείστον από την ελληνική αρχαιότητα, θα κυρίευαν πνευματικά όλα τα κράτη και θα όριζαν τις τύχες των λαών. Ο ρομαντισμός ως πνευματικό κίνημα και οκλασικισμός θα υπερίσχυαν (…)».

   Αυτός που ανταλλάσει ναζιστικούς χαιρετισμούς με τους ομοϊδεάτες του (λέγοντας ότι πρόκειται για… «αρχαιοελληνικό» χαιρετισμό) είναι ο Μιχαλολιάκος.

Ο Μιχαλολιάκος, στο άρθρο του για  τον Χίτλερ («Χρυσή Αυγή», τεύχος 26, Μάιος 1987), έγραφε:  «Τι εμπόδιο μπορεί να σταθεί στο δρόμο μας αφού ακόμη και σήμερα νοιώθουμε ΕΚΕΙΝΟΝ να μας οδηγεί (…) με τη σκέψη και την ψυχή μας δοσμένη στη Μνήμη του Μεγάλου μας Αρχηγού, υψώνουμε το δεξί χέρι ψηλά, χαιρετούμε τον Ήλιο και με το θάρρος που μας επιβάλλει η Στρατιωτική μας Τιμή και το Εθνικοσοσιαλιστικό μας καθήκον κραυγάζουμε γεμάτοι πάθος, πίστη στο μέλλον και στα οράματά μας: HEIL HITLER!»

   Ο ίδιος τύπος, ο Μιχαλολιάκος, στο βιβλίο του με τίτλο «Για μια μεγάλη Ελλάδα σε μια ελεύθερη Ευρώπη», παραληρεί υπέρ του ναζισμού. Εξυμνεί τα «WAFFEN SS» τα οποία αποκαλεί … «Μήνυμα Φωτεινό» στην Ελλάδα και την Ευρώπη! Γράφει (σελίδα 46): «Ο Γερμανικός Εθνικοσοσιαλισμός και η Νέα Ευρώπη των WAFFEN SS ήταν ένα Μήνυμα Φωτεινό σε μία σκοτεινή εποχή, που πιστεύω πως ο ελληνισμός θα έπρεπε να έχει δεχτεί».
   Όποιος δεν καταλαβαίνει ποιο είναι το «φωτεινό» (κατά Μιχαλολιάκο) μήνυμα του ναζισμού, όποιος αμφιβάλλει τι κρύβεται πίσω από το «ρομαντικό» (κατά Κασιδιάρη) πνεύμα του «εθνικοσοσιαλισμού», όποιος συσχετίζει ανιστόρητα τον πατριωτισμό με τον αιμοσταγή και πατριδοκάπηλο εθνικισμό, ας ρίξει μια ματιά στην Κάνδανο. Και στο Κοντομαρί…

Διαβάστε περισσότερα

Τους τρομάζει πλέον η… «ελευθερία του λόγου» στο διαδίκτυο

Του Κώστα Γιαννιώτη
Το παιγνίδι άρχισε να χοντραίνει και φαίνεται πως θα τραβήξει σε μάκρος!
Οι πρώτες μάχες άρχισαν, και όλα δείχνουν ότι… κάποιοι θα προσπαθήσουν να τις μετατρέψουν σε γενικευμένο πόλεμο.
Η απόπειρα κατά του Παπαδήμου αποτέλεσε την χρυσή ευκαιρία για κάποιους. Καθαγιάζοντας τον Παπαδήμο, επιχειρούν να καθαγιάσουν την «πολιτική» παράδοσης της χώρας και να ευλογήσουν τα γένια τους!
Ευκαιρία να… εξορκίσουν και «το κακό», για το οποίο υπεύθυνοι δεν είναι άλλοι από τους αντιφρονούντες με την πολιτική τους.
Υπαίτιοι δεν είναι η πολιτική της υποτέλειας και του δωσιλογισμού, αλλά οι… κακές μάγισσες του διαδικτύου!

Για να το πετύχουν, δεν τους είναι αρκετή η βοήθεια των ποδηγετούμενων ΜΜΕ. Θέλουν δικό τους και το διαδίκτυο!
Το διαδίκτυο είναι όπλο! Όπλο ισχυρότατο, αν ξέρεις να το χρησιμοποιήσεις!
Και το σύστημα, χρόνια τώρα, αποδείχτηκε πολύ «διαβασμένο» στην αξιοποίηση αυτού του όπλου!
Την ώρα που η πλειοψηφία του ελληνικού λαού δεν είχε -και ίσως ακόμα να μην έχει- καλή σχέση με το διαδίκτυο, την ίδια ώρα το σύστημα «πολυβολούσε» τους νέους χρήστες με ό,τι βοθρόλυμα διέθετε, ενώ ταυτόχρονα καναλιζάριζε τις επιλογές των νέων στο σκουπιδαριό, στην υποκουλτούρα, στην αποξένωση, στον ανταγωνισμό και σε καθετί που αποτελούσε ορισμό της απαξίας!
Καμάρωνε -το σύστημα- και διαφήμιζε τη δημοκρατία ΤΟΥ και την «ελευθερία του λόγου» που… πρυτάνευε στο διαδίκτυο και η οποία χουζούρευε, ξαπλωμένη στη «λιακάδα», όσο χρονικό διάστημα οι χρήστες ασχολούνταν με τσόντα, ρόδα, λουλουδάκια κάθε είδους και διαδικτυακό χουλιγκανισμό (ποδοσφαιρικό και μη)!
Κι ήρθαν χρόνια δίσεκτα και μαύρα, για τον τόπο μας!
Η εξαθλίωση της κοινωνίας άρχισε… «να παίρνει κεφάλι» και η χώρα να απογυμνώνεται από την περιουσία της –δημόσια και ιδιωτική.
Οι «πολιτικοί» μας ονόμασαν… «ανθρωπιστική κρίση» ή σκέτα… «κρίση» την επιβολή κατοχής της χώρας μας από ξένες δυνάμεις!
Πάλευαν με νύχια (την απάτη, τον αποπροσανατολισμό και τη διαστρέβλωση) και με δόντια (την απόκρυψη, τη συκοφαντία και την εκτροφή του κοινωνικού αυτοματισμού) να θάψουν τα ερωτηματικά της κοινωνίας.
Όλα δούλευαν ρολόι, για το σύστημα και το υπηρετικό του «πολιτικό» προσωπικό!
Όμως… Το διαδικτυακό «κοινό» άρχισε μέρα με τη μέρα να αφυπνίζεται, αργά μεν και βασανιστικά, αλλά σταθερά. Η κριτική, εναντίον του πολιτικού συστήματος, στο σύνολό του, από μεγάλη μερίδα των χρηστών του διαδικτύου, άρχισε να φουντώνει και να εξαπλώνεται σαν την αγριάδα σε περιβόλι!
Στην αρχή, το «πολιτικό» κατεστημένο, φάνηκε αμήχανο και καλύφτηκε πίσω από την χοντροπετσιά του, κάνοντας την… πάπια, σε όσα κυκλοφορούσαν στο διαδίκτυο για το δωσιλογισμό του. Για… «το φόβο των Ιουδαίων» απέφευγε να επιτεθεί απροσχημάτιστα εναντίον του αναφαίρετου δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης των πολιτών, προσπαθώντας μάλιστα  να αναδείξει αυτόν το φόβο του σε… απόδειξη της «δημοκρατίας» ΤΟΥ!
Στην πραγματικότητα περίμενε την κατάλληλη στιγμή για να εξαπολύσει την αντεπίθεσή του.
Και η ευκαιρία τού δόθηκε με την επίθεση κατά του Παπαδήμου. Μια επίθεση πολύ βολική και… στην ώρα της!
Κι άρχισαν τα όργανα!
Με… εφαλτήριο την ανάρτηση του Γ. Φιλιππάκη, όλοι οι «δημοκράτες» της «δημοσιογραφίας» έδωσαν το σύνθημα (σαν να ήταν… προγαμματισμένοι) και ξεκίνησαν το πανηγύρι, διαρρηγνύοντας τα ιμάτιά τους για την… «απαράδεκτη ανάρτηση», απαιτώντας «ξήλωμα» αναρτήσεων, μέχρι και κινητοποίηση της υπηρεσίας δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος και διώξεις!
(Μέσα στη μεγαλοθυμία τους απέφυγαν να ζητήσουν το άνοιγμα των «παρθενώνων» στα ξερονήσια).
Ακολούθησαν οι ταγοί της «πολιτικής» που εξέφρασαν τη βδελυγμία τους εναντίον… «παρόμοιων αναρτήσεων» (sic) και άρχισαν να ανταγωνίζονται ποιος θα πρωτοτυπήσει στις προτάσεις για την αντιμετώπιση της… «βαρβαρότητας» του διαδικτύου!
Δεν αρκέστηκαν όμως μόνο σ’ αυτό.
Θέλησαν να… «χτίσουν» και για το μέλλον τους!
Θεώρησαν ότι έφτασε η ώρα να φράξουν τα στόματα που φώναζαν και φωνάζουν για την πατριδοκαπηλεία και το δωσιλογισμό!
Να τους αφήσουν ήσυχους, να κάνουν τη δουλειά που τους ανατέθηκε και να… «σώσουν» τελειωτικά την πατρίδα!
Βρήκαν μάλιστα και τη νομική… φόρμουλα καθοδήγησης της δικαιοσύνης!
Όποιος μιλά για «προδότες», «γερμανοτσολιάδες», «ταγματασφαλίτες», «δωσίλογους», «Τσολάκογλου» κ.ά. να θεωρείται… ηθικός αυτουργός των τρομοκρατών!
Μπα! Τι λέτε!
Μέχρι σήμερα -και μέσα από… «ιστορικά» κείμενα που, βέβαια, έκοψαν, έραψαν κι έγραψαν στα μέτρα τους- καμάρωναν για τα «παλικάρια» που έσωσαν την «πατρίδα» από τον όλεθρο του κομμουνισμού!
Τώρα θεωρούν… ύβριν, το να τους αποκαλούν με αυτήν την προσωνυμία;
Είναι ηθική αυτουργία σε έγκλημα;
Ο ουρανός του διαδικτύου άρχισε να γίνεται γκρίζος! Το θέμα δε σηκώνει εφησυχασμό και… χαβαλέ. Φαίνεται πως η μπόρα είναι προ των πυλών!
Και δεν είναι μπόρα που… θα περάσει -όπως έλεγαν κάποιοι για τα μνημόνια.
Είναι μπόρα, που θα επιχειρήσουν να τη φέρουν, για… μακροχρόνια ενδημία στον τόπο μας!
Όσο κι αν δεν το δείχνουν, βλέπουν καθαρά τα σημάδια και ο πανικός τους είναι ικανός να τους οδηγήσει σε… απονενοημένες ενέργειες!
Όμως, το ξανάγραψα!
Φαίνεται, πως δε μετρούν σωστά το μπόι τους!
Η κοινωνία, μέρα με τη μέρα, περνά σε… άλλη φάση και το διαδίκτυο άρχισε να γίνεται μέσο έντονης ζύμωσης αυτής της τόσο πληγωμένης κοινωνίας!
Θα βρουν βράχο μπροστά τους! Και θα… στουκάρουν!

δρομος ανοιχτος

Διαβάστε περισσότερα

Η ψυχή της ελιάς

Τρύφων Λιώτας

H «Ελιά» (El Olivo, Ισπανία-2016) είναι η έβδομη ταινία της Iciar Bollain και η τρίτη που σκηνοθετεί σε συνεργασία με τον εξαιρετικό σεναριογράφο και σύζυγό της Paul Laverty. Από αυτήν εδώ τη στήλη του Τοίχου σας έχουμε ήδη παρουσιάσει την πρώτη τους συνεργασία: «Ακόμη και τη Βροχή» (2010). Ο Laverty είναι περισσότερο γνωστός για την πολυετή συνεργασία του – ως σεναριογράφος και ειδικός συνεργάτης – με τον Άγγλο σκηνοθέτη Ken Loach, με τον οποίο μαζί έχουν κερδίσει δεκάδες βραβεία και μνείες.

Η Άλμα (ψυχή στα ισπανικά) είναι ένα άγριο, 20χρονο κορίτσι με ανεξέλεγκτη συμπεριφορά, συναισθηματικά προβλήματα, αλλά ιδιαίτερα δεμένη με τον παππού της, έναν γέρο επαρχιώτη που υποφέρει από κατάθλιψη. Τα τελευταία 12 χρόνια, μετά την πώληση μιας ελιάς ηλικίας 2.000 χρόνων από το κτήμα τους, σε μια μορφή σιωπηλής διαμαρτυρίας, δεν μιλάει. Κυριαρχούμενος από συναισθήματα λύπης και μελαγχολίας για το χαμό του αγαπημένου του δέντρου περνά τις ημέρες του στο μέρος όπου κάποτε ήταν φυτεμένη η ελιά. Η Άλμα που τότε ήταν παιδί θα συνδυάσει τη κατάθλιψη του παππού της με το ξερίζωμα της ελιάς και θα ξεκινήσει ένα παράλογο ταξίδι για την ανεύρεσή της, πιστεύοντας ότι μόνο η επιστροφή της θα μπορούσε να ξαναδώσει τη ζωή πίσω στον παππού της.

Θα ανακαλύψει ότι αυτή είχε πουληθεί για να μπορέσουν τα παιδιά του παππού της (ο πατέρας και ο θείος της) να δωροδοκήσουν το δήμαρχο της περιοχής ώστε να μπορέσουν να ανοίξουν ένα εστιατόριο σε παραλία της περιοχής με σκοπό το εύκολο κέρδος. Η εργασία στη γη ήταν δύσκολη και δεν άφηνε αρκετά κέρδη για μια «γλυκιά» ζωή. Όμως η καφετέρια θα ρημάξει και τα χρέη θα πνίξουν την οικογένεια που θα στραφεί σε πάλι στη σκληρή εργασία όμως αυτή τη φορά για να ξεπληρώσει χρέη. Όταν βρει ότι η ελιά έχει πουληθεί σε ένα γερμανικό κολοσσό παραγωγής ενέργειας, που την έχει κάνει και σύμβολο της, θα ξεκινήσει, χωρίς σκέψη, οπλισμένη μόνο με το συναίσθημα, ένα ανέλπιδο ταξίδι για την ανάκτησή της. Αρωγοί στην προσπάθειά της ο θείος της και ένας φίλος της. Θα ακολουθήσει ένας τραγέλαφος καταστάσεων με απρόβλεπτες συνέπειες για όλους.

Η ταινία διαθέτει ένα όμορφα δεμένο, απλό σενάριο με σαφείς μομφές έναντι στις υπερβολές του καπιταλισμού. Η εταιρία που καταστρέφει τη φύση με αποψιλώσεις δασών και αλλοίωση των τοπίων με τεραστίων διαστάσεων εξορύξεις έχει ως λογότυπο την ελιά για να υποκρίνεται το ενδιαφέρον της για τη φύση. Η κρίση που έχει χτυπήσει την Ισπανία έχει δημιουργήσει ανεργία, έχει καταστρέψει ανθρώπους και έχει δημιουργήσει χρέη που δεν μπορούν να αποπληρωθούν. Ο θείος της είναι ένας από τους κατεστραμμένους. Η ταινία θα ξεκινήσει με μια πλάκα της Άλμα σε αυτόν: θα προσποιηθεί ότι τηλεφωνεί από τράπεζα για τη διευθέτηση του χρέους και θα τον φέρει σχεδόν σε κατάσταση καρδιακής προσβολής. Ένας σαφής υπαινιγμός στα γεγονότα των καιρών μας. Τέλος κεντρικό ρόλο παίζουν και οι αξίες της οικογένειας: το μακρύ ταξίδι και η προσπάθεια που θα καταβάλουν μαζί, θα βοηθήσουν στο να τις κατανοήσουν όλοι καλύτερα.

Όσο για το μήνυμα της ταινίας; Διαυγές και πέρα από κάθε αμφισβήτηση. Η κληρονομιά εργασίας και αγάπης ολόκληρων γενιών χάθηκε ξαφνικά γιατί βρέθηκε μια γενιά που θόλωσε την κρίση της από μια επίπλαστη ευδαιμονία. Θεώρησε ότι το βιοτικό επίπεδο αυξάνεται με την συσσώρευση «αγαθών» πέφτοντας στην παγίδα που μερικοί επιτήδειοι έστησαν με σκοπό την αύξηση του προσωπικού τους κέρδους βάζοντας σε όλα τα πράγματα ταμπέλες με τιμή. Την αξία όμως των πραγμάτων την δίνει ο άνθρωπος με τη δουλειά του και τη συνείδηση του που στρέφει την προσοχή της στα πράγματα. Πράγματα που δεν ανήκουν σε κανένα ή μάλλον ανήκουν το ίδιο σε όλους. Όπως η γη, ο αέρας, το νερό. Είναι αδιαπραγμάτευτη η υποχρέωση του καθένα μας να τα περάσουμε αλώβητα στις επόμενες γενιές, στα παιδιά μας. Η καταστροφή που συντελείται εδώ και δεκαετίες και που συνεχώς αυξάνεται γεωμετρικά λόγω του υπερπληθυσμού, θα χρειαστεί πολλές γενιές που θα διαθέτουν κρίση, υπευθυνότητα, σωστή διαπαιδαγώγηση και όρεξη για δουλειά για να διορθωθεί. 

Η ελιά αποτελεί απλά το σύμβολο αυτής της ιστορίας και του χρόνου: χρειάστηκε χιλιάδες χρόνια με αγάπη και φροντίδα για να γίνει και μόνο μια στιγμή για να ξεριζωθεί.

Διαβάστε περισσότερα

Διδάξτε στα παιδιά σας την ευτυχία και όχι την τελειομανία

Πολλοί γονείς θεωρούν ότι η ανώτατη εκπαίδευση και η τελειότητα είναι βασικές προϋποθέσεις για την ευτυχία. Η ανατροφή των παιδιών δεν είναι μόνο να καταφέρουν να μπουν στο καλύτερο σχολείο, να γνωρίζουν τρεις γλώσσες και να μοιάζουν σαν κούκλες σε βιτρίνα πολυκαταστήματος.
Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι γονείς που θέτουν υψηλούς στόχους προκαλούν σοβαρές ελλείψεις στις ζωές των παιδιών τους.
Το πιο πιθανό είναι να φτάσουν στην ενηλικίωση και να σκέφτονται ότι δεν είναι αρκετά καλοί και ότι ποτέ δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονέων τους.
Αυτές οι ιδέες μπορούν να συνοψιστούν από μια απλή σχέση: στην προσπάθειά σας να αναθρέψετε τα τέλεια παιδιά θα αποκτήσετε μελαγχολικά παιδιά. Να σέβεστε την προσωπικότητά τους, να αφήνετε τη φωνή τους να ακουστεί και να ανησυχείτε μόνο για το αν είναι ευτυχισμένα.
Με αυτό τον τρόπο θρέφουμε τις καρδιές τους έτσι ώστε να μπορούν να αναπτύξουν ελεύθερη σκέψη, να γίνουν υγιείς ενήλικες και να έχουν ολοκληρωμένη ζωή. Ας εξετάσουμε λίγο αυτό το θέμα.
Σύνδρομο του πιεστικού γονέα: οι κίνδυνοι της τελειομανίας
Υπάρχει μια περίεργη ιστορία η οποία απεικονίζει άψογα αυτή την ιδέα: στη Ρώμη υπάρχει ένας τύμβος από το 94 π.Χ. που προσελκύει πάντα την προσοχή των τουριστών.
Η επιγραφή στην ταφόπλακα έχει ως εξής: «Ενθάδε κείται ο Quintus Sulpicius Maximus, ένας ρωμαίος νέος που έζησε 11 χρόνια, 5 μήνες και 12 ημέρες. Απεβίωσε μερικές μέρες μετά τη συμμετοχή του σε διαγωνισμό ποίησης για ενήλικες».
Ήταν γνωστό ότι ο μικρός Quintus διέθετε ένα ξεχωριστό ταλέντο. Στις μέρες μας πιθανότατα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα παιδί-θαύμα. Ήταν τόσο πολυτάλαντος που οι γονείς του τον είχαν πάει σε όλους τους διαγωνισμούς ποίησης και λογοτεχνίας στη Ρώμη για να διαγωνιστεί με ενήλικες.
Λέγεται ότι το παιδί πέθανε επειδή κατέρρευσε από εξάντληση από την πολλή εργασία και δεν ήταν σε θέση να ανταποκριθεί στις βαριές προσδοκίες που του είχαν θέσει οι γονείς του. Αυτή η ιστορία αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα του «συνδρόμου του πιεστικού γονέα».

Η τρέχουσα εμμονή να έχουμε τέλεια παιδιά
Πολλοί γονείς ονειρεύονται να έχουν όμορφα, ταλαντούχα παιδιά που προορίζονται να γίνουν επιτυχημένοι επαγγελματίες του αύριο.
Το λάθος εδώ, χωρίς καμία αμφιβολία, είναι ότι οριοθετούν τα μικρά «στο μέλλον», ξεχνώντας ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για τα παιδιά είναι το εδώ και το τώρα: η χαρά της στιγμής.
Ως γονείς, θέλουμε το καλύτερο για τα παιδιά μας αλλά θα πρέπει να διατηρούμε και μια ισορροπία. Τα παιδιά θα πρέπει να είναι σε θέση να απολαμβάνουν την παιδική τους ηλικία.
Είναι σημαντικό να μορφώνουμε τις καρδιές των παιδιών. Πρέπει να τα καθοδηγούμε και να τα συμβουλεύουμε και όχι να τα αναγκάζουμε να προχωρούν στο δρόμο των δικών μας προσδοκιών.
Κλειδιά για την ελάφρυνση της τελειομανίας όταν αναθρέφουμε τα παιδιά μας
Η αποφυγή της βλαβερής τελειομανίας είναι το πιο σημαντικό από όλα. Παραβιάζει τα δικαιώματα του παιδιού και προκαλεί πόνο, αντί να φέρνει ευτυχία. Για να μπορέσουμε να το αποφύγουμε θα πρέπει να έχουμε κατά νου αυτές τις αρχές:
Οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν τη στάση και τη συμπεριφορά τους
Μερικές φορές οι γονείς αντί να είναι απαιτητικοί με τα παιδιά τους, τα παρακολουθούν καθώς θέτουν τις δικές τους προσδοκίες με κάπως τραγικό τρόπο.
Αυτό συμβαίνει επειδή στο σπίτι τα παιδιά προσέχουν τη στάση και τη συμπεριφορά μας. Αν είμαστε πραγματικά επικριτικοί για το περιβάλλον μας και θέτουμε πολύ αυστηρά πρότυπα για τον εαυτό μας τότε τα παιδιά που παρακολουθούν αυτή τη συμπεριφορά θα τη μιμηθούν.
Όταν ακούν εκφράσεις όπως: «Έκανα ένα λάθος στη δουλειά, απλά θέλω να πεθάνω. Καταστροφή». Αυτό μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο σε ένα παιδί.

Να είστε προσεκτικοί με τις προσδοκίες που θέτετε στα παιδιά σας και με τον τρόπο που τα προστατεύετε
Θα σας δώσουμε ένα παράδειγμα: ο γιός σας είναι πραγματικά περήφανος για τον εαυτό του που πήρε καλό βαθμό στα μαθηματικά. Εσείς, αντί να χαρείτε με το επίτευγμά του, τον ενημερώνετε ότι την επόμενη φορά περιμένετε να πάρει ακόμη καλύτερο βαθμό.
Αυτό δεν είναι σωστό: να βοηθάτε τα παιδιά σας να εκτιμούν τα επιτεύγματά τους, να γνωρίζουν την αξία της σκληρής δουλειάς αλλά να μην αισθάνονται ταπεινωμένα όταν δεν μπορούν να επιτύχουν όλους τους στόχους που έχουν θέσει.
Να ελπίζετε για το καλύτερο αλλά να αποδέχεστε ότι όλοι κάνουμε λάθη
Ένα λάθος ή μια αποτυχία δεν φέρνει το τέλος του κόσμου αλλά είναι ένας τρόπος να μαθαίνουμε και να το ξεπερνούμε. Να αφήνετε τα παιδιά σας να διαπρέπουν σε ό,τι επιθυμούν αλλά να τους δίνετε και το περιθώριο να κάνουν λάθη.
Να ενισχύετε τα αισθήματα ανοχής, κατανόησης, αυτοπεποίθησης και το αίσθημα αυτοεκτίμησης. Ένα παιδί που σας εμπιστεύεται αρκετά για να σας μιλήσει για τις αμφιβολίες του και τα λάθη του, είναι ένα παιδί που προσπαθεί να συνδεθεί μαζί σας και αυτό είναι ένα εξαιρετικό προνόμιο.
Ξέρουμε ότι ζούμε σε μια περίοδο κοινωνικής κρίσης και ότι πρέπει τα παιδιά μας να είναι κατάλληλα προετοιμασμένα για το αύριο έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση σε περισσότερες ευκαιρίες και να μπορέσουν να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο.
Τώρα, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραμερίζουμε την αξία της εκπαίδευσής τους στη συναισθηματική νοημοσύνη έτσι ώστε να μεγαλώνουν και να γίνονται ευτυχισμένοι ενήλικες που θα είναι σε θέση να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό.
Είναι ένα έργο ζωτικής σημασίας που όλοι, μητέρες, πατέρες και εκπαιδευτικοί ακόμη και τα κοινωνικά ιδρύματα, είναι υπεύθυνα να διδάσκουν στα παιδιά την ευτυχία και όχι την τελειομανία.
Πηγή: meygeia

Διαβάστε περισσότερα

Η φυλάκιση 7 εκδοτών και δημοσιογράφων από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, επειδή δημοσιοποιούσαν προκηρύξεις της 17 Νοέμβρη

Τον Σεπτέμβρη του 1991
Οι δημοσιογράφοι μεταφέρονται με κλούβα στο Μεταγωγών Τον Σεπτέμβριο του 1991, επτά εκδότες και διευθυντές εφημερίδων περνούσαν την πύλη του Κορυδαλλού. Το «έγκλημά» τους ήταν ότι από τον Δεκέμβριο του 1990, είχαν δημοσιοποιήσει μία ή δύο προκηρύξεις τρομοκρατικών οργανώσεων, παρά τον νόμο της κυβέρνησης Μητσοτάκη που απαγόρευε τη δημοσίευση προκηρύξεων.
Το σκεπτικό του Μητσοτάκη ήταν ότι οι τρομοκράτες δεν μπορεί να έχουν βήμα στην κοινωνία και μάλιστα μετά από δολοφονίες. Οι δημοσιογράφοι ήταν οι: Σεραφείμ Φυντανίδης (Ελευθεροτυπία), Χρήστος Θεοχαράτος (Έθνος), Δημήτρης Μαρούδας (Νίκη), Κώστας Κοντοπάνος (Αυριανή), Κώστας Γερονικολός (Δημοκρατικός Λόγος), Σπύρος Καρατζαφέρης (48 Ώρες) και Κώστας Παπαϊωάννου (Ποντίκι). Η ποινή που τους είχε επιβληθεί ήταν φυλάκιση από 5 – 10 μήνες.
Παρά το γεγονός ότι οι καταδικασμένοι δημοσιογράφοι μπορούσαν να ασκήσουν έφεση, δεν το έκαναν καταγγέλοντας παρεμβάσεις του πρωθυπουργού στη δικαιοσύνη και αντιλήψεις του παρελθόντος. Αίσθηση είχε προκαλέσει μάλιστα η σύλληψη του Σεραφείμ Φυντανίδη στο σπίτι του, την ώρα που μιλούσε στο ραδιόφωνο του τότε SKY. Η συγκεκριμένη σύλληψη είχε γίνει αργότερα από των υπολοίπων, καθώς ο Φυντανίδης, έλειπε σε συνέδριο στο εξωτερικό.
Πριν από τον Κορυδαλλό οι δημοσιογράφοι μεταφέρθηκαν με κλούβα στο κτήριο της Υποδιεύθυνσης Μεταγωγών Αθηνών για να περάσουν τη νύχτα. Σιγά – σιγά όμως η περιοχή κατακλύστηκε από διαμαρτυρόμενους που συμπαραστέκονταν στους καταδικασθέντες. Πολλοί από αυτούς κρατούσαν σημαίες του ΠΑΣΟΚ και φώναζαν συνεχώς συνθήματα όπως «κάτω τα χέρια από τον Τύπο», «κάτω τα χέρια απ’ το ΠΑΣΟΚ», «κάτω το κράτος της Δεξιάς». Οι διαδηλωτές δεν άργησαν να κλείσουν και τα δύο ρεύματα της Εθνικής Οδού προκαλώντας κυκλοφοριακό χάος. Λίγο μετά έφταναν στα κρατητήρια πολλοί βουλευτές του ΠΑΣΟΚ για να συμπαρασταθούν στους φυλακισμένους. Έντονες ήταν και οι αντιδράσεις όλων των Ελληνικών συνδικαλιστικών οργανώσεων του Τύπου, αλλά και πολλών διεθνών δημοσιογραφικών συνδικάτων. Τις ημέρες που ακολούθησαν οι δημοσιογράφοι και οι εφημερίδες του δέχτηκαν «κύματα» συμπαράστασης από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα συνδικάτα, τις φοιτητικές νεολαίες και τον πανεπιστημιακό κόσμο, αλλά και από πολλούς πολίτες.
Στις 19 Σεπτεμβρίου μάλιστα, στην οδό Σολωμού, κάτω ακριβώς από τα συρματοπλέγματα της μάντρας των φυλακών Κορυδαλλού, δόθηκε μια μεγάλη συναυλία συμπαράστασης. Η Μαρία Φαραντούρη, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης τραγούδησαν για την ελευθεροτυπία. Οι δημοσιογράφοι αποχωρώντας από τις φυλακές Κορυδαλλού Ο αντιτρομοκρατικός νόμος Η φυλάκιση των εκδοτών – δημοσιογράφων ήταν το κορύφωμα της έντονης αντιπαράθεσης, που είχε ξεσπάσει μήνες νωρίτερα στη Βουλή με αφορμή τον αντιτρομοκρατικό νόμο 1916 «για την προστασία της κοινωνίας από το οργανωμένο έγκλημα».

Είχε προηγηθεί η δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη και ο νόμος -μεταξύ άλλων – προέβλεπε την απαγόρευση δημοσίευσης των προκηρύξεων τρομοκρατικών οργανώσεων στις εφημερίδες. Μέχρι τότε η πάγια τακτική των τρομοκρατών για την ανάληψη της ευθύνης, ήταν να τηλεφωνούν στα τηλεφωνικά κέντρα εφημερίδων και αργότερα καναλιών και να λένε που άφησαν τις προκηρύξεις. Τα Μέσα Ενημέρωσης έστελναν τους ανθρώπους τους που έβρισκαν τις προκηρύξεις (συνήθως σε κάδους απορριμάτων) και στη συνέχεια τις δημοσιοποιούσαν. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θεωρούσε ότι με τον νόμο που ψήφισε θα εμπόδιζε καθοριστικά την πρόσβαση των ιδεών της τρομοκρατικής οργάνωσης 17Ν στην κοινωνία. Για την αντιπολίτευση όμως δεν επρόκειτο μόνο για περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου, αλλά και για επανεγκαθίδρυση του αστυνομικού κράτους. Τελικά οι εκδότες – δημοσιογράφοι αποφυλακίστηκαν μετά από 13 ημέρες, θεωρώντας ότι είχαν περάσει το μήνυμα και η παραμονή τους στη φυλακή ήταν πλέον περιττή. Είχε χρειαστεί να εξαγοράσουν τις ποινές τους οι διοικήσεις των Ενώσεων Ιδιοκτητών και Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθήνας. Ο τρομονόμος της κυβέρνησης Μητσοτάκη καταργήθηκε το 1993…
mixanitouxronou.gr

Διαβάστε περισσότερα

Albert Camus - Οι γιοι του Κάιν

Η μεταφυσική εξέγερση, στην κυριολεξία της, φανερώνεται συγκεκριμένα στην ιστορία των ιδεών μόνο στο τέλος του 18ου αιώνα. Οι σύγχρονοι καιροί ξεπρόβαλαν τότε μέσα σ’ ένα μεγάλο θόρυβο από τείχη που γκρεμίζονταν. Αλλά από  εκείνη τη στιγμή οι συνέπειές της ξετυλίγονται ασταμάτητα και δεν είναι υπερβολικό να σκεφτούμε ότι μορφοποίησαν την Ιστορία της εποχής μας.

Αυτό σημαίνει ότι η μεταφυσική εξέγερση δεν είχε νόημα πριν από εκείνη τη χρονολογία; Κι όμως τα  πρότυπά της είναι αρκετά παλιά αφού  μας αρέσει να αποκαλούμε την εποχή μας προμηθεϊκή.

Είναι όμως έτσι πραγματικά;

Οι πρώτες θεογονίες μας δείχνουν τον Προμηθέα αλυσοδεμένο σ’ ένα βράχο στα άκρα του κόσμου, αιώνιο μάρτυρα, εξορισμένο για  πάντα από έναν αφέντη που  αρνιέται να υπηρετήσει. Ο Αισχύλος μεγαλώνει πιο πολύ το ανάστημα του ήρωα, παρουσιάζει το ξάστερο πνεύμα του («καμιά δυστυχία δε θα με χτυπήσει που να  μην την έχω από τα  πριν μαντέψει»), τον βάζει να  φωνάζει το  μίσος του ενάντια σ’ όλους τους θεούς και βυθίζοντάς τον σε «μιά φουρτουνιασμένη θάλασσα μοιραίας απελπισίας» τον προσφέρει στις αστραπές και  τους κεραυνούς να  τον αποτελειώσουν: «Αχ! βλέπετε τί αδικία υπομένω!»

Δεν μπορούμε λοιπόν να ισχυριστούμε πώς οι αρχαίοι αγνοούσαν τη μεταφυσική επανάσταση. Ζωγράφισαν πολύ πριν απ’ το  Σατανά μιά πονεμένη κι ευγενική εικόνα του Στασιαστή και μας έδωσαν το μεγαλύτερο μύθο της  επαναστατημένης διανόησης. Η ανεξάντλητη ελληνική μεγαλοφυΐα που  αφιέρωσε τόσο πολλούς μύθους στήν υπακοή και  την ταπεινοφροσύνη μπόρεσε όμως να φτιάξει κι ένα πρότυπο εξέγερσης.

Αναντίρρητα μερικά από τα χαρακτηριστικά του Προμηθέα ξαναζούν πάλι την ιστορία επανάστασης που ζούμε: η πάλη ενάντια στο θάνατο («Ελευθέρωσα τους ανθρώπους από την ψύχωση του  θανάτου»),ο μεσσιανισμός («Στήριξα μέσα τους τυφλές ελπίδες»), η  φιλανθρωπία («Εχθρός τού Δία... γιατί πολύ αγάπησα τους ανθρώπους»).

Δεν μπορούμε όμως να ξεχάσουμε ότι στον «Προμηθέα πυρφόρο», τελευταίο μέρος της τριλογίας του Αισχύλου, αγγέλλεται η βασιλεία του συγχωρημένου επαναστάτη. Οι Έλληνες δε νοθεύουν τίποτα. Στα πιο ακραία τολμήματά τους έμεναν πιστοί στο μέτρο που είχαν θεοποιήσει. Η εξέγερσή τους δε στρέφεται ενάντια σ’ όλη τη δημιουργία αλλά ενάντια στο Δία που δεν είναι τίποτα περισσότερο από τους άλλους θεούς και που οι  μέρες του είναι μετρημένες. Κι ο Προμηθέας ο ίδιος είναι ένας ημίθεος. Πρόκειται γιά μια ιδιωτική υπόθεση, μια  αμφισβήτηση για  το  καλό κι όχι για  μια πάλη του καλού και του κακού στον κόσμο.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αρχαίοι πιστεύοντας στο πεπρωμένο, πίστευαν πρώτα απ’ όλα στη φύση όπου ένοιωθαν να μετέχουν. Η εξέγερση ενάντια στη φύση γίνεται στο τέλος εξέγερση ενάντια στον ίδιο τον εαυτό σου. Είναι σα να χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο οπότε η μόνη συνεπής εξέγερση είναι η αυτοκτονία. Η ίδια η ελληνική μοίρα είναι μιά τυφλή δύναμη που την ανέχονται όπως και τις δυνάμεις της φύσης. Το κορύφωμα του παράδοξου για έναν Έλληνα είναι να χτυπά κάποιος με βέργες τη θάλασσα. Το  θεωρεί βαρβαρική τρέλα. Ο Έλληνας περιγράφει βέβαια την παράβαση του μέτρου, αφού υπάρχει, αλλά της δίνει τη  θέση και  τα όρια της. Η πρόκληση του Αχιλλέα μετά το θάνατο του Πατρόκλου, οι κατάρες των τραγικών ηρώων ενάντια στο πεπρωμένο τους δεν προκαλούν την ολοκληρωτική καταδίκη.

Ο Οιδίπους ξέρει πώς δεν είναι αθώος. Είναι ένοχος χωρίς να  το θέλει, ανήκει κι αυτός στη μοίρα. Παραπονιέται αλλά δεν προφέρει Ανεπανόρθωτες φράσεις. Κι η Αντιγόνη η ίδια επαναστατεί αλλά στ’ όνομα της παράδοσης, για να βρουν τ’ αδέρφια της την ανάπαυση στον τάφο και να τηρηθούν οι τελετουργικοί κανόνες. Από μια άποψη πρόκειται για μιά αντιδραστική εξέγερση. Η ελληνική σκέψη που έχει πάντα δύο πρόσωπα αφήνει πάντα ν’ ακούγεται σαν αντίστροφη υπόκρουση κάτω απ’ τις πιο απελπισμένες της μελωδίες ο αιώνιος λόγος του Οιδίποδα, που, τυφλός κι εξαθλιωμένος, αναγνωρίζει πως όλα πάνε καλά. Το ναι ισορροπεί με το όχι. Ακόμα κι όταν ο Πλάτωνας προσχεδιάζει στον Καλλικλή τον κοινό τύπο του νιτσεϊκού, ακόμα κι όταν εκείνος φωνάζει: «Ας φανερωθεί λοιπόν ένας άνθρωπος με το φυσικό που πρέπει, ξεφεύγει απ’ τον εαυτό του, καταπατάει τους κανόνες μας, τις μαγείες μας, τα ξόρκια μας κι αυτούς τους νόμους που όλοι, χωρίς εξαίρεση, είναι αντίθετοι στη φύση. Ο δούλος μας ξεσηκώθηκε κι ανακάλυψε πώς είναι αφέντης», Ακόμα και τότε προφέρει τη λέξη φύση όταν αρνιέται το νόμο.

Είναι γιατί η μεταφυσική επανάσταση προϋποθέτει μιά απλοποιημένη δράση της δημιουργίας που οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να έχουν. Δεν υπήρχαν γι’ αυτούς οι θεοί από τη μιά και οι άνθρωποι από την άλλη, αλλά βαθμίδες που οδηγούσαν απ’ τους τελευταίους στους πρώτους. Η ιδέα της αθωότητας σε αντίθεση με την ενοχή, τ’ όραμα μιας ολόκληρης ιστορίας πού συνοψίζεται στην πάλη του καλού και του κακού τους ήταν άγνωστα.

Μέσα στο σύμπαν τους υπάρχουν περισσότερο σφάλματα παρά εγκλήματα, με μοναδικό οριστικό έγκλημα το ξεπέρασμα του μέτρου. Στον ολοκληρωτικά ιστορικό κόσμο, πού πλησιάζει να γίνει ο δικός μας, δεν υπάρχουν πια σφάλματα αντίθετα υπάρχουν μόνο εγκλήματα και  το φοβερότερο απ’ αυτά είναι το μέτρο. Έτσι καταλαβαίνουμε το περίεργο μίγμα αγριότητας κι επιείκειας πού αποπνέει ο ελληνικός μύθος.

Οι Έλληνες δε θεώρησαν ποτέ τη σκέψη — κι αυτό μας υποβιβάζει σε σχέση μ’ αυτούς - έναν αποκομμένο απ’ τον κόσμο χώρο. Άλλωστε η εξέγερση είναι ακατανόητη αν δε στρέφετε ενάντια σε κάποιον. Μόνο η έννοια ενός θεού με πρόσωπο, δημιουργού κι υπεύθυνου των πραγμάτων, δίνει σημασία και περιεχόμενο στην ανθρώπινη διαμαρτυρία.

 Γι' αυτό μπορούμε να πούμε — χωρίς να είναι παραδοξολογία — ότι η ιστορία της εξέγερσης στο δυτικό κόσμο είναι αξεχώριστη Απ’ τήν ιστορία του χριστιανισμού. Πρέπει πραγματικά να περιμένουμε τις τελευταίες στιγμές της αρχαίας σκέψης για να δούμε πώς η εξέγερση αρχίζει να εκφράζεται τούς στοχαστές της μεταβατικής περιόδου και περισσότερο στον Επίκουρο και το Λουκρήτιο.

Η φοβερή θλίψη του Επίκουρου βγάζει κιόλας ένα νέο ήχο. Γεννιέται αναμφίβολα από το άγχος του θανάτου, που δεν είναι ξένο στο ελληνικό πνεύμα. Αλλά ο παθητικός τόνος πού παίρνει τούτο το άγχος είναι αποκαλυπτικός.

«Μπορούμε να εξασφαλιστούμε ενάντια σ’ όλων των λογιών τα πράγματα αλλά όσο για το θάνατο μένουμε όλοι σαν τους κατοίκους μιας κυριευμένης ακρόπολης.»

Ο Λουκρήτιος διευκρινίζει:«Η ουσία τούτου του ευρύχωρου κόσμου είναι μόνο ο θάνατος, η καταστροφή.» Γιατί λοιπόν ν’ αναβάλει κανείς την απόλαυση γι’ αργότερα; «Από προσμονή σε προσμονή, λέει ο Επίκουρος, ξοδεύουμε τη ζωή μας και πεθαίνουμε όλοι μέ πόνο.» Πρέπει λοιπόν ν’ απολαμβάνουμε. Αλλά τι παράξενη απόλαυση! Έρχεται με το να εθελοτυφλούμε μπροστά στα τείχη της ακρόπολης, με το να εξασφαλίζουμε νερό και ψωμί μέσα στη σιωπηλή σκιά. Αφού ο θάνατος μας απειλεί πρέπει ν’ αποδείξουμε πώς ο θάνατος δεν είναι τίποτα. ‘Όπως ο Επίκτητος κι ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Επίκουρος εξορίζει το θάνατο από την ύπαρξη. Ο θάνατος δεν είναι τίποτα σε σχέση με μας γιατί αυτό που είναι διαλυμένο είναι ανίκανο να αισθανθεί κι ο,τι δέν αισθάνεται καθόλου δεν είναι τίποτα για μας.»

Είναι μήπως το μηδέν;  Όχι, γιατί όλα είναι ύλη σ’ αύτό τόν κόσμο και ο θάνατος σημαίνει επιστροφή στο στοιχείο. Η ύπαρξη είναι η πέτρα. 

Η παράξενη ηδονή που γι αυτή μιλάει ο Επίκουρος υπάρχει κυρίως στην απουσία του πόνου: είναι η ευτυχία της πέτρας. Για να ξεφύγει από το πεπρωμένο, μ’ ένα θαυμαστό ελιγμό που ξαναβρίσκουμε στους μεγάλους κλασικούς μας, ο Επίκουρος σκοτώνει την ευαισθησία. Και πρώτα  απ’ όλα την πρώτη φωνή της ευαισθησίας που είναι η ελπίδα. Αυτό που λέει ο 'Έλληνας φιλόσοφος για τους θεούς δεν εξηγείται  διαφορετικά. Όλη η δυστυχία των ανθρώπων έρχεται από την ελπίδα που τους βγάζει από τη σιωπή της ακρόπολης και τους στήνει στις επάλξεις να προσμένουν τη σωτηρία. Αυτές οι παράλογες χειρονομίες δεν έχουν άλλο αποτέλεσμα από το να  ξανανοίγουν πληγές με φροντίδα σκεπασμένες. Γι αυτό ο Επίκουρος δεν αρνιέται τους θεούς, τους απομακρύνει μόνο, αλλά τόσο έντονα κι δραστικά που  η ψυχή δεν έχει άλλη διέξοδο παρά να κλειστεί πάλι στα τείχη. «Η ευτυχισμένη και αθάνατη ύπαρξη δεν έχει καθόλου έννοιες ούτε και προκαλεί τέτοιες σε κανένα.» Κι ο Λουκρήτιος προσθέτει: «Είναι αναμφισβήτητο πώς οι θεοί, από την ίδια τους τη φύση, απολαμβάνουν την αθανασία μέσα στην πιο βαθιά γαλήνη ξένοι κι απόμακροι από τις έννοιές μας και τις υποθέσεις μας.» Ας ξεχάσουμε λοιπόν τους θεούς, ας μην τους σκεφτούμε ποτέ πια και «ούτε οι σκέψεις μας της μέρας ούτε τα όνειρά μας της νύχτας θα φέρουν πια στενοχώρια.»

θα συναντήσουμε πάλι αργότερα, αλλά με πιο σημαντικές αποχρώσεις, το αιώνιο θέμα της εξέγερσης. Ένας θεός χωρίς ανταμοιβές καί τιμωρίες, ένας κουφός θεός είναι το μόνο θρησκευτικό όραμα των επαναστατημένων.  Αλλά ενώ ο Βινύ θα καταταραστεί τη σιωπή της θεότητας, ο Επίκουρος κρίνει ότι, αφού πρέπει να πεθάνουμε, η σιωπή του ανθρώπου προετοιμάζει καλύτερα γι’ αυτή τη μοίρα από τα  θεϊκά λόγια. Ή επίμονη προσπάθεια τούτου του περίεργου πνεύματος εξαντλείται γιά νά υψώσει τείχη γύρω από τον άνθρωπο, να ξανακλείσει την πύλη της ακρόπολης και να πνίξει ανελέητα την ακαταμάχητη κραυγή της ανθρώπινης ελπίδας.
 "Όταν αυτή η στρατηγική αναδίπλωση συμπληρωθεί, τότε μόνο ο Επίκουρος σαν ένας θεός ανάμεσα στους ανθρώπους, θα τραγουδήσει τη νίκη σε έναν ύμνο που δείχνει φανερά τον αμυντικό χαραχτήρα της επανάστασής του. «Ξεγέλασα τις παγίδες σου, ω μοίρα, έκλεισα όλους τους δρόμους από όπου μπορούσες να με φτάσεις. Δε θα αφεθούμε να νικηθούμε, ούτε από σένα ούτε από καμιά κακιά δύναμη. Κι όταν η ώρα της αναπόφευκτης αναχώρησης θα σημάνει, η περιφρόνησή μας για κείνους που αγκιστρώνονται μάταια στην ύπαρξη θα ξεσπάσει στ ωραίο τραγούδι: "Ώ! πόσο άξια ζήσαμε!»

Μόνο ο Λουκρήτιος στην εποχή του οδηγεί πολύ μακρύτερα αυτή τη λογική και την πλησιάζει στη σύγχρονη διεκδίκηση. Στην ουσία δεν προσθέτει τίποτα στον Επίκουρο. Αρνιέται κι αυτός κάθε αρχή εξήγησης που δεν υπόκειται στις αισθήσεις. Το άτομο δεν είναι παρά το τελευταίο καταφύγιο όπου η ύπαρξη, αφού έχει αποδοθεί στα πρωτογενή της στοιχεία, θα συνεχίσει ένα είδος κουφής και τυφλής αθανασίας, ενός αθάνατου θανάτου, που για το Λουκρήτιο, όπως και για τον Επίκουρο, μοιάζει σαν η μοναδική δυνατή ευτυχία. Είναι αναγκασμένος όμως να παραδεχτεί ότι τα άτομα δεν ενώνονται μόνα τους σε  ομάδες και, αντί να παραδεχτεί την ύπαρξη ενός ανώτερου νόμου στο πεπρωμένο που θέλει να αρνιέται, δέχεται μια τυχαία κίνηση, που σύμφωνα με αυτή τα άτομα συναντώνται καί χωρίζουν. Καιρός είναι νά παρατηρήσουμε ότι έχουμε εδώ το τόσο σύγχρονο πρόβλημα όπου η διανόηση ανακαλύπτει ότι αν αποσπάσει τον άνθρωπο από το πεπρωμένο την αφήνει στην τύχη. Γι αυτό προσπαθεί να του ξαναδώσει ένα ιστορικό τούτη τη φορά πεπρωμένο.

 Ό Ολονύκτιος δε φτάνει ως εκεί. Το μίσος του για το πεπρωμένο και για το θάνατο ικανοποιείται με  μια μεθυσμένη γη, όπου τα μόρια ενώνονται, γιά νά δώσουν τήν ύπαρξη από σύμπτωση και όπου η ύπαρξη από σύμπτωση διαλύεται σε άτομα. Το λεξιλόγιό του όμως μαρτυρά μια καινούργια ευαισθησία. Ή τυφλή ακρόπολη γίνεται ένα περιχαρακωμένο στρατόπεδο. Moenia mundi, τα τείχη του κόσμου, είναι μια από τις εκφράσεις - κλειδιά της ρητορικής του Λουκρήτιου. Ή μεγάλη υπόθεση βέβαια σε αυτή το στρατόπεδο είναι η αποσιώπηση της ελπίδας.

Αλλά η μεθοδική άρνηση του Επίκουρου μεταμορφώνεται σε έναν ασκητισμό που δονείται και  κορυφώνεται συχνά με κατάρες. Το έλεος για το Λουκρήτιο σημαίνει «νά μπορεί κανείς να κοιτάζει τα πάντα με  ένα πνεύμα που δεν ταράζεται από τίποτα». Αλλά αυτό το πνεύμα τρέμει από την αδικία που γίνεται στον άνθρωπο. Κάτω από την πίεση της αγανάχτησης νέες αντιλήψεις του εγκλήματος, της αθωότητας, της ενοχής και της τιμωρίας περνάνε μέσα στο   μεγάλο ποίημα «για τή φύση των πραγμάτων». ’Αναφέρεται «τό πρώτο έγκλημα της θρησκείας», η ’Ιφιγένεια και η δολοφονία της αθωότητάς της. Αυτό τό θειο στοιχείο που «συχνά περνά δίπλα από τους ενόχους και πάει, με μιά ανάξια τιμωρία, να στερήσει τη  ζωή των αθώων». Αν ο Λουκρήτιος δεν ειρωνεύεται το φόβο της τιμωρίας στον άλλο κόσμο, δεν το κάνει, όπως ο Επίκουρος, με τη μορφή μιας αμυντικής επανάστασης, αλλά με ένα μαχητικό συλλογισμό: γιατί το κακό θα πρέπει να τιμωρείται, αφού από τώρα βλέπουμε ότι το καλό δεν αμείβεται;

Στο έπος του Λουκρήτιου ο Επίκουρος γίνεται εκπληκτικός επαναστάτης πού δεν ήταν στην πραγματικότητα. «Ενώ στα μάτια όλων, η ανθρωπότητα έκανε μιά τιποτένια ζωή πάνω στη γη, συνθλιμμένη από το βάρος μιας θρησκείας πού το πρόσωπό της παρουσιαζόταν ψηλά από τις ουράνιες περιοχές, απειλώντας τούς θνητούς με τη φοβερή της όψη, πρώτος ένας Έλληνας, ένας άνθρωπος, τόλμησε να σηκώσει τα θνητά μάτια του ενάντια της και να την πολεμήσει ... Κι από τότε η θρησκεία ανατράπηκε και καταπατήθηκε, ενώ εμάς η νίκη μας ύψωσε στους ουρανούς.» Νοιώθουμε εδώ τη διαφορά που μπορεί να υπάρχει ανάμεσα σε τούτη τη νέα βλασφημία και την αρχαία κατάρα. Οι Έλληνες ήρωες μπορούσαν να επιθυμούν να γίνουν ήρωες αλλά δίπλα στους θεούς που υπήρχαν κιόλας. Τότε ήταν σα μιά προαγωγή.

 Ό άνθρωπος του Λουκρήτιου, αντίθετα, κάνει μιά επανάσταση. Αρνιέται τους ανάξιους κι εγκληματίες θεούς γιά να πάρει ο ίδιος τη θέση τους. Βγαίνει από το οχυρωμένο στρατόπεδο και αρχίζει τις πρώτες επιθέσεις ενάντια στη θεότητα στο όνομα τού ανθρώπινου πόνου. Μέσα στον αρχαίο κόσμο ο φόνος είναι το ανεξήγητο και το χωρίς εξιλασμό. Στο Λουκρήτιο το έγκλημα του ανθρώπου είναι απάντηση στο θείο έγκλημα. Καί δεν είναι τυχαίο που το ποίημα του Λουκρήτιου τελειώνει με   μιά θαυμαστή εικόνα βωμών των θεών γεμάτων από πτώματα που κατηγορούν τους θεούς για το λοιμό.

Αυτή η νέα γλώσσα δεν μπορεί να γίνει κατανοητή χωρίς την έννοια ενός όχι απρόσωπου θεού που αρχίζει αργά να σχηματοποιείται στην ευαισθησία των συγχρόνων του Επίκουρου και του Λουκρήτιου. Από το θεό - πρόσωπο ή επανάσταση μπορεί να ζητήσει λογαριασμό. "Από τη στιγμή που εκείνος βασιλεύει, αυτή υψώνεται, αγριεμένη κι αποφασισμένη, και προφέρει τ’ οριστικό όχι. Με τον Κάιν ή πρώτη επανάσταση συμπίπτει με το πρώτο έγκλημα. Η ιστορία της εξέγερσης, όπως τη  ζούμε σήμερα, ταιριάζει πιο πολύ στα παιδιά του Κάιν παρά στους μαθητές του Προμηθέα. Μ' αυτή την έννοια ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι εκείνος που θα κινητοποιήσει την επαναστατική ενέργεια. Αντίθετα πρέπει κανείς να υποταχτεί στο Θεό του Αβραάμ, του Ισαάκ καί του Ιακώβ αφού διατρέξει, όπως ο Πασκάλ, όλη τη σταδιοδρομία της επαναστατημένης διανόηση ψυχή που αμφιβάλλει πιο πολύ τείνει εντονότερα στο γιανσενισμό.

Απ’ αυτή την άποψη η Καινή Διαθήκη μπορεί να θεωρηθεί σα μιά προσπάθεια απάντησης εκ των προτέρων σ’ όλους τους Κάιν του κόσμου γλυκαίνοντας τη μορφή του Θεού και βάζοντας ένα μεσολαβητή ανάμεσα σ’ αυτόν κι τους ανθρώπους. Ο Χριστός ήρθε για να λύσει δύο σπουδαία προβλήματα, το κακό και το θάνατο, που είναι ακριβώς και τα προβλήματα των επαναστατημένων. Η λύση που έδωσε ήταν αρχικά να τ’ αναλάβει ο ίδιος και να τα δοκιμάσει.

 Ο θεάνθρωπος υποφέρει κι αυτός με καρτερία. Το κακό καί ο θάνατος δεν είναι πια απόλυτα μεμπτά γι’ αυτόν αφού αποφέρει και πεθαίνει. Η νύχτα του Γολγοθά έχει τόσο μεγάλη σημασία στην ιστορία των ανθρώπων γιατί μέσα στα σκοτάδια της η θεότητα, εγκαταλείποντας επιδειχτικά τα πατροπαράδοτα προνόμιά της, έζησε ως το τέλος, μαζί με την απελπισία της και την αγωνία του θανάτου. Έτσι καταλαβαίνουμε το Λαμά σαβαχθανί και τή φοβερή αμφιβολία του Χριστού στην αγωνία του. Ή αγωνία θα ήταν μικρή αν στηριζόταν στην αιώνια ελπίδα. Για να γίνει ανθρώπινος ο θεός πρέπει ν’ απελπιστεί.

Ο γνωστικισμός, που είναι καρπός μιας ελληνοχριστιανικής συνεργασίας, προσπάθησε επί δυο αιώνες, από αντίδραση στον ιουδαϊσμό, να τονώσει το ρεύμα. Ξέρουμε τους πολλαπλούς μεσολαβητές που φαντάστηκε ο Βαλεντίνος λόγου χάρη. Αλλά τα πνεύματα αυτού του μεταφυσικού πανηγυριού παίζουν τον ίδιο ρόλο με τις ενδιάμεσες άξιες στον ελληνισμό. Σκοπεύουν να μειώσουν τον παραλογισμό ενός τετ - ά -τετ ανάμεσα στον αξιοθρήνητο άνθρωπο και τον ασυγκίνητο θεό, που είναι Ιδιαίτερα ο ρόλος του δεύτερου σκληρού και  μαχητικού θεού του Μαρκίωνα. Αυτός ο δημιουργός έφτιαξε τον τελειωμένο κόσμο και το θάνατο. Πρέπει να τον μισούμε και ταυτόχρονα ν’ αρνιόμαστε τη δημιουργία του με τον ασκητισμό μέχρι που να την καταστρέφουμε με τη σεξουαλική αποχή. Πρόκειται λοιπόν γιά έναν ασκητισμό αλαζονικό κι επαναστατημένο.

Με λίγα λόγια ο Μαρκίωνας κατευθύνει την εξέγερση ενάντια σ’ έναν κατώτερο θεό για να υμνήσει καλύτερα τον ανώτερο. Η θεωρία του γνωστικισμού με τις ελληνικές καταβολές της παίρνει θέση συμφιλιωτική και τείνει να καταστρέφει την ιουδαϊκή κληρονομιά μέσα στο χριστιανισμό. Θέλησε ακόμα ν’ αποφύγει από τα πριν τον αύγουστινισμό, όσο δηλαδή εκείνος θα πρόσφερε επιχειρήματα σε οποιαδήποτε εξέγερση. Για το Βασιλίδη λόγου χάρη οι μάρτυρες αμάρτησαν καθώς καί ο ίδιος ο Χριστός αφού υποφέρουν.

Παράξενη ιδέα που σκοπεύει ν’ αφαιρέσει την αδικία από τη δυστυχία. Στη θέση της αυθαίρετης και παντοδύναμης θείας χάρης οι γνωστικιστές θέλησαν μόνο να βάλουν την ελληνική ιδέα της μύησης πού δίνει στον άνθρωπο όλες τις δυνατότητες. Τό πλήθος των αιρέσεων στους γνωστικιστές της δεύτερης γενιάς εκφράζει την πολλαπλή και λυσσαλέα προσπάθεια της ελληνικής σκέψης να κάνει πιο προσιτό το χριστιανικό κόσμο και ν’ αφαιρέσει τις αιτίες που μπορούσε να δώσει αυτός σε μια εξέγερση, θεωρούμενη από τον ελληνισμό σαν το χειρότερο κακό. ’Αλλά η Εκκλησία καταδίκασε αυτή την προσπάθεια κι έτσι πολλαπλασίασε τους στασιαστές.

Μια και η φυλή του Κάιν γνώρισε όλο καί περισσότερους θριάμβους στο πέρασμα των αιώνων, μπορούμε να πούμε πως ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης είχε μιά ανέλπιστη τύχη. Οι βλάσφημοι, κατά παράδοξο τρόπο, ζωντανεύουν το ζηλιάρη θεό πού ο χριστιανισμός ήθελε να διώξει από τη σκηνή της ιστορίας. Μιά από τις σπουδαιότερες τολμηρές πράξεις τους ήταν ή προσάρτηση τού Χριστού στο στρατόπεδό τους μέ τό νά τερματίσουν τήν ιστορία του στήν κορυφή τού σταυρού καί στήν τρομερή κραυγή του πριν απ’ τήν αγωνία.

Έτσι διατηρήθηκε ή ανελέητη μορφή ενός θεού τού μίσους, πού ταίριαζε καλύτερα στήν αντίληψη πού είχαν οι επαναστατημένοι γιά τη δημιουργία. Μέχρι το  Ντοστογιέφσκι και το Νίτσε η ανταρσία γίνεται ενάντια σε μιά σκληρή και γεμάτη ελαττώματα θεότητα που προτιμά, χωρίς πειστική δικαιολογία, τη θυσία του Αβελ αντί του Κάιν προκαλώντας έτσι το πρώτο έγκλημα. Ο Ντοστογιέφσκι στη φαντασία κι ο Νίτσε στην πράξη θ’ απλώσουν υπέρμετρα το πεδίο της επαναστατημένης σκέψης και θα ζητήσουν λογαριασμό από τον ίδιο το θεό της αγάπης. Ο Νίτσε θα θεωρήσει το Θεό νεκρό στις καρδιές των συγχρόνων του. Θα επιτεθεί τότε, πως ο πρόδρομός του Στιρνερ, στη χίμαιρα του Θεού που παραμένει κάτω από τη μορφή της ηθικής μέσα στο πνεύμα του αιώνα του. ’Αλλά μέχρι την εποχή τους η φιλελεύθερη σκέψη π.χ. αρκέστηκε ν’ αρνηθεί την Ιστορία του Χριστού («αυτό το ανιαρό μυθιστόρημα» σύμφωνα με το Σαντ) και  να διατηρήσει, με την άρνησή της, την παράδοση του τρομερού θεού.

*Όσο καιρό όμως η Δύση ήταν χριστιανική, τα ευαγγέλια υπήρξαν ο διερμηνέας ανάμεσα στη γη και τον ουρανό. Σε κάθε μοναχική κραυγή εξέγερσης παρουσιαζόταν η εικόνα του μεγαλύτερου πόνου. Αφού ο Χριστός είχε υποφέρει αυτόν τον πόνο και  μάλιστα θεληματικά, κανένας πόνος δεν είναι πια άδικος, κάθε πόνος είναι αναγκαίος. Η πικρή ενόραση του χριστιανισμού και η δίκαιη απαισιοδοξία του για την ανθρώπινη καρδιά δημιουργήθηκαν ίσως γιατί η γενικευμένη αδικία είναι το ίδιο ικανοποιητική γιά τον άνθρωπο όσο κι η ολοκληρωτική δικαιοσύνη. Μόνο η θυσία ενός αθώου θεού μπορούσε νά δικαιολογήσει το μακρόχρονο και παγκόσμιο βασανισμό της αθωότητας. Μόνο ο πόνος του θεού, ο αθλιότερος, θα μπορούσε να ελαφρύνει την αγωνία των ανθρώπων. Αν όλα, χωρίς εξαίρεση από τον ουρανό ως τη γη, ριχτούν στη δυστυχία, τότε μιά παράξενη ευτυχία είναι δυνατή.

Αλλά από τη στιγμή πού ο χριστιανισμός, μετά από την εποχή του θριάμβου του, αντιμετώπισε την κριτική της λογικής και απορρίφτηκε η ύπαρξη του Χριστού, ο πόνος ξανάγινε  στη μοίρα των ανθρώπων. Ο ανώφελος Ιησούς δεν είναι παρά ένας ακόμα αθώος που οι αντιπρόσωποι του θεού του Αβραάμ βασάνισαν θεαματικά. Η άβυσσος που χωρίζει τον αφέντη από τους δούλους ανοίγεται πάλι και η εξέγερση λυσσομανάει μπροστά στην πετρωμένη όψη ενός ζηλόφθονου θεού. Οι φιλελεύθεροι καλλιτέχνες και στοχαστές ετοίμασαν το νέο διχασμό με την επίθεση τους ενάντια στις συνήθεις προφυλάξεις, στην ηθική και στη θεότητα του Χριστού.

 Το σύμπαν του καλού καθρεφτίζει αρκετά πιστά αυτή τη πλήθος τών έξαλλων φαύλων που οι κοροϊδίες τους — στήν αρχή επιφυλακτικές -—θά υψωθούν μέχρι τον ουρανό με το Δον Ζουάν του Μολιέρου. Στους δύο αιώνες που ετοιμάζουν τις επαναστατικές κι ιερόσυλες αναταραχές του τέλους τού 18ου αιώνα, όλη η προσπάθεια της φιλελεύθερης σκέψης θα τείνει να παρουσιάσει το Χριστό σαν αθώο η ηλίθιο για να τον εντάξει στην κόσμο των ανθρώπων, μέσα σ’ ότι έχουν ευγενικό ή γελοίο. Έτσι το έδαφος θα προετοιμαστεί γιά τή μεγάλη επίθεση ενάντια σ’ έναν ουρανό εχθρικό. 

****

Albert Camus - Ο επαναστατημένος άνθρωπος 

 http://www.o-klooun.com/philosophy/oi-gioi-tou-kain

Διαβάστε περισσότερα

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας στα διόδια Αγγελοκάστρου

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας θα πραγματοποιήσουν την 

 

 Κυριακή 4-6-2017 και ώρα 11:00 το πρωί

 

οι κάτοικοι από τα χωριά Παλαιομάνινα, Ρίγανη, Στρογγυλοβούνι, Γουριώτισσα, στα διόδια Αγγελοκάστρου, με σκοπό την εξαίρεση πληρωμής διοδίων των μονίμων κατοίκων για τοπικές διαδρομές.

 

Οι πρόεδροι των κατοίκων των εν λόγω χωριών είχαν παραδώσει πριν λίγες μέρες και υπόμνημα στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Χρήστο Σπίρτζη και ζητούν την εξαίρεση πληρωμής στο σταθμό διοδίων Αγγελοκάστρου για τοπικές διαδρομές με ρύθμιση για τους μόνιμους κατοίκους των χωριών αυτών.

      Υπογραμμίζουν πως η αναγκαιότητα αυτή προκύπτει λόγω της μη ύπαρξης παράπλευρης οδού εξυπηρέτησης των μόνιμων κατοίκων κάτι που όφειλε η πολιτεία να μεριμνήσει για την κατασκευή της αλλά και επειδή το τέλος διοδίων έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα ενώ στην εν λόγω περίπτωση δεν υπάρχει ωφέλεια ή ανταπόδοση αλλά μόνο άδικη επιβάρυνση.

xiromeronews

Διαβάστε περισσότερα

Θάνατος στη λογική του καριόλη

Του Μανώλη Ρασούλη

Ο τίτλος δεν εννοεί: θάνατος στον καριόλη.
Στη λογική του καριόλη .Αυτό είναι ο χειρότερος θάνατος για τον καριόλη.
Ήσυχα κοιμάται η πόλη
Κι όμως αλυχτά η λογική του καριόλη
Μα για ποιόν καριόλη πρόκειται;
Τώρα οι υπεύθυνες κι ένοχες εξουσίες τον λένε άσωτο.
Ο άσωτος είχε έναν μη άσωτο πατέρα. Που όταν ξεασώτεψε κι επέστρεψε, ο πάτερ φιμίλιας έσφαξε τον ταύρο τον σιτευτό.
Τούτος ο άσωτος ο greek ποιόν έχει πατέρα για να τον συγχωρέσει;
Ο ίδιος ο πατέρας του ήτανε μπερμπάντης κι άχρηστος οπότε ο γκρίκ πήρε το στιλ του.
Παρ΄τον έναν, χτύπα τον άλλον.
Όμως ας μη τα μηδενίζουμε όλα.
Θα μπορούσαμε να πούμε συμβιβαστικά: συγχώρεσε τον, δεν ξέρει τι κάνει. Αγνοεί η δεξιά του τι ποιεί η αριστερά του.Κι όμως ο καριόλης είναι καριόλης.
Έκ γενετής; Μπορεί.
Πολλοί καριόληδες γεννούν την καριολαρία.
Η οποία κάνει μετάσταση παντού. Το ΄χα πεί: αυτή η λογική θα καταστρέψει τη χώρα. Την Ευρώπη. Τον πλανήτη.
Ήδη φαίνονται τ΄αποτελέσματα. Και τ΄αποτέλεσμα μετράει. Καταβρόχθισε το μέτρο.
Σαν όν δε μετράει.Κι έγινε μάζα.Κι έγινε μπάζα. Χειρότερα κι απο την Αϊτή. Πλάκωσε τους αθώους κάτω απ΄ τα ερείπια. Κατάστρεψε την προλεταριακή κουλτούρα, κατάστρεψε την αστική κουλτούρα. Έβγαλε εσαεί τους όρχεις του όξω προς κοινή θέα. Απο βαθειά εκδίκηση. Γιατί μικρός ήταν φτωχός.Και τώρα βρέθηκε με καταθέσεις. Ο γαμάω.
Οι αρχαίοι Έλληνες φτιάξανε τον άριστο, οι φεουδάρχες τον ιππότη, οι αστοί τον τζέντλμαν, οι μεταδικτατορικοί ρωμιοί έφτιαξαν τον γαμάω. Στα παπάρια του. Κατάντησε την πιο ωραία και ιστορική χώρα ένα γραψαρχιδιστάν.
Και το΄χε πεί ο Τρότσκι: «το αποκρουστικότερο πλάσμα στον κόσμο είναι ο μικροαστός στην αρχική του συσσώρευση.
Σάμπως είχαμε κι αστούς;
Ούτε πλούσιους.
Πλουτοκράτες. Αρχιδομούνια.
Εδώ,ναι εδώ, η μητρόπολις των έτσι και στουπέτσι.
Σφάζονται στα γήπεδα. Ποιοί;
Οι εκτελεστές.
Οι ηθικοί αυτουργοί τα βράδια στα σκυλάδικα σου λένε: «πάρτα, αλλά θέλω το τάδε πιπίνι». «Μάλιστα αφεντικό» ακούγεται η υπόκλησις του γιουβέτσι.
Χορεύουν ημίγυμνα τα ρωσοδούλια, και οι όρχεις των έτσι νάααα.
Τώρα λέν δεν υπάρχει σάλιο.
Και τους σοδομούν χωρίς σάλιο.
Ποιοί; Οι γαμάω.
Βάσει τίνος;
Της λογικής του καριόλη.
Ο μέσος έλλην ανθρωπάκος άλλα λέει, άλλα κάνει και άλλα εννοεί!
Εννοείται.
Όμως μας έχει μείνει ακόμα η γκρίκ σάλατ. Η μεγαλοφυής σύλληψη που κόβεις ντομάτα, αγγούρι, κρεμμύδι κι άντε φέτα και τ’ανακατεύεις. Κανείς πρίν δεν το ΄χε σκεφτεί. Μόνο οι γκρικς.
Κι έτσι τέλειωσε ένα υπέροχο έπος: ο Ζόρμπα.
Ελύτης: βραβείο. Σεφέρης: βραβείο. Θοδωράκης: βραβείο. Χατζιδάκις: βραβείο.
Τώρα γιουροβίζο in greenglish.
Λέει δεν έχει λεφτά. Λέει δεν του δανείζει η παγκόσμια αγορά.
Με τόκους σε πριαπισμό. Κι όλα τα λεφτά του ΄80-΄90 που πήγαν; Πήγαν εκεί που πάει η αγάπη όταν πεθαίνει.
Τη δεκαετία που δεν μου πέταγαν ούτε ψίχουλα. Εμένα που ήξερα απο αγάπη.
Live.
Τώρα κρυμένοι στο ποτάμι ανασαίνουν με καλάμι.
Κι ακαρτερούν στις ρούγες πότε θα πέσουν τα κόνδιλα σαν το μάννα.
Κι όρχεις όξω. Πρός επίδειξη.
Τις μπέρδεψαν με τις ορχιδέες.
Εν κατακλείδι - αν και το θέμα (ανάθεμα) χρίζει διατριβών και κειμένων- αν θέλουμε να μιλήσουμε για ζωή, να αναστήσουμε τη ζωή ας φωνάξουμε με ψυχή (βαθιά και ρηχά) και φωνή: Θάνατος στη λογική του καριόλη.
Θάνατος.
* Το κείμενο είναι ένα από τα τελευταία (Φεβρουάριος 2010) που ανάρτησε στο blog του ο Μανώλης Ρασούλης πριν φύγει από τη ζωή.

Διαβάστε περισσότερα

«Δικαιώθηκε»;

ΝΙΚΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

mpog@imerodromos.gr

facebook.com/mpogiopoulos

Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έδωσε την αφορμή σε ένα πλήθος διαμορφωτών της κοινής γνώμης να αναμηρυκάζουν: «Η πολιτική του δικαιώθηκε».
Ταυτόχρονα, κάθε ένας που προσπαθεί να αρθρώσει αντίθετο πολιτικό λόγο απέναντι σε αυτή την (εξόχως πολιτική) προσέγγιση, αντιμετωπίζεται περίπου σαν «υβριστής» που δεν σέβεται την μνήμη ενός ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή και καταγγέλλεται σαν «ασεβής» διότι προσβάλλει ακόμα και τα ταφικά έθιμα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού!
Όμως οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν ότι μαζί με τον άνθρωπο δεν ενταφιάζεται και η αλήθεια. Ότι μαζί με τον νεκρό δεν πεθαίνει και το αποτύπωμά του στη ζωή.
Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο όταν πέθαιναν οι άνθρωποι «έστελναν» τους άξιους στα Ηλύσια Πεδία, στο σκοτάδι του Αδη εκείνους τους «λαθέν βιώσας» που πέρασαν μάταια από τον μάταιο τούτο κόσμο και τους εγκληματίες τους έριχναν στα υπόγεια του Αδη, στα Τάρταρα.     
Συνεπώς καλό είναι να αφήσουμε τους αρχαίους Έλληνες και τον πολιτισμό τους στην ησυχία τους και να έρθουμε στα δικά μας. Που προφανώς σχετίζονται απολύτως με την αρχαιοελληνική μας παράδοση. Για παράδειγμα στην Ελλάδα – πλην ταγματασφαλιτών και φασιστών (αλλά τη σχέση έχουν αυτοί με Ελλάδα;) που έστηναν χορούς γύρω από τα κομμένα κεφάλια του Αρη και του Τζαβέλα – δεν είδαμε ποτέ πολιτικούς αντιπάλους οιουδήποτε νεκρού να κάνουν πανηγύρια στους δρόμους, όπως συνέβη με τον θάνατο της Θάτσερ στην Αγγλία…..
Στα δικά μας, λοιπόν, ένα πράγμα είναι ο αυτονόητος σεβασμός στην απώλεια κάθε ανθρώπου και στον πόνο των οικείων του. Άλλο πράγμα είναι ο πολιτικός λόγος. Που ακόμα και η σφοδρότητά του όταν δεν αναιρεί την με ήθος άρθρωσή του, δεν συνιστά «προσβολή». Συνιστά δημοκρατία.  
Στον πολιτικό λόγο, επομένως, που αυτός θέλει – και μάλιστα εξόφθαλμα – να εκμεταλλευτεί τον θάνατο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ενός ανθρώπου που δέσποζε δεκαετίες στην πολιτική ζωή, για να «δικαιώσει» την κυρίαρχη πολιτική, αντιτείνουμε:    

• Αν έχει «δικαιωθεί» το «0+0=14%», τότε είναι «δικαιωμένη» και η πολιτική της διαρκούς λιτότητας που βαφτίζεται «σωτηρία». Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η συνθήκη του Μάαστριχτ, δηλαδή ο «συνταγματικός χάρτης» του ευρωενωσιακού Κολοσσαίου, τότε είναι «δικαιωμένη» και η πολιτική των Μνημονίων που κατά τον υπερενενηντάχρονο τότε Κ.Μητσοτάκη δεν είχε σημασία αν ήταν δίκαιη ή άδικη, αλλά ότι είναι «αναγκαία», όπως έλεγε. Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η αποστολή ελληνικών φρεγατών στον Περσικό Κόλπο και η μετατροπή της βάσης της Σούδας σε προκεχωρημένο φυλάκιο του ιμπεριαλισμού στις επιδρομές του για την «εξαγωγή δημοκρατίας» στη Μέση Ανατολή, τότε είναι «δικαιωμένη» και η πολιτική της συμμετοχής και της συνενοχής στον χαμό των μικρών Αιλάν στο Αιγαίο. Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η πολιτική της μείωσης συντάξεων και της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με τους νόμους Σιούφα – Σουφλιά, τότε είναι «δικαιωμένη» και η πολιτική των PSI, του «κουρέματος» συντάξεων και των μνημονιακών «Κατρούγκαλων». Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η πολιτική του «εσείς είστε το κράτος» προς τα ΜΑΤ και την Αστυνομία, τότε είναι «δικαιωμένη» και η καταστολή που ψεκάζει με χημικά τον Γλέζο και τον Θεοδωράκη, που ψεκάζει με χημικά τους συνταξιούχους, που μετατρέπει σε στόχο των γκλομπς και σε πεδίο βολής δακρυγόνων τις διαδηλώσεις του λαού κατά των Μνημονίων. Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η πολιτική της εκποίησης της ΑΓΕΤ και του ΟΤΕ, τότε είναι «δικαιωμένη» και η πολιτική του ξεπουλήματος του τόπου για 99 χρόνια. Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η πολιτική που καταγγέλλει τη «διαπλοκή» και τα «χαμαιτυπεία» αλλά μετά συμφιλιώνεται με τους καταγγελλόμενους ως φορείς της, τότε είναι «δικαιωμένη» η πολιτική των «νέων τζακιών», η πολιτική της «δικής μας καλής διαπλοκής» και οι συμπεριφορές «γλύφω εκεί που έφτυνα». Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η πολιτική των «δικών μας παιδιών», τότε είναι «δικαιωμένη» και η πολιτική μετατροπής του δημόσιου χώρου σε «κομματικό φέουδο», η πολιτική του ρουσφετιού, η πρακτική του νεποτισμού και της οικογενειοκρατίας. Είναι;
• Αν έχει «δικαιωθεί» η περίοδος της «αποστασίας» ή η εξωτερική πολιτική του «μετά από 5 – 10 χρόνια κανείς δεν θα το θυμάται», τότε είναι «δικαιωμένη» και η τακτική της εργαλειοποίησης της Ιστορίας ως μέσο προώθησης της πολιτικής αφασίας δια της ιστορικής άγνοιας. Είναι;   
• Αν έχει «δικαιωθεί» ως τακτική πολιτικής επιβολής η ανοχή σε ομάδες κρούσης που αντιλαμβάνονται την κοινωνική και πολιτική σύγκρουση ως προέκταση του λοσταριού πάνω στο κεφάλι του Τεμπονέρα, τότε είναι «δικαιωμένη» και η μεθόδευση διαγραφής από το προσκήνιο κάθε έννοιας «αντικειμενικής πολιτικής ευθύνης». Είναι;

Η απάντηση η δική μας – θα μας το επιτρέψουν οι περί «δικαίωσης» κήρυκες της ίδιας ταξικής όχθης που εκπροσώπησε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης- είναι προφανής.
Εξίσου προφανές το συμπέρασμα: Αν όσα πρέσβευε με την πολιτική του πριν από 30 χρόνια ο Κ.Μητσοτάκης εφαρμόζονται σήμερα από «αριστερούς» και δεξιούς, αυτό δεν «δικαιώνει» την πολιτική αυτή, ούτε τότε, ούτε σήμερα. Δικαιώνει εκείνους που επιμένουν ότι η αντίσταση, η αποτελεσματική αντίσταση απέναντί της, έχει καθυστερήσει. Δεκαετίες.

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάπτυξη του Εμπορικού Στόλου του Μεσολογγίου τον 18ο Αιώνα

Γράφει η Κατερίνα Παπακωνσταντίνου*


Τα νησιά του Ιονίου που βρίσκονταν υπό βενετική κυριαρχία, αλλά και τα λιμάνια των ακτών της Αιτωλοακαρνανίας και της Πελοποννήσου, που βρίσκονταν υπό οθωμανική κυριαρχία, συνδεόταν εμπορικά με την Βενετία, την Ανκόνα, τη Σενιγγάλια, την Τεργέστη και το Λιβόρνο ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα. Μεταξύ των πιο δυναμικών ναυτιλιακά περιοχών ήταν η Κεφαλονιά αλλά και το Μεσολόγγι. Γνωρίζουμε ήδη από αναφορές ερευνητών και ιστορικών ότι το Μεσολόγγι είχε αναπτύξει έναν ιδιαίτερα δυναμικό στόλο στα μέσα του 18ου αιώνα, ο οποίος έφτανε στα προαναφερθέντα λιμάνια διεξάγοντας εμπόριο με τις ακτές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι αναφορές που έχουμε ως τώρα για τον στόλο του Μεσολογγίου είναι μάλλον ασαφείς και γενικές, ενώ από την γεωγραφία της ναυτιλιακής ανάπτυξης του λείπει ένας σημαντικός σταθμός στην κεντρική Μεσόγειο, που βρίσκεται πάνω στις ρότες από την Ανατολική προς τη Δυτική Μεσόγειο και είναι η Μάλτα.

Η περίπτωση του Μεσολογγίου

Φαίνεται ότι η ναυτιλιακή ανάπτυξη του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού ακολούθησε αυτή της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου και συνδέεται με τις διαφορετικές ναυτιλιακές πολιτικές που ασκούσε αφενός η οθωμανική και αφετέρου η Βενετική διοίκηση στους υπηκόους της. Τα πλοία με βενετική σημαία υπόκειντο σε περιορισμούς για τη μεταφορά εμπορευμάτων καθώς ήταν υποχρεωμένα να περνούν από τη Βενετία για να φορολογείται το φορτίο τους και κατόπιν να συνεχίζουν το ταξίδι τους προς τον τελικό προορισμό τους. Επιπλέον οι καπετάνιοι ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλουν προξενικά δικαιώματα στον εκάστοτε Βενετό πρόξενο που έδρευε στο λιμάνι από το οποίο απέπλεαν, προκειμένου βέβαια να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα έγγραφα για τον απόπλου. Η βενετική ναυτιλιακή και εμπορική πολιτική συχνά λειτουργούσε ανασταλτικά, αν και στη διάρκεια του18ου αιώνα τα μέτρα δεν εφαρμόζονταν με αυστηρότητα, παρακολουθώντας τη σταδιακή παρακμή της Γαληνοτάτης. Οι ακτές της Ηπείρου, της Ακαρνανίας, της Αιτωλίας και της Πελοποννήσου βρίσκονταν υπό οθωμανική κυριαρχία και διέπονταν από διαφορετικό οικονομικό και πολιτικό καθεστώς. Το γεγονός αυτό επέτρεπε στους επενδυτές και τους πλοιοκτήτες του Ιονίου να εκμεταλλευτούν τις διαφορετικές κυριαρχίες και τα νομικά και οικονομικά πλαίσια που αυτές διαμόρφωναν: έτσι, συχνά συνεργάζονταν, επένδυαν και συνεταιρίζονταν. Επενδυτές της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου αγόραζαν και κατασκεύαζαν πλοία στο Μεσολόγγι,ύψωναν οθωμανική σημαία στα πλοία τους προκειμένου να εκμεταλλευτούν το οθωμανικό ναυτιλιακό και φορολογικό καθεστώς.



Αριθμός πλοίων από το Μεσσολόγγι 1700 - 1821.
ΦΩΤΟ: Περίπλους ΕΠΕΞ.: Περί Αλός

Ο Γάλλος πρόξενος με έδρα την Άρτα στα 1745 – 1749,καταγράφει τη σταδιακή αντικατάσταση των γαλλικών πλοίων από μεσολογγίτικα στον Αμβρακικό, στα ταξίδια προς Ιταλία, Μεσσήνη και Μάλτα. Η σταδιακή εμφάνιση και τελική επικράτηση των μεσολογγίτικων πλοίων στον Αμβρακικό κόλπο συνδέεται με μια σειρά από παράγοντες: το περιορισμένο μεταφορικό κόστος, τα χαμηλά ναύλα, την μη καταβολή προξενικών δικαιωμάτων και την αίσθηση εμπιστοσύνης που δημιουργούσε η κοινή καταγωγή εμπόρου, καπετάνιου και προξένου ή υποπροξένου άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, οι οποίοι συνήθως ήταν όλοι τους ευρωπαϊκής καταγωγής.

Οι Γάλλοι πρόξενοι στις επιστολές τους συνδέουν τις ναυτιλιακές μεταφορές με την εμπορική δραστηριότητα των γιαννιωτών εμπόρων, οι οποίοι σταδιακά, εκμεταλλευόμενοι τα χαμηλότερα μεταφορικά έξοδα που προσέφεραν οι Μεσολογγίτες, τους προτιμούσαν ως μεταφορείς. Στους παράγοντες αυτούς οι Γάλλοι πρόξενοι προσθέτουν την προστασία που τους πρόσφερε ο Μεγάλος Μάγιστρος της Μάλτας στους Μεσολογγίτες και γενικά στους Έλληνες ναυτικούς επιτρέποντάς τους να φέρουν την σημαία της Μάλτας, και στον πόλεμο της Αυστριακής Διαδοχής που εμπόδιζε τα γαλλικά πλοία να κινηθούν με άνεση στα νερά της Μεσογείου [1].Σημειώνουν ότι οι φορτωτές είναι Έλληνες, οι οποιοι, ως αντιστάθμισμα στο υψηλό ρίσκο που διέτρεχαν τα πλοία με οθωμανική σημαία από τους κουρσάρους έναντι αυτών με γαλλική σημαία φρόντιζαν να ασφαλίζουν το φορτίο στη Βενετία προς 2%περίπου.
 


Γαΐτα Αιτωλικού , παραδοσιακή ψαράδικη πλάβα της περιοχής
Αιτωλικού-Μεσολογγίου. Σήμερα δεν χρησιμοποιούν πανί ,
αλλά πετρελαιοκινητήρα.Κατασκευή: Δημήτρης Μάρας, Μηχανολόγος,
Μηχανικός M.Sc., Μικροναυπηγός.
ΦΩΤΟ:GreekShipModels.com

Επομένως όταν το 1764 ο Βενετός πρόξενος με έδρα το Μεσολόγγι Ιωάννης Λάππος συγκρότησε τον κατάλογο των πλοίων του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού, αναφερόταν σε μία σημαντική ναυτιλιακή δύναμη στην περιοχή που έπαιζε καίριο ρόλο στις θαλάσσιες μεταφορές από και προς την Ιταλική χερσόνησο και τη Μάλτα. Στον κατάλογο αυτό, που είχε δημοσιεύσει ο Κωνσταντίνος Σάθας, καταγράφονται 48 πλοία συνολικής χωρητικότητας 6490 τόνων από το Μεσολόγγι και29 πλοία χωρητικότητας 4633 τόνων από το Αιτωλικό [2].

Από την έρευνα που διεξήχθη στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο με τίτλο «Ναυτιλιακή ιστορία των Ελλήνων, 1700 –1821» στο διάστημα 2004 – 2007 υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Τζελίνας Χαρλαύτη επιβεβαιώνονται τα στοιχεία που δίνει ο Βενετός πρόξενος. Να αναφέρω στο σημείο αυτό ότι στα πλαίσια του προγράμματος αυτού συγκεντρώθηκαν στοιχεία από τα υγειονομεία λιμανιών της δυτικής Μεσογείου, της Αδριατικής, του Ιονίου αλλά και τις οθωμανικές αρχές της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και του Ηρακλείου Κρήτης, στα οποία καταγράφονται οι κινήσεις των ελληνικών πλοίων στη διάρκεια του 18ου αιώνα. Στη βάση δεδομένων που συγκροτήθηκε υπάρχουν 15.000 περίπου καταγραφές ελληνικών πλοίων. Έχοντας επομένως ως εργαλείο τη βάση αυτή που ονομάστηκε «Αμφιτρίτη», μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του στόλου του Μεσολογγίου.

Ο Βενετός πρόξενος Ιωάννης Λάππος λοιπόν, αναφέρει, για το 1764, 48 μεγάλα και μικρά πλοία, ενώ στην «Αμφιτρίτη» εμφανίζονται μόνο τα μεγαλύτερα πλοία που ήταν ικανά για ταξίδια σε μεγάλες αποστάσεις. Το 1762 στις πηγές αναφέρονται 39 πλοία. Στην διάρκεια της περιόδου 1754 – 1769 ο αριθμός των πλοίων του Μεσολογγίου που αναφέρονται στις επί μέρους αρχειακές πηγές ποικίλει από 16 έως και 39. Μετά από μία περίοδο 10 χρόνων, στην διάρκεια των οποίων η κίνηση του στόλου του Μεσολογγίου φαίνεται να μειώνεται, τα πλοία της πόλης επανέρχονται όλο και συχνότερα στις πηγές με αριθμούς που ποικίλουν από15 έως 32 στη περίοδο 1781 – 1798: για περίπου οχτώ χρόνια, από το 1784 ως το1793 ο αριθμός των πλοίων από το Μεσολόγγι που αναφέρονται στις πηγές παραμένει σταθερός γύρω στα 29 με 32 πλοία και μπορούμε να υποθέσουμε ότι επρόκειτο για μεγάλα πλοία που ταξίδευαν κάθε χρόνο στο εξωτερικό.

Τα αρχεία των υγειονομείων ανατρέπουν την εικόνα που είχαμε για τον στόλο του Μεσολογγίου μετά το 1770. Και αυτό το αναφέρω γιατί ο Pouqueville γράφει ότι ο Γάλλος πρόξενος στην Πάτρα, Rose, σε επιστολή του προς τον Δούκα του Ghoiseul με ημερομηνία 22 April 1770, τον πληροφορεί ότι έβλεπε την πόλη του Μεσολογγίου να καίγεται επί τρεις ημέρες μετά από επίθεση που δέχτηκε από Δουλτσινιώτες πειρατές. Εκτός από την πόλη είχαν πυρποληθεί από τους πειρατές και 80 πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι [3]. Θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τις μικρές βάρκες, ψαρόβαρκες και μικρά σκάφη που περιορίζονταν στην ακτοπλοΐα και δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν μεγάλα ταξίδια. Από τα στοιχεία της βάσης δεδομένων που ονομάστηκε «Αμφιτρίτη» φαίνεται ότι μετά το 1774 πλοία του Μεσολογγίου συνέχισαν να επισκέπτονται τα λιμάνια της Βαλέτας, του Λιβόρνου και της Τεργέστης μεταφέροντας σιτηρά, τυρί και ξυλεία. Ο εμπορικός στόλος του Μεσολογγίου συνέχισε τη δράση του στα νερά της δυτικής Μεσογείου ως τη δεκαετία του 1810. Τα στοιχεία όμως δείχνουν ότι ο αριθμός των πλοίων από το Μεσολόγγι μειώνεται στην διάρκεια της δεκαετίας 1800 – 1810.
 



Μεσολλογγίτες καπετάνιοι και λιμάνια αφίξεως 1700 - 1821.
ΦΩΤΟ: Περίπλους ΕΠΕΞ.: Περί Αλός

Στις αρχές του 19ου αιώνα ο στόλος του Μεσολογγίου φαίνεται να παρακμάζει. Το 1813 ο Pouquevilleκαταγράφει 20 εμπορικά πλοία και σαράντα μικρότερα πλοία των Μεσολογγιτών [4]. Η παρακμή του στόλου του Μεσολογγίου θα πρέπει να συνδεθεί με τις μεταβαλλόμενες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες των αρχών του 19ου αιώνα, στις οποίες οι καπετάνιοι του δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν. Το 1801 το Μεσολόγγι περιήλθε στη δικαιοδοσία του Αλί Πασά, ο οποίος δημιούργησε νέες οικονομικές συνθήκες στην περιοχή της Ηπείρου και της δυτικής Στερεάς. Είχε στενές οικονομικές σχέσεις με τους Βρετανούς, οι οποίοι από τα μέσα του 1808 είχαν δημιουργήσει σημαντικό αγγλικό εμπορικό πρακτορείο στο λιμάνι της Πάτρας, στο οποίο μεταφέρονταν από την Μάλτα διάφορα προϊόντα, κυρίως αποικιακά και είδη υφαντουργίας. Μετά το 1810 το εμπορικό κέντρο της περιοχής μετατίθεται στα Ιόνια νησιά, που μετά το 1815 περνούν πλέον υπό βρετανικό έλεγχο. Η αυξανόμενη σημασία του λιμανιού της Πάτρας και των Ιόνιων νησιών μείωσε την εμπορική και ναυτιλιακή σημασία του Μεσολογγίου, οι καπετάνιοι του οποίου δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν τις νέες δυνατότητες που προσέφερε το μεταβαλλόμενο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Αντίθετα, το Γαλαξίδι ευνοήθηκε από τη μεταβολή αυτή, καθώς αποτέλεσε πεδίο επένδυσης πατρινών κεφαλαίων, όπως του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου.

Καπετάνιοι με καταγωγή από το Μεσολόγγι

Πως εντοπίζουμε τον στόλο του Μεσολογγίου; Η μόνη ένδειξη που έχουμε σχετικά με τον τόπο νηολόγησης των πλοίων είναι η καταγωγή των καπετάνιων που καταγράφεται στα κατάστιχα των υγειονομείων των ευρωπαϊκών λιμανιών. Ωστόσο θεωρούμε ότι το πλοίο ακολουθεί την καταγωγή του καπετάνιου. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι την εποχή εκείνη ο καπετάνιος κατείχε και τμήμα του πλοίου. Με βάση της παραδοχές αυτές κατατάσσουμε τα πλοία των μεσολογγιτών στον στόλο του Μεσολογγίου.

Ας δούμε, λοιπόν, τα λιμάνια που επισκέπτονταν συχνότερα οι Μεσολογγίτες και τις ρότες των πλοίων τους. Κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, από το 1700 ως το 1821, καπετάνιοι από το Μεσολόγγι επισκέπτονταν, συχνά και τακτικά σε ορισμένες περιπτώσεις, τα λιμάνια της Μεσογείου ή εξέδιδαν άδειες ναυσιπλοΐας στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, το 1765 τα πλοία του Μεσολογγίου ταξίδευαν κατά κύριο λόγο στη Βαλέτα, την πρωτεύουσα της Μάλτας στην Κεντρική Μεσόγειο. Το 1786, 52 πλοία σε σύνολο 81 πλοίων του Μεσολογγίου είχαν προορισμό το Λιβόρνο, ενώ μόνο 25 πλοία είχαν προορισμό τη Βαλέτα. Το1809 από συνολικά 46 πλοία του Μεσολογγίου που εμφανίζονται στις πηγές, τα 25πλοία κατευθύνθηκαν στη Βαλέτα, ενώ 21 έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη ερχόμενα από τη Μαύρη Θάλασσα. Στα χρόνια αιχμής τα λιμάνια της Βαλέτας στην Κεντρική Μεσόγειο και του Λιβόρνου στη Λιγυρική Θάλασσα αποτελούσαν τους κύριους προορισμούς των μεσολογγιτών καπετάνιων.


 ΦΩΤΟ: Περίπλους ΕΠΕΞ.: Περί Αλός

Συγκρίνοντας τα δύο αυτά λιμάνια φαίνεται ότι τα πλοία του Μεσολογγίου επισκέπτονταν συχνά και τακτικά και τα δύο. Ως τα μέσα του 18ουαιώνα έφταναν ως τη Μάλτα στη Κεντρική Μεσόγειο, ενώ μετά το 1750 ταξίδευαν στο Λιβόρνο όλο και συχνότερα. Το1759 έφτασαν στην Τρίπολη της Μπαρμπαριάς, ενώ ταξίδεψαν στην Τουλόν το 1783και στη Μασσαλία το 1790. Οι καπετάνιοι του Μεσολογγίου, όπως και η πλειοψηφία των Ελλήνων καπετάνιων, ήταν εξοικειωμένοι με το λιμάνι της Βαλέτας. Στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν ξέσπασαν οι Αγγλο – γαλλικοί Πόλεμοι της Γαλλικής Επανάστασης και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, οι καπετάνιοι του Μεσολογγίου επισκέπτονταν πιο απομακρυσμένα λιμάνια της Δυτικής Μεσογείου,πιθανών εξαιτίας των υψηλών κερδών που αποκόμιζαν μεταφέροντας τρόφιμα και κυρίως σιτηρά στις περιοχές του Ηπειρωτικού Αποκλεισμού. Από την άλλη μεριά το ταξίδι σε ολοένα και μεγαλύτερες αποστάσεις προς δυτικά έγινε μια πραγματικότητα για τα ελληνικά πλοία σχετικά αργά, στα τέλη του 18ου αιώνα,όταν το επέβαλλαν οι νέες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες.

Γιατί τα μεσολογγίτικα πλοία επισκέπτονταν τόσο συχνά τη Μάλτα; Για να εξηγήσουμε την επιλογή της Μάλτας θα πρέπει να δούμε την οικονομική πολιτική που ακολούθησαν οι Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη που έλεγχαν το νησί ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Το νησί της Μάλτας βρίσκεται κάτω από τη Σικελία και ουσιαστικά στο δρόμο που συνδέει την ανατολική με τη δυτική Μεσόγειο αλλά και τις βόρειες ακτές της Μεσογείου με τις νότιες. Κατά τον 17ο αιώνα η κύρια οικονομική δραστηριότητα των Μαλτέζων ήταν η πειρατεία και ο κούρσος, η νόμιμη και η παράνομη δηλαδή πτυχή της ίδιας επιχειρηματικότητας. Φθίνοντας όμως ο 17ος αιώνας και ιδίως κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα η πειρατεία άρχισε να μην αποφέρει τα ίδια οικονομικά οφέλη για διάφορους λόγους.

Σα συνέπεια της κάμψης της πειρατικής δράσης οι Μεγάλοι Μάγιστροι του νησιού προέβησαν σε λήψη μέτρων υποδομής και κατασκευής έργων στο λιμάνι της Βαλέτας με στόχο της ενίσχυση του εμπορίου και τη μετατροπή της Μάλτας σε εμπορικό σταθμό της Μεσογείου. Επιπλέον, το νησί της Μάλτας, καθώς και των γειτονικών, που απαρτίζουν το αρχιπέλαγος της Μάλτας, έχουν ανάγκη από όλα τα αναγκαία και μη είδη από το εξωτερικό. Είναι νησιά με λίγες πλουτοπαραγωγικές πηγές και με ελάχιστους πόρους για τη διατροφή του πληθυσμού τους. Επιπλέον, σε όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα είχαν μεγάλο αριθμό κατοίκων που έπρεπε να τραφεί. Κατά συνέπεια οι τοπικοί έμποροι προσπαθούσαν να διατηρήσουν μια συνεχή ροή εμπορίου σε όλα τα είδη από το εξωτερικό.
 


Το γατζάο είναι ένας σπάνιος τύπος γάστρας που κατασκευαζόταν
αποκλειστικά στα ναυπηγεία του Ιονίου.
Κατασκευή: Δημήτρης Μάρας, Μηχανολόγος,

Μηχανικός M.Sc., Μικροναυπηγός. ΦΩΤΟ: GreekShipModels.com

Μια σειρά μέτρων είχαν ως στόχο την τόνωση και διευκόλυνση της εμπορικής κίνησης. Έτσι από τα τέλη του 17ου αιώνα και σε όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα χτίζονταν αποβάθρες και αποθήκες στο Μεγάλο Λιμάνι, αποθήκες σιτηρών με οικίες για τους εμπόρους, χώρους για τους χρηματιστές και τελωνείο. Η Βαλέτα έγινε χώρος διακίνησης εμπορευμάτων ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Οι αποθηκευτικές διευκολύνσεις προσφέρονταν και στο λιμάνι Marsamxett της Βαλέτας για εμπορεύματα που αποθηκεύονταν στο Λαζαρέτο, το οποίο ήταν λιγότερο κουραστικό από αυτό της Μασσαλίας και γι’ αυτό πιο αποδοτικό. Ένα μόνιμο ευρύχωρο λαζαρέτο χτίστηκε στο Isoletto (μετέπειτα Manoel Island) που κυριαρχούσε στ λιμάνι για να στεγάζει πληρώματα,ταξιδιώτες, εμπορεύματα και ζώα ως άμυνα στην πανώλη. Παράλληλα υπήρχε και δεύτερο λιμοκαθαρτήριο στο Μεγάλο Λιμάνι. Επιπλέον τα ναυπηγεία του νησιού προσέφεραν ταχύτατη και αποτελεσματική επισκευή πλοίων στο ναυπηγείο, ενώ στο νοσοκομείο του Τάγματος (Holly Infirmaria), προσέφερε δωρεάν ιατρικές υπηρεσίες στους ταξιδιώτες και τα πληρώματα. Αν προσθέσουμε τους χαμηλούς δασμούς και το μικρό ποσό αγκυροβολίου συμπληρώνεται η εικόνα που καθιστούσε τη Μάλτα ελκυστικό τόπο για τα πλοία που κινούνταν ανάμεσα στη δυτική και την ανατολική Μεσόγειο. Σημαντικό ρόλο στην εμπορική ανάπτυξη της Μάλτας έπαιξε και η αυστηρή προσκόλληση του Τάγματος στην αρχή της ουδετερότητας στους διάφορους αγγλο –γαλλικούς πολέμους.

Έτσι τα πλοία του Μεσολογγίου κατέφταναν στην Μάλτα μεταφέροντας είδη που χρειάζονταν το ίδιο το νησί αλλά και είδη που προορίζονταν για διαμετακόμιση, καθώς υπήρχαν οι σχετικές υποδομές. Οι καπετάνιοι με καταγωγή από το Μεσολόγγι μετέφεραν στην Μάλτα είδη διατροφής, με κυριότερο τα σιτηρά, πρώτες ύλες, με βασικότερη την ξυλεία, και είδη της βιοτεχνικής παραγωγής όπως υφάσματα και κάπες. Τα προϊόντα αυτά προέρχονταν από την τοπική αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή. Θα πρέπει επίσης να παρατηρήσουμε ότι τα σιτηρά δεν συγκροτούσαν αποκλειστικό φορτίο του πλοίου. Η πλειοψηφία των πλοίων μετέφερε μια ποικιλία ειδών σε μεγαλύτερες ή μικρότερες ποσότητες και κατ’ αυτήν την έννοια έμοιαζαν με παντοπωλεία.

Στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, αν και λιγότερο συχνά και χωρίς τη διάρκεια των εμπορικών σχέσεων με τη Μάλτα, πλοία του Μεσολογγίου επισκέπτονταν την Τεργέστη. Τα κύρια είδη που μετέφεραν ήταν είδη διατροφής όπως τυρί, λεμόνια, ελαιόλαδο, σιτάρι και σταφίδα, αν και άλλα προϊόντα όπως σαπούνι, μαλλί και νήμα μεταφέρονταν επίσης με μικρότερη συχνότητα σε σχέση με τα προαναφερθέντα. Υπήρχαν είδη που έβρισκαν συνέχεια αγοραστές, ενώ άλλα σταμάτησαν να εμφανίζονται στις αρχειακές πηγές• μπορεί να είναι σύμπτωση, ωστόσο αποτελεί ένδειξη των μεταβαλλομένων αναγκών ενός ρευστού οικονομικού περιβάλλοντος.


 

Άποψη από το σύγχρονο Μεσολόγγι.
ΦΩΤΟ: Nick Ifantis

Καπετάνιοι με καταγωγή το Μεσολόγγι μετέφεραν σιτηρά σε ορισμένα λιμάνια συχνότερα απ’ ό,τι σε άλλα. Στη διάρκεια της περιόδου1700 –1821 μετέφεραν σιτηρά με φθίνουσα σειρά προς τη Βαλέτα, στην Τεργέστη, στη Γένοβα, στο Λιβόρνο, στη Μασσαλία και σε άλλα λιμάνια. Αν συγκρίνουμε τη γενική εικόνα της ελληνικής ναυτιλίας την ίδια περίοδο, ελληνικά πλοία μετέφεραν σιτηρά κυρίως στη Βαλέτα, με δεύτερο λιμάνι προσέγγισης τη Γένοβα, ακολουθούμενο από τη Μασσαλία, την Τεργέστη και το Λιβόρνο. Μπορούμε κατά συνέπεια να συνάγουμε ότι οι καπετάνιοι του Μεσολογγίου μετέφεραν σιτηρά συχνότερα σε ορισμένα λιμάνια, ενώ η πλειοψηφία των Ελλήνων καπετάνιων ακολουθούσε άλλες διαδρομές. Καις τις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, η Βαλέτα παρέμενε ψηλά στις προτιμήσεις των Ελλήνων καπετάνιων ανεξαρτήτως καταγωγής.

Λιμάνια εξαγωγής προϊόντων

Που όμως φόρτωναν τα εμπορεύματά τους τα πλοία του Μεσολογγίου; Από ποιες περιοχές εξήγαν προϊόντα προς τα λιμάνια της κεντρικής και δυτικής Μεσογείου; Οι καπετάνιοι του Μεσολογγίου σύχναζαν 1. στο λιμάνι του Μεσολογγίου, απ’ όπου εξήγαν κυρίως σιτηρά, 2. της Πρέβεζας αλλά και 3. σε άλλα λιμάνια του Αμβρακικού κόλπου, όπως τη Σαλαώρα, την Άρτα και την Κόπραινα απ’ όπου εξήγαν τα περισσότερα είδη και κυρίως ξυλεία, καυσόξυλα και σιτηρά. Το λιμάνι του Μεσολογγίου όπως και τα κοντινά λιμάνια του Κορινθιακού κόλπου, όπως η Ναύπακτος, το Γαλαξίδι, τα Άσπρα Σπίτια αποτελούν τις φυσικές απολήξεις των ορεινών όγκων της Στερεάς Ελλάδας και αποτελούσαν συχνά σημεία φόρτωσης των μεσολογγίτικων πλοίων κυρίως σε σιτηρά της ενδοχώρας με σημαντικότερα αυτά της Λειβαδιάς. Επειδή δεν υπήρχε οδικό δίκτυο σε καλή κατάσταση, τα πλοία φόρτωναν σε λιμάνια και όρμους που βρίσκονταν κοντά στα σημεία παραγωγής ή εκεί που κατέληγαν δρόμοι της ενδοχώρας. Για τη φόρτωση του πλοίου δεν απαιτούνταν η ύπαρξη λιμανιού και αποβάθρων• τα εμπορεύματα μεταφέρονταν στο πλοίο, που ήταν αγκυροβολημένο σε κάποια απόσταση από τη ξηρά, με μικρές βάρκες.

Η προτίμηση για το λιμάνι της Πρέβεζας παραμένει σταθερή σε όλη την υπό εξέταση περίοδο. Τα πλοία του Μεσολογγίου εξήγαν κυρίως ξυλεία και καυσόξυλα προς τη Βαλέτα και μόνο το 1785 εξήγαν σιτηρά από την Πρέβεζα και πάλι στη Βαλέτα.

Οι καπετάνιοι του Μεσολογγίου φαίνεται να έχουν ειδικευτεί στη μεταφορά φορτίων από μια συγκεκριμένη περιοχή, τον Αμβρακικό κόλπο και ιδιαίτερα το λιμάνι της Πρέβεζας, μεταφέροντάς τα στο νησί της Μάλτας. Από το παράδειγμα αυτό φαίνεται ότι το Μεσολόγγι και η Πρέβεζα ανήκουν στην ίδια θαλάσσια περιοχή, αυτή του Ιονίου. Επειδή είναι γεωγραφικά γειτονικές περιοχές ανέπτυξαν συμπληρωματικές οικονομικές δραστηριότητες, καλύπτοντας η μία τις οικονομικές και εμπορικές ανάγκες της άλλης.

 
 

Άποψη από το σύγχρονο Μεσολόγγι. ΦΩΤΟ: Nick Ifantis


Συμπερασματικά να παρατηρήσουμε ότι οι καπετάνιοι του Μεσολογγίου φόρτωναν τα πλοία τους με είδη από τις περιοχές παραγωγής, ξυλεία από τα δάση γύρω από την Πρέβεζα, σιτηρά από το λιμάνι του Μεσολογγίου, ή άλλα μικρότερα λιμάνια κοντά στις παραγωγικές περιοχές. Το λιμάνι του Μεσολογγίου λειτουργούσε ως χώρος επιχειρηματικής δραστηριοποίησης ατόμων της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου που αναζητούσαν επενδυτικές διεξόδους στα κεφάλαιά τους, ενώ φορτωτές στα μεσολογγίτικα πλοία και επενδυτές στη μεταφορική ικανότητα των πλοίων τους αναφέρονται έμποροι της Ηπείρου και κυρίως Γιαννιώτες. Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν την χωρική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων της περιοχής. Αυτή είναι εξάλλου και η αιτία της ανάπτυξης του στόλου του Μεσολογγίου, καθώς κάλυπτε συγκεκριμένες ανάγκες των παραγωγών και των αγοραστών. Η τριγωνική σύνδεση Μεσολογγίου – Πρέβεζας –Μάλτας για το μεγαλύτερο διάστημα του 18ου αιώνα παρέμενε σταθερή δημιουργώντας ένα σύστημα ανατροφοδότησης φορτίων, κεφαλαίων και πλοίων σε μια κυκλική κίνηση. Η σχέση αυτή διαταράχτηκε, όταν μεταβλήθηκε το ευρύτερο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον και επέτρεψε την είσοδο νέων παραγόντων, όπως την αύξηση της ζήτησης σε συγκεκριμένο είδος –τα σιτηρά- , την απουσία άλλων μεταφορέων στη δυτική Μεσόγειο λόγω των γαλλο-αγγλικών πολέμων στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, την κατάλυση της κυριαρχίας των Ιπποτών στην Μάλτα το 1798 και τη άνοδο του Αλή Πασά στην περιοχή της Ηπείρου.

Λέκτορας Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου
http://perialos.blogspot.gr/2012/07/18.html


(Ομιλία που διεξήχθη στο ΝΜΕ, στις 27/11/2011, κατά την διάρκεια της ημερίδας: «Η ακμή της ελληνικής ιστιοφόρου ναυτιλίας τον 18ο και 19ο αιώνα». Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας», τ. 73, σ. 46, έκδ. του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, ΟΚΤ. – ΔΕΚ. 2010)

Διαβάστε περισσότερα