Οι φόροι θα πληρωθούν από τις καταθέσεις

Της Δήμητρας Καδδά Στις τελευταίες αποταμιεύσεις των φορολογουμένων στηρίζεται η κυβέρνηση προκειμένου η τρόικα να την βρει «εντάξει». Όπως αναφέρουν κυβερνητικά στελέχη,  η ανταπόκριση των φορολογουμένων, ειδικά στους φόρους ακινήτων, θα κρίνει πολλά στο νέο μπρα ντε φέρ με την τρόικα του Σεπτεμβρίου. Όμως,  δεδομένης της βροχής φόρων που αναμένεται λόγω της καθυστέρησης στην αποστολή εκκαθαριστικών τα λεφτά είναι πολλά. «Οι πιο πολλοί θα πληρώσουν φέτος τους φόρους από τα λεφτά που τους έχουν απομείνει στην άκρη» εκτιμά η ίδια πηγή στο ΥΠΟΙΚ και σ΄ αυτό συμφωνούν και από την ΤτΕ. Κύκλοι του ΥΠΟΙΚ στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους αναφέρουν ότι ευελπιστούν να υπάρξει ανταπόκριση (σημ: ακόμα και το ΔΝΤ θεωρεί στις προβλέψεις του ότι το ποσοστό πληρωμής θα είναι σχετικά χαμηλό) καθώς διαφορετικά η «τρύπα» 1 δισ. ευρώ στα έσοδα του 7μήνου δεν θα κλείσει έως το κρίσιμο ραντεβού του Σεπτεμβρίου με τους δανειστές. Από το “ραντεβού” με τους φορολογούμενους  θα κριθεί όχι μόνο το αν  θα ληφθούν νέα μέτρα φέτος αλλά και το αν θα υπάρξουν οι  προϋποθέσεις αιτήματος νέας αναβολής των αποφάσεων για τα πακέτα μέτρων που θα αφορούν στο  2015- 16. «Γνωρίζουμε ότι η πολιτική και η κοινωνική ανοχή είναι σε οριακό σημείο» αναφέρει κοινοτική πηγή. Εξηγεί ότι ο πρώτος στόχος στην νέα «επίσκεψη» είναι να έχουν γίνει οι μεταρρυθμίσεις (με βασικά τις απολύσεις  - διαθεσιμότητα) αλλά και να μην υπάρχουν προβολές  για «τρύπα» το 2013-2014. Ο δεύτερος και ίσως μεγαλύτερος «σκόπελος» είναι το Μεσοπρόθεσμο έως το 2017 στο οποίο το ΔΝΤ «βλέπει» τρύπα 4,3 δισ. ευρώ και η κυβέρνηση στο τελευταίο Μεσοπρόθεσμο που έγινε στην αρχή του 2013 την υπολόγισε περί τα 2 δισ. ευρώ. Προς το παρόν η κυβέρνηση πέτυχε 2 αναβολές στην διευκρίνιση των μέτρων.  Τώρα, το ΥΠΟΙΚ φτιάχνει την διαπραγματευτική του βάση για επαναϋπολογισμό του «κενού» όπως ανέφερε πρόσφατα και ο υπουργός Γ. Στουρνάρας.  Ευελπιστεί να το «κλείσει» κυρίως με την μάχη κατά της φοροδιαφυγής και ζητώντας χρόνο ώστε αυτά να αποδώσουν. Επίσης έχει προαναγγελθεί και η «προσαρμογή» στις ρυθμίσει χρεών προκειμένου να αυξηθεί η... προσέλευση, ενώ δημιουργούνται προσδοκίες ταχύτερης ανάκαμψης κυρίως μέσω  του τουρισμού.  «Όλα αυτά μένουν να αποδειχθούν στην πράξη και απομένει λιγότερος από ένας μήνας» επισημαίνει αρμόδια πηγή. Εξηγεί επίσης ότι πολλά θα κριθούν από τν τελική στάση της τρόικας που έχει συνηθίζει να «εκπλήσσει» με αλλαγή κλίματος (σημ θυμίζει τον περίπατο του Μαρτίου που κατέληξε σε μαραθώνιο, αλλά και από το πόσο θα συγκλίνουν έως τότε οι πολύ διαφορετικές στάσεις ΔΝΤ  Κομισιόν και κάποιων εθνικών κυβερνήσεων...

Πηγή:www.capital.gr

Διαβάστε περισσότερα

Εκθεση Ζωγραφικής από το Εικαστικό Τμήμα Ενηλίκων του Πολ. & Μορφ. Συλλογου "Το Αιτωλικό"

Ένα εικαστικό ταξίδι στους δρόμους της ζωγραφικής. 

 Μια διαδρομή δημιουργική για όλους μας, ήταν φέτος η ζωγραφική εμπειρία.

 Οι συμμετέχοντες, πειραματίστηκαν και απέκτησαν γνώσεις για το ιμπρεσιονισμό, τον κυβισμό, τον σουρεαλισμό. Έκαναν αντίγραφα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων και μπόρεσαν μέσα από αυτή την διαδικασία να δημιουργήσουν τα δικά τους μοναδικά έργα! 

Αυτά τα έργα θα έχετε την ευκαιρία να τα θαυμάσετε τη 

Δευτέρα 19 Αυγούστου 2013 και ώρα 9.00 μ.μ. 

στο Ανοιχτό Θέατρο Αιτωλικού,

μαζί με την εκδήλωση του Χορευτικού Τμήματος

"Όποιος στον κόσμο αγαπά, φτερά στους ώμους βάνει"

http://pmsaitoliko.weebly.com/7/post/2013/08/88.html

Είσοδος Ελεύθερη

Διαβάστε περισσότερα

Πάλι τροχαίο στο Ραδιομέγαρο!

Τροχαίο ατύχημα σημειώθηκε πάλι στο Ραδιομέγαρο.

Το τροχαίο συνέβη στις 15:15 περίπου  όταν το αυτοκίνητο που οδηγούσε ένας ηλικιωμένος παραβιάζοντας το stop συγκρούστηκε με όχημα όπου επέβαιναν δυο νεαροί. Ένας από τους δυο νεαρούς τραυματίστηκε ελαφρά στο κεφάλι και αμέσως οδηγήθηκε στο νοσοκομείο Μεσολογγίου για τις πρώτες βοήθειες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο σημείο έσπευσαν γρήγορα δυνάμεις της τροχαίας και της πυροσβεστικής σε αντίθεση με το ασθενοφόρο που όπως μας αναφέρει κάτοικος του διπλανού σπιτιού κάλεσε άμεσα το νοσοκομείο μετά τον δυνατό θόρυβο αλλά η υπάλληλος του απάντησε ότι πρώτα να πάει να δει αν υπάρχει κάποιος τραυματισμένος και έπειτα να ξανά πάρει τηλέφωνο καθώς όπως του είπε οι φωνές που άκουγε δεν ήταν αρκετές αλλά θα έπρεπε να έχει εικόνα για το αν υπάρχει όντως τραυματίας! 

Σε αντίστοιχα περιστατικά στις πολιτισμένες χώρες προφανώς και σπεύδουν όλες οι υπηρεσίες  προληπτικά!

Διαβάστε περισσότερα

Ναός της Αφροδίτης: Ο Παρθενώνας της Θεσσαλονίκης

Ένα παράξενο μυστικό, ένα μοναδικό μνημείο, κρύβεται στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, στην πλατεία Αντιγονιδών.
Πίσω από τις λαμαρίνες στην βορειοανατολική πλευρά της πλατείας υπάρχει ένας μοναδικός θησαυρός, που ήταν καλά κρυμμένος για αιώνες.
Ο μοναδικής ομορφιάς Ναός της θεάς Αφροδίτης που είχε στηθεί στην πλατεία των Ιερών, δηλαδή στον χώρο που βρίσκεται σήμερα η πλατεία Αντιγονιδών. Ένα σπάνιο εύρημα του 6ου αι. πΧ που μεταφέρθηκε στην πόλη από την Αίνεια, την πόλη που ίδρυσε ο Αινείας έξω από τη Μηχανιώνα. 

Σε κάθε άλλη γωνιά του πλανήτη η είδηση και μόνο ενός ενδεχόμενου τέτοιου πλούτου θα είχε κινητοποιήσει φορείς και πολίτες . Δυστυχώς το ασύλληπτης αξίας αυτό εύρημα απειλείται να αποτελέσει θεμέλιο πολυκατοικίας, παρά την κινητοποίηση των πολιτών της συνοικίας πέριξ της πλατείας. Το μνημείο αποτελεί Εθνική κληρονομιά και ανήκει σε όλες τις επόμενες γενιές των Ελλήνων. Επίσης αποτελεί μοναδικό αξιοθέατο για την πόλη της Θεσσαλονίκης, στην οποία δεν αναδείχτηκαν άλλα Ελληνικά μνημεία.

Σε μία εποχή που το κράτος μας διαδίδει τα περί βαριάς βιομηχανίας του τουρισμού, δεν φροντίζει στην ανάδειξη ενός από τους μεγαλύτερους θησαυρούς της αρχαιότητας, που θα αποτελέσει πόλο έλξης τουριστών. Ένας θησαυρός ο οποίος μάλιστα βρίσκετε στην δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας.

Πότε και πώς ανακαλύφθηκε ο ναός;

 

Ο υστεροαρχαϊκός ναός, αφιερωμένος στη Θεά Αφροδίτη, ήταν γνωστός από τα διάσπαρτα στην πόλη της Θεσσαλονίκης ιωνικά αρχιτεκτονικά μέλη του, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από την εκσκαφή των θεμελίων που έγινε το 1936 για την ανέγερση διώροφης οικοδομής στο οικόπεδο που βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Κρυστάλλη και Διοικητηρίου.
Η περιοχή που τώρα πια ονομάζεται Διοικητήριο ήταν γνωστή στους ρωμαϊκούς χρόνους της πόλης ως περιοχή των ιερών, αφού εκεί ήταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι ναοί και ιερά.

Το 2000 με την ευκαιρία της κατεδάφισης της διώροφης οικοδομής σε οικόπεδο που βρίσκεται στην πλατεία Αντιγονιδών, πραγματοποιήθηκε ανασκαφή από την αρχαιολόγο Α.Τασιά, η οποία ξανάφερε στο φως την κρυμμένη πλούσια ιστορία της πόλης. Αποκαλύφθηκε τότε το ανατολικό τμήμα της κρηπίδας του συγκεκριμένου ναού, αγάλματα των ελληνορωμαϊκών χρόνων και πλήθος θραυσμάτων αρχιτεκτονικών μελών. Οι κίονες του ναού οι οποίοι φθάνουν τα 7 μέτρα σε ύψος, όπως και πολλά από τα ευρήματα, χάρη και στις προσπάθειες των αρχαιολόγων της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και των υπευθύνων του Αρχαιολογικού Μουσείου, εκτίθενται σήμερα σε αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης.

Ο υπόλοιπος ναός συνεχίζει δυτικά κάτω από την πλατεία Αντιγονιδών και συγκεκριμένα στη θέση που σήμερα παρκάρουν παράνομα αυτοκίνητα.

Η αξία του μνημείου.

Όπως ανέφερε στη δημοσιογράφο Στελίνα Μαργαριτίδου ο αρχιτέκτονας αρχαιολόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ, κ. Γιώργος Καραδέδος:

«Πρόκειται για ένα εύρημα μοναδικό στο είδος του, μεγάλο μέρος του οποίου εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Το ύψος των κιόνων του φθάνει τα επτά μέτρα και όπως είναι φυσικό, δεν μπορούν υπό τις παρούσες συνθήκες μέσα σε μια αίθουσα μουσείου να εκτεθούν έτσι ώστε να αναδεικνύεται το ακριβές μέγεθός του. Γνωρίζουμε ότι ο υπόλοιπος ναός συνεχίζει δυτικά κάτω από το οδόστρωμα της οδού Διοικητηρίου και της πλατείας Αντιγονιδών. Η αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική αξία του ναού είναι μεγάλη και η εικόνα του μπορεί να βελτιωθεί, ειδικά εάν σκεφτεί κάποιος ότι τα μέχρι τώρα ευρήματα αποτελούν μόνο το ένα τρίτο αυτών που μπορεί να προκύψουν από την ανασκαφή»

Από τη διεξοδική μελέτη των ανασκαφικών δεδομένων(4), των αρχιτεκτονικών μελών και της κρηπίδας του ναού και με δεδομένο ότι σήμερα ξέρουμε ότι η Θεσσαλονίκη δεν ταυτίζεται με τη Θέρμη, η οποία βρίσκονταν προς το Καραμπουρνάκι, οδηγούμαστε με βεβαιότητα στο συμπέρασμα ότι ο υστεροαρχαϊκός ναός της Θεσσαλονίκης αποτελεί ανασύνθεση από αρχιτεκτονικά μέλη που προέρχονται από δύο τουλάχιστον αρχαϊκά μνημεία, τα οποία μεταφέρθηκαν από άλλη περιοχή στο χώρο των Ιερών της Θεσσαλονίκης, δίπλα στο Σαραπείο, στον 1ο μ.Χ. αιώνα, για να φιλοξενήσουν λατρεία αυτοκρατόρων, Δία Αιγιόχου και Θεάς Ρώμης, όπως προκύπτει από τα τέσσερα αγάλματα που βρέθηκαν μέσα στο ναό. Σε αρκετά από τα αρχιτεκτονικά μέλη διακρίνονται επεμβάσεις από τους ρωμαίους τεχνίτες για να τα προσαρμόσουν στην ανασύνθεση του ναού, ενώ τα τμήματα τα οποία έλλειπαν ανακατασκευάσθηκαν ως πιστά αντίγραφα των αυθεντικών.

Με αυτά τα δεδομένα ο ναός της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην κατηγορία των «περιπλανώμενων ναών», η οποία αριθμεί αρκετά παραδείγματα κυρίως από την Αττική, περίπου στην ίδια περίοδο, για πολιτικούς λόγους.

Το σενάριο της Αίνειας

Ο καθηγητής Ε. Βουτυράς υποστήριξε ότι ο ένας από τους ναούς από τους οποίους μεταφέρθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη στη Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να βρίσκεται στην Αίνεια (δίπλα στη Μηχανιώνα), όπου τεκμηριωμένα από αρχαίες πηγές (Διονύσιος Αλικαρνασσεύς)(6) υπήρχε αρχαϊκός ναός της Αφροδίτης. Είναι πολύ πιθανό οι Θεσσαλονικείς, για να εξευμενίσουν τον Οκταβιανό (θετό γιό του Ιουλίου Καίσαρα), ο οποίος στο Άκτιο νίκησε τον Αντώνιο, με το μέρος του οποίου είχαν ταχθεί, να μετέφεραν το λαμπρό ναό της Αφροδίτης από την Αίνεια στη Θεσσαλονίκη, όπου λατρεύτηκε ο Ιούλιος Καίσαρας στο ναό της μυθικής προγόνου του Αφροδίτης μητέρας του Αινεία, γενάρχη του γένους των Ιούλων.

Άσχετα από την ορθότητα αυτής της άποψης, γεγονός είναι ότι στη ρωμαϊκή περίοδο ο μεταφερμένος ναός φιλοξένησε λατρεία αυτοκρατόρων, Διός Αιγιόχου και Θεάς Ρώμης.

Από τον αρχαϊκό ναό της Θεσσαλονίκης, όπως αυτός ανασυντέθηκε στη ρωμαϊκή εποχή, σώζονται η υψηλή βαθμιδωτή κρηπίδα και πλήθος από αρχιτεκτονικά μέλη (κιονόκρανα, βάσεις κιόνων, θραύσματα κιόνων, τμήματα γείσων με ιωνικά ωά, υδρορροή σε μορφή λεοντοκεφαλής και πολλά θραύσματα από το κατάκοσμο περιθύρωμα της ανατολικής θύρας.

Παρά την αποσπασματική αποκάλυψη της κρηπίδας γνωρίζουμε το πλάτος του ναού, το οποίο είναι 13,35 μέτρα, όχι όμως και το μήκος του, καθώς ο ναός επεκτείνεται κάτω από την πλατεία. Με τα στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι σήμερα και τις πληροφορίες που αντλούμε από το ανασκαμμένο τμήμα της κάτοψης του ναού, επιχειρήθηκε η γραφική αναπαράσταση της μορφής του, όπως αυτή ήταν στη ρωμαϊκή εποχή, και φυσικά με αρκετές παραδοχές, καθώς η ανασκαφή του μνημείου δεν έχει ολοκληρωθεί.

Ο ναός

 

Ο ναός είναι εν παραστάσει, περίπτερος, εξάστυλος. Δεν γνωρίζουμε τον αριθμό των κιόνων στις μακριές όψεις καθώς είναι άγνωστο ακόμη το συνολικό μήκος του. Το καθαρό ύψος των κιόνων ξεπερνά τα 7 μέτρα, ενώ το συνολικό ύψος του ναού έφθανε τα 14 μέτρα. Η ανασύνθεση του ναού, όπως ήδη αναφέρθηκε πραγματοποιήθηκε στον 1ο μ.Χ. αιώνα. Το ένα από τα δύο μνημεία από τα οποία μεταφέρθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη στη Θεσσαλονίκη, χρονολογείται με βάση τα στυλιστικά στοιχεία, στο τέλος του 6ου π.Χ. αιώνα. Το δεύτερο μνημείο χρονολογείται στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα.

Η αποσπασματική αποκάλυψη του αρχαϊκού της Θεσσαλονίκης, η κάλυψη σημαντικού τμήματός του από την πλατεία Αντιγονιδών και η μη απαλλοτρίωση του οικοπέδου, που καθιστούν, προς το παρόν, αδύνατη την αναστήλωσή του “in situ”, οδήγησαν το 1966 στην απόφαση τα ταυτισμένα αρχιτεκτονικά μέλη του να εκτεθούν στο αρχαιολογικό μουσείο της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της επανέκθεσής του, με τέτοιο τρόπο ώστε ο επισκέπτης να τα αντιλαμβάνεται με συνθήκες όσο γίνεται πιο κοντινές σε αυτές που τα αντιλαμβανόταν ο αρχαίος επισκέπτης του ναού.

Με βάση αυτό το σκεπτικό, επιχειρήθηκε, μέσα στην περιορισμένων διαστάσεων αίθουσα του μουσείου, ένα είδος μερικής αποκατάστασης του ανατολικού τμήματος ναού, το οποίο ταυτίζεται με το ανασκαμμένο τμήμα του, χρησιμοποιώντας τα αυθεντικά αρχιτεκτονικά μέλη και μικρής κλίμακας ανακατασκευές.

Αυτός ο τρόπος έκθεσης, παρόλο που αναδεικνύει ως ένα βαθμό τις αξίες του μνημείου, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί ως αναστήλωσή του, η οποία προϋποθέτει την ανάδειξη του μνημείου μέσα στο ίδιο του το περιβάλλον. Γι’ αυτό και προτάθηκε ως προσωρινή λύση, έως ότου ολοκληρωθεί η ανασκαφή του και πραγματοποιηθεί η ανάδειξη και η αναστήλωσή του “in situ”, όπως επιβάλλουν οι Διεθνείς Χάρτες για την αποκατάσταση των Μνημείων.

Προτεινόμενη λύση από το ΑΠΘ

Οι σκέψεις αυτές, σε συνδυασμό με τη μοναδικότητα του μνημείου, οδήγησαν στην πρωτοβουλία, από πλευράς Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ., να γίνει έρευνα εάν υπάρχει η δυνατότητα να ολοκληρωθεί η αποκάλυψη του ναού και να πραγματοποιηθεί η αναστήλωσή του χωρίς να θιγεί καθόλου η λειτουργία της πλατείας Αντιγονιδών.

Αποτέλεσμα αυτής της έρευνας ήταν η σχεδιαστική πρόταση, σύμφωνα με την οποία η πλατεία Αντιγονιδών διαμορφώνεται σε δύο επίπεδα, το σημερινό και το αρχαίο. Μικρό τμήμα της οδού Διοικητηρίου και της πλατείας Αντιγονιδών μπορεί να διαμορφωθεί σε αερογέφυρα για να δοθεί η δυνατότητα να παραμείνει ο ναός ορατός στο σύνολό του και να αναστηλωθεί.

Στα σόκορα των όμορων στο υπό απαλλοτρίωση οικόπεδο πολυκατοικιών μπορούν να τοποθετηθούν γιγαντοαφίσες με πληροφόρηση για το μνημείο, η ολοκλήρωση της μορφής του οποίου, εκτός από την αναστήλωση, μπορεί να επιτυγχάνεται με ολογράμματα.

Η λύση αυτή είναι άκρως ενδιαφέρουσα καθώς δίνεται η δυνατότητα στην καρδιά της ελληνιστικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής Θεσσαλονίκης να ξεπροβάλλει αναστηλωμένος ένας αρχαϊκός ναός, του οποίου οι διαστάσεις και οι αξίες μπορούν άνετα να ανταγωνιστούν το μέγεθος και το πλήθος των σύγχρονων πολυκατοικιών.

Πώς προέκυψε το πρόβλημα της κατάχωσης.

Η αρχική απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, λίγο μετά την ανασκαφή του μνημείου, ήταν να απαλλοτριωθεί το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται και να προχωρήσει η ανάδειξη του ναού που χαρακτηρίστηκε σπάνιο μνημείο, με τεράστια ιστορική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική αξία. Αργότερα η απόφαση αυτή αναθεωρήθηκε και αποφασίστηκε να διατηρηθεί στο υπόγειο της υπό ανέγερση πολυκατοικίας. Πριν από δύο χρόνια η τύχη του ναού συζητήθηκε και πάλι στο ΚΑΣ και δόθηκε θετική γνωμοδότηση για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου, το ζήτημα όμως έκτοτε «πάγωσε».

Το θέμα της απαλλοτρίωσης, μετά από ένσταση των ιδιοκτητών του οικοπέδου, επρόκειτο να συζητηθεί στις 13/4 σε συνεδρίαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία όμως αναβλήθηκε ελλείψει απαρτίας για μετά τις γιορτές. Αν η απαλλοτρίωση απορριφθεί και η ένσταση γίνει δεκτή, ο ναός θα μπαζωθεί!

Η κατάσταση του Ναού σήμερα

Οταν αντικρισα αυτη την εικονα μου λυθηκαν πολλες αποριες. Αμεσως καταλαβα πως ο εχθρος δεν βρισκεται “εκει εξω”. Ο εχθρος βρισκεται εντος των πυλων εδω και πολλα χρονια. Καταλαβα τον λογο γιατι ειμαστε ουραγος στην παγκοσμια εξελιξη. Καταλαβα γιατι δεν μας υπολογιζουν. Οταν ενα εθνος δεν σεβεται τον εαυτο του και την ιστορια του, να μην περιμενει να το σεβαστουν τα υπολοιπα εθνη.

Αυτο που βιωνουμε, αυτο μας αξιζει λοιπον.

Γιάννης Φαναριώτης

Αυτές οι εικόνες ντροπής, για ένα μνημείο που θα μπορούσε να είναι η Πέργαμος της Θεσσαλονίκης.

(φωτογραφία από το Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο), με σπουδαία ασφαλώς οφέλη για την πόλη.

In the mind of Harry Klynn

Διαβάστε περισσότερα

Η κυβέρνηση εκβιάζει με εκλογές τους … δικούς της βουλευτές!

Του Γιώργου Δελαστίκ
Από τη μια, μοιάζει με κακόγουστο αστείο. Από την άλλη, αποδεικνύεται άκρως αποτελεσματική. Αναφερόμαστε στην απειλή άμεσης προκήρυξης πρόωρων βουλευτικών εκλογών που εκτοξεύουν κάθε τόσο από το Μέγαρο Μαξίμου, αν οι βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ τολμήσουν να μην ψηφίσουν κάποιο από τα κατάπτυστα νομοσχέδια που η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου φέρνει κάθε τόσο στη Βουλή κατ’ εντολήν των Γερμανών.
«Ο λαός δεν θέλει εκλογές», διακηρύσσουν περισπούδαστα οι κυβερνητικοί προπαγανδιστές. Ανοησίες. Πρώτα πρώτα, καμία κυβέρνηση ποτέ και πουθενά δεν προκηρύσσει πρόωρες εκλογές επειδή τις θέλει ο λαός. Όλες οι κυβερνήσεις επιλέγουν τον κατά τη δική τους άποψη ευνοϊκότερο χρόνο για το κόμμα τους όταν κάνουν εκλογές πριν συμπληρωθεί η τετραετία.
Δεύτερον, στη συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία αυτοί που σε καμιά περίπτωση δεν θέλουν εκλογές είναι οι βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, συνεπικουρούμενοι από εκείνους της ΔΗΜΑΡ. Σαφώς και αποτελούν την πλειοψηφία στη Βουλή, μαζί με τις παραφυάδες τους – τους περισσότερους, δηλαδή, από εκείνους που εξελέγησαν πέρσι τον Ιούνιο μ’ αυτά τα κόμματα και στη συνέχεια ανεξαρτητοποιήθηκαν. Δικαίως αυτοί δεν θέλουν πρόωρες εκλογές, γιατί η κάλπη θα αποδειχτεί ισοδύναμη με πολιτική γκιλοτίνα για περισσότερους από τους μισούς απ’ αυτούς. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι.

Στη «σύνταξη» οι μισοί!

Ούτως ή άλλως, είναι άνευ νοήματος κάθε συζήτηση περί εκλογικού αποτελέσματος όταν δεν έχουν καν προκηρυχθεί εκλογές, οπότε είναι εντελώς άγνωστο το πολιτικό κλίμα εντός του οποίου θα διεξαχθούν.
Εντελώς γενικά και υποθετικά μιλώντας, αν η οργή των Ελλήνων για την πλήρη εξαθλίωση της ζωής τους εξαιτίας της μνημονιακής πολιτικής Σαμαρά – Βενιζέλου μετουσιωθεί σε ψήφο, το λιγότερο που θα συμβεί είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα αναδειχθεί πρώτο κόμμα.
Αυτομάτως αυτό σημαίνει ότι όχι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει 130,140 ή και περισσότερους βουλευτές εξαιτίας του εκλογικού συστήματος και μιας λογικής αύξησης του ποσοστού του, αλλά και ότι η ΝΔ θα έχει τουλάχιστον 50 ή και 60 λιγότερους βουλευτές, αφού θα χάσει το ληστρικό και καλπονοθευτικό «μπόνους» του πρώτου κόμματος.
Δεν υπάρχει επίσης άνθρωπος που να πιστεύει ότι το ΠΑΣΟΚ είναι σε θέση να επαναλάβει το έτσι κι αλλιώς ολέθριο γι’ αυτό αποτέλεσμα του 12,28% του περσινού Ιουνίου, το οποίο πλέον φαντάζει σαν άπιαστο όνειρο. Από τη στιγμή που αποδείχτηκε ότι ο Βαγγέλης Βενιζέλος έχει τόσο ισχυρό το στοιχείο του… «πολιτικού ανθρωποδιώχτη» ώστε να βγάλει τον Πάρι Κουκουλόπουλο στο… «αντάρτικο» (!) εναντίον του και να στείλει την Εύα Καϊλή από το ΠΑΣΟΚ στον… ΠΑΟΚ, πρέπει να θεωρείται πιθανότατο ότι από τους 33 βουλευτές που εξέλεξε πέρσι τον Ιούνιο θα είναι θαύμα αν βγάλει καμιά εικοσαριά σε περίπτωση πρόωρων εκλογών.
Όσο για την κατ’ ευφημισμόν «Αριστερά» της προσκολλήσεως στην εκάστοτε κυβέρνηση, τη ΔΗΜΑΡ, η οποία τώρα δημοσκοπικά χαροπαλεύει στο όριο του 3% για να μπει στη Βουλή, θα έχει μεγάλο πρόβλημα να πείσει τους ψηφοφόρους της να μην ψηφίσουν απευθείας τον ΣΥΡΙΖΑ και να ψηφίσουν πάλι ΔΗΜΑΡ για να προσκολληθεί αυτή σε ενδεχόμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Τίποτα, πάντως, δεν δείχνει για την ώρα ότι είναι σε θέση να ξαναπιάσει ποσοστό συγκρίσιμο με το 6,26% του περασμένου Ιουνίου και, επομένως, οι πιθανότητες να παραμείνουν οι βουλευτές της 17, όσους, δηλαδή, εξέλεξε πέρσι, φαίνονται σήμερα μηδαμινές.

Μια σίγουρη μπλόφα

Ο πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, μπλοφάρει, λοιπόν, όταν βάζει διάφορους παρατρεχάμενους του να εκτοξεύουν απειλές περί δήθεν προκήρυξης πρόωρων εκλογών. Ξέρει όμως ότι πατάει σε σίγουρο έδαφος. Ό,τι κι αν λένε οι βουλευτές της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ κατά του ενός ή του άλλου κυβερνητικού μέτρου, όσους όρκους κι αν κάνουν ότι δήθεν «δεν ξαναψηφίζουν άλλα μέτρα», δεν είναι τρελοί για να αυτοκτονήσουν πολιτικά και να… αυτοσυνταξιοδοτηθουν, περνώντας στο πολιτικό περιθώριο.
Ανενδοίαστα θα σκύβουν τελικά το κεφάλι και αδίστακτα θα ψηφίζουν τα πάντα προκειμένου να παρατείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο την παραμονή τους στα βουλευτικά έδρανα. Απολύτως καμία ιδεολογία δεν έχουν πέραν του αυστηρά προσωπικού τους συμφέροντος, το οποίο είναι και το μοναδικό που υπηρετούν με πάθος, αδιαφορώντας παντελώς τι συνέπειες έχει για τους Έλληνες και την Ελλάδα αυτή τους η στάση.
Είναι απίστευτα αφελής όποιος νομίζει ότι υπάρχει περίπτωση αυτή η κυβέρνηση -όπως και κάθε άλλη, άλλωστε- να πέσει από μόνη της ή να προκηρύξει εκλογές για να τη διώξει ο λαός με την ψήφο του. Θα παραμείνει γαντζωμένη στην εξουσία ολόκληρη την τετραετία με νύχια και με δόντια, αν δεν την ανατρέψει κάποια κοινωνική έκρηξη που θα αναγκάσει τους βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ να προσπαθήσουν πανικόβλητοι να σώσουν το «πολιτικό τομάρι» τους, εγκαταλείποντας την εξουσία. Μόνοι τους δεν φεύγουν. Κανείς δεν πρέπει να έχει τέτοιες αυταπάτες.

Υπάρχει περίπτωση εκλογών;

Αυτονόητο είναι πως, αν προκηρυχθούν εκλογές υπό το κράτος κοινωνικής αναταραχής, αυτές θα καταλήξουν οπωσδήποτε στη σαρωτική εκδίωξη των Σαμαρά και Βενιζέλου από την εξουσία.
Θεωρητικά μιλώντας, υπάρχει μία ακόμη τουλάχιστον περίπτωση προκήρυξης πρόωρων εκλογών με πρωτοβουλία Σαμαρά – όχι όμως τα επόμενα ένα ή δύο χρόνια, κατά την άποψη μας.
Με δεδομένο ότι όσο κυλάει ο χρόνος αποκαλύπτεται ότι νέα εφιαλτικά μέτρα εξαθλίωσης του ελληνικού λαού σε όλους τους τομείς (μισθοί, συντάξεις, υγεία, παιδεία, πολιτισμός κ.λπ.) θα εφαρμοστούν και το 2014 και το 2015 και το 2016, ο Σαμαράς γνωρίζει ότι η ήττα του θα είναι σίγουρη στο τέλος της τετραετίας.
Δεν αποκλείεται, λοιπόν, εκεί κατά τον τελευταίο χρόνο της πρωθυπουργικής του θητείας να αποφασίσει να προκηρύξει εκλογές, αν αυτός και το επιτελείο του υποθέσουν ότι δεν είναι αδύνατον κάποια χρονική στιγμή η ΝΔ να βγει πρώτο κόμμα κι έτσι να διασωθεί ο ίδιος ο Σαμαράς προσωπικά. Πιθανόν αδυνατώντας να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά σίγουρα αναβάλλοντας προσωρινά ή και διά παντός την αναρρίχηση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Ένα τέτοιο ενδεχόμενο όμως αφορά στο «μακρινό» πολιτικό μέλλον, τον τελευταίο χρόνο της τετραετίας. Κατά κανέναν τρόπο δεν είναι της στιγμής.

Δεν αφήνει την εξουσία

Ο λόγος είναι απλούστατος. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Αντώνης Σαμαράς είναι μόλις ένα χρόνο πρωθυπουργός, εκπληρώνοντας το υπέρτατο όνειρο κάθε πολιτικού. Θα ήταν πραγματικά ηλίθιο εκ μέρους του να εγκαταλείψει την πρωθυπουργία για να ρισκάρει μια άκρως αβέβαιη επανεκλογή, όταν έχει μπροστά του ίσως σχεδόν τρία χρόνια ακόμη πρωθυπουργίας!
Αυτή τη στιγμή δεν συντρέχει κανένας λόγος που να τον αναγκάζει να διακινδυνεύσει την προσωπική ηδονή του εναγκαλισμού του με την εξουσία. Ακόμη κι αν πράγματι υπάρχουν άτομα του στενού πολιτικού του περιβάλλοντος που όντως του συνέστησαν κάποια στιγμή πρόωρες εκλογές -προσωπικά έχουμε την αίσθηση ότι όλ’ αυτά διοχετεύονται εσκεμμένα στους ρεπόρτερ της ΝΔ, στο πλαίσιο του εκβιασμού για την πειθάρχηση των κυβερνητικών βουλευτών-, είμαστε βέβαιοι ότι κατά βάθος ο πρωθυπουργός αποκλείεται να αποδεχθεί τις εισηγήσεις τους, ανεξαρτήτως αν τους αφήνει να διαδίδουν τις απόψεις τους γιατί κρίνει ότι υπηρετούν τους προσωπικούς πολιτικούς του στόχους.
Θα ήταν πολύ διασκεδαστικό, για παράδειγμα, να βλέπαμε τα αποτελέσματα της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, αν ο πρωθυπουργός είχε πραγματικά προκηρύξει πρόωρες εκλογές αυτό τον Ιούνιο, όταν έκλεισε την ΕΡΤ, αποδεχόμενος τις εισηγήσεις συμβούλων του, όπως έχει διοχετευτεί από το Μέγαρο Μαξίμου. Μεγάλη πλάκα θα ‘χε!

Δύσβατος δρόμος για ΣΥΡΙΖΑ

Οι πιθανότητες να βγει πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ στις επόμενες εκλογές είναι σαφώς αυξημένες, όποτε κι αν γίνουν αυτές. Βαυκαλίζονται όμως όσοι -και πρωτίστως η ηγετική ομάδα του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης- θεωρούν πως η εκλογική πρωτιά είναι ισοδύναμη με το σχηματισμό κυβέρνησης με πυρήνα τον ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτό μπορεί να ισχύει για τα συστημικά κόμματα εξουσίας, σε καμιά περίπτωση όμως κάτι τέτοιο δεν είναι αυτονόητο στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ. Όσες υποχωρήσεις κι αν κάνει προς τους παράγοντες του συστήματος στο εσωτερικό ή προς τις ΗΠΑ, ακόμη και προς τη Γερμανία, η δυσπιστία όλων αυτών δεν πρόκειται να καμφθεί εξαιτίας της αριστερής προέλευσης του ΣΥΡΙΖΑ.
Αν δεν πρόκειται για αδήριτη κοινωνική ανάγκη εκτόνωσης και ενσωμάτωσης μιας απειλητικής κοινωνικής οργής που να υποχρεώνει το σύστημα σε παραχωρήσεις για να διασώσει τα ύψιστα συμφέροντα του, θα προσπαθήσει με όλους τους τρόπους να εμποδίσει την αναρρίχηση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Ίσως εκπλαγούν οι πάντες ακόμη κι από τις «ανίερες» συμμαχίες που ενδέχεται να σχηματιστούν μέχρι και στο θέμα αλλαγής του εκλογικού συστήματος και της προσωρινής αφαίρεσης του «μπόνους» των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα, αν παγιωθεί η αντίληψη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα βγει πρώτο κόμμα.
Κι αυτό είναι το λιγότερο. Οι εκβιασμοί του κατεστημένου και των Γερμανών προς τους δυνάμει πολιτικούς συμμάχους μιας κυβέρνησης υπό τον Αλέξη Τσίπρα, η κινητοποίηση πρακτόρων και ανθρώπων τους στον πολιτικό κόσμο, οι προβοκάτσιες, η καλλιέργεια κλίματος αποσταθεροποίησης και αμέτρητες άλλες μέθοδοι θα μπουν στην ημερήσια διάταξη, αν κρίνουν ότι χρειάζεται.

“Επίκαιρα”

Διαβάστε περισσότερα

«Η Θάλασσα» του Κλοντ Ντεμπισί

Κορυφαία μουσική σύνθεση του Ασίλ - Κλοντ Ντεμπισί (1862-1918). Ο πλήρης τίτλος της είναι «Η Θάλασσα: Τρία συμφωνικά σκίτσα για ορχήστρα» («La mer, trois esquisses symphoniques pour orchestre» στα γαλλικά).
Ο γάλλος Κλοντ Ντεμπισί θεωρείται ο συνθέτης με τη μεγαλύτερη επιρροή στη μουσική του 20ου αιώνα. Αμφισβήτησε την παραδοσιακή γλώσσα του 19ου αιώνα και ανέπτυξε ένα εξαιρετικά πρωτότυπο σύστημα αρμονίας και μουσικής δομής, με επιρροές από τον Μουσόργκσκι και Μποροντίν και τη μουσική της Άπω Ανατολής, την οποία γνώρισε από τις εμπορικές εκθέσεις που ήταν τότε της μόδας στο Παρίσι. Θεωρούσε τη μουσική του «ιμπρεσιονιστική», όρος που παραπέμπει κυρίως στη ζωγραφική, και θεωρούσε ότι μπορούσε να αποδώσει καλύτερα με νότες τις αλλαγές και το παιγνίδισμα του φωτός από τη ζωγραφική που παρουσιάζει το φως στατικά και επομένως χωρίς φυσικότητα.
Η «Θάλασσα» είναι ένα έργο - ορόσημο στο συνθετικό του ύφος. Ξεκίνησε να γράφεται το 1903 στο Παρίσι και ολοκληρώθηκε το 1905 σε μια παραθαλάσσια πόλη της Αγγλίας, όπου είχε καταφύγει για να αποφύγει τα σχόλια από την απόφασή του να χωρίσει τη γυναίκα του Λιλί Τεξιέ και να παντρευτεί την τραγουδίστρια Εμά Μπαρντάκ, με την οποία είχε αποκτήσει μία κόρη. Το σκάνδαλο δεν καταλάγιασε ούτε και κατά την πρεμιέρα του έργου στις 15 Οκτωβρίου 1905, όταν το κοινό τον αποδοκίμασε.
«Από την αυγή ως το μεσημέρι στη θάλασσα», το πρώτο από τα τρία μέρη του έργου, παρακολουθούμε την κλιμακούμενη διαδρομή του φωτός από τη δειλή εμφάνισή του την αυγή ως τη λαμπερή έκρηξη του μεσημεριού. Στο δεύτερο μέρος, «Παιγνίδια των κυμάτων», ένα απλό θέμα σαν το τραγούδι των σειρήνων, κινείται πάνω από γρήγορους, αιχμηρούς ρυθμούς. Το τρίτο μέρος, «Διάλογος του ανέμου με την θάλασσα», ο Ντεμπισί το θέλει με τέμπο «ζωηρό και θορυβώδες». Αρχίζει με τους απειλητικούς ήχους των τυμπάνων, της γκρανκάσας και των χαμηλόφωνων εγχόρδων. Αργότερα, ένα άλλο θέμα σαν τραγούδι των σειρήνων κινείται πάνω από την ταγμένη θάλασσα, αλλά εκμηδενίζεται μέσα σε μια κορύφωση χαράς.
Οι μουσικολόγοι τοποθετούν τη «Θάλασσα» του Ντεμπισί στα πιο διαλεχτά μουσικά έργα του 20ου αιώνα. Ο σπουδαίος ρώσος πιανίστας Σβιατοσλάβ Ρίχτερ θεωρούσε ότι στέκεται στο ίδιο δημιουργικό επίπεδο με τα «Κατά Ματθαίον Πάθη» του Μπαχ και τον «Κύκλο του Δαχτυλιδιού» του Ριχάρδου Βάγκνερ.

Διαβάστε περισσότερα

Τελικά είμαστε κοινωνία κανίβαλων

Του Άγη Βερούτη

Με 65% ανεργία στους νέους ως 25 ετών, τους ζητούμε όταν βρουν δουλειά να πληρώνονται €511 ώστε να παίρνουν από την εργασία τους σύνταξη τριπλάσια, άνθρωποι που βάραγαν σφραγίδες ως τα 40 τους που βγήκαν στη σύνταξη.
Τους υποβάλλουμε σε έμμεση  φορολόγηση εξόντωσης, ενώ οι φόροι δεν έχουν καμία ανταπόδοση. 
Τους αντιμετωπίζουμε ατιμωτικά, κοροϊδεύοντας το γεγονός ότι πηγαίνουν σε καφετέριες με το χαρτζιλίκι από την οικογένεια, αντί να μείνουν κλεισμένοι σε 4 τοίχους να μαραζώσουν στα νιάτα τους, και γιατί μένουν στο πατρικό τους.

Ταυτόχρονα, όμως, κυνηγάμε να κλείσουμε και την τελευταία μικρομεσαία επιχείρηση που θα μπορούσαν να βρουν δουλειά.
Τους ζητάμε να είναι κόσμιοι και νομοταγείς, όταν οι ίδιοι οι νόμοι μας τους στερούν την αξιοπρέπεια, και παραβαίνουν τις ατομικές ελευθερίες του ανθρώπου, θεσμοθετούν την ατιμωρησία των διεφθαρμένων, και τιμωρούν την ανέχεια και τη νομοταγή συμπεριφορά, ενώ ευνοούν τη λαμογιά και τους απατεώνες.
Όσοι νέοι αντιλαμβάνονται την αρρωστημένη μηχανή μας, και φεύγουν μετανάστες, τους κατηγορούμε πως εκμεταλλεύτηκαν τη δωρεάν παιδεία που τους παρείχε η κοινωνία χωρίς να ανταποδώσουν την παροχή. 
Όσοι μένουν και μαστίζονται από την ανεργία τους κατηγορούμε για τεμπέληδες που δεν πάνε να ανοίξουν πάγκο σε μια λαϊκή. Λες και μπορούν, ή δεν τους εμποδίζουμε.
Ξοδεύουμε σε μισθούς οδηγών λεωφορείων και τρένων, περισσότερα κατά κεφαλή απ΄ όσο στους πιλότους πολεμικών αεροσκαφών.
Πληρώνουμε με τους φόρους της κοινωνίας το 70% του κόστους των ΜΜΜ, και χρεώνουμε πλέον το διπλάσιο εισιτήριο από 4 χρόνια πριν.
Κυνηγάμε τα άνεργα παιδιά που δεν πλήρωσαν, με τελώνες, με την αρχαία έννοια: ανθρώπους που μοιράζονται το μισό των προστίμων με το "δημόσιο" σαν αμοιβή για τον κανιβαλισμό των αδύναμων και των ανώριμων.
Για να συντηρούνται οι τελώνες, δεν βάζουμε ένα σύστημα με μπάρες στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ώστε να μη μπορούν οι μη έχοντες να μπούνε χωρίς εισιτήριο.
Προτιμούμε τη βρωμιά της μοιρασιάς του πρόστιμου με τους τελώνες, που το έχουν δει όργανα της τάξης και θέλουν να κάνουν και προσωποκράτηση στους "παραβάτες" για το πταίσμα της μη πληρωμής μισού ευρώ τα βλαχαδερά, λες και είναι αστυνομικοί, λιμενικοί, πυροσβέστες ή τελωνειακοί με αληθινή κρατική εξουσία. Αντιποίηση αρχής το λένε αυτό στο χωριό μου. Ατιμώρητη αντιποίηση αρχής.
Ανεχόμαστε να βγάζει αθωωτική επίσημη ανακοίνωση, μονόπλευρη και ατεκμηρίωτη, ο ΟΑΣΑ, που σκοπό έχει να προκαταβάλει την εν εξελίξει έρευνα της δικαιοσύνης, και κανείς δεν βγαίνει να κατακεραυνώσει τους καρεκλοκένταυρους για παρακώληση της Δικαιοσύνης, και να απολύσει σύσσωμο το ΔΣ του οργανισμού, για ασέβεια προς τους θεσμούς και τους νεκρούς.
Συντηρούμε μια βλαχομπαρόκ κρατική μηχανή με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για Ίδρυμα για την Έρευνα του Αρχαίου Υφάσματος (http://www.artext.gr/index_gr.html), με Οργανισμούς Αποξήρανσης της Κωπαΐδας, Διοργάνωσης του 2004, Συντονισμού Ανοίγματος του Μουσείου της Ακρόπολης, αλλά αξιώνουμε από ανήλικους και ανέργους εισιτήριο για να κινηθούν λίγα τετράγωνα με τα δημόσια μέσα που πληρώνουμε όλοι με τους φόρους μας.  
Αυτές και χιλιάδες άλλες μικροασχημίες διαπράττουμε ως κοινωνία απέναντι στα παιδιά μας, τους νέους μας, κανιβαλίζοντας το παρόν και το μέλλον τους. Δίνοντάς τους το παράδειγμα.
Έχουμε εξελιχθεί σε μια κανιβαλιστική, γεροντολατρική κοινωνία, όπου ακόμη και οι μεσήλικες διεκδικούν τα προνόμια του προσόδου και τις συντάξεις του γήρατος εις βάρος των νέων.
Σε λίγα χρόνια, που αναπόφευκτα οι νεώτεροι, τα παιδιά μας, θα πάρουν στα χέρια τους τις τύχες μας, ας μη παραπονεθούμε που θα μας ανταποδώσουν την περιποίηση.

Ακολουθήστε τον Άγη Βερούτη στο twitter: @Agissilaos agissilaos@gmail.com

Πηγή:www.capital.gr

Διαβάστε περισσότερα

Οι πιστοί ή οι άθεοι είναι πιο έξυπνοι;

Αρνητική η σχέση ανάμεσα στην θρησκευτική πίστη και στη νοημοσύνη, σύμφωνα με τους  ερευνητές του πανεπιστημίου του Ρότσεστερ 

Τι σχέση μπορεί να έχει η θρησκευτικότητα με τη νοημοσύνη; Η πρώτη απάντηση που έρχεται στο μυαλό είναι πως δεν έχει. Όμως οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Ρότσεστερ έχουν αντίθετη άποψη...

Στο περιοδικό κοινωνικής ψυχολογίας «Personality and Social Psychology Review», δημοσιεύθηκε μια πρωτότυπη έρευνα, στην οποία οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως οι πιστοί και θρησκευόμενοι άνθρωποι έχουν χαμηλότερη νοημοσύνη -κατά μέσο όρο- σε σχέση με τους άπιστους και άθεους.

Πρόκεται για την πρώτη επιστημονική έρευνα που μελέτησε σε τόσο εύρος και βάθος χρόνου τη σχέση θρησκευτικότητας και νοημοσύνης. Οι ψυχολόγοι, με επικεφαλής τον καθηγητή Μάιρον Ζάκερμαν του πανεπιστημίου του Ρότσεστερ, αξιολόγησαν συγκριτικά (μετα-ανάλυση) όλες τις δημοσιευμένες έρευνες πάνω στο ζήτημα. Από τις συνολικά 63 μελέτες, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 1928- 2012, οι 53 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει αρνητική σχέση ανάμεσα στην θρησκευτική πίστη και στη νοημοσύνη (δηλαδή οι θρησκευόμενοι είναι γενικά λιγότερο νοήμονες) και, από αυτές τις 53, οι 35 έρευνες διαπίστωσαν έντονα αρνητική σχέση μεταξύ θρησκευτικότητας-νοημοσύνης. Οι υπόλοιπες δέκα μελέτες έφθασαν στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα ότι υπάρχει θετική σχέση, δηλαδή θρησκευτικότητα και νοημοσύνη συμβαδίζουν, αν και από αυτές μόνο οι δύο συμπέραναν ότι υπάρχει έντονα θετική σχέση μεταξύ θρησκευτικότητας και νοημοσύνης.

Μεταξύ άλλων, η μετα-ανάλυση επισημαίνει πως ήδη από την παιδική ηλικία όσο πιο έξυπνο είναι ένα παιδί, έχοντας υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης, τόσο περισσότερο πιθανό είναι να απομακρυνθεί από τη θρησκεία. Από την άλλη, στην τρίτη ηλικία, όσο πιο έξυπνος είναι ένας ηλικιωμένος, τόσο πιο πιθανό είναι να μην πιστεύει στον Θεό.

Μια μελέτη, που άρχισε στη δεκαετία του '20 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, παρακολουθεί στη διάρκεια της ζωής τους τις πεποιθήσεις 1.500 χαρισματικών παιδιών που είχαν δείκτη νοημοσύνης (IQ) πάνω από 135. Ακόμα και σε βαθιά γεράματα, οι άνθρωποι αυτοί είχαν -και έχουν ακόμα- πολύ μικρότερα επίπεδα θρησκευτικής πίστης σε σχέση με τον μέσο όρο του πληθυσμού.

Οι ερευνητές όρισαν τη νοημοσύνη ως «την ικανότητα λογικών συλλογισμών, σχεδιασμού, επίλυσης προβλημάτων, αφαιρετικής σκέψης, κατανόησης πολύπλοκων ιδεών και ταχείας μάθησης από τις εμπειρίες». Ως θρησκευτικότητα ορίστηκε οποιαδήποτε εμπλοκή με κάποια όψη της θρησκείας. Παράγοντες όπως το φύλο ή το μορφωτικό επίπεδο δεν φαίνεται να παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στη σχέση μεταξύ νοημοσύνης και πίστης, ενώ το επίπεδο της τελευταίας σε έναν άνθρωπο τείνει να αυξάνει με το πέρασμα του χρόνου.

Σύμφωνα με την μελέτη, η θρησκευτική πίστη φαίνεται παράλογη, αντιεπιστημονική και αναπόδεικτη σε πολλούς έξυπνους ανθρώπους, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αποστασιοποιούνται από τη θρησκεία. Ακόμα, οι ερευνητές επεσήμαναν ότι οι πιο έξυπνοι άνθρωποι συνήθως δίνουν μεγαλύτερη σημασία στον αυτοέλεγχο της προσωπικής ζωής τους, κάτι που τους απομακρύνει από τις πεποιθήσεις περί Θεού.

Από την άλλη, η έρευνα, σύμφωνα με τους επικριτές της, έλαβε υπόψη της μόνο την πιο παραδοσιακή μορφή νοημοσύνης, την αναλυτική, και όχι άλλες, όπως τη δημιουργική ή τη συναισθηματική.

Διαβάστε περισσότερα

Απάντηση Δημάρχου Ι. Π. Μεσολογγίου Παναγιώτη Κατσούλη στον κ. Μουμουλίδη.

Απαντώντας στην επιστολή που σήμερα δημοσιεύσατε, σας λέγω ευθέως ότι εκτός των όσων χαρακτηρισμών σας επισύναψα κατά την είσοδο μου στο χώρο του Αρχαίου θεάτρου Οινιάδων, σας επισυνάπτω τώρα γραπτώς έναν ακόμη. Είστε επαγγελματίας ΨΕΥΤΗΣ και ΥΒΡΙΣΤΗΣ. Διότι:

1. Γράφετε «περί δυσκολιών που γνωρίζαμε από το Φεβρουάριο». Καμία δυσκολία δεν υπήρχε τότε. Υπογράψαμε τη σύμβαση στην οποία αναφέρονται ρητά οι εκατέρωθεν υποχρεώσεις μας. «Οι δυσκολίες» προέκυψαν όταν αποφασίσατε και ενώ είχε ανακοινωθεί το πρόγραμμα του φεστιβάλ, να κάνετε την ίδια παράσταση στο Αγρίνιο, 20 μέρες πριν την παράσταση στις Οινιάδες, προκειμένου – αχόρταγος όπως είστε – να έχετε και άλλα κέρδη. Σας το επισημάναμε τότε και μας είπατε «να μην ανησυχούμε». Όταν είδατε μια εβδομάδα πριν την παράσταση, πως λόγω της απόφασης σας να παιχθεί στο Αγρίνιο υπήρχε μειωμένη προπώληση εισιτηρίων, ζητήσατε περισσότερη προβολή. Ότι μας στείλατε ως διαφημιστικό υλικό, παρ’ όλο που ήταν λιγοστό και ελλιπέστατο, το τοποθετήσαμε και εκδώσαμε και πρόσθετο, το οποίο πληρώσαμε εμείς. Σας επισυνάπτω την αφίσα που μας στείλατε για την παράσταση στη ΧΙΟ!, που αποδεικνύει τη σοβαρότητα σας ως εταιρεία. Ακόμη πληρώσαμε (1500 €) και τοποθετήσαμε το πατάρι που μας ζητήσατε, παρ’ όλο που δεν ήταν στις υποχρεώσεις μας.

2. Το Σάββατο το πρωί μας ανακοινώσατε πως η παράσταση δεν γίνεται λόγω χαμηλής προπώλησης. Έως τότε είχαν προπωληθεί 140 εισιτήρια (μια ακόμη έμπρακτη απόδειξη του σεβασμού σας προς το κοινό). Σε εμένα δεν τηλεφωνήσατε ποτέ και αναγκάστηκα μέσω του νομικού μου συμβούλου να ζητήσω να μας απαντήσετε εγγράφως γιατί δεν τηρείτε τις συμβατικές σας υποχρεώσεις προς το Δήμο. Δεν το κάνατε και φοβούμενος την αγωγή αναγκαστήκατε να υπαναχωρήσετε. Κατόπιν αναλάβαμε να προπωλήσουμε και άλλα εισιτήρια, κάτι που πράξαμε προκειμένου να γίνει η παράσταση. Εκβιασμούς όμως έμμεσης αγοράς εισιτηρίων από το δήμο, διεμήνυσα στους συνεργάτες μου πως δεν επρόκειτο να δεχθώ για να εξυπηρετήσω τα συμφέροντα σας.
3. Την Κυριακή αρχίσατε «νέα κόλπα». Ζητήσατε το πρωί και ήρθαν εκτάκτως δυο φορτηγά δικά μας, γιατί δεν ανέβαινε η νταλίκα σας. Στις 2μμ ζητήσατε δεξαμενή με νερό και πρόσθετες τάβλες για το πατάρι. Σας τα φέραμε και αυτά. Επτά άνθρωποι του δήμου (τρεις αντιδήμαρχοι, πρόεδρος Δ.Ε. Κατοχής, τρεις υπάλληλοι), ασχολήθηκαν όλο το διήμερο μ’ εσάς. Μέχρι και το ξενοδοχείο της συνεργάτιδας αδερφή σας πληρώσαμε. Και όμως μιλάτε για έλλειψη φιλοξενίας. Πέρυσι ήμασταν φιλόξενοι, φέτος «χαλάσαμε»; Πέρυσι σας έκαναν τα καμαρίνια, φέτος όχι; ΝΤΡΟΠΗ ΣΑΣ.
4. Είστε η μοναδική παράσταση που δεν έδωσε ούτε μια πρόσκληση για τους χορηγούς και τους συνδιοργανωτές του φεστιβάλ. Σας δόθηκε λίστα 20 ονομάτων δημοτικών συμβούλων και χορηγών και δεν επιτρέψατε την είσοδο ούτε στον Περιφερειάρχη και τον Αντιπεριφερειάρχη, εκ των συνδιοργανωτών του Φεστιβάλ. Όλοι αυτοί ήταν η «ανεξέλεγκτη είσοδος θεατών» που αναφέρετε και γι’ αυτούς έκανα «τσαμπουκά». Είστε ΑΓΕΝΗΣ και ΚΑΡΜΙΡΗΣ συνάμα!
5. ¨Όσον αφορά τους αφορισμούς σας, πως «οι Οινιάδες εξελίσσονται σ’ ένα χώρο που δεν ελκύει – πλέον – θεατές» και ότι «οι σκορπιοί είναι περισσότεροι από τους θεατές», φανερώνουν το ήθος και το σεβασμό που δεν έχετε για ένα αρχαιολογικό χώρο παγκόσμιας εμβέλειας και τους θεατές που προσέρχονται σε συνθήκες φτώχειας έναντι αντιτίμου 20 € να παρακολουθήσουν την παράσταση σας. Δεν μας ακουμπούν όμως. Είστε πολύ ποταπός και απολίτιστος για πιάσετε στο στόμα σας τις Οινιάδες και το κοινό τους.
6. Καπηλεύεστε την ιστορία και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη, ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΔΗΜΟΤΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΣ, για να κονομάτε και να εκβιάζετε, όπως κάνατε και σε άλλους δήμους που με παραπλήσιους τρόπους ακυρώσατε παραστάσεις (ΧΙΟΣ, ΠΡΕΒΕΖΑ). Όμως μη ξεχάσετε ποτέ. Σε αυτόν τον τόπο, αυτή η δημοτική αρχή, δεν ανέχεται «ΝΤΑΒΑΤΖΗΔΕΣ ΚΑΙ ΕΚΒΙΑΣΤΕΣ».

Δίχως την παραμικρή εκτίμηση στο πρόσωπο σας

Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ

ΙΕΡΑΣ ΠΟΛΕΩΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελλάδα είναι μια ευτυχισμένη χώρα...ήλιος, θάλασσα και κώλος…

Η…Ελλαδάρα της ΠΑΡΑΚΜΗΣ

ήλιος, θάλασσα και κώλος… Η Ελλάδα είναι μια ευτυχισμένη χώρα.
Ποια χρεωκοπία, ποιοι αυτόχειρες, ποιοι άστεγοι και ποιοι άνεργοι;
Εξόν και αν εννοούμε τη χρεοκοπία του στοχασμού, τους αυτόχειρες της ποίησης, τους άστεγους των ιδεών και τους άνεργους των οραμάτων.
Γιατί εκεί βρίσκεται ο πυρήνας της Κρίσης.
Τα υπόλοιπα είναι ήλιος, θάλασσα και κώλος…

Σαν την Ελλάδα της χρεωκοπίας, δεν έχει!

Κι οχι δηλαδή ότι είναι πραγματικά η χώρα του ελεύθερου έρωτα.
Όχι!
Ούτε γι’ αυτό δεν είμαστε ικανοί. Η “απελευθέρωση” και το “γκρέμισμα των ταμπού” ειναι αποκλειστικά υπόθεση του Σαββατοκύριακου.
Δευτέρα πρωί, ξανακλείνουν τα ποδια και οι παντες επιστρεφουν στα πρεπει τους.
Πλην των επαγγελματιων της προκλησης, ολα τα αλλα ξεφρωνημενα που πετανε τα βρακακια τους στους παγκους των μπαρ, θα τα βρειτε μετα απο λιγα χρονια εγκλωβισμενα σε αδιεξοδους γαμους, ασφυκτικες οικογενειες, κακοπληρωμενες δουλειες, παραφρονημενες πεθερες και αδηφαγα σογια.

Συμπεριφερονται σαν σκυλες, για να καλυψουν τον εσωτερο τρομο τους πως ειναι απλως κατοικιδια…

Και οι ξαπλώστρες δωρεάν!
Η Ελλαδα εχει κολλησει στη μουρη της, τη μασκα αυτωνων ακριβως που ερχονται δω για να βγανουν τα χειροτερα ενστικτα τους. Στον Κάβο, στα Μαλλια, στην Χερσονησο, στη Μυκονο, στη Ροδο, καταφτανουν καθε χρονο εκατομμυρια φτωχων και καταπιεσμενων ανθρωπων, που τους εχουν πεισει οτι σ’ αυτο εδω το μπουρδελο, ολα επιτρεπονται.

Μεθανε, ξερνουν, σερνονται, γαμιουνται, ξεβρακωνονται, αλυχτανε προσπαθωντας στις πεντε-δεκα μερες που εχουν αγορασει κοψοχρονια απο τους τουριστικους πρακτορες, να λησμονησουν το ποιοι πραγματικα ειναι και ποσο μιζερα κυλα η ζωη τους.

Χυνουν την απελπισια τους και τον τρομο του Μηδενος τους, καπου μακρια απο το δικο τους το σπιτι, εκει οπου κανεις δεν θα τους γνωριζει κι οπου θα μπορουν ανετα να νιωθουν σαν ασκια γεματα παθη, χωρις ονομα, χωρις αξιες, χωρις ιστορια.
Κι οταν γυρνανε στις χωρες τους, το παιζουν παναγιες, μιας και τα καταφεραν επιτελους να ξεχαρμανιασουν.
Οπως ο καθε πελατης των μπουρδελων, που μπορει να νιωθει ανετα, επειδη δεν χρειαζεται να λογαριασει την πουτανα, παρα μονον ως τρυπα πλασμενη για την ικανοποιηση του.
Και φευγοντας, φτυνει στο κρεβατι της. Αυτη τη φτυσια, εμεις την εχουμε παρει και την εχουμε καμει προσωπειο.
Ενσωματωσαμε την αηδια αυτωνων που μας γαμανε επι πληρωμη.
Μετατρεψαμε σε “στυλ” το ξεχαρμανιασμα των απανταχου καταπιεσμενων και εγκαθιδρυσαμε ως αισθητικη, την ασχημια εκεινων που δεν αντεχουν τον εαυτο τους…
Δεν ειμαστε απλως χωρα διακοπων, ενα απεραντο resort center.
Ειμαστε χωρα πτυελοδοχειο.
Μια απεραντη ξαπλωστρα, που διδεται δωρεαν…

(ΣΧΟΛΙΟ Α.Α.: Θα συμπληρώναμε λέγοντας ότι αν αυτό “επετεύχθη” σε αρχικό στάδιο ως μία πρώτη επιτυχία της βλαχομπαρόκ διαπλεκόμενης life-stylίστικης πλέμπας τύπου Κωστόπουλου κατά την περίοδο 1995-2010, δυστυχώς πλέον συνιστά ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΤΟΧΕΥΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΟΝΙΑΚΗΣ ΥΠΟΔΟΥΛΩΣΗΣ που θέλει το Ελλαδιστάν μία πτωχευμένη χώρα παραδουλευτρών εποίκων και φτηνού -σεξο-τουριστικού προορισμού, κάτι που, με τον ευτελισμό της προαναφερθείσας περιόδου να έχει δυστυχώς αφομοιωθεί και τη συνεχή παντοκρατορία των σαπισμένων media να επεκτείνεται, επιτυγχάνεται με περισσή ευκολία.)

Ο,τι μας αρεσει, ο,τι ονειρευομαστε, ο,τι προσδοκαμε, ο,τι νοσταλγουμε, μπορουν να χωρεσουν σε ενα συνοικιακο γυμναστηριο.
Οτι πιστευουμε οτι αξιζει να προβαρουμε ως το Εγω μας, ειναι μια εικονα παρμενη απο τηλεοπτικες διαφημισεις.
Ειμαστε και γαμω τα παιδια!
Hot Greece
Καραγουσταρω! Hot Greece! Η χωρα της ανεμελιας και του κουραδοκοφτη.
Το μονο λαβαρο που μας ταιριαζει πια, ειναι το στρινγκ…
Αλλα ποσο κραταει ενας κωλος, ρε παιδια;
Ισαμε τα τριαντα; Ισαμε τα τριαντα πεντε; Βια, ισαμε τα σαραντα…
Και μετα;
Μετα, η κυτταριτιδα… Κι οσο πιο πολυ βαθαινει η κριση, τοσο πιο πολυ σφιγγουμε τους κοιλιακους μας.

Τη γυμνια των ιδεων μας, την εχουμε μπερδεψει με τη γυμνια των κορμιων μας. Ακουμε πως η Ελλαδα κινδυνευει να βγει απο τη σκηνη της ιστοριας και νομιζουμε οτι αυτο που χρειαζεται ειναι συσφιγξη και διαιτα, για να της χωρεσει το μαγιω… 

Ετσι γινεται και με τους λαους.
Ή κλεινουν συμβολαιο με την αιωνιοτητα ή πεθαινουν.
Οπως και στους μεγαλους ερωτες, δεν χωραει εδω ηξεις αφιξεις και ναι μεν αλλλα και καλα ειμαστε τωρα αλλα ασε να δουμε…
Ή ειναι ή δεν ειναι.
Ή το παν ή το τιποτα.
Δεν μπορεις να ξεγελας τον εαυτο σου με το: “ενταξει, τωρα την κουτσοβγαζουμε, για αυριο εχει ο θεος…” Γιατι ολη η Ελλαδα ειναι σημερα στις παραλιες και ξεσαλωνει. Σαν να μην βυθιζεται το καραβι. Σαν να μην την εχουνε ζωσει οι βαρβαροι απο παντου. (ΣΧΟΛΙΟ Α.Α.: Προσοχή εδώ – Δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία τού 73% ΑΔΥΝΑΤΕΙ να πάει διακοπές. Το πρόβλημα είναι ότι η πλειοψηφία αυτών που πάνε και αυτών που μένουν περιορισμένοι ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ τον ίδιο δικτατορικού τύπου -ως ακρονεοφιλελεύθερου και νεοταξικού επιβαλλόμενου προτύπου- μοδάτου ξιπασμού, υπακούοντας στην ίδια ακριβώς αδιέξοδη νοοτροπία που περιγράφηκε).

Δεν υπαρχει ομως: “ενταξει μωρε, ασε να το γλεντησουμε τωρα που μπορουμε και μετα κατι θα βρουμε να κανουμε...” (ΠΡΟΣΘΗΚΗ Α.Α.: Εξάλλου στην πραγματικότητα ΔΕΝ μπορείς. Απλά τρως από τα έτοιμα ή δανείζεσαι από το εγγύς μέλλον που θα σου έχουν πάρει τα πάντα.)

Ενας ωραιος και σφιχτος κωλος εχει ημερομηνια ληξεως. Κι αμα στηριξεις τη ζωη σου απανω του, θα ρθει η ωρα που η ζωη σου θα κρεμεται σαν σταφιδιασμενο κωλομαγουλο.
Και θα την κοιτας εσυ ο ιδιος και θα την φτυνεις…

(ΠΗΓΗ: http://kefaloniaupdate.blogspot.gr/)

Διαβάστε περισσότερα

Έρημη ενδοχώρα

του ΚΙΜΠΙ

 

Προσπαθείς να περάσεις καλά. Κλείνεις έξω από τον τεχνητό μικρόκοσμο των διακοπών σου το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικότητας – αν είσαι απ’ τους τολμηρούς που κάνουν κάποιας μορφής, έστω και μικρής διάρκειας, διακοπές-. Πεισματάρικη η πραγματικότητα, κολλημένη σαν ρούχο πάνω σου, σ’ ακολουθεί παντού. Ούτε το σύμπαν ολόκληρο, ούτε κανείς άλλος συνωμοτεί για να σ’ απαλλάξει απ’ αυτήν. Η μόνη συνωμότρια είναι η ίδια πραγματικότητα, κρυμμένη κατά κανόνα στο πορτοφόλι σου, στην σχεδόν άδεια κάρτα σου, στη μικρή στοίβα λογαριασμών που άφησες σε μια γωνιά της κουζίνας, με την ελπίδα ότι κάποιο θαύμα θα τους εξαφανίσει, μαζί με τις υποχρεώσεις που ενσωματώνουν. Εις μάτην, η τρόικα έχει γίνει απόλυτος ρυθμιστής της ζωής σου, ακόμη και στις πτυχές που τής είναι παντελώς αδιάφορες γιατί δεν έχουν προφανές οικονομικό ενδιαφέρον, «δεν έχουν λίπος».

Βολική υπεκφυγή από τη δημοσιογραφική πραγματικότητα του θέρους – τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, έγραφε ο Έκο, γιατί οι «καταναλωτές» τους λείπουν διακοπές, το ίδιο και οι περισσότεροι «παραγωγοί» ειδήσεων- η προσφυγή στις σημειώσεις διακοπών. Σ’ αυτές θα προσφύγω κι εγώ για να γεμίσω το εικονικό κενό. Ενώ εγώ λιαζόμουν ή κολυμπούσα ή έτρωγα ή διάβαζα ή κοιμόμουν ή απλώς χάζευα, ο Σαμαράς πάσχιζε να φέρει ειδήσεις από την Αμερική. Καλές ειδήσεις. Καλές ειδήσεις δεν μας προέκυψαν, τουλάχιστον τίποτε τόσο σημαντικό ώστε να αλλάζει τη ρουτίνα των κακών ειδήσεων που δεν είναι πια ειδήσεις: τις βουτιές στις «δεξαμενές» ανθρώπινου δυναμικού προς απόλυση, τη «μεταρρυθμιστική» υστερία της τρόικας, τον κλιμακούμενο καβγά για το ελληνικό χρέος και το επόμενο κούρεμά του, τη στατιστική της καταστροφής που τίποτε δεν φαίνεται ικανό να τη διακόψει ακόμη και τον Αύγουστο που ’ναι παχιές οι μύγες. Έτσι, οι σημειώσεις των διακοπών αποκτούν μια κάποια αξία. Πολύ περισσότερο που αρκετοί δεν έχουν την πολυτέλεια ούτε των διακοπών ούτε των σημειώσεων.

Πολύ μεγάλος πρόλογος, ας τον κόψουμε εδώ. Είμαι, λοιπόν, σε ένα μικρό και σχετικά απομονωμένο παραθεριστικό χωριό. Διέσχισα σχεδόν όλη την ανατολική Πελοπόννησο για να φτάσω, υποθέτοντας ότι η μακρά, αόρατος χειρ της τρόικας αδυνατεί να φτάσει ως εδώ. Αλλά, η τρόικα είναι πανταχού παρούσα, με τρόπους που οι άνθρωποί της δεν θα μπορούσαν να διανοηθούν. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια το χωριό διέθετε τακτική ακτοπλοϊκή σύνδεση με Πειραιά τα καλοκαίρια, που αντιστάθμιζε τη σχετικά δύσκολη οδική πρόσβαση. Από την οικιστική ανάπτυξη του χωριού αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι κάτοικοί του επέλεξαν μια προσεγμένη τουριστική επέκταση. Τίποτα κραυγαλέο, καμιά φιλοδοξία να συναγωνιστούν τον τουρισμό των νησιών, καμιά πρόθεση να ανεχτούν ορδές τουριστών που επιβάλλουν τερατώδη πολεοδόμηση και περιβαλλοντικά εγκλήματα. Κάποιο ρόλο σ’ αυτό έχει παίξει προφανώς ότι αρκετοί από τους καλοκαιρινούς κατοίκους του χωριού είναι άνθρωποι που στο παρελθόν αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν, κυρίως στις ΗΠΑ. Επομένως, σήμερα έχουν την πολυτέλεια να διατηρούν ιδίοις αναλώμασι το χρώμα και τοminimal τουριστικό μοντέλο του χωριού.

Τον ανυποψίαστο επισκέπτη του χωριού που έχει διανύσει περίπου 300 χιλιόμετρα τον περιμένουν δυο σοκ: το πρώτο, ευεργετικό, η θέα του πελάγους, που ξαφνιάζει έπειτα από μια ορεινή διαδρομή σε υψόμετρο μέχρι και 800 μέτρα. Το δεύτερο, δυσάρεστο, η έλλειψη βενζινάδικου σε ακτίνα 50 και πλέον χιλιομέτρων. Με σχεδόν στραγγισμένο το ντεπόζιτο, μαθαίνεις ότι η πινακίδα που προαναγγέλλει βενζινάδικο σε 500 μέτρα είναι παραπλανητική. Το βενζινάδικο έκλεισε στα χρόνια του μνημονίου. Για να ξαναγεμίσεις καύσιμα πρέπει να κάνεις μια διαδρομή περίπου 100 χιλιομέτρων και δύο ωρών πήγαινε- έλα, άρα να κάψεις το ένα πέμπτο του καυσίμου με το οποίο θα γεμίσεις. Πράγμα που σημαίνει ότι πληρώνεις 20% παραπάνω την τιμή του καυσίμου ανά λίτρο.

Όσοι θεωρούν ότι αυτό είναι μια πολυτελής παρατήρηση ενός μυγιάγγιχτου Αθηναίου που θέλει να τον ακολουθεί η παγκόσμια αγορά αγαθών και υπηρεσιών όπου και όποτε μετακινηθεί, καλύτερα να ρωτήσουν τους ντόπιους. Ένα δίκτυο δεκάδων χωριών και οικισμών της περιοχής στην Νότια Πελοπόννησο εξυπηρετείται από λίγα πρατήρια καυσίμων σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων το ένα από το άλλο. «Είχε και το τάδε χωριό», σε πληροφορούν οι κάτοικοι, «αλλά έκλεισε. Δεν έβγαινε…» Κι αν εσένα, ως παραθεριστή, σε ενοχλεί αυτή η δυσχέρεια γιατί κοστίζει και σού χαλάει τη ραστώνη του Αυγούστου, αναρωτιέσαι τι σημαίνει για την καθημερινότητα των ντόπιων, για τους οποίους το αυτοκίνητο είναι μέσο επιβίωσης, όχι απλά μετακίνησης. Γιατί, το χειρότερο δεν είναι ότι η κρίση, δια χειρός τρόικας, αραίωσε τα πρατήρια καυσίμων – και η αόρατος χειρ της αγοράς δεν τα αναπλήρωσε. Το χειρότερο είναι ότι αραίωσε και τα φαρμακεία- εδώ η ακτίνα «βολής» φτάνει κατά τους υπολογισμούς μου στα 80 χιλιόμετρα-, σχεδόν εξαφάνισε τα κέντρα υγείας, έκλεισε σχολεία κι εξαφανίζει με επικίνδυνη ταχύτητα την πρόσβαση σε στοιχειώδη αγαθά και υπηρεσίες, κρατικές ή ιδιωτικές. Εδώ έρχεται και κουμπώνει σχεδόν σαν προμελετημένο έγκλημα η αντι-μεταρρύθμιση του Καλλικράτη που αποψίλωσε πριν η τρόικα καν το ζητήσει την ενδοχώρα της ελληνικής υπαίθρου από τα λιγοστά ίχνη κρατικής διοίκησης. Ούτε αγορά, ούτε κράτος.

Ο κάτοικος της πόλης, που υποψιάζεται ότι η ύπαιθρος έχει «περισσότερο λίπος» κι ότι θα αντέξει καλύτερα στα επόμενα κύματα της κρίσης και της μεταρρυθμιστικής λαίλαπας, που ελπίζει  ότι η έρημη ενδοχώρα ίσως αποτελέσει καταφύγιο επιβίωσης και για τον ίδιο κάποια στιγμή, δεν υποψιάζεται το ιδιότυπο ισοζύγιο ταλαιπωρίας μεταξύ πόλης και χωριού που διαμορφώνεται. Ό,τι για τον ίδιο υπάρχει σε κάποια αφθονία, αλλά με απαγορευτικό κόστος στην πόλη, στο χωριό απλώς δεν υπάρχει ή πληρώνεται με το επίσης απαγορευτικό κόστος μακρινών μετακινήσεων μέχρι την πλησιέστερη κωμόπολη. Αυτό το έλλειμμα, που το καλοκαίρι απαλύνεται αισθητά για λίγους μήνες λόγω τουρισμού, όλο τον υπόλοιπο χρόνο καλύπτεται κυρίως από τους μηχανισμούς αυτάρκειας και αλληλεγγύης των κατοίκων της έρημης ενδοχώρας. Στο χωριό, ιδιαίτερα στο απομακρυσμένο χωριό, δεν μπορείς να πεις «πετάγομαι για τσιγάρα, πάω μια στιγμή στο φαρμακείο, πάω μέχρι το σούπερ μάρκετ, παράγγειλε μια πίτσα». Υπάρχουν εκατοντάδες χωριά κυριολεκτικά σβησμένα από τον χάρτη της αγοράς και του κράτους. Και συχνά δεν διανοούμαστε πόσο σκληρό μπορεί να είναι το τίμημα της γραφικότητάς τους ή του ειδυλλιακού τοπίου που τα περιβάλλει, τα οποία εμείς «καταναλώνουμε» ως τουρίστες.

Όσοι, λοιπόν, φαντάζονται πως είναι μια λύση η από-αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, και ονειρεύονται κύματα φυγής που θα αναζωογονήσουν τα χωριά και θα ζωντανέψουν τη γη, θα πρέπει να υπολογίζουν πολλές δεκαετίες σύνθετων παρεμβάσεων για να γίνει ελάχιστα ελκυστική αυτή η στροφή. Μεταξύ άλλων, τα μνημόνια, η τρόικα και ανεξέλεγκτες δυνάμεις της κρίσης αναβιώνουν και απογειώνουν την αντίθεση πόλης και χωριού, με τρόπους αδιανόητους στην εποχή της «τρίτης βιομηχανικής επανάστασης». Προκαλούν μιαν οπισθοδρόμηση πολλών δεκαετιών.

Ίσως θα ήταν χρήσιμο οι εγχώριοι ξεναγοί της τρόικας να προσφέρουν στα στελέχη της κι ένα τουριστικό καψώνι στην έρημη ελληνική ενδοχώρα. Να τους αφήσουν, για παράδειγμα, χωρίς βενζίνη στην απελευθερωμένη αγορά καυσίμων ενός επαρχιακού οδικού δικτύου. Ή χωρίς πλοίο στα νησιά της άγονης γραμμής.  Διότι στα δρομολόγια μεταξύ Κολωνακίου και Καραγιώργη Σερβίας δεν πρόκειται να πάρουν πρέφα ποια ακριβώς χώρα «μετασχηματίζουν». Αν υποθέσουμε ότι τους ενδιαφέρει στο ελάχιστο, φυσικά…

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Τρεις βράχοι λίγα καμένα πεύκα κι ένα ρημοκλήσι/
και παραπάνω/
το ίδιο τοπίο αντιγραμμένο ξαναρχίζει./
τρεις βράχοι σε σχήμα πύλης, σκουριασμένοι/
λίγα καμένα πεύκα, μαύρα και κίτρινα/
κι ένα τετράγωνο σπιτάκι θαμμένο στον ασβέστη./
και παραπάνω ακόμη πολλές φορές/
το ίδιο τοπίο ξαναρχίζει κλιμακωτά/
ως τον ορίζοντα ως τον ουρανό που βασιλεύει./
Εδώ αράξαμε το καράβι να ματίσουμε τα σπασμένα κουπιά,/
να πιούμε νερό και να κοιμηθούμε./
Η θάλασσα που μας πίκρανε είναι βαθιά κι ανεξερεύνητη/
και ξεδιπλώνει μίαν απέραντη γαλήνη./
Εδώ μέσα στα βότσαλα βρήκαμε ένα νόμισμα/
και το παίξαμε στα ζάρια./
Το κέρδισε ο μικρότερος και χάθηκε.
Ξαναμπαρκάραμε με τα σπασμένα μας κουπιά.

Γιώργου Σεφέρη, «Μποτίλια στο πέλαγο»(Μυθιστόρημα ΙΒ΄)

(Επενδυτής, 10/8/2013)

reblogged http://seisaxthia.wordpress.com

Διαβάστε περισσότερα

Δριμύ κατηγορώ σε Κατσούλη από τον σκηνοθέτη Θ.Μουμουλίδη

Ελλάδα 12 Αυγούστου 2013

Κοιν: Δημοτικό Συμβούλιο Μεσολογγίου

          κ. Κατσιφάρα, Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας

          Μ.Μ.Ε. Νομού Αιτωλοακαρνανίας

Ο Θ.Μουμουλίδης

Κύριε Δήμαρχε,
μετά το χθεσινοβραδινό επεισόδιο , και την φραστική επίθεσή σας εναντίον μου, κατά την είσοδό σας στο χώρο του αρχαίου θεάτρου Οινιαδών, αισθάνομαι πως οφείλω δημόσια να  απαντήσω στον τρόπο συμπεριφοράς σας.
Δεν γνωρίζω τους πραγματικούς λόγους του εκνευρισμού σας, και της αγοραίας συμπεριφοράς σας, όμως, το να αποκαλείς έναν φιλοξενούμενό σου «τυχοδιώκτη» και «αλήτη» είναι κάτι που δεν συνηθίζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Η αλήθεια είναι πως οι παρευρισκόμενοι στο επεισόδιο κατάλαβαν στην πράξη, τι σημαίνει μια τρικοσμοκικής αντίληψης συμπεριφορά.
Από τον Φεβρουάριο, γνώριζε ο κύριος Καρατσόλης, αντιδήμαρχός σας, τις δυσκολίες της παρουσίασης της παράστασης  «Μίκης Θεοδωράκης- Ποιος τη ζωή μου». Όχι μόνο το υψηλό κόστος της παράστασης, αλλά και μια σειρά τεχνικών δυσκολιών, τις οποίες διαπίστωσε χθες το βράδυ και το κοινό, καθιστούσαν δύσκολο το εγχείρημα. Παρ’ όλα αυτά δεχθήκαμε την πρόσκλησή σας για μια παράσταση στο θέατρο Οινιαδών, πιστεύοντας πως θα έχουμε τη συμπαράστασή σας, στη δύσκολη προσπάθειά μας. Πριν από δέκα μέρες αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε πως για κάποιους λόγους,ανεξάρτητους από εμάς, η παράσταση θα είχε μειωμένο ενδιαφέρον, στις Οινιάδες. Ενημέρωσα προσωπικά την υπάλληλό σας πως θα έπρεπε να είχαμε μια καλύτερη οργάνωση και βοήθεια στον τομέα της επικοινωνίας αλλά και των προπωλήσεων. Την παρακάλεσα επίσης να ενημερώσει τους αρμοδίους. Όταν το βράδι της Παρασκεύης [9/8] ενημερώθηκα πως είχαν προπωληθεί 60 μόλις εισιτήρια, σε μια παράσταση που ο μέσος όρος προπωλήσεων ξεπερνά τα 800, ζήτησα από την υπάλληλό σας, να ενημερώσει  κάθε αρμόδιο, πως η παράσταση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί για καθαρά οικονομικούς λόγους.
Τότε ξεκίνησε η «επανάστασή» σας. Δέχθηκα προσωπικά μηνύματά σας μέσω συνεργατών σας. Και πως είναι εντολή δημάρχου να σας υποβάλω γραπτώς τους λόγους για τους οποίους θα αναβαλλόταν η παράσταση [ αλήθεια σε ποια εποχή ζείτε;] και στη συνέχεια μέσω του νομικού σας εκπροσώπου μια σειρά περίπου απειλών… Εσείς βέβαια δεν καταδεχθήκατε να ακούσετε τους λόγους… γιατί μάλλον έτσι λειτουργείτε,ως «άρχων». Πρώτα προειδοποιείτε μέσω εκπροσώπων και στην συνέχεια επιφέρετε προσωπικά το τελικό χτύπημα.
Παρ’ όλα αυτά σε συνεννόηση με τον αντιδήμαρχό σας κύριο Καρατσόλη, συμφωνήσαμε , παρά την αντίρρηση του παραγωγού της παράστασης, να γίνει η παράσταση στις Οινιάδες, με την υπόσχεση πως έστω και την τελευταία στιγμή, θα εντείνατε την επικοινωνιακή σας πολιτική.
Γνωρίζετε επίσης,  ότι προσωπικα ανέλαβα την ευθύνη να γίνει η παράσταση πιστεύοντας στα λόγια των συνεργατών σας.
Η αλήθεια είναι κύριε δήμαρχε πως κακώς ήρθαμε σε ένα χώρο αφιλόξενο. Θα έπρεπε να είχαμε επιμείνει στην ακύρωση της παράστασής μας, αφού μάλλον οι συνεργάτες σας, δεν μπορούν  να υποστηρίξουν ένα σημαντικό γεγονός.
Στη θέση σας, θα με προβλημάτιζε το γεγονός, ότι οι Οινιάδες εξελίσονται σε έναν χώρο που δεν ελκύει –πλέον- θεατές. Αντί αυτού, εξαντληθήκατε στο να εκστομίζετε επί διήμερο μέσω εκπροσώπων σας απειλές .
Τίποτα δεν καταλάβατε δυστυχώς. Ούτε τις δυσκολίες της παραγωγής, ούτε το υψηλό κόστος, ούτε τη σημασία του να γίνει η παράσταση.
Συναντήσαμε τους πλέον αφιλόξενους και απρόθυμους παράγοντες, όπου ως απεδείχθη, το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν ο αριθμός των προσκλήσεων που θα έβαζαν στο χώρο.
Τα μόνο που ζητήσαμε ήταν η κατασκευή ενός μικρού πατώματος στην ορχήστρα του θεάτρου, διότι το υλικό της ορχήστρας είναι επικίνδυνο για κάθε παράσταση. Επίσης, δύο τόνους νερού για την στήριξη των φωτιστικών πύργων και βέβαια τη βοήθειά σας στην οργάνωση της παράστασης.
Το βράδι της παράστασης δεν υπήρξε ούτε ένας εκπρόσωπός σας, στο θέατρο να υποδεχθεί μια ομάδα 65 ανθρώπων που έφτασαν στο θέατρο της πόλης σας. Επί 8 ώρες περιμέναμε δυο κυβικά νερού.Η μόνη συνεργασία που συναντήσαμε ήταν από τον υπάλληλο της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Γύρω στις 9μμ, και αφού οι συνεργάτες μας στην είσοδο του θεάτρου, διαπίστωναν ανεξέλεγκτη είσοδο θεατών στο θέατρο, η υπάλληλός σας μας έδωσε κατάλογο προσκλήσεων που έφερε την υπογραφή σας!!!, και συνοδευόταν από σειρά ανυπόγραφων σελίδων με ονόματα!!! που δεν γνώριζαν ούτε οι άνθρωποι που ζητούσαν τις προσκλήσεις. Το μεγαλείο της αυθαιρεσίας! Άνθρωπος που δήλωνε αντιδήμαρχος σας, βρισκόταν στην είσοδο του θεάτρου επιχειρώντας να εξυπηρετήσει με ελεύθερο είσοδο σειρά γνωστών του με τρόπο που μόνο σε εκπρόσωπο της δημοτικής αρχής δεν ταιριάζει.
Και βέβαια έφτασε η στιγμή της γενναίας «εισβολής του Μεσολογγίου» στο θέατρο. Εσείς προσωπικά επικεφαλής μεγάλης ομάδας ατόμων κάθε ηλικίας, που ξεπερνούσαν τους σαράντα κυριολεκτικά, εισβάλατε στο θέατρο, δηλώνοντας πως είστε ο δήμαρχος και η ακολουθία σας ήταν δημοτικοί σύμβουλοι, πετώντας  μάλιστα στα μούτρα των δύο εργαζομένων υπευθύνων για έλεγχο εισιτηρίων τον κατάλογο ονομάτων του Δημοτικού συμβουλίου.
Μαζί σας και ο ομολογουμένως ευγενής, περιφερειαρχής κύριος Κατσιφάρας. Στη συνέχεια και απροκάλυπτα ενώπιον εκατό και πλέον ανθρώπων με αποκαλέσατε «τυχοδιώκτη» και «αλήτη». Και ευτυχώς το ακροατήριο ήταν αρκετό ώστε να συνειδητοποιήσει μέσω της συμπεριφοράς σας, τι είναι τυχοδιωκτισμός και τι αλητεία. Τι χυδαιότητα και βρωμιά.
Να σημειώσω πως ο κύριος Κατσιφάρας αρνήθηκε να εισέλθει στο χώρο ζητώντας επίμονα να πληρώσει το αντίτιμο του εισιτηρίου του, δηλώνοντας πως ντρέπεται για το επεισόδιο.
Μια πρώτη παρατήρηση: Σε κανένα από τους καταλόγους προσκλήσεων, δεν υπήρχαν ονόματα ευπαθών κοινωνικών ομάδων, ανέργων κ.λ.π., όπως κάνουν καθημερινά οι δημοτικές αρχές που μέχρι σήμερα συνεργαστήκαμε.
Κύριε δήμαρχε
δεν γνωρίζω πως πολιτεύεσθε και ποιο είναι το έργο σας, αφού αυτό είναι υπόθεση της κοινωνίας στην οποία πολιτεύεσθε. Μπορώ μόνο να βεβαιώσω την αυταρχική , μονοκρατορικής διάστασης, και μεσαιωνικής αντίληψης συμπεριφορά σας. Μπορώ να βεβαιώσω πως χρησιμοποιείτε τον πολιτισμό και το αρχαίο θέατρο των Οινιαδών, ως χώρο κοσμικής συνάθροισης και πεδίο εξυπηρέτησης των προσωπικών σας δημοσίων σχέσεων. Υπήρξαμε πολλές φορές φιλοξενούμενοι στον ίδιο χώρο. Τύχαμε πάντα μιας ευγενούς υποδοχής από κοινό και διοργανωτές. Επομένως η συμπεριφορά σας δεν βαρύνει καθόλου τους κατοίκους της περιοχής που διοικείτε, αλλά εσάς προσωπικά.
Η αγενής και άξεστη συμπεριφορά σας σε φιλοξενούμενους σας είναι μνημειωδης. ΜΝΗΜΕΙΩΔΗΣ ΚΑΙ Ο “ΤΣΑΜΠΟΥΚΑΣ” ΣΑΣ. Φαντάζομαι πως θα πρέπει να αισθανόμαστε και υποχρεωμένοι που αποδεχθήκαμε την πρόσκλησή σας. Αλλά μάθετε κύριε δήμαρχε, πως αυτή η συμπεριφορά κατάγεται όχι από περιοχές αλλά από την πρόσφατη διαδρομή των ομολόγων σας, κάθε μορφής πολιτικών και πολιτευτών,  στην ελληνική επικράτεια. Με τη συμπεριφορά σας δεν προσβάλατε εμένα , αλλά ένα σύνολο 65 συντελεστών που σας τίμησαν με  το έργο τους, ενώ προσωπικά δεν το αξίζατε. Προσβάλατε μια παράσταση που υποδέχεται το ελληνικό κοινό, με σεβασμό στο πρόσωπο του δημιουργού που αναφέρεται. Προσβάλατε εργαζόμενους ανθρώπους που είναι αλληλέγγυοι σε κάθε απολυμένο στην Ελλάδα. Προσβάλατε μια παράσταση που έδωσε χώρο και βήμα έκφρασης σε απολυμένους εκπαιδευτικούς σε όλη την Ελλάδα. Ηράκλειο, Ιεράπετρα, Λευκάδα, Αργοστόλι, Αμαλιάδα…
Προφανώς και δεν σας αφορά ο πολιτισμός.  Θεωρείτε μάλλον πως ένας θίασος 65 συντελεστών είναι περιφερόμενες μεσαιωνικές πόρνες και σαλτιμπάγκοι. Ανυποψίαστος και ευτυχής, τίποτε δεν καταλάβατε.  Διαφορετικά θα φροντίζατε να υπήρχε ένας άνθρωπος να υποδεχθεί τον θίασο, να υπήρχε λίγο νερό , να υπήρχαν στοιχειωδώς διαμορφωμένα καμαρίνια, να υπήχε μια χημική τουαλέτα και όχι όλη αυτή η βρωμιά. Αν σας ενδιέφερε ο πολιτισμός, θα φροντίζατε να τοποθετήσετε δέκα επιγραφές ώστε να φθάνει ο θεατής στο θέατρο, και όχι να περιπλανάται επί ώρες στα χωράφια της περιοχής.
Θα περίμενε κανείς να σας προβληματίζει το γεγονός πως ένας τόσο ιστορικός χώρος είναι, πανελλαδικά,  ο πλέον  ανοργάνωτος . Θα έπρεπε να σας προβληματίζει το γεγονός πως το κοινό, πέραν της οικονομικής κρίσης, σας έχει γυρίσει τις πλάτες, με αποτέλεσμα οι σκορπιοί να είναι περισσότεροι από τους θεατές. Και βέβαια αναρωτηθείτε αν δικαιούσθε με παρόμοιες συμπεριφορές να διαχειρίζεστε έναν αρχαιολογικό χώρο.
Ο αντιδήμαρχός σας, μου ανέφερε και ως πρόβλημα το γεγονός πως πριν από ένα μήνα παίξαμε στο Αγρίνιο!!! Οφείλω να αναφέρω την άψογη συνεργασία μας με την αντιδήμαρχο Αγρινίου…
Κύριε Δήμαρχε, μεταξύ των πολλών που είπατε, μου δηλώσατε πως πρέπει να ξεχάσουμε το Μεσολόγγι. Λάθος. Δεν πρόκειται να ξεχάσουμε το Μεσολόγγι. Με παρόμοιες συμπεριφορές το Μεσολόγγι θα ξεχάσει εσάς. Εμείς, θα συνεχίσουμε να επισκεπτόματε ανθρώπους που αγαπάμε και σεβόμαστε. Το μόνο που θα κάνουμε είναι να μην ξαναπεράσουμε από τις Οινιάδες, για όσο καιρό είναι στη δική σας ανέμπνευστη και λαϊκίστικη διαχείρηση.
Τελειώνοντας , θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη από τον κύριο περιφερειάρχη. Όμως είναι αυτονόητο πως οι εργαζόμενοι στον έλεγχο δεν οφείλουν να γνωρίζουν κάθε επίσημο πρόσωπο. Αυτό ήταν δουλειά του «οικοδεσπότη», που όφειλε να βρίσκεται  στην  είσοδο του θεάτρου για την διευκόλυνση του έργου μας και όχι για την επιμονή για εξυπηρέτηση, ενός τεράστιου αριθμού προσωπικών του γνωριμιών. Τέλος έχω στη διάθεσή σας, τον κατάλογο προσκεκλημένων που φέρει την υπογραφή σας και σύνολο ανυπόγραφων σελίδων που επισυνάπτονται, με ονόματα που εξυπηρετήθηκαν, καθώς βέβαια τον κατάλογο των 50 , κατά δήλωσή σας, μελών του δημοτικού σας συμβουλίου.
Αυτή η Ελλάδα έχει τελειώσει, όπως ελπίζω σύντομα και οι διαχειριστές του παρελθόντος.

Ευχαριστώ
Θέμης Μουμουλίδης
Σκηνοθέτης

πηγή:  http://www.agrinionews.gr

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ: ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΜΑΥΡΟΥΔΕΑ*
Από το 2009 η Ελλάδα βρίσκετε στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής δυστυχώς για τους χειρότερους δυνατούς λόγους. Η κρίση της Ελληνικής οικονομίας θεωρείται ότι επηρεάζει (δυσανάλογα σε σχέση με το μέγεθος της) την πορεία της χειμαζόμενης (μετά την παγκόσμια κρίση του 2007-8) διεθνούς οικονομίας. Το κείμενο αυτό παρουσιάζει τις τρεις βασικές ανταγωνιστικές προσεγγίσεις που έχουν προταθεί για να εξηγήσουν την ελληνική κρίση:
(α) Oρθόδοξες αναλύσεις, που εκπορεύονται από τη νεοκλασική και την κεϋνσιανή (ιδιαίτερα στη νεοκεϋνσιανή εκδοχή της) οικονομική θεωρία ή την σύνθεση τους (δηλαδή τα Μακροοικονομικά της Νέας Συναίνεσης (Arestis (2009)).
(β) Ετερόδοξες αναλύσεις, που προέρχονται από την μετακεϋνσιανή προσέγγιση και τον χώρο της Ριζοσπαστικής Πολιτικής Οικονομίας (κυρίως συνθέσεις νεομαρξιστικών και μετακεϋνσιανών ρευμάτων)
(γ) Μαρξιστικές αναλύσεις, που ακολουθούν την κλασική Μαρξιστική λογική.
Το κεντρικό επιχείρημα του κειμένου είναι ότι τόσο οι Ορθόδοξες όσο και οι Ετερόδοξες ερμηνείες έχουν σοβαρές αναλυτικές και εμπειρικές αδυναμίες και αδυνατούν να εξηγήσουν ικανοποιητικά την ελληνική περίπτωση. Πέρα από τις επιμέρους διαφορές τους, οι προσεγγίσεις αυτές εστιάζουν κυρίως στη σφαίρα της κυκλοφορίας (και ιδιαίτερα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα) και παραγνωρίζουν την σφαίρα της παραγωγής (δηλαδή το πεδίο δημιουργίας οικονομικού πλούτου). Αυτό τις οδηγεί στο να επιχειρούν να εξηγήσουν το ελληνικό πρόβλημα με βάση λάθη οικονομικής πολιτικής ή/και προβλήματα διάρθρωσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτό τις οδηγεί στην υποτίμηση των βαθιών δομικών χαρακτηριστικών τόσο της παγκόσμιας κρίσης του 2007-8 όσο και της ευρωπαϊκής και της ελληνικής κρίσης. Αντίθετα, οι Μαρξιστικές αναλύσεις κατανοούν πολύ καλύτερα αυτή την δομική διάσταση και συνεπώς μπορούν να ερμηνεύσουν ικανοποιητικότερα την ελληνική περίπτωση.
Η διάρθρωση του κειμένου είναι η συνήθης. Το επόμενο τμήμα κατηγοριοποιεί και αναλύει τις Ορθόδοξες ερμηνείες. Το τρίτο τμήμα σκιαγραφεί και ταξινομεί τις Ετερόδοξες ερμηνείες ενώ το τέταρτοτμήμα παρουσιάζει τις Μαρξιστικές ερμηνείες και συγκεφαλαιώνει.
II. Ορθόδοξες ερμηνείες
Αυτό το κυρίαρχο ρεύμα στην οικονομική σκέψη, παρά την παταγώδη αποτυχία του να αποτρέψει την παγκόσμια κρίση του 2007-8, συνεχίζει αδιάπτωτα την πρωτοκαθεδρία του. Συνεπώς, οι ορθόδοξες ερμηνείες της ελληνικής κρίσης εκφέρονται όχι μόνο μέσω ακαδημαϊκών χειλέων αλλά προπαντός από θεσμικά κέντρα του πολιτικο-οικονομικού κατεστημένου. Έχουν ένα «πραγματιστικό» (αλλά όχι απαραίτητα ρεαλιστικό) χαρακτήρα: η συντριπτική πλειοψηφία τους δεν ασχολείται με τις θεωρητικές πλευρές των ερμηνειών τους αλλά εστιάζει αποκλειστικά σε ζητήματα οικονομικής πολιτικής. Το αποτέλεσμα είναι η θεωρητική βάση (και συνεπώς σε μεγάλο βαθμό και η ερμηνευτική ικανότητα τους) να είναι αδύναμη.
Οι Ορθόδοξες ερμηνείες υποδιαιρούνται σε τρία ρεύματα:
(α) Το πρώτο ρεύμα θεωρεί την Ελληνική περίπτωση ως μία ειδική εθνική περίπτωση: μία «Ελληνική ασθένεια»
(β) Το δεύτερο ρεύμα θεωρεί ότι η όποια «εθνική» ή μη ασθένεια υπήρχε επιτάθηκε από τις δομικές αδυναμίες της Ευρωζώνης (δηλαδή το ότι είναι μία μη-βέλτιστη νομισματική περιοχή (ΒΝΠ)) που δεν επιδέχονται διόρθωσης.
(γ) Το τρίτο ρεύμα παίρνει μία ενδιάμεση θέση: υπάρχει «ελληνική ασθένεια» και αυτή επιδεινώθηκε από τις δομικές αδυναμίες της ευρωζώνης, που όμως μπορούν να επιδιορθωθούν.
II.1 Μία «ελληνική ασθένεια»
Αυτή η πρώτη Ορθόδοξη ερμηνεία έχει πλέον απαρχαιωθεί. Προβλήθηκε έντονα στη αρχή της ελληνικής κρίσης και πριν τα προβλήματα της ευρωπαϊκής ενοποίησης εκδηλωθούν και σε άλλες χώρες και αποτέλεσε το βασικό υποστηρικτικό επιχείρημα του πρώτου ελληνικού Μνημονίου – όπως εκφράσθηκε σε πάμπολλες δημοσιογραφικές αναλύσεις αλλά και ιδιαίτερα σε κυβερνητικά και ακαδημαϊκά κείμενα (π.χ. (EC (2010, σ.6), EC (2012, σ.9), Kollintzas et al. (2012)).
Η πρώιμη εκδοχή της επικέντρωνε κυρίως στον δημόσιο τομέα (εστιάζοντας στο δημοσιονομικό έλλειμμα), καθώς οι αρχικές προβλέψεις του πρώτου Μνημονίου επικεντρώνονταν κυρίως σ’ αυτόν. Στη συνέχεια, με τις αναθεωρήσεις του πρώτου Μνημονίου και καθώς αυτό ήδη από τα πρώτα βήματα του έδειχνε να αποτυγχάνει, η ερμηνεία αυτή επεκτάθηκε και στον ιδιωτικό τομέα (εστιάζοντας στη φθίνουσα ανταγωνιστικότητα και στο έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών).
Συνοπτικά, η ερμηνεία αυτή θεωρεί ότι η ελληνική οικονομία είναι περισσότερο επιρρεπής από άλλες χώρες με παρόμοια προβλήματα σε δύο «ασθένειες»: (1) μεγάλα και χρόνια δημοσιονομικά ελλείμματα που χρηματοδοτούνται μέσω εξωτερικού δανεισμού) και (2) φθίνουσα ανταγωνιστικότητα. Η ελληνική ιδιαιτερότητα προκύπτει από ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά (λάθη οικονομικής πολιτικής και συνεπακόλουθες δομικές αδυναμίες). Συνοπτικά, υποστηρίζεται ότι η ελληνική είναι ένας ειδικός τύπος οικονομίας επιρρεπούς στη δημοσιονομική σπατάλη και στη χαμηλή παραγωγικότητα. Πιο συγκεκριμένα υποστηρίζεται ότι χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα, υψηλούς μισθούς και έναν υπερδιογκωμένο δημόσιο τομέα. Τα δύο τελευταία είναι παράγωγα των εκτεταμένων πελατειακών σχέσεων. Επιπλέον, πάλι για πελατειακούς λόγους, ο δημόσιος τομέας είναι αναποτελεσματικός (χαμηλή παραγωγικότητα, μειωμένη φοροεισπρακτική ικανότητα κλπ.) και συνεπώς όχι μόνο εκτοπίζει υποτιθέμενα υγιείς ιδιωτικές δραστηριότητες αλλά είναι και ελλειμματικός. Το δημοσιονομικό έλλειμμα χρηματοδοτείται με εξωτερικό δανεισμό (ιδιαίτερα μετά την ένταξη στην ευρωζώνη και λόγω των χαμηλών επιτοκίων που προέκυψαν) με αποτέλεσμα την επιδείνωση του εξωτερικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Επιπλέον, η Ελλάδα υποτίθεται ότι εκμεταλλεύθηκε τους «εύπιστους» Ευρωπαίους εταίρους της και μέσω των παραποιημένων «ελληνικών στατιστικών» απέκρυψε το πρόβλημα και παραβίασε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Η παγκόσμια κρίση του 2007-8 αναστάτωσε τις διεθνείς χρηματαγορές που άρχισαν να ελέγχουν εξονυχιστικά τα κρατικά δημοσιονομικά και ισοζύγια εξωτερικών τρεχουσών συναλλαγών. Έτσι αποκαλύφθηκε η μη-βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, οι διεθνείς χρηματαγορές έπαψαν να το χρηματοδοτούν και η ελληνική κρίση ξέσπασε.
Έτσι δικαιολογήθηκε το πρώτο ελληνικό Μνημόνιο που η αρχική έμφαση του αφορούσε δραστικές περικοπές στο δημόσιο τομέα (καθώς το ελληνικό κατεστημένο και η τρόικα στόχευαν σε μία σταδιακή προώθηση των μνημονιακών προβλέψεων). Όμως, καθώς το πρώτο Μνημόνιο πολύ γρήγορα άρχισε να αποτυγχάνει σε σχέση με τους στόχους του, η λιτότητα έπρεπε να επεκταθεί και στον ιδιωτικό τομέα. Τότε ανασύρθηκε η δεύτερη πλευρά του επιχειρήματος, το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας. Υποστηρίχθηκε ότι και ο ιδιωτικός τομέας χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα, υψηλούς μισθούς και άκαμπτη αγορά εργασίας που οδηγούσαν σε φθίνουσα ανταγωνιστικότητα. Ο συνδυασμός υψηλού εξωτερικού δανεισμού για την χρηματοδότηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων σε συνδυασμό με την φθίνουσα ανταγωνιστικότητα του ιδιωτικού τομέα υποστηρίχθηκε ότι εκτροχιάζουν το εξωτερικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Η ερμηνεία της «ελληνικής ασθένειας» υπέστη ένα πλήγμα όταν η κρίση της ευρωζώνης χτύπησε και άλλες χώρες (2010 Ιρλανδία, 2011 Πορτογαλία). Η πρώτη αντίδραση ήταν να αποδοθεί η επέκταση της κρίσης στην «επιμόλυνση» από την «ελληνική ασθένεια» (π.χ. Arghyrou & Kontonikas (2010)). Η εξήγηση αυτή είναι φυσικά εξαιρετικά αδύναμη καθώς οι οικονομίες των χωρών αυτών είναι αρκετά διαφορετικές. Έτσι σύντομα η «Ελληνική ασθένεια» μεταλλάχθηκε σε «ασθένεια της ευρω-περιφέρειας» με την υποτιμητική συνάθροιση της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Ισπανίας στα κακόφημα PIGS (π.χ. ECB (2012)). Ως ερμηνεία είναι εξαιρετικά αδύναμη καθώς παραγνωρίζει κάθε δομικό πρόβλημα του καπιταλιστικού συστήματος, της διεθνούς οικονομίας και της ευρωπαϊκής ενοποίησης και αποδίδει όλες τις ευθύνες σε συγκυριακούς «ενόχους». Ως αντίληψη είναι πιστή στα Ορθόδοξα οικονομικά που θεωρούν ότι η καπιταλιστική οικονομία είναι ένα τέλειο σύστημα που υπό κανονικές συνθήκες δεν μπορεί να μπει σε κρίση. Οι όποιες κρίσεις ανακύπτουν οφείλονται σε συγκεκριμένους «παίκτες» που δεν συμμορφώθηκαν με τους κανόνες του παιχνιδιού.
II.2 Η ελληνική κρίση είναι απότοκη της μη-βιώσιμης δομής της ΟΝΕ
Η δεύτερη αυτή ορθόδοξη ερμηνεία υποστηρίζει ότι η «ελληνική ασθένεια» επιδεινώθηκε από την μη-βιώσιμη δομή της ΟΝΕ. Η τελευταία αποτελεί μία μη-ΒΝΠ που είναι επιρρεπής σε ασύμμετρες κρίσεις που οξύνουν εθνικές αδυναμίες. Η ερμηνεία αυτή ασχολείται μόνο in passim με την Ελληνική περίπτωση και επικεντρώνει στις δομικές αδυναμίες της ΟΝΕ. Προβάλλεται ιδιαίτερα από αγγλο-σαξωνικούς κύκλους (είτε νεοφιλελεύθερους (π.χ. Feldstein (2010)) είτε νεοκεϋνσιανούς (π.χ. Krugman (2012)). Η εξήγηση της προέλευσης είναι προφανής. Πρώτον, το ευρώ είναι ένα από τα βασικά μέσα με τα οποία οι Ευρωπαϊκοί καπιταλισμοί που συνασπίζονται (με άνισο μεταξύ τους τρόπο) στην ΕΕ δοκιμάζουν να αμφισβητήσουν την παγκόσμια ιμπεριαλιστική ηγεμονία των ΗΠΑ. Γι’ αυτό αντιμετώπισε την περισσότερο ή λιγότερο συγκεκαλυμμένη αντιπάθεια των ΗΠΑ από την αρχή (Feldstein (1997)). Δεύτερον, σύμφωνα με τη θεωρία των ΒΝΠ η ΟΝΕ δεν πληροί καμία από τις απαραίτητες προϋποθέσεις (π.χ. υψηλή κινητικότητα παραγωγικών συντελεστών, δομική σύγκλιση των οικονομιών της, δημοσιονομική ενοποίηση) και οδηγεί οικονομίες-μέλη της στην καταστροφή. Την άποψη αυτή συγκεφαλαίωσε ο Dornbusch (2001): «δεν μπορεί να συμβεί, είναι κακή ιδέα, δεν πρόκειται να διαρκέσει».
Η ερμηνεία αυτή αναγνωρίζει βαθύτερα προβλήματα που τα αποδίδει στην «ουτοπία της ΟΝΕ». Είναι γεγονός ότι η κριτική της τελευταίας ως μη-ΒΝΠ είναι ακριβής. Άλλωστε η θεωρία των ΒΝΠ είναι το κοντινότερο εργαλείο των Ορθόδοξων οικονομικών στην Μαρξιστική έννοια της άνισης ανάπτυξης. Όμως είναι ένα ελλιπές και αδύναμο εργαλείο. Η έννοια της άνισης ανάπτυξης κατανοεί πολύ καλά ότι είναι αδύνατον στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος να υπάρξει οικονομική σύγκλιση τόσο μεταξύ των περιοχών μίας χώρας όσο και μεταξύ διαφορετικών χωρών. Αυτό προκύπτει από την ίδια την κίνηση της καπιταλιστικής συσσώρευσης που αναζητά και δημιουργεί τέτοιες ανισομέρειες. Αντίθετα, η θεωρία της ΒΝΠ θεωρεί ότι η οικονομική σύγκλιση είναι εφικτή (άλλωστε αυτό υποτίθεται ως αυτονόητο στο νεοκλασικό υπόδειγμα μεγέθυνσης) αλλά ότι δεν είναι όλες οι χώρες και οι περιοχές ικανές γι’ αυτό. Εν τέλει, το συμπέρασμα ανάγεται στην πολιτική βούληση: οι υποστηρικτές της άποψης αυτής θεωρούν ότι δεν μπορεί να υπάρξει η πολιτική δύναμη που θα κάνει την ΕΕ ένα ευρωπαϊκό ομοίωμα των ΗΠΑ ενώ οι αντίπαλοι τους θεωρούν ότι αυτό είναι εφικτό.
II.3 Το ελληνικό πρόβλημα έχει εθνική προέλευση που επιδεινώθηκε από επιδιορθώσιμες αδυναμίες της ΟΝΕ
Η τρίτη αυτή Ορθόδοξη ερμηνεία προέρχεται κυρίως από κεϋνσιανούς ή μετα-κεϋνσιανούς κύκλους που ενώ συμφωνούν επί της αρχής με την ευρωπαϊκή ενοποίηση και την ΟΝΕ έχουν ισχυρές επιφυλάξεις με πλευρές της καθώς τις θεωρούν εσφαλμένα νεοφιλελεύθερα δημιουργήματα (π.χ. De Grauwe (2010), Lane (2012)). Υποστηρίζει ότι η ελληνική κρίση έχει εθνικές ρίζες που επιδεινώνονται από την νεοφιλελεύθερη δομή της ΟΝΕ. Όμως η αναδιάρθρωση της τελευταίας με δημοσιονομική, τραπεζική αλλά και βαθύτερη θεσμική ενοποίηση θα κάνει την ΟΝΕ ένα ευρωπαϊκό αντίστοιχο των ΗΠΑ και συνεπώς μία ΒΝΠ.
Αυτή η ερμηνεία είναι η πιο αιρετική από τις Ορθόδοξες ερμηνείες. Αναγνωρίζει ορισμένα δομικά προβλήματα της ΟΝΕ τα οποία όμως περιορίζονται στη δομή του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και είναι δημιουργήματα του νεοφιλελευθερισμού των τελευταίων δεκαετιών. Δεν υπάρχει κανένα βαθύτερο δομικό πρόβλημα στη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος και με τις κατάλληλες διορθωτικές παρεμβάσεις τα προβλήματα μπορούν να ξεπερασθούν. Εντέλει καταλήγει όπως και η προηγούμενη ερμηνεία αλλά με το αντίθετο συμπέρασμα: η έκβαση εναπόκειται στην πολιτική βούληση.
II.4 Ορθόδοξες ερμηνείες: Μία Κριτική
Καθώς οι εξελίξεις τρέχουν διαρκώς οι Ορθόδοξες ερμηνείες μεταλλάχθηκαν από μονιστικές σε εκλεκτικιστικές. Συνήθως διαπιστώνουν δύο αιτιακά υποσύνολα της Ελληνικής κρίσης (π.χ. Nelson, Belkin & Mix (2011)):
(α) εσωτερικά αίτια: υπερβολικές δημόσιες δαπάνες, αδύναμο φοροεισπρακτικό μηχανισμό, διαφθορά και πελατειακές σχέσεις, άκαμπτες αγορές εργασίας και προϊόντων, υψηλούς μισθούς, μη-φιλικό προς την επιχειρηματικότητα θεσμικό περιβάλλον, φθίνουσα ανταγωνιστικότητα κλπ.
(β) εξωτερικά αίτια: αδυναμίες της ΟΝΕ, επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης του 2007-8 κλπ.
Πίσω όμως από αυτά τα εκλεκτικιστικά μίγματα κρύβονται εκδοχές ή συνδυασμοί των τριών βασικών ερμηνειών που αναλύθηκαν προηγουμένως.
Επιπρόσθετα, όλες οι Ορθόδοξες ερμηνείες – ρητά είτε άρρητα – αναλυτικά βασίζονται στην Υπόθεση των Δίδυμων Ελλειμμάτων καθώς όλες αντιλαμβάνονται την Ελληνική κρίση ως απλά μία κρίση χρέους. Η Υπόθεση των Δίδυμων Ελλειμμάτων υποστηρίζει ότι εάν μία χώρα έχει δημοσιονομικό έλλειμμα αυτό θα οδηγήσει και σε έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δηλαδή τα δύο αυτά ελλείμματα πάνε μαζί και η γραμμή αιτιότητας πηγαίνει από το πρώτο στο δεύτερο. Κατ’ αρχήν έχει ενδιαφέρον ότι την υπόθεση αυτή επικαλούνται ακόμη και νεο-φιλελεύθερες αναλύσεις παρόλο ότι είναι μία κεϋνσιανή άποψη (ενώ αντιθέτως τα νεοκλασικά οικονομικά υποστηρίζουν την Ρικαρδιανή Ισοδυναμία). Όμως η εμπειρική βασιμότητα της υπόθεσης αυτής είναι εξαιρετικά συζητήσιμη. Παραδείγματος χάριν, μία πρόσφατη μελέτη (Katrakilidis & Trachanas (2011)) δείχνει ότι μπορεί η υπόθεση αυτή ισχύει για την περίοδο πριν την ένταξη στην ΟΝΕ (1960-80) αλλά απορρίπτεται στη συνέχεια (1981-2007) όπου τα ελλείμματα του εμπορικού και του εξωτερικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών είναι αυτά που προκαλούν αυξανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Επιπλέον, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι υποτιθέμενες υπερβολικές μισθολογικές αυξήσεις θεωρούνται ως ο παράγων που πυροδοτεί τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα όσο και την φθίνουσα ανταγωνιστικότητα. Το τυπικό Ορθόδοξο επιχείρημα είναι ότι το ελληνικό ονομαστικό μοναδιαίο κόστος εργασίας (ΜΚΕ) αυξήθηκε ταχύτερα από αυτό των άλλων μελών της ΟΝΕ (π.χ. EC (2010), σ.3). Το επιχείρημα αυτό πάσχει για τους ακόλουθους λόγους:
(1) Υπάρχει μία εκτενής βιβλιογραφία που υποστηρίζει πειστικά ότι το ονομαστικό ΜΚΕ δεν είναι ένα ορθό μέτρο της ανταγωνιστικότητας.
(2) Το παράδοξο Kaldor δείχνει ότι υψηλή ανταγωνιστικότητα δεν έχουν οι χώρες με χαμηλούς μισθούς αλλά το ακριβώς αντίθετο. Συνεπακόλουθα, η ανταγωνιστικότητα δεν βασίζεται μόνο στο μισθιακό κόστος (ανταγωνιστικότητα κόστους) αλλά κυρίως σε ποιοτικούς παράγοντες (δομική ανταγωνιστικότητα).
(3) Οι ελληνικές μισθολογικές αυξήσεις υστερούν συστηματικά σε σχέση με τις αυξήσεις της παραγωγικότητας. Συνεπώς, το ελληνικό πραγματικό ΜΚΕ μειώνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες. Τέλος, η ελληνική παραγωγικότητα αυξάνεται αισθητά γρηγορότερα από, για παράδειγμα, την γερμανική. Συνεπώς, οι μισθολογικές αυξήσεις κάθε άλλο παρά αδικαιολόγητες ήταν.
(4) Η μείωση των μισθών ως μέσο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας προϋποθέτει ότι οι μισθοί στις ανταγωνίστριες οικονομίες θα μείνουν σταθεροί. Αυτό είναι εντελώς παράλογο και αγνοεί την περίπου ενιαία παγκόσμια τάση περιστολής των μισθών.
Όμως οι Ορθόδοξες ερμηνείες έχουν και ευρύτερα αναλυτικά προβλήματα.
Πρώτον, υποτιμούν το ρόλο της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης του 2007-8, θεωρώντας την απλά χρηματοπιστωτική. Όμως μία τόσο βαθειά κρίση πρέπει να έχει ρίζες στο βασικό οικονομικό πεδίο (την σφαίρα της παραγωγής).
Δεύτερον, θεωρούν ότι η ελληνική κρίση είναι ανεξάρτητη από την παγκόσμια κρίση του 2007-8. Χαρακτηριστικά, οι περισσότερες διεθνείς και εθνικές μελέτες το 2008 υποστήριζαν ότι η ελληνική οικονομία είναι ανοσοποιημένη έναντι της παγκόσμιας κρίσης. Μετά το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης η παγκόσμια κρίση του 2007-8 ανακαλύφθηκε καθυστερημένα ως ένας απλά εξωγενής παράγων: η κρίση του 2007-8 δεν αφορά την ελληνική οικονομία άμεσα αλλά καθώς πλήττει τις διεθνείς χρηματαγορές επιδρά εμμέσως και στην χώρα μας. Η αντίληψη αυτή δεν κατανοεί ούτε τον βαθύ δομικό χαρακτήρα της κρίσης του 2007-8 ούτε τις ρίζες της στην ελληνική οικονομία.
Τέλος, και συγκεφαλαιώνοντας όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα, και οι τρεις Ορθόδοξες ερμηνείες αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν τις θεμελιώδεις δομικές διαστάσεις του ελληνικού προβλήματος και αντιθέτως το παραπέμπουν σε συγκυριακά σφάλματα οικονομικής πολιτικής και σε αδύναμα θεσμικά παράγωγα τους. Η πρώτη ερμηνεία αποδίδει την ελληνική κρίση σε εθνικές ιδιομορφίες που οδήγησαν σε εσφαλμένες οικονομικές πολιτικές. Η δεύτερη ερμηνεία θεωρεί την ΟΝΕ μία εσφαλμένη οικονομική πολιτική που δημιουργεί ένα στρεβλό θεσμικό περιβάλλον. Όμως η θεσμική στρέβλωση έχει να κάνει κυρίως με την σφαίρα της κυκλοφορίας και τα γεωπολιτικά ζητήματα και καθόλου με την σφαίρα της παραγωγής. Η τρίτη ερμηνεία αποδίδει την εσφαλμένη δομή της ΟΝΕ κυρίως στις λανθασμένες νεοφιλελεύθερες πολιτικές και θεωρεί ότι γι’ αυτό προκύπτουν θεσμικές στρεβλώσεις. Και εδώ τα όποια δομικά προβλήματα αναγνωρίζονται αφορούν κυρίως την σφαίρα της κυκλοφορίας.
III. Ετερόδοξες ερμηνείες
Οι Ετερόδοξες ερμηνείες διαφέρουν σημαντικά από τις Ορθόδοξες:
(1) Τονίζουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα δεν είναι ένας τέλειος μηχανισμός αλλά είναι ενδογενώς επιρρεπές σε κρίσεις. Συνεπώς αποδίδουν μεγαλύτερη έμφαση στη δομή του παγκόσμιου καπιταλισμού και στην οικονομική κρίση του 2007-8.
(2) Επικρίνουν την νεοφιλελεύθερη κυριαρχία των τελευταίων δεκαετιών ως αίτιο των σημερινών προβλημάτων.
(3) Επικρίνουν την νεοφιλελεύθερη αρχιτεκτονική της ΟΝΕ προτείνοντας είτε την διάλυση της είτε την ριζική αναδιοργάνωση της.
Όμως οι Ετερόδοξες ερμηνείες, παρότι αναγνωρίζουν γενικά ελαττώματα του καπιταλιστμού, αποφεύγουν να τα θίγουν και εστιάζουν στην αλλαγή δομών και πολιτικών εντός του συστήματος. Ιδιαίτερα υποστηρίζουν την εκθρόνιση του νεοφιλελευθερισμού και την επιστροφή σε λιγότερο βάρβαρες μορφές καπιταλιστικής διαχείρισης. Αρκετές από αυτές αναφέρονται στη Μαρξιστική Πολιτική Οικονομία και μερικές ακόμη και εντάσσουν τον εαυτό τους σ’ αυτήν (ιδιαίτερα σε διάφορες νεο-μαρξιστικές παραλλαγές). Ταυτόχρονα όμως συνδέονται στενά με κεϋνσιανές και μετα-κεϋνσιανές θεωρήσεις. Οι βασικοί αναλυτικοί λόγοι για τους οποίους διαχωρίζονται αυτές οι Ετερόδοξες ερμηνείες από την Μαρξιστική παράδοση είναι οι ακόλουθοι:
Πρώτον, το ποσοστό κέρδους (δηλαδή η καθοριστική Μαρξιστική μεταβλητή) είτε απουσιάζει εντελώς είτε είναι ένα παράγωγο μέγεθος. Στην θέση της τοποθετείται κάποιο κεϋνσιανό υπόδειγμα έλλειψης ενεργούς ζήτησης ή/και νεο-μερκαντιλιστικών χρηματοοικονομικών και εμπορικών σχέσεων.
Δεύτερον, ακόμη και οι ριζοσπαστικότερες των Ετερόδοξων ερμηνειών αποφεύγουν να αναφερθούν σε υπέρβαση του καπιταλισμού και περιορίζονται στην υποστήριξη ηπιότερων μορφών διαχείρισης του.
Οι δημοφιλέστερες Ετερόδοξες ερμηνείες βασίζονται στην θεωρία της «χρηματιστικοποίησης», που διατείνεται ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει μεταλλαχθεί δραστικά καθώς το χρηματικό κεφάλαιο κυριαρχεί επί των άλλων καπιταλιστικών δραστηριοτήτων (παραγωγικού και εμπορικού κεφαλαίου). Η άποψη αυτή υιοθετήθηκε από μετα-κεϋνσιανές θεωρίες (π.χ. Stockhammer (2004)), ακολουθώντας την κεϋνσιανή θεωρία περί ραντιέρηδων. Ο όρος υιοθετήθηκε επίσης από αρκετούς μαρξιστές (π.χ. Lapavitsas (2008)). Η θεωρία της «χρηματιστικοποίησης» είναι εξαιρετικά προβληματική. Υποκύπτει στη γοητεία βραχυπρόθεσμων και συγκυριακών φαινομένων τα οποία ανάγει αδικαιολόγητα σε μακροχρόνιες δομικές αλλαγές. Ουσιαστικά υποστηρίζει ότι ο καπιταλισμός επιστρέφει στην προ-καπιταλιστική περίοδο, όταν κυοφορούνταν μέσα στη φεουδαλική οικονομία από ιδιόμορφες εμπορικές και χρηματοοικονομικές δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες αυτές βασίζονταν στην άνιση ανταλλαγή που προέκυπτε λόγω του εξαιρετικά ρυθμισμένου χαρακτήρα της φεουδαλικής οικονομίας και των συνεπαγόμενων ολιγοπωλιακών εμπορικών και χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων (τοκογλυφία). Οι προ-καπιταλιστικές αυτές δραστηριότητες δημιούργησαν την κρίσιμη μάζα (την πρωταρχική συσσώρευση του κεφαλαίου) για την επικράτηση του καπιταλισμού. Όμως μετά από αυτή η ανταλλαγή ισοδυνάμων γίνεται ο κανόνας λειτουργίας του συστήματος. Τότε το χρηματικό κεφάλαιο αποκτά τον τυπικά καπιταλιστικό χαρακτήρα του, δηλαδή συλλέγει κεφάλαια για την λειτουργία του παραγωγικού κεφαλαίου και λαμβάνει ένα μερίδιο από τον πλούτο που δημιουργείται υπό τον έλεγχο του τελευταίου με την μορφή του τόκου. Το χρηματικό κεφάλαιο δεν παράγει το ίδιο πλούτο και αποτελεί πάντα ένα εξάρτημα (άσχετα από την ισχύ του) του παραγωγικού κεφαλαίου. Η θεωρία της «χρηματιστικοποίησης» υποστηρίζει ότι στο σημερινό καπιταλισμό το χρηματικό κεφάλαιο αυτονομείται εντελώς και ουσιαστικά «εκμεταλλεύεται» το παραγωγικό κεφάλαιο. Μάλιστα στις μαρξίζουσες εκδοχές της υποστηρίζει ότι το χρηματικό κεφάλαιο μπορεί πλέον και εκμεταλλεύεται άμεσα τους εργαζόμενους μέσω τοκογλυφικών δανείων. Όμως πέρα από την γοητεία ορισμένων συγκυριακών φαινομένων (υπερανάπτυξη των χρηματοικονομικών δραστηριοτήτων από το 1990) το ερώτημα είναι πως είναι δυνατόν να επιβιώσει μακροχρόνια ένας τέτοιος παραμορφωμένος καπιταλισμός που βασίζεται σε μη-παραγωγικές δραστηριότητες και στην τοκογλυφία. Η απάντηση είναι προφανώς αρνητική. Ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα της θεωρίας της «χρηματιστικοποίησης» (ιδιαίτερα για τις μαρξίζουσες εκδοχές της) είναι ότι θεωρεί την κρίση του 2007-8 μία χρηματοπιστωτική κρίση όπου το ποσοστό κέρδους δεν παίζει κανένα ρόλο. Και στο σημείο αυτό ανακύπτει ένα κρίσιμο ερώτημα: αν η κρίση είναι τόσο βαθειά δομική και μακροχρόνια όσο αποδέχεται η θεωρία της «χρηματιστικοποίησης» τότε πως γίνεται να μην έχει καθόλου ρίζες στη σφαίρα της παραγωγής;
Υπάρχουν δύο βασικές ερμηνείες της ελληνικής κρίσης με βάση την θεωρία της «χρηματιστικοποίησης». Η πρώτη προτάθηκε από τους Lapavitsas et al. (2010) και ακολουθεί την δική του μαρξίζουσα θεωρία. Η δεύτερη προτάθηκε από τους Milios & Sotiropoulos (2010) και συνδέεται περισσότερο με τις μετα-κεϋνσιανές αντιλήψεις περί «χρηματιστικοποίησης».
ΙΙΙ.1 «Χρηματιστικοποίηση» και ευρω-κέντρο vs ευρω-περιφέρεια
Οι Lapavitsas et al. (2010) συμφωνούν με τις Ορθόδοξες ερμηνείες ότι η ελληνική είναι μία κρίση χρέους. Όμως δεν έχει εθνικές ρίζες αλλά προκύπτει από (α) τον χρηματιστικοποιημένο καπιταλισμό και (β) την ΟΝΕ. Ο πρώτος προκάλεσε την κρίση του 2007-8 και έτσι διασάλευσε τα σαθρά θεμέλια της ΟΝΕ (μη-ΒΝΠ και εξωτερικές ανισορροπίες). Όσον αφορά τις τελευταίες αποδέχονται το Ορθόδοξο επιχείρημα περί ονομαστικού ΜΚΕ αλλά το αντιστρέφουν: δεν ήταν υπερβολικές οι ελληνικές μισθολογικές αυξήσεις αλλά η γερμανική μισθολογική στασιμότητα. Η τελευταία δημιουργεί μία νεο-μερκαντιλιστική εμπορική ανισορροπία μεταξύ του πλεονασματικού ευρω-κέντρου και της ελλειμματικής ευρω-περιφέρειας. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η ΟΝΕ δεν επιδιορθώνεται και η μόνη λύση για την Ελλάδα είναι η έξοδος από αυτή.
Η ερμηνεία αυτή πάσχει από τις γενικές αδυναμίες της θεωρίας της «χρηματιστικοποίησης». Παραγνωρίζει εντελώς το ζήτημα της παραγωγικής δομής της ελληνικής και των ευρωπαϊκών οικονομιών και συνεπώς αδυνατεί να αναγνωρίσει την οικονομική εκμετάλλευση της ευρω-περιφέρειας από το ευρω-κέντρο όχι με βάση νομισματικές ή μισθολογικές σχέσεις αλλά κυρίως με βάση τις διαφορετικές παραγωγικές δομές τους. Επιπλέον, αποδέχεται άκριτα το Ορθόδοξο επιχείρημα ότι το ονομαστικό ΜΚΕ είναι το βασικό κριτήριο ανταγωνιστικότητας. Συνεπώς η αντιστροφή του είναι αδύναμη και οδηγεί στο Ορθόδοξο συμπέρασμα: εφόσον η Γερμανία δεν αυξάνει τους μισθούς της τότε, δικαίως ή αδίκως, δεν μένει παρά να μειωθούν οι ελληνικοί μισθοί. Επίσης (και αυτό ισχύει και για την δεύτερη ερμηνεία «χρηματιστικοποίησης»), η ελληνική οικονομία δεν έχει βασικά χαρακτηριστικά του «χρηματιστικοποιημένου» καπιταλισμού. Ο βαθμός χρηματοοικονομικής μόχλευσης ήταν χαμηλός όπως επίσης και ο ιδιωτικός δανεισμός των νοικοκυριών. Συνεπώς, η «χρηματιστικοποίηση» εισάγεται μόνο από το εξωτερικό (μέσω του δημόσιου χρέους). Το σχήμα αυτό είναι εξαιρετικά αδύναμο.
Τέλος η πρόταση πολιτικής είναι ελλιπής. Μία απλή έξοδος από την ΟΝΕ με ταυτόχρονη παραμονή στην ΕΕ (και στην Κοινή Αγορά) δεν πρόκειται να διορθώσει τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.
ΙΙΙ.2 «Χρηματιστικοποίηση» και «ισχυρή Ελλάδα»
Αντίθετα με τους Lapavitsas et al. οι Milios & Sotiropoulos (2010) υποστηρίζουν ότι δεν ευθύνεται ούτε η φθίνουσα ανταγωνιστικότητα ούτε η ΟΝΕ για την ελληνική υπερχρέωση. Αντιθέτως, η ΟΝΕ – ενώνοντας οικονομίες με διαφορετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης και κερδοφορία – διευκόλυνε την κίνηση κεφαλαίων από τις πιο αναπτυγμένες (και με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και κερδοφορία) προς τις λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες. Ιδιαίτερα διευκόλυνε τον φθηνό δανεισμό των δεύτερων από τις πρώτες. Με τον τρόπο αυτό δόθηκε αναπτυξιακή ώθηση στην ευρω-περιφέρεια. Έτσι οι υψηλοί ελληνικοί ρυθμοί ανάπτυξης της δεκαετίας του 1990 δεν ήταν «φούσκα» αλλά ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Στο σημείο αυτό συμφωνούν με τις Ορθόδοξες ερμηνείες που θεωρούν θετική την εισροή ξένου κεφαλαίου καθώς και με τις αντίστοιχες απόψεις περί «ισχυρής Ελλάδας» που προβλήθηκαν την περίοδο εκείνη. Συνεπώς το ελλειμματικό εξωτερικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δεν αποτελεί πρόβλημα αλλά ένδειξη εισροής αναπτυξιακών κεφαλαίων. Όμως η «χρηματιστικοποίηση», με τη δημιουργία χρηματοοικονομικών «φουσκών» και την υπερβολική μόχλευση δυναμίτισε αυτή την πορεία. Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-8, που επίσης την κατανοούν ως μία χρηματοπιστωτική κρίση, εκτροχίασε τα μέχρι τότε καλοήθη ελλείμματα του εξωτερικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της ευρω-περιφέρειας. Για να στηριχθεί η παραπαίουσα συσσώρευση αυξήθηκαν δραματικά τα δημοσιονομικά ελλείμματα με τελικό αποτέλεσμα την κρίση χρέους. Η ΟΝΕ έπαιξε μόνο ένα περιφερειακό ρόλο στο όλο πρόβλημα. Αν και οι Milios & Sotiropoulos αποδέχονται ότι η ΟΝΕ είναι μία μη-ΒΝΠ και νεοφιλελεύθερης έμπνευσης θεωρούν ότι η λύση δεν βρίσκεται στην έξοδο από αυτήν αλλά στη δημιουργία μίας «κοινωνικής Ευρώπης».
Αυτή η δεύτερη ερμηνεία «χρηματιστικοποίησης» έχει φυσικά τα γενικά προβλήματα της προσέγγισης αυτής. Επιπλέον όμως – ενστερνιζόμενη την Ορθόδοξη άποψη περί ευεργετικών εισροών ξένου κεφαλαίου και εξωτερικών ελλειμμάτων – δεν κατανοεί τα βαθειά διαρθρωτικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν στην ελληνική οικονομία με την ένταξη της στην Κοινή Αγορά και τα οποία επιδεινώθηκαν με την ΟΝΕ. Έτσι αποδέχονται το επιχείρημα της «ισχυρής Ελλάδας» την ίδια ώρα που βασικοί τομείς της οικονομίας συρρικνώνονταν ή/και εξαρτιόνταν ασφυκτικά από ξένες δραστηριότητες. Συνεπακόλουθα, παραγνωρίζουν τις διαδικασίες οικονομικής εκμετάλλευσης της ευρω-περιφέρειας που δημιούργησαν πρώτα η Κοινή Αγορά και ακολούθως η ΟΝΕ.
Συνολικά, οι Ετερόδοξες ερμηνείες της «χρηματιστικοποίησης» δίνουν μία αδύναμη δομική ερμηνεία της ελληνικής κρίσης (που περιορίζεται στην σφαίρα της κυκλοφορίας) και αδυνατούν να δουν τις βαθιές δομικές ρίζες της στη σφαίρα της παραγωγής.
IV. Μαρξιστικές ερμηνείες
Η Μαρξιστική ανάλυση προτείνει μία ισχυρή δομική ερμηνεία της ελληνικής κρίσης τοποθετώντας τις ρίζες της στη σφαίρα της παραγωγής. Επισημαίνει δύο βασικές δομικές διαστάσεις (ΟΜΕ (2013)):
(α) Η εσωτερική διάσταση αφορά την κρίση υπερσυσσώρευσης του ελληνικού καπιταλισμού που εκδηλώθηκε, όμοια με τις άλλες αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες, το 2007-8. Αίτιο της είναι η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους (Maniatis & Passas (2013), Mavroudeas & Paitaridis (2013)) λόγω αύξησης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου – (ΟΣΚ – εκτοπισμού ζωντανής εργασίας από απονεκρωμένη [μηχανήματα]). Η φθίνουσα κερδοφορία οδηγεί στην συσσώρευση κεφαλαίων που αδυνατούν να επενδυθούν επαρκώς κερδοφόρα (υπερσυσσώρευση). Η λύση είναι η καταστροφή αυτών των κεφαλαίων (απαξίωση) που όμως είναι εξαιρετικά επώδυνη. Δηλαδή η παγκόσμια κρίση του 2007-8 είναι μία κρίση a-la-Marx. Η «χρηματιστικοποίηση» είναι αποτέλεσμα και όχι αίτιο.
(β) Η εξωτερική διάσταση αφορά τα βάρη που επωμίζεται ο ελληνικός καπιταλισμός από την υποδεέστερη θέση του στην ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική ενοποίηση και τα οποία επιδεινώνουν περαιτέρω την εσωτερική του κρίση. Το ελληνικό κεφάλαιο ανταγωνίζεται με τα υψηλότερης εργατικής παραγωγικότητας ευρωπαϊκά κεφάλαια με αποτέλεσμα να υφίσταται ιμπεριαλιστική οικονομική εκμετάλλευση από αυτά. Επιπλέον, η ιεραρχική δομή της ΕΕ ευνοεί το ευρω-κέντρο έναντι της ευρω-περιφέρειας (Mavroudeas (2013)).
H σημερινή κρίση του ελληνικού καπιταλισμού προέρχεται από την κρίση του 1973-5 που ήταν διπλά επιβαρυντική. Πρώτον, τερματίσθηκε η μεταπολεμική «χρυσή εποχή» του. Δεύτερον, η μεταπολιτευτική ενίσχυση του εργατικού κινήματος επιβάρυνε την ήδη φθίνουσα καπιταλιστική κερδοφορία καθώς επέβαλε στην πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο μία ουσιαστική βελτίωση του μισθού και των εργασιακών συνθηκών των εργαζομένων. Δηλαδή, αντίθετα με τις διεθνείς τάσεις, στην πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο εφαρμόσθηκαν στην Ελλάδα φιλολαϊκές κεϋνσιανές πολιτικές που ενίσχυαν την ανάπτυξη με μία ελεγχόμενη φιλεργατική αναδιανομή εισοδήματος που όμως δεν θα έθιγε δραματικά τα καπιταλιστικά κέρδη. Οι πολιτικές αυτές βελτίωσαν την θέση των εργαζομένων και εκτόνωσαν τον μεταπολιτευτικό ριζοσπαστισμό. Απέτυχαν όμως να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση επειδή εφάρμοζαν μεταπολεμικές συνταγές σε μία εντελώς διαφορετική συγκυρία.
Γι’ αυτό, μετά το 1985 και συμβοηθούσας της ένταξης στην ΕΟΚ, επιβλήθηκαν νεο-συντηρητικές πολιτικές αναδιάρθρωσης (πρώτα συντηρητικές κεϋνσιανές και μετά νεοφιλελεύθερες πολιτικές). Όμως και στην ελληνική περίπτωση, όπως και διεθνώς, οι αναδιαρθρωτικές αυτές πολιτικές δεν διόρθωσαν ουσιαστικά τα προβλήματα. Παρά την επίθεση στο εισόδημα, τις εργασιακές συνθήκες και τις κοινωνικές παροχές των εργαζομένων, απαξίωση του κεφαλαίου δεν πραγματοποιήθηκαν σε επαρκή βαθμό και οι μη παραγωγικές δραστηριότητες δεν περιορίστηκαν. Συνεπώς η κερδοφορία και η συσσώρευση του κεφαλαίου δεν ανέκαμψαν ικανοποιητικά.
Γι’ αυτό το σύστημα, ήδη από το 2000, κατέφυγε στη φυγή προς τα μπροστά. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα τροφοδότησε με ρευστότητα το σύστημα και βοήθησε στη δημιουργία επενδύσεων και κατανάλωσης μέσω δημιουργίας πλασματικού κεφαλαίου (δηλαδή αβέβαιων στοιχημάτων σε μέλλουσα να εξαχθεί υπεραξία). Αυτό δημιούργησε την «χρηματιστικοποίηση» (ένα όχι σπάνιο φαινόμενο σε προ-στάδια κρίσης). Αυτή η χρηματοπιστωτικά υποβοηθούμενη μεγέθυνση μετέθεσε στο μέλλον τα προβλήματα και επιδείνωσε. μέσω της μόχλευσης, την υπερσυσσώρευση. Το σχήμα αυτό άντεχε όσο μπορούσε αύξανε η εκμετάλλευση της εργασίας (μέσω της αύξησης του απλήρωτου χρόνου εργασίας). Από την στιγμή που αυτή η διαδικασία άρχισε να ασθμαίνει τότε κατέρρευσαν τα «στοιχήματα» καθώς το παραγωγικό κεφάλαιο δεν είχε επαρκή κέρδη για να χρηματοδοτεί και τα κέρδη του χρηματοπιστωτικού συστήματος και συνεπώς να συνεχίζεται η πιστωτική επέκταση. Αυτό οδήγησε στην χρεοκοπία χρηματοπιστωτικών οργανισμών που με την σειρά τους επιδείνωσαν την κατάσταση των παραγωγικών επιχειρήσεων.
Η εξωτερική διάσταση αφορά την μεταπολεμική ευρωπαϊκή «Μεγάλη Ιδέα» του ελληνικού κεφαλαίου. Φιλοδοξούσε με αυτή να αναβαθμισθεί από δεύτερης γενιάς, μεσαίου βεληνεκούς καπιταλισμός με περιορισμένες ικανότητες ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης άλλων χωρών σε εταίρο ενός από τα βασικά παγκόσμια ιμπεριαλιστικά μπλοκ.
Όμως το εγχείρημα αυτό ενέχει σοβαρά κόστη. Ο ελεύθερος ανταγωνισμός με τα πιο αναπτυγμένα δυτικο-ευρωπαϊκά κεφάλαια υποβάθμισε τα ελληνικά σε «φτωχούς συγγενείς». Ο ελληνικός καπιταλισμός, πριν από την ένταξη στην ΕΟΚ, είχε μία σχετικά συνεκτική παραγωγική δομή (γύρω από ισχυρά προστατευμένους παραδοσιακούς κλάδους) που όμως ήταν ανταγωνιστική έναντι των ευρωπαϊκών αλλά και άλλων κεφαλαίων. Το άνοιγμα της οικονομίας λόγω ένταξης αποδιάρθρωσε την παραγωγική δομή και την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού κεφαλαίου, επιδεινώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο και ταυτόχρονα αυξάνοντας τον έλεγχο ξένων κεφαλαίων στην ελληνική οικονομία. Η είσοδος στην ΟΝΕ (δηλαδή η προσπάθεια του ελληνικού καπιταλισμού να ενταχθεί στον «σκληρό πυρήνα» της εξελισσόμενης ενοποίησης) χειροτέρεψε τα πράγματα. Η υψηλή συναλλαγματική ισοτιμία (καθώς το ευρώ ισχυροποιήθηκε έναντι του δολαρίου και άλλων νομισμάτων) επιδείνωσε συνολικά την ελληνική ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, η περαιτέρω απώλεια εθνικών εργαλείων οικονομικής πολιτικής (νομισματική πολιτική) και η εξάσκηση τους με βάση τις ανάγκες του ευρω-κέντρου (π.χ. χαλαρή νομισματική πολιτική όταν η ευρω-περιφέρεια χρειαζόταν σφικτότερη) πρόσθεσε προβλήματα. Από την άλλη, η οικονομική επέλαση του ελληνικού κεφαλαίου στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Ευρώπη στήριξε για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα την χειμαζόμενη κερδοφορία του.
Το ξέσπασμα της σημερινής κρίσης έθεσε τέλος σε όλη αυτή την ευφορία. Πρώτον, επανεμφανίσθηκε η σοβούσα κρίση υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου. Δεύτερον, η ιμπεριαλιστική «επιδότηση» της κερδοφορίας περιορίσθηκε απότομα καθώς οι Βαλκανικές και ανατολικο-ευρωπαϊκές οικονομίες χτυπήθηκαν άσχημα. Επιπλέον, εντάθηκαν οι ενδο-ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί με αποτέλεσμα οι πιο αδύναμοι (και μεταξύ αυτών ο ελληνικός καπιταλισμός) να χάσουν έδαφος.
Η δίδυμη ελληνική κρίση πήρε την μορφή των «διπλών ελλειμμάτων» (δημοσιονομικό έλλειμμα και εξωτερικό χρέος) σαν αποτέλεσμα της κρίσης υπερσυσσώρευσης και της οικονομικής εκμετάλλευσης από τους ισχυρότερους δυτικούς ιμπεριαλισμούς. Με το ξέσπασμα της κρίσης όλες οι αναπτυγμένες οικονομίες εγκατέλειψαν, απότομα και για ένα διάστημα, τις νεοφιλελεύθερες δοξασίες και παρείχαν αφειδώς νομισματική αλλά και δημοσιονομική στήριξη στα ιδιωτικά κεφάλαια (και ιδιαίτερα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα). Συνεπώς, από το 2008 τα δημόσια ελλείμματα εκτινάχθηκαν στα ύψη και ακολούθησε το δημόσιο χρέος καθώς η στήριξη αυτή χρηματοδοτήθηκε κυρίως με δανεισμό. Έτσι για πολλές χώρες η κρίση μετατράπηκε σε δημοσιονομική κρίση, καθώς η παρατεταμένη θέτει εν αμφιβόλω την δυνατότητα αποπληρωμής των δανείων.
Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της Ελλάδας με ορισμένες επιπρόσθετες ιδιομορφίες. Ο ελληνικός καπιταλισμός ιστορικά χαρακτηρίζεται από (συγκριτικά με άλλες χώρες) υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα. Αυτό δεν είναι σπάνιο για αναπτυσσόμενες καπιταλιστικές οικονομίες όπου το κράτος σαν συλλογικός καπιταλιστής επωμίζεται σημαντικά βάρη της οικονομικής δραστηριότητας ακριβώς γιατί τα ιδιωτικά κεφάλαια αρνούνται, στα αρχικά στάδια της αναπτυξιακής διαδικασίας, να επωμισθούν τους κινδύνους της. Συνεπώς, τα λεγόμενα διπλά ελλείμματα (και συνεπώς το πρόβλημα του χρέους) είναι παράγωγα και όχι αίτια της ελληνικής κρίσης.
Αντί επιλόγου μπορούν να επισημανθούν τα ακόλουθα. Οι Μαρξιστικές ερμηνείες ξεκινούν από την σφαίρα της παραγωγής και στη συνέχεια εξηγούν πως οι κρισιακές τάσεις εκφράζονται στην σφαίρα της κυκλοφορίας και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Με τον τρόπο αυτό εντοπίζουν τις ρίζες του ελληνικού προβλήματος πρώτα και κύρια στην παραγωγική δομή της οικονομίας και στο πως αυτή επηρεάσθηκε από τις σχέσεις με τις αντίστοιχες ιδιαίτερα των άλλων οικονομιών της ΕΕ. Έτσι αναδεικνύεται πολύ καθαρότερα απ’ ότι στις Ορθόδοξες και στις Ετερόδοξες ερμηνείες το παραγωγικό πρόβλημα της χώρας. Αντίθετα, οι τελευταίες το βλέπουν μόνο εκ των υστέρων (μετά τις νομισματικές σχέσεις) και εξαιρετικά αδύναμα (απλά ως πρόβλημα ανταγωνιστικότητας). Όμως η βάση των προβλημάτων της χώρας είναι ακριβώς το ότι η σημερινή παραγωγική δομή της (έτσι όπως συγκροτήθηκε από τις επιλογές του ελληνικού κεφαλαίου και τις σχέσεις του με τα ευρωπαϊκά και τα άλλα ξένα κεφάλαια) είναι μη-βιώσιμη. Συνεπώς οι Μαρξιστικές αναλύσεις βλέπουν καθαρότερα τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.
Η πρόταση διεξόδου που υποστηρίζουν (ΟΜΕ (2013)) επίσης βασίζεται στην θεώρηση αυτή. Προτείνεται η αποδέσμευση της Ελλάδας από την ΕΕ ως βάση για ένα μεταβατικό πρόγραμμα σοσιαλιστικής προοπτικής. Η αποδέσμευση από την ΕΕ θα ξαναδώσει στη χώρα αναγκαία εργαλεία οικονομικής πολιτικής (νομισματική, δημοσιονομική, βιομηχανική, εμπορική, συναλλαγματική, κλπ.) που έχουν εκχωρηθεί στα κέντρα της ΕΕ. Για να υλοποιηθεί μία τέτοια στρατηγική απαιτούνται οι ακόλουθοι βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι άξονες πολιτικής:
(1) Στάση πληρωμών (για απαλλαγή από το εξωτερικό χρέος).
(2) Επιβολή ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων (για αποτροπή της φυγής κεφαλαίων στο εξωτερικό).
(3) Κοινωνικοποίηση/εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος (για να επιβιώσει και να χρησιμοποιηθεί για την χρηματοδότηση της οικονομίας).
(4) Σύστημα προοδευτικής φορολογίας (για να εξευρεθούν πόροι από την φορολόγηση του εισοδήματος και του πλούτου του κεφαλαίου) με την ταυτόχρονη πάταξη της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής του κεφαλαίου και των ανώτερων εισοδηματικά στρωμάτων.
(5) Ελεγχόμενη διολίσθηση της ισοτιμίας του νομίσματος (για να διευκολυνθεί η ανταγωνιστικότητα) σε συνδυασμό με ένα σύστημα ελέγχου των τιμών (για να μην υπάρξουν αδικαιολόγητες πληθωριστικές αυξήσεις ιδιαίτερα στα είδη μαζικής κατανάλωσης). Η πολιτική αυτή θα διευκολύνει επίσης την παραγωγική αναγέννηση της οικονομίας με την υποκατάσταση εισαγωγών.
Το πιο κρίσιμο όμως στοιχείο της πρότασης και το επιστέγασμα ενός τέτοιου προγράμματος είναι η σχεδιασμένη παραγωγική αναδιάρθρωση της οικονομίας σε σοσιαλιστική βάση (δηλαδή με την κοινωνική ιδιοκτησία και έλεγχο τουλάχιστον των στρατηγικών οικονομικών κλάδων).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Arestis P. (2009), ‘New Consensus Macroeconomics: A Critical Appraisal’, Levy Institute Working Paper No. 564
Arghyrou M. & Kontonikas A. (2010), ‘The EMU sovereign-debt crisis: a call and an opportunity for a Greek supply-side revolution’.
De Grauwe P. (2010a), ‘The Greek crisis and the future of the Eurozone’, EuroIntelligence, March.
Dornbusch R. (2001), ‘The Euro controversy’, MIT Department of Economics Editorial.
EC (2010), ‘The Economic Adjustment Programme for Greece’, European Economy, Occasional Papers no.61.
EC (2012), ‘The Second Economic Adjustment Programme for Greece’, European Economy, Occasional Papers no.94.
ECB (2012), ‘A Fiscal Compact for a Stronger Economic and Monetary Union’, ECB Monthly Bulletin (May).
Feldstein M. (1997), ‘EMU and international conflict’. Foreign Affairs, November/December.
Feldstein M. (2010), ‘The euro’s fundamental flaws – The single currency was bound to fail’, International Economy, Spring.
Katrakilidis C. & Trachanas Em. (2011), ‘Has the Accession of Greece in the EU Influenced the Dynamics of the Country’s ‘Twin Deficits’? An Empirical Investigation’, European Research Studies vol.XIV no.1.
Krugman P. (2012), ‘The Revenge of the Optimum Currency Area’, New York Times 24 June.
Kollintzas Τ., Papageorgiou D. & Vassilatos V. (2012), ‘An Explanation of the Greek Crisis: ‘The Insiders – Outsiders Society’, CEPR Discussion Paper No. 8996.
Lane P. (2012), ‘The European Sovereign Debt Crisis’, Journal of Economic Perspectives vol.26 no.3.
Lapavitsas, C. (2008) ‘Financialised capitalism: direct exploitation and periodic bubbles’, SOAS.
Lapavitsas C., Kaltenbrunner A., Lindo D., Michell J., Painceira J. P., Pires E., Powell J., Stenfors A. & Teles N. (2010), ‘Eurozone in Crisis: Beggar Thyself and Thy Neighbour’, Research on Money and Finance, Occasional Report.
Maniatis Τ. & Passas C. (2013), ‘Profitability, capital accumulation and crisis in the Greek economy 1958-2009: A Marxist analysis’, Review of Radical Political Economics (υπό δημοσίευση).
Mavroudeas S. & Paitaridis D. (2013), ‘The Greek saga: competing explanations of the Greek crisis – A Marxist Alternative’, 1st World Keynes Conference ‘Attacking the Citadel: Making Economics Fit for Purpose’, Izmir University of Economics, Izmir/Turkey, 26-29 June 2013.
Mavroudeas S. (2013), ‘Development and Crisis: The Turbulent Course of Greek Capitalism’, International Critical Thought vol.3 no.3 (υπό δημοσίευση).
Merler S. & Pisani-Ferry J. (2012), ‘Sudden stops in the euro area’, Bruegel Policy Contribution Issue 2012/06.
Milios J. & Sotiropoulos D. (2010), ‘Crisis of Greece or Crisis of the Euro? A View from the European Periphery’, Journal of Balkan and Near Eastern Studies vol.12 no.3.
Nelson R., Belkin P. & Mix D. (2011), ‘Greece’s Debt Crisis: Overview, Policy Responses, and Implications’, Congressional Research Service.
Όμιλος Μαρξιστικών Ερευνών – ΟΜΕ (2013), «Ο Μαρξισμός και η Ελληνική Οικονομική Κρίση», Αθήνα: Gutenberg.
Stockhammer E. (2004), ‘Financialization and the slowdown of accumulation’, Cambridge Journal of Economics no.28.
*Καθηγητής
Τμήμα Οικονομικών
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Διαβάστε περισσότερα