Ο Guardian αποκαλύπτει τις δοσοληψίες του Θ. Δημάδη με την Bayer

Η εφημερίδα Guardian φέρνει στο φως ηλεκτρονική αλληλογραφία του Θάνου Δημάδη που αποδεικνύει ότι ο φαρμακευτικός κολοσσός Bayer προσέφερε γενναίες οικονομικές χορηγίες προκειμένου να προωθήσει τα συμφέροντα του μέσω ενώσεων ανταποκριτών ξένου τύπου, στις οποίες ο Έλληνας δημοσιογράφος διατηρούσε υψηλόβαθμες θέσεις.

Η Bayer έχει ήδη προσφέρει 50.000 δολάρια στην Ένωση Ξένων Ανταποκριτών στις ΗΠΑ (AFC-USA), η οποία ιδρύθηκε πριν από ένα μόλις χρόνο με πρόεδρο τον γνωστό δημοσιογράφο. Παρόλα αυτά ο Θάνος Δημάδης απειλούσε με μηνύσεις και εξώδικα όσους αναφέρονταν στην σκιώδη συμφωνία.

Σύμφωνα με τον Guardian, σε σειρά e-mail από το 2018 και το 2019 που αντάλλαξε ο Δημάδης με τους αντιπροέδρους της Bayer, Ray Kerins και Chris Loder, εξηγούσε πώς θα προωθεί τις θέσεις της εταιρείας σε διάφορα δημοσιογραφικά ιδρύματα, όπως το Foreign Press Association (FPA), και το Foreign Press Foundation (FPF). Η Bayer θα ήταν ενήμερη και θα είχε έλεγχο αυτών των κινήσεων, αναφέρεται χαρακτηριστικά στα e-mail.

Να σημειωθεί ότι μια από τις πρώτες εκδηλώσεις που πραγματοποίησε η νεοσύστατη ένωση ανταποκριτών AFC-USA, της οποίας προεδρεύει ο Δημάδης, αφορούσε την κρίση με τα οπιούχα φάρμακα στις ΗΠΑ. Η Bayer αποτελεί έναν από τους βασικούς προμηθευτές φαρμάκων απεξάρτησης από τα οπιούχα φάρμακα.
Ανάμεσα στις υπηρεσίες που προσέφερε ο Δημάδης στον φαρμακευτικό κολοσσό, ήταν να τοποθετήσει τον Loder σαν σύμβουλο της ένωσης ανταποκριτών, να προωθεί θέματα που ενδιαφέρουν την Bayer και να διοργανώνει σεμινάρια που αφορούν την εταιρεία. Πιο συγκεκριμένα σχεδίαζαν μαζί τη διοργάνωση συνεδρίου για τα fake news και ενημερωτικές συναντήσεις με δημοσιογράφους για θέματα που σχετίζονται με τους «στρατηγικούς στόχους» της εταιρείας.
Σύμφωνα με τα e-mail που έχουν στα χέρια τους οι δημοσιογράφοι του Guardian, ο Δημάδης ζητούσε να πληρώνεται και προσωπικά από τα ταμεία της Bayer, για «εργολαβίες περιορισμένου χρόνου» – πέρα δηλαδή από τα χρήματα που θα κατέληγαν στις ενώσεις ανταποκριτών που συμμετείχε.
Τόσο η Δημάδης όσο και η Bayer αρνούνται ότι τα χρήματα θα χρησιμοποιούνταν για τον επηρεασμό δημοσιογράφων και της κοινής γνώμης προς όφελος της εταιρείας.
Να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα στελέχη επιχειρήσεων που τοποθετούσε ο Δημάδης σαν συμβούλους στην ένωση ανταποκριτών AFC-USA, βρίσκεται και το ανώτατο στέλεχος της Goldman Sachs, Maece DuVally.

info-war.gr

Διαβάστε περισσότερα

Η τέχνη του να χειρίζεσαι μια ενοχλητική κληρονομιά

By Laurent Bonelli and Raffaele Laudani
 

Μια ενδιαφέρουσα σύγκριση του 2011 για τους θύλακες της ακροδεξιάς ανάμεσα στην Ισπανία και την Ιταλία, κληρονομιά της εποχής των Φράνκο και Μουσολίνι, φωτίζει την κατάσταση στις δύο χώρες πριν από την πλήρη ανάδυση των ακροδεξιών δυνάμεων που σήμερα κυριαρχούν στην πολιτική ζωή.

Πώς να διακρίνει κανείς τα πολιτικά μορφώματα της ακροδεξιάς από τους αντίστοιχους σχηματισμούς της Δεξιάς; Ποιες είναι οι χαρακτηριστικές ιδιότητες των μεν και των δε, των προγραμμάτων, των ιδεολογιών τους; Τα ερωτήματα αυτά παρόντα στις ακαδημαϊκές και μιντιακές συζητήσεις δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα. Η κατάτμηση της πολιτικής ζωής σε αυτόνομες, στεγανές κατηγορίες δεν αντέχει στην ανάλυση. Και παραμελεί τα καθαρά πολιτικά διακυβεύματα των κατατάξεων στα οποία η «ακροδεξιά» παραμένει πάντα χειρότερος χαρακτηρισμός απ’ ό,τι «εθνική Δεξιά».

Επομένως, η ιστορική έρευνα για την ακροδεξιά δεν συνίσταται στην αναζήτηση της «κρυμμένης ουσίας» του κάθε κόμματος ή κινήματος, αλλά στην εξέταση των λιγότερο ή περισσότερο πιθανών συμμαχιών και σχέσεων ιστορικής συνέχειας, σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο. Το ζήτημα τίθεται ιδιαίτερα για την Ισπανία και την Ιταλία, δύο κράτη στα οποία η ακροδεξιά άσκησε την εξουσία για μεγάλο χρονικό διάστημα, με τις δικτατορίες του Φρανθίσκο Φράνκο (1939-1975) και του Μπενίτο Μουσολίνι (1922-1943) (1) αντίστοιχα.

Στην Ισπανία, η μετάβαση στη δημοκρατία άφησε λίγο χώρο στα κόμματα που υποστήριζαν τον φρανκισμό. Διατηρούν, βέβαια, κάποια επιρροή στα σώματα ασφαλείας, πραγματοποίησαν, μάλιστα, και απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος στις 23 Φεβρουαρίου 1981. Ποτέ, όμως, δεν θα μπορέσουν να αποκτήσουν εκλογική επιρροή, κυρίως λόγω της απορρόφησης μέρους των μελών τους -και της ιδεολογίας τους- από τον κύριο πολιτικό εκφραστή της δεξιάς, τη Λαϊκή Συμμαχία (ΑΡ- Alianza Popular). Με ηγέτη τον Μανουέλ Φράγα, πρώην υπουργό Τουρισμού και Ενημέρωσης του Φράνκο, η Λαϊκή Συμμαχία θα γίνει η κύρια δύναμη αντιπολίτευσης στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ισπανίας (PSOE), που βρίσκεται στην εξουσία από το 1982 ώς το 1996.

Η Λαϊκή Συμμαχία, που το 1989 μετονομάστηκε σε Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ) και με ηγέτη πλέον τον Χοσέ Μαρία Αθνάρ, συλλέγει ψήφους σε ένα φάσμα που ξεκινά από τη χριστιανοδημοκρατική Δεξιά και φθάνει μέχρι τους πιο φανατικούς νοσταλγούς του φρανκισμού. Και η κυβερνητική πολιτική του κόμματος ποικίλλει ανάλογα με τις συμμαχίες που πρέπει να συνάψει. Περισσότερο φιλελεύθερο στην κυβερνητική συμμαχία του μεταξύ 1996 και 2000 (ιδιωτικοποιήσεις και μείωση των κοινωνικών δαπανών), το Λαϊκό Κόμμα υιοθετεί μια πιο συντηρητική γραμμή μετά τις εκλογές του 2000, στις οποίες έχει κερδίσει την αυτοδυναμία.

Συμμετέχει αποφασιστικά στον «παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» στο Αφγανιστάν και αργότερα στο Ιράκ. Ψηφίζει αυστηρότερο νόμο για την είσοδο και την παραμονή των μεταναστών. Θέτει εκτός νόμου το Μπατασούνα, έναν σχηματισμό της βασκικής εθνικιστικής Αριστεράς. Επίσης, επιβάλλει εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, με την οποία αποκαθίσταται η καθολική θρησκευτική και ηθική εκπαίδευση στα δημοτικά, τα γυμνάσια και τα λύκεια. Η επιστροφή του στην αντιπολίτευση, τον Μάρτιο του 2004, εγκαινιάζει μια περίοδο εντάσεων μεταξύ όσων επιθυμούν τη μετεξέλιξη του Λαϊκού Κόμματος σε παραδοσιακό φιλελεύθερο κόμμα (όπως ο δήμαρχος της Μαδρίτης, Αλμπέρτο Ρουίθ Γκαγιαρδόν) και των οπαδών μιας πιο σκληρής γραμμής. Ο ορισμός του Μαριάνο Ραχόι στη θέση του γενικού γραμματέα εκφράζει την επιδίωξη μιας κάποιας ισορροπίας, αλλά το Λαϊκό Κόμμα θα αναζητήσει στηρίγματα μεταξύ των πιο ριζοσπαστικών τμημάτων των ψηφοφόρων του. Υπό το πρίσμα αυτό ερμηνεύεται η ριζική αντίθεση του Λαϊκού Κόμματος στις συζητήσεις για τον εμφύλιο πόλεμο («ορισμένες συλλογικότητες θέλουν να επαναφέρουν τα φαντάσματα ενός παρελθόντος που έχει ήδη ξεπεραστεί» κατήγγειλε ο Ιγνάθιο Γκονθάλεθ, αντιπρόεδρος της περιφέρειας Μαδρίτης), ακόμη και στην απομάκρυνση φασιστικών μνημείων (το 2005, η αποκαθήλωση του ανδριάντα του έφιππου Φράνκο από τη συνοικία Νουέβος Μινιστέριος της Μαδρίτης θεωρήθηκε από τους τοπικούς άρχοντες «η πιο ριζοσπαστική πράξη στην ιστορία της δημοκρατίας»).

Το Λαϊκό Κόμμα θα υποστηρίξει και τις επιθέσεις της καθολικής ιεραρχίας κατά του γάμου των ομοφυλοφίλων (για τον οποίο ο Ραχόι θεωρεί ότι «διαστρεβλώνει τον βασικό θεσμό του γάμου»), κατά της καθιέρωσης κοσμικής εκπαίδευσης στα σχολεία («μέσω της οποίας η Αριστερά επιδιώκει να χειραγωγήσει τα παιδιά και να διαπλάσει τις συνειδήσεις τους», σύμφωνα με την Αλίθια Δελίμπες, περιφερειακό σύμβουλο Μαδρίτης σε θέματα εκπαίδευσης) ή κατά της παράτασης του νόμιμου χρονικού ορίου έκτρωσης («η χειρότερη δημοκρατική οπισθοχώρηση σε διάστημα τριάντα χρόνων δημοκρατίας, γιατί, πρώτη φορά, κατοχυρώνεται ότι μια ομάδα προσώπων, αυτά που δεν έχουν ακόμη γεννηθεί, μπορούν να αφανιστούν φρικτά και χωρίς κανένα δικαίωμα άμυνας» ξιφουλκεί ο Δαβίδ Πέρεθ, εκπρόσωπος του Λαϊκού Κόμματος στο τοπικό κοινοβούλιο της Μαδρίτης).

Το Λαϊκό Κόμμα θα επαναφέρει στο προσκήνιο και τη φρανκική ιδεολογία της εθνικής ενότητας, δηλαδή την καχυποψία απέναντι στις αυτόνομες περιφέρειες. Το 2006, ο Εδουάρδο Θαπλάνα, εκπρόσωπος του ΡΡ, δήλωνε ότι εντός της κυβέρνησης του Χοσέ Λουίς Θαπατέρο «επικρατούν εκείνοι που θέλουν να καταστρέψουν την Ισπανία». Στο ίδιο πνεύμα, το Λαϊκό Κόμμα θα υποστηρίξει, μέσα στο 2010, ορισμένους Δήμους που απαγορεύουν στους παράνομους μετανάστες την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης.

Η Ρώμη, όμως, δεν είναι Μαδρίτη. Το ισπανικό Λαϊκό Κόμμα περιθωριοποίησε την ακροδεξιά, τη στιγμή που στην Ιταλία, το «μεταφασιστικό» ρεύμα, με ηγέτη τον πρόεδρο της Βουλής, Τζιανφράνκο Φίνι, και το «αποσχιστικό» ρεύμα της Λέγκας του Βορρά και του Ουμπέρτο Μπόσι παραμένουν ισχυρά.

Ένα φασιστικό κόμμα που εγκαταλείπει την παλιά ιδεολογική του ένδυση

Σύμπτωση; Οπωσδήποτε όχι: το κόμμα που αναδύθηκε μεταπολεμικά μέσα από τις στάχτες του φασισμού -το Ιταλικό Κοινωνικό Κίνημα (MSI)- απέδρασε από το γκέτο στο οποίο το είχε περιορίσει η Α’ Δημοκρατία (1947-1994) όταν ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι εμφανίστηκε στην πολιτική αρένα. Το πολύχρονο ειδύλλιο μεταξύ των δύο αυτών ανδρών και των κομμάτων τους έφτασε στο αποκορύφωμά του με την ίδρυση του Λαού της Ελευθερίας (PDL), μοναδικού κόμματος της κεντροδεξιάς. Και, έτσι, το 1994, ο Φίνι ιδρύει την Εθνική Συμμαχία (ΑΝ), όνομα κάτω από το οποίο το φασιστικό κόμμα άλλαξε δέρμα, εγκαταλείποντας την παλιά ιδεολογική ενδυμασία του (2), ιδιαίτερα τα πολύ διαδεδομένα στην ιταλική Δεξιά αντισημιτικά και φιλοαραβικά στερεότυπα.

Ήταν το πρελούδιο της συγκρότησης, πρώτη φορά στην ιταλική ιστορία, ενός «ευρωπαϊκού» δεξιού κόμματος, αυστηρά μεταξύ της γερμανικής χριστιανοδημοκρατικής και της γκολικής παράδοσης, που, κατά παράδοξο τρόπο, ορισμένες φορές λάμβανε θέσεις πιο «προοδευτικές» από το Δημοκρατικό Κόμμα σε ζητήματα κοινωνικών δικαιωμάτων (από την τεχνητή γονιμοποίηση και την ντε φάκτο αναγνώριση των ζευγαριών μέχρι το δικαίωμα ψήφου των νόμιμων μεταναστών… ).

Η τελευταία πράξη της μετάβασης αυτής διαδραματίζεται τους τελευταίους μήνες σε ανοικτή σύγκρουση με τον Καβαλιέρε, του οποίου ο Φίνι φαίνεται να είναι ο κύριος αντίπαλος. Και, πράγματι, μολονότι ο Φίνι εκμεταλλεύτηκε για πολύ καιρό την προνομιακή σχέση του με τον Μπερλουσκόνι, έστω κι αν χρειάστηκε να καλύψει κάποιες από τις προσωπικές παρεκτροπές του, η συγχώνευση της κεντροδεξιάς σε ένα και μοναδικό κόμμα -την οποία, εκ των υστέρων, ο ηγέτης της Εθνικής Συμμαχίας χαρακτήρισε «λάθος» (3)- στέρησε από τους διαφωνούντες κάθε περιθώριο αυτόνομων ελιγμών.

Να γιατί ο Φίνι τελικά συγκρούστηκε με την επιβλητική φυσιογνωμία του Καβαλιέρε, που είναι παγιδευμένος σε σεξουαλικά και δικαστικά σκάνδαλα. Με την αποδυνάμωση των κεντρώων (UDC), ως συνέπεια της αποσύνθεσης της χριστιανο-δημοκρατικής «λευκής πτέρυγας», και μπροστά στην αδράνεια του Λαού της Ελευθερίας, που περιορίζεται στην επινόηση εμποδίων απέναντι στη «λυσσαλέα επίθεση» της Δικαιοσύνης κατά του πρωθυπουργού, το κέντρο βάρους της κυβέρνησης μετατοπίστηκε προς τη Λέγκα του Βορρά. Και η Λέγκα, σε αντίθεση με την Εθνική Συμμαχία, προτίμησε να συμμαχήσει με τον Καβαλιέρε, χωρίς όμως να συγχωνευτεί με τον Λαό της Ελευθερίας.

Έτσι εξηγείται και η, ανοικτή πλέον, φιλοδοξία του Φίνι να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη το 2013 -και η συστηματική προβολή τού πόσο «διαφέρει» από τον Μπερλουσκόνι. Στην προσπάθειά του αυτή, επανέφερε δύο χαρακτηριστικές αρχές της παλαιάς Δεξιάς, οι οποίες είχαν θυσιαστεί στα χρόνια του ειδυλλίου με τον μπερλουσκονισμό: η νομιμότητα και η λατρεία του κράτους, πυλώνες του νεοσύστατου κόμματος Μέλλον και Ελευθερία (FLI). Το κόμμα αυτό, που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2010 ως αντίδραση στη διαγραφή του Φίνι από τον Λαό της Ελευθερίας, παρουσιάζεται ως μια μετριοπαθής, συνταγματική και κοινωνική εναλλακτική απέναντι στον μπερλουσκονισμό.

Μολονότι η διαδρομή της Λέγκας του Βορρά μοιάζει λιγότερο περίπλοκη, εξαρτάται εξίσου από τις περιπέτειες του σημερινού ιταλού πρωθυπουργού. Συμμαχώντας με τη «Forza Italia» για τον σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης Μπερλουσκόνι, το «αντισυστημικό» κίνημα που κήρυσσε την απόσχιση και, στη συνέχεια, την ομοσπονδία, και το οποίο εκπροσωπεί τους πιο ακραίους εργοδοτικούς κύκλους, γνώρισε, τα τελευταία χρόνια, με τη σειρά του, βαθιά μετάλλαξη.

Έχοντας μεταμορφωθεί σε κυβερνητικό κόμμα, η Λέγκα εδραιώνει τις τοπικές εξουσίες της μετέχοντας στους εθνικούς θεσμούς. Στις περσινές περιφερειακές εκλογές, η Λέγκα έλαβε, στις οκτώ περιφέρειες-προπύργιά «της», ποσοστό 19,77% -ακόμη και 35,15% στην ευρύτερη Βενετία. Ορισμένοι σχολιαστές, αν και συμπαθούντες, αναρωτιούνται «εάν η Λέγκα παραμένει υπέρ της ομοσπονδίας» και μήπως έχει προδώσει τα ιδανικά της με αντάλλαγμα την εδραίωσή της στα κέντρα λήψης αποφάσεων (4).

Στην πράξη, υπάρχει μεγάλο χάσμα μεταξύ του πραγματισμού της Λέγκας και της μυθολογικής ρητορικής της περί «Παδανίας» -μιας οντότητας με αμφίβολες ρίζες, που υποτίθεται ότι ενώνει την κουλτούρα και τις παραδόσεις όλων των λαών της βόρειας Ιταλίας, κληρονόμου του κελτικού πολιτισμού και θεματοφύλακα των χριστιανικών απαρχών της Ευρώπης. Περισσότερο και από την καταγγελία της «κλέφτρας Ρώμης», που δεν χρησιμεύει παρά για να συσπειρώνει τη βάση, είναι η συμμετοχή της Λέγκας στους θεσμούς που επιτρέπει την προνομιακή εξυπηρέτηση των συμφερόντων του Βορρά.

Η Λέγκα του Βορρά ενσαρκώνει μια πολιτική αντικοινωνική και εχθρική προς τους μετανάστες

Εάν ο μπερλουσκονισμός είναι ένα laissez-faire χωρίς φιλελευθερισμό (5), η Λέγκα, αντίθετα, εκφράζει έναν φιλελευθερισμό χωρίς κάτι τέτοιο: δεν υιοθετεί παρά τις πιο αντικοινωνικές και ξενόφοβες πλευρές του -όπως τη θλιβερή επινόηση των «περιπολιών πολιτών» για αυτοπροστασία απέναντι στην «εξωκοινοτική εγκληματικότητα». Η πολεμική γύρω από την παράνομη μετανάστευση όμως χρησιμεύει ως πιλότος για μια πολύ ευρύτερη επίθεση απέναντι στο ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας, ώστε να «απελευθερωθεί» από τους κοινωνικούς περιορισμούς του, στο πλαίσιο μιας πελατειακής κηδεμονίας, στα δικά του εδάφη. Το κόμμα του κ. Μπόσι γίνεται έτσι ο κυριότερος κληρονόμος της μάχης ενάντια στην «φιλανθρωπία» της μακαρίτισσας Χριστιανικής Δημοκρατίας.

Τα δύο ρεύματα της ιταλικής Δεξιάς προβάλλουν με έμφαση τις διαφορές τους, οι οποίες δεν είναι καθόλου ασύμβατες μεταξύ τους. Μήπως οι υπογραφές των ηγετών τους δεν βρίσκονται δίπλα δίπλα στο κείμενο του σημαντικότερου πολιτικού μέτρου που έλαβε η κεντροδεξιά τα τελευταία χρόνια: του δυστυχώς πασίγνωστου νόμου Μπόσι-Φίνι για τη μετανάστευση (2002), ενός από τους σκληρότερους της Γηραιάς Ηπείρου;

Ορισμένοι παρατηρητές επιμένουν στην «ειλικρίνεια» της δημοκρατικής στροφής του Φίνι. Όμως το «μετριοπαθές» προφίλ του εξακολουθεί να μοιάζει με μετάλλαξη τακτικής, προσαρμοσμένη στην οπτική γωνία της μεγάλης εργοδοσίας, η οποία επιθυμεί να πάρει τις αποστάσεις της από τον τελευταίο κύκλο του μπερλουσκονισμού και την πιθανότατα άσχημη κατάληξή του.

Μέσα σε είκοσι χρόνια, η Confindustria, ο σύνδεσμος των Ιταλών εργοδοτών, έχει υποστηρίξει διαδοχικά πότε τον «μετριοπαθή» Ρομάνο Πρόντι (τον οποίο προτιμά) και πότε τον «ακραίο» Μπερλουσκόνι (τον οποίο υποστηρίζει όλο και λιγότερο). Πάντως, ο σημερινός πρωθυπουργός, αποσπώντας την ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής, στις 14 Δεκεμβρίου, έδειξε ότι δεν είναι ακόμη εκτός μάχης. Παρ’ όλο που κέρδισε αγοράζοντας τις ψήφους κάποιων βουλευτών του Φίνι, η μοίρα του εξαρτάται πλέον από τη Λέγκα.

Χάρη στην πύρρειο νίκη του, ο Μπερλουσκόνι μπορεί να προετοιμάσει τις πρόωρες εκλογές από θέση ισχύος. Με τη μετάβαση χωρίς τη συγκατάθεσή του να αποδεικνύεται αδύνατη, θα μπορούσε, ως πρωθυπουργός, να σχεδιάσει έναν εκλογικό νόμο που να τον ευνοεί. Όσο για τον Φίνι, βγαίνει αποδυναμωμένος από την ψήφο εμπιστοσύνης. Όχι μόνο η εξαγορά δικών του βουλευτών επέτρεψε τη νίκη του Καβαλιέρε, αλλά και ο δεξιός πολιτικός χώρος, στον οποίο ήθελε να εδραιωθεί, στενεύει, καθώς το UDC και άλλες μικρές δυνάμεις μόλις ανακοίνωσαν τη δημιουργία ενός νέου κεντρώου πόλου.

1. Ο Μουσολίνι ανατράπηκε και συνελήφθη στις 25 Ιουλίου 1943. Απελευθερώθηκε από κομάντος των SS για να γίνει πρόεδρος της Δημοκρατίας του Σαλό από τον Σεπτέμβριο του 1943 έως τον Απρίλιο του 1945.
2. Για τον Φίνι, «ο κύβος ερρίφθη» συμβολικά σε μια επίσημη επίσκεψη στο Ισραήλ, το 2003, όταν μπροστά στο Τείχος των Στεναγμών, φορώντας το παραδοσιακό εβραϊκό καπέλο, χαρακτήρισε τις διάφορες μορφές φασισμού ως «το απόλυτο κακό του 20ού αιώνα».
3. «Die Welt am Sonntag», Βερολίνο, 7 Νοεμβρίου 2010.
4.  Luca Ricolfi, «Ma la Lega e ancora federalista ?», «La Stampa», Τορίνο, 10 Σεπτεμβρίου 2010.
5. Βλ. Carlo Galli, «Μ. Berlusconi, théoricien de la débrouille», «Le Monde diplomatique», Σεπτέμβριος 2009.

Διαβάστε περισσότερα

Χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας – ένα αίτημα των καιρών

• ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ 

• karagiannhs@imerodromos.gr

Με αφορμή τη συζήτηση που εξελίσσεται στην Ολομέλεια της Βουλής για την αναθεώρηση του Συντάγματος επαναφέρουμε το αναλυτικό άρθρο του Γιώργου Καραγιάννη, με τίτλο «Χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας – ένα αίτημα των καιρών». Στο άρθρο παρουσιάζεται διεξοδικά το ζήτημα, με ιστορικές και πολιτικές αναφορές από την Ιστορία του τόπου (Ημεροδρόμος 19/11/2019).

 

Είναι καιρός να μιλήσουμε για μια εκκρεμότητα δεκαετιών, που θα σηματοδοτούσε επιτέλους ένα σύγχρονο, όχι βεβαίως σοσιαλιστικό αλλά αστικό κράτος. Μια εκκρεμότητα,  τη μοναδική,  που παραμένει από τις αλλαγές που έφερε στην ελληνική κοινωνία η μεταπολίτευση του 1974. Μιλάμε για τον πλήρη χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, που εδώ και 186 χρόνια,  από τότε που στον απόηχο της Επανάστασης του 1821 κηρύχτηκε το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος και η διοικητική της αυτονόμηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο,  αποτελεί ένα αίτημα αδικαίωτο, παρά τα σοβαρά προβλήματα που δημιουργεί όχι μόνο στην πολιτική ζωή αλλά και στην καθημερινότητα των ελλήνων πολιτών. Και τα προβλήματα αυτά θα αυξάνονται συνεχώς αφού η ελληνική κοινωνία αλλάζει. Με τη μαζική μετανάστευση αυξάνεται ο αριθμός των αλλοθρήσκων Ελλήνων πολιτών. Το ίδιο αυξάνει και ο αριθμός αυτών που δηλώνουν άθεοι.

Πρέπει να θυμίσουμε ότι ο αίτημα για χωρισμό Κράτους και Εκκλησίας  δεν ήταν μόνο θέση του σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος αλλά μια θέση που εξέφραζε και τις δυνάμεις του αστικού εκσυγχρονισμού.  Μην ξεχνάμε πως στη Γαλλία το ζήτημα αυτό έχει λυθεί ήδη από την τελευταία δεκαετία του 19^ου αιώνα. Στην Ελλάδα , για να μιλήσουμε μόνο για τα τελευταία 42  χρόνια υπονομεύθηκε από τις πρώτες κιόλας μέρες της μεταπολίτευσης όταν αποτελούσε θέση όλων  των κομμάτων  , ακόμη και της καραμανλικής Νέας Δημοκρατίας . Στη συνέχεια βέβαια ξεχάστηκε και από το ΠΑΣΟΚ. Τώρα το ξεχνάει και ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το σύστημα της «νόμω κρατούσης Πολιτείας»

Από την ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος το 1833, έως τις μέρες μας επί 183 χρόνια η Εκκλησία της Ελλάδος και οι κυρίαρχες τάξεις , το ελληνικό κράτος πορεύτηκαν μαζί, αλληλοϋποστηρίχθηκαν.

 Κυρίαρχο στοιχείο αυτής της σχέσης ήταν η υποταγή της Εκκλησίας στο Κράτος, με αντάλλαγμα την αναγνώριση τής προνομιακής της θέσης στην ελληνική κοινωνία, αλλά και την παραχώρηση «κοσμικών εξουσιών»  στις ηγετικές της ομάδες.

Πιο συγκεκριμένα τη χώρα μας ισχύει το σύστημα της «νόμω κρατούσης Πολιτείας». Η  θρησκεία που ακολουθεί η συντριπτική πλειοψηφία των ελλήνων αναγνωρίζεται από το Σύνταγμα ως επικρατούσα. Αυτό έχει οδηγήσει την μετατροπή της Εκκλησίας  σε ένα ιδόμορφο τμήμα του κρατικού μηχανισμού.

Όλες οι  δομές της αποτελούν νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Τα στελεχη της χρηματοδοτούνται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Οι αποφάσεις των οργάνων της σε θέματα διοίκησης αποτελούν διοικητικές πράξεις, που προσβάλλονται στα δικαστήρια της Πολιτείας. Επίσης  η Πολιτεία επεμβαίνει στην οργάνωση της Εκκλησίας με νόμους , ενώ οι εκκλησιαστικοί κανόνες εφαρμόζονται μόνο στο εσωτερικό της Εκκλησίας και με την προϋπόθεση να μην έρχονται σε αντίθεση με τους νόμους του Κράτους. Αυτό το σύστημα έγινε αποδεκτό από την Εκκλησία με αντάλλαγμα την προνομιακή μεταχείρησή της έναντι άλλων δογμάτων και θρησκειών. Έτσι στα σχολεία δεν διδάσκεται το μάθημα της θρησκειολογίας αλλά των θρησκευτικών σύμφωνα με τα ορθόδοξα δόγματα. Δοξολογίες και προσευχές σε στρατιωτικές μονάδες και  σχολεία αποτελούν καθεστώς. Το εορτολόγιο ,οι επίσημες τελετές και αργίες των δημοσίων υπηρεσιών καθορίζονται σύμφωνα με το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας.  Ακόμη αναγνωρίζεται σε όργανα της Εκκλησίας δικαιοδοσία σε θέματα ιδιωτικού Δικαίου όπως είναι ο γάμος

 Το «προπατορικό αμάρτημα» του 1833

 Οι ρίζες αυτής της εξάρτησης βρίσκονται στο «προπατορικό αμάρτημα» του 1833 και στον τρόπο με τον οποίο υλοποιήθηκε το  ώριμο αίτημα της εποχής η ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου.

Ο Αδαμάντιος Κοραής υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Αυτοκεφάλου.

Ήταν ένα αίτημα των αγωνιστών του 1821 και  φωτισμένων διανοουμένων, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής,  που ήταν ένας από τους πιό σκληρούς επικριτές της πολιτείας του πατριαρχικού θρόνου έναντι των υποδούλων Ελλήνων. Όμως,  αντί για μία Εκκλησία κυβερνωμένη από «Σύνοδον ιερέων ,εκλεγομένων ελευθέρως  από ιερείς και κοσμικούς ,καθώς έπραττεν η αρχαία Εκκλησία.», όπως ζητούσε ο Κοραής ,συγκροτήθηκε μια Εκκλησία της οποίας αρχηγός ως προς τα διοικητικά ήταν ο ρωμαιοκαθολικός το θρήσκευμα βασιλιάς Όθων που διόριζε  το ανώτατο όργανό της την πενταμελή Σύνοδο.

Με το διάταγμα της «Ανεξαρτησίας» η Εκκλησία της Ελλάδος απεξαρτήθηκε ( και ορθώς) από το Πατριαρχείο όμως μπήκε σε μια σχέση εξάρτησης ,και υποτέλειας στις εκάστοτε κυβερνήσεις της χώρας.

Στήριγμα των κυρίαρχων τάξεων

Σε καθοριστικές στιγμές της ελληνικής Ιστορίας, η Διοικούσα  Εκκλησία στήριξε τις κυρίαρχες τάξεις προσφέροντας την  αναγκαία ιδεολογική  κάλυψη. Αρκεί μόνο να θυμηθούμε :

-Την εκστρατεία κατά των «μαλλιαροκομμουνιστών» στη δεκαετία 1920-1930, τις εγκυκλίους της Ιεράς Συνόδου και την απαίτηση για

Ο Μητροπολίτης Κυδωνίας Αγαθάγγελος χαιρετά φασιστικά σε εκδήλωση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου.

δίωξη των δημοτικιστών και αριστερών διανοουμένων (Ρόζα Ιμβριώτη, Δημήτρης Γληνός , Κώστας Βάρναλης κ.α). Όλα αυτά αποτέλεσαν τον προπομπό της ψήφισης του «ιδιώνυμου» του Απριλίου του 1928.

-Την στάση της πλειοψηφίας των μητροπολιτών στα χρόνια της Κατοχής. Άλλοι συνεργάστηκαν ανοιχτά με τους κατακτητές , άλλοι έσπευσαν να αποκηρύξουν τους αντάρτες και άλλοι εγκατέλειψαν το ποίμνιό τους και κατέφυγαν στη σιγουριά της Αθήνας. Μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού ήταν αυτοί οι ιεράρχες που στάθηκαν δίπλα στον αγωνιζόμενο λαό.

-Στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου η  Διοικούσα Εκκλησία και οι παραεκκλησιαστικές οργανώσεις όπως η «Ζωή» μετατράπηκαν σε ισχυρό βραχίονα του «ιερού» αντικομμουνιστικού αγώνα.

Ηταν σημαντικός ο ρόλος της Εκκλησίας στη βρετανική επέμβαση μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Εκείνη την εποχή, η Πολιτεία ποδηγετεί την Εκκλησία ως  ιδεολογικό (και όχι μόνο) μηχανισμό. Και κείνα τα χρόνια σφυρηλατούνται οι ισχυροί δεσμοί Εκκλησίας και Στρατού που φανερώνονται αργότερα στη διάρκεια της Χούντας.

-Η συνεργασία Κράτους και Εκκλησίας στα χρόνια του Εμφυλίου αλλά και στις δεκαετίες του 50 και του 60 έχει και την θεωρητική της θεμελίωση. Τότε θεμελιώνεται η ιδέα της «Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών».

– Εκείνα τα χρόνια οι «θεωρητικοί» της  επίσημης Εκκλησίας χαρακτηρίζουν τον Μαρξισμό εγκληματική ιδεολογία . Αυτοί γράφουν διαπαιδαγωγόντας τους πιστούς  ότι οι κομμουνιστές είναι «άνθρωποι εκθηριούμενοι» που πρέπει να αντιμετωπίζονται ως εγκληματίες.

-Στα τέλη της δεκαετίας του 50 στην μάχη για την αντιμετώπιση της Αριστεράς επιστρατεύονται και οι μητροπολίτες. Είναι χαρακτηριστικές οι αναφορές για τον ρόλο  των μητροπολιτών, στα παραρτήματα του γνωστού σχεδίου «Περικλής»,  για τον περιορισμό της δράσης της Αριστεράς.

-Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι στην πορεία όλων αυτών των χρόνων από το 1833 οι μεγάλες αντιπαραθέσεις της πολιτικής ζωής  μεταφέρθηκαν και στον εκκλησιαστικό χώρο. Ανατροπές, κινήματα,

Πολύ στενές ήταν οι σχέσεις της Εκκλησίας με τη χούντα

πραξικοπήματα συνοδεύτηκαν πάντα από αλλαγές στην Εκκλησία,  με  χαρακτηριστικότερα παραδείγματα,  το Διχασμό της επταετίας 1915-1922, την επεισοδιακή εκλογή του αρχιεπισκόπου  Χρυσάνθου το 1938 με την υποστήριξη του Μεταξά και την απομάκρυνσή του το 1941 με την ανάδειξη στον αρχιεπισκοπικό θρόνο του Δαμασκηνού,  που μετά την απελευθέρωση έγινε αντιβασιλιάς και για μικρό διάστημα πρωθυπουργός. Το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου και την άνοδο στον αρχιεπισκοπικό θρόνο του Ιερώνυμου Κοτσώνη. Την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη την απομάκρυνση του Ιερώνυμου και την εκλογή του αρχιεπισκόπου Σεραφείμ.

Ο απλός κλήρος

 Ωστόσο όσο αλήθεια είναι τα παραπάνω για τον ρόλο της Διοικούσας Εκκλησίας άλλο τόσο αλήθεια είναι πως σε καθοριστικές στιγμές της Ιστορίας μας η μεγάλη πλειοψηφία του απλού κλήρου συμμερίστηκε τη μοίρα του λαού και δεν τον εγκατέλειψε.

Αντίθετα με την ηγεσία της Εκκλησίας, ο λαϊκός κλήρος πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση

Στη διάρκεια της Κατοχής λίγοι μητροπολίτες αλλά  οι περισσότεροι από τους 7000 απλούς ιερείς εντάχθηκαν ή στήριξαν την Αντίσταση, συμμετείχαν ενεργά στα διάφορα όργανα της Λαικής Αυτοδιοίκησης στις ελεύθερες περιοχές, υπηρέτησαν ως στρατιωτικοί ιερείς στις μονάδες του ΕΛΑΣ. Όλοι αυτοί στα χρόνια του Εμφυλίου πλήρωσαν ακριβά την επιλογή τους να σταθούν στο πλευρό του λαού.

H χαμένη ευκαιρία της μεταπολίτευσης

Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και με νωπές τις μνήμες από τις παρεμβάσεις της Χούντας στα εκκλησιαστικά πράγματα, αλλά και στο ρόλο κορυφαίων εκκλησιαστικών παραγόντων από το 1967 έως το 1974, το ΠΑΣΟΚ και τα κόμματα της Αριστεράς ΚΚΕ, ΚΚΕεσωτ. και ΕΔΑ  έθεσαν το ζήτημα του χωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος.

Οι θέσεις αυτές εκφράστηκαν και στη Βουλή κατά τη συζήτηση του άρθρου 3 του Συντάγματος του 1975, με τον Ανδρέα Παπανδρέου να δηλώνει: «Πιστεύουμε στον πλήρη διαχωρισμό Εκκλησίας και Πολιτείας. Αυτό είναι και το συμφέρον και της Εκκλησίας και της Πολιτείας. Πρέπει η Εκκλησία να πάψει να είναι παράρτημα του Κράτους, χωρίς βέβαια να γίνει κράτος εν κράτει». Υπέρ του χωρισμού ετάχθη «επί της αρχής» και ο τότε υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης Καραμανλή, Κωνσταντίνος Ζέππος. Ωστόσο στην πορεία των συζητήσεων οι θέσεις της κυβέρνησης διαφοροποιήθηκαν και έτσι το καθεστώς των σχέσεων Εκκλησίας Πολιτείας παρέμεινε αναλλοιώτο. Ο K. Ζέππος επικαλέστηκε στις 23.4.1975 την παράδοση για να μην προχωρήσει εκείνη την ώρα ο χωρισμός.

Από τότε και κάθε φορά που υπήρχαν προβλήματα στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας το ζήτημα επαναφερόταν. Είναι χαρακτηριστικά   τα όσα είπε το 1978 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στον Μητροπολίτη Μυτιλήνης με το χαρακτηριστικό του ύφος: «΄Ηρθε ο καιρός να χωρίσουμε τα τσανάκια μας». Μόνο που αυτό που έλεγε ο τότε πρωθυπουργός δεν το υλοποίησε. Απεδείχθη μια κουβέντα του αέρα.

Η υποχώρηση του ΠΑΣΟΚ

Στις αρχές του 1982, η ιδέα του χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας δέχθηκε ένα σοβαρό πλήγμα με την υποχώρηση της τότε κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου στο ζήτημα του πολιτικού γάμου. Παρά τις διαβεβαιώσεις τού τότε υπουργού Δικαιοσύνης Στ. Αλεξανδρή ότι «η Πολιτεία δεν διαπραγματεύεται τη νομοθετική εξουσία», μετά τις πιέσεις της Εκκλησίας καθιερώθηκε η «ισοδυναμία» του πολιτικού με τον θρησκευτικό γάμο, όχι όμως και η υπεροχή (υποχρεωτικότητα) του πολιτικού, όπως συμβαίνει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Το ζήτημα του χωρισμού επανήλθε με αφορμή την κρίση στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας για το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας τη διετία 1987-1988. Ωστόσο και τότε το ΠΑΣΟΚ δεν τόλμησε τη μετωπική αντιπαράθεση με την Εκκλησία. Βεβαίως για λόγους καθαρά εκλογικούς.

Χαρακτηριστικά είναι τα όσα ειπώθηκαν στις 18 Φεβρουαρίου 1988, στο Καστρί, όπου  ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ μίλησαν  γενικά για έναν ενδεχόμενο χωρισμό «κοινή συναινέσει». Είναι η εποχή  που ο Παπανδρέου με απαίτηση της Εκκλησίας απομάκρυνε από τη θέση του υπουργού Παιδέιας τον Αντώνη  Τρίτση και έβαλε στη θέση του το γιό του Γιώργο.

«Πρόθεση εμού και του πρωθυπουργού είναι να βρούμε τις αρμοδιότητές μας, η Εκκλησία το χώρο στον οποίο θα κινείται ελεύθερα και η Πολιτεία το χώρο και τα σημεία, τα οποία, τέλος πάντων, δεν μπορούν να αποφευχθούν, της επαφής Εκκλησίας και Πολιτείας», είπε ο αρχιεπίσκοπος. «Ναι, νομίζω ότι είναι και σύμφωνο με τη βασική γραμμή του Κινήματος και της κυβέρνησης. Αυτή η αυτοτέλεια, ο διαχωρισμός Πολιτείας και Εκκλησίας, ο οποίος δημιουργεί καλύτερες και όχι χειρότερες σχέσεις» συγκατάνευσε ο τότε πρωθυπουργός.

 «Προχωρούμε δηλαδή για χωρισμό, κύριε πρωθυπουργέ;» επέμειναν οι δημοσιογράφοι, για να πάρουν την απάντηση: «Οχι, δεν έχω να κάνω τώρα καμία περαιτέρω δήλωση, γιατί είναι τελείως αδύνατον, εφόσον μελετάται το θέμα από κάθε πλευρά από τη Μεικτή Επιτροπή. Δεν θέλω να προκαταλάβω τα συμπεράσματά τους».

Ο Ανδρέας Παπανδρέου αναφερόταν στην «Ειδική Επιτροπή για τη μελέτη θεμάτων σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας» που συγκροτήθηκε έπειτα από συμφωνία του με τον Αρχιεπίσκοπο και κατέληξε σε μια εισήγηση που ουσιαστικά διατηρούσε τα πράγματα στα παραδοσιακά πλαίσια της «νόμω κρατούσης πολιτείας».

Η πανηγυρική «ταφή» του θέματος

Οι θέσεις των κομμάτων δεν άλλαξαν και με την αναθεώρηση του Συντάγματος που πρότεινε η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ και αποφάσισε η Βουλή τον Μάρτιο του 1995. H αναθεώρηση αυτή δεν προχώρησε μετά την απόφαση του K. Σημίτη να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές στις 22.9.1996. Ωστόσο κατά τη διάρκεια των συζητήσεων οι πολιτικές δυνάμεις παρουσίασαν τις θέσεις τους:

 Το ΠαΣοΚ, αντί για έναν σαφέστατο χωρισμό, πρότεινε μόνο την αναθεώρηση της παραγράφου 1 του άρθρου 3 «προς την κατεύθυνση της προσθήκης εδαφίου, με το οποίο θα κατοχυρώνεται το αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας της Ελλάδος έναντι του Κράτους, θα αποσαφηνίζεται η διαδικασία ψήφισης και θέσης σε ισχύ του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος και θα επιτυγχάνεται, υπό την έννοια αυτή, ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας». H ΝΔ έκανε από την αρχή σαφή τη θέση της κατά των αλλαγών.Κατά των αλλαγών ετάχθη και η Πολιτική Ανοιξη του Αντώνη Σαμαρά. Αντίθετα, το KKE και ο τότε Συνασπισμός υποστήριξαν τη θέση του πλήρους και σαφούς χωρισμού. Τελικά οι συζητήσεις ακόμη και για μερική αναθεώρηση δεν κατέληξαν πουθενά. Το ΠαΣοΚ και η ΝΔ κατέληξαν στη θέση ότι, αφού η Εκκλησία κρίνει ότι δεν συντρέχει λόγος αλλαγής, το σχετικό κεφάλαιο πρέπει να κλείσει.

H συμφωνία για κλείσιμο του θέματος επισφραγίστηκε με πανηγυρικό τρόπο στη Μονή Πετράκη, όπου εδρεύει η Ιερά Σύνοδος. Στις 2 Μαΐου 1996 ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ και τα μέλη της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου συναντήθηκαν με τον πρόεδρο της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος Π. Κρητικό, τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης Ευ. Βενιζέλο και τον αντιπρόεδρο της ΝΔ I. Βαρβιτσιώτη (στην επιτροπή δεν συμμετείχαν οι εκπρόσωποι των άλλων δύο κοινοβουλευτικών κομμάτων, της Πολιτικής Ανοιξης και του KKE). Οι ασπασμοί που αντηλλάγησαν μεταξύ πολιτικών και ιεραρχών και μεταδόθηκαν απευθείας από τους τηλεοπτικούς σταθμούς συνοδεύθηκαν και από διθυραμβικές δηλώσεις, όπως αυτή του Ευ. Βενιζέλου («το συνταγματικό πλαίσιο είναι επαρκές και σαφές και δεν χρειάζεται αναθεώρηση») και των εκπροσώπων της Εκκλησίας(«οι πολιτικοί συνηγόρησαν εις την εκπεφρασμένην θέσιν της Εκκλησίας διά την διατήρησιν των ισχυουσών θέσεων Πολιτείας και Εκκλησίας»). Εκείνες τις ημέρες ουσιαστικά το ζήτημα του χωρισμού Εκκλησίας και Κράτους εγκαταλείφθηκε.  

Στην εποχή του ΣΥΡΙΖΑ

Η στάση του ΣΥΡΙΖΑ στο ζήτημα του χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας θυμίζει τις θέσεις του στο ζήτημα της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων . Στην περίπτωση της κρίσης περάσαμε από το σκίζουμε τα μνημόνια και τα καταργούμε με ένα νόμο και ένα άρθρο στην πλήρη υποταγή και στην παράδοση της χώρας στους δανειστές . Έτσι και στο θέμα  του χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας πέρασε από την θέση του πλήρους διαχωρισμού στις γενικόλογες τοποθετήσεις  «εξορθολογισμό των σχέσεων» και τους «διακριτούς ρόλους», θέσεις παρόμοιες μ’ αυτές που έχει διατυπώσει ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Για να μη μιλήσουμε για τα συνεχή σούρτα φέρτα υπουργών και στελεχών στο πατριαρχείο, την αρχιεπισκοπή και τις μητροπόλεις ή τις εικόνες του πρωθυπουργού να πετάει το περιστέρι στην εορτή των Θεοφανείων στον Πειραιά.

Κι όμως δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια από το 2000 όταν το Τμήμα Ανθρωπινων Δικαιωμάτων του Συνασπισμού ζητούσε την απάλειψη  του άρθρου 3 του Συντάγματος , τον χωρισμό Κράτους και Εκκλησίας και την κατάργηση προνομίων που της είχαν δοθεί. Ή τον Νοέμβριο του 2005 όταν η κοινοβουλευτική ομάδα του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς κατέθετε πρόταση νόμου με σαφή αναφορά στο χωρισμό: «τηρώντας με συνέπεια τη διάκριση των εξουσιών, τον διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους και αποκαθιστώντας την εύρυθμη και διαφανή λειτουργία όλων των συναφών θεσμών».

Το 2009 ο Αλέξης Τσίπρας σε απάντηση  επιστολής που πήρε από  τους φοιτητές της Θεολογικής σχολής Θεσσαλονίκης ανέφερε χαρακτηριστικά για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών, τον εκκλησιασμό των μαθητών και την υποχρεωική προσευχή στα σχολεία: « Θεωρούμε απαράδεκτο σε χώρους εκπαίδευσης παιδιών και νέων να υπάρχει με την παρούσα μορφή του και μάλιστα υπό υποχρεωτική μορφή το μάθημα των Θρησκευτικών. Όπως επίσης ανεπίτρεπτο θεωρούμε τον εκκλησιασμό και την υποχρεωτική πρωινή προσευχή στα σχολεία».

Όμως όσο περνούσε ο καιρός , τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ ανέβαιναν και η κυβερνητική προοπτική γινόταν εμφανής άρχισε «να νερώνει  το κρασί του» και να περνάει στη «δημιουργική ασάφεια» για να χρησιμοποιήσουμε βαρουφάκειους όρους.

Το 2014 με αφορμή την επίσκεψη του στο Άγιον Όρος αναφέρθηκε και στις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας. Κι εκεί αποκάλυψε ότι για τον  ΣΥΡΙΖΑ δεν υπήρχε πλέον η βασική αξιακή θέση της Αριστεράς από τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα για πλήρη και ουσιαστικό χωρισμό Εκκλησίας και Πολιτείας . Αντ’ αυτής μίλησε γενικά για «εξορθολογισμό» των σχέσεων. Και τίποτα παραπάνω.: «Πρέπει να σας πω ότι η σχέση μας με την Εκκλησία είναι μια σχέση ειλικρινής πράγμα το οποίο μπορεί να μας οδηγήσει σε ουσιαστικά αποτελέσματα. Για τον αναγκαίο εξορθολογισμό των σχέσεων κράτους-Εκκλησίας που θα είναι ευνοϊκός και για το κράτος προκειμένου να είναι ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος αλλά και για την ίδια την Εκκλησία ώστε να επιτελέσει με καλύτερους όρους τον σημαντικότατο κοινωνικό ρόλο που έχει».

Βεβαίως ακόμη και εκείνες τις ημέρες υπήρχαν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που μιλούσαν ακόμη για χωρισμό κράτους και Εκκλησίας όπως ο σημερινός αντιπρόεδρος της Βουλής Τάσος Κουράκης. Μιλώντας σε συνέδριο στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης έκανε λόγο για το διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας, την κατάργηση της μισθοδοσίας των κληρικών από το κράτος και την πληρωμή από εισφορές των πιστών , όπως γίνεται σε άλλες ευρωπαικές χώρες. Όμως θέσεις σαν αυτή δεν είχαν πλέον καμία σημασία αφού η ηγεσία του κόμματος είχε προσχωρήσει στον «ρεαλισμό» και στην πολιτική των περιορισμένων αλλαγών στις σχέσεις Πολιτείας και Εκκλησίας που δεν θα οδηγούσαν όμως σ΄αυτό που αποτελούσε και αποτελεί βασική θέση για ένα κόμμα που θέλει να λέγεται αριστερό.

Η θέση της Εκκλησίας

Τα μηνύματα της αλλαγής της θέσης του ΣΥΡΙΖΑ τα έπιασε αμέσως η εκκλησιαστική ηγεσία. Έχοντας κατ’ εξοχήν πολιτικό κριτήριο, όπως άλλωστε αποδεικνύει και η ιστορία, κατάλαβαν πως δεν κινδυνεύουν να βρεθούν μπροστά σε ένα αιφνιδιασμό. Έτσι μπορούν , χωρίς να ρισκάρουν να πετάνε το μπαλάκι στην κυβέρνηση και να λένε με δυο λόγια: Άμα θέλετε χωρισμό προχωρήστε, αλλά θα αναλάβετε και τις ευθύνες γιατί το θέμα είναι εθνικό.

Το είπε καθαρά ο αρχιεπίσκοπος σε πρόσφατη συνέντευξή του στην ΕΡΤ. Όταν ρωτήθηκε για τον χωρισμό απάντησε πως η Εκκλησία δεν πρόκειται να θέσει αυτό το θέμα γιατί το θεωρεί εθνικό. Για να προσθέσει ευθύς αμέσως απευθύνοντας και μια σαφή προειδοποίηση: «Αν όμως το Κράτος πει σας χωρίζω, δεν θα πούμε όχι, αλλά θα αναλάβει τις ευθύνες του. Η Εκκλησία δεν φοβήθηκε την σκλαβιά 400 χρόνων, θα φοβηθεί μια Κυβέρνηση ενός χρόνου η έξι μηνών».

Τι ζητούν οι ιεράρχες; Περιορισμό του κρατικού ελέγχου. Το είπε καθαρά ο αρχιεπίσκοπος στην ίδια συνέντευξη, Επιθυμούμε είπε «την ελευθερία της Εκκλησίας, χωρίς παρεμβάσεις, χωρίς εμπόδια, να είναι ελεύθερη να κάνει τα του σπιτιού της. Δεν είμαστε ελεύθεροι». Και για όσους γνωρίζουν από τα μέσα τα εκκλησιαστικά πράγματα το πρώτο που τους ενδιαφέρει και το θέτουν με κάθε ευκαιρία είναι η αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, μεγάλο μέρος της οποίας αυτή τη στιγμή  είναι δεσμευμένο αφού ο νόμος που ψηφίστηκε μετά την κρίση του 1987-1988 παραμένει ανενεργός ενώ πολλά μοναστήρια που έχουν προσφύγει στα ευρωπαικά δικαστήρια έχουν δικαιωθεί. Παράλληλα υπάρχουν και οι διαφορές με δήμους και ιδιώτες για εκτάσεις μεγάλης αξίας που εκκρεμούν στα δικαστήρια.

Πάγιο δημοκρατικό αίτημα

Ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος δεν αποτελεί μόνο ένα πάγιο δημοκρατικό αίτημα αλλά και μια ανάγκη της εποχής που επιβάλει την πλήρη κατοχύρωση της ελευθερίας συνείδησης , και της θρησκευτικής, της ισότιμης μεταχείρισης όλων των πολιτών ανεξάρτητα από τα «πιστεύω» τους καθώς και της πεποίθησης πως η θρησκευτική πίστη δεν μπορεί να ορίζεται δια της επιβολής.

 Το απαιτούν επίσης οι ανάγκες των καιρών. Όπως αναφέρεται και παραπάνω σήμερα στην ελληνική κοινωνία λόγω του ερχομού μεγάλου αριθμού μεταναστών υπάρχει ποικιλία θρησκευτικών και πολιτιστικών αντιλήψεων. Ο χωρισμός θα έχει επίσης και θετικές συνέπειες τόσο για τους θρησκευόμενους όσο και για τον λαικό κλήρο και θα επιτρέψει στην Εκκλησία ελεύθερη από τα δεσμά του Κράτους να αναπτύξει το έργο της.

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι επί μέρους ρυθμίσεις που έγιναν στο παρελθόν όπως η εισαγωγή του πολιτικού γάμου ως ισόκυρου με τον θρησκευτικό ή η μη αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες αλλά και αυτές που σχεδιάζονται τώρα για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών είχαν και θα έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα αφού δεν εντάσσονται σε μια γενικότερη πολιτική διαχωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος. Μάλιστα   αρκετές από αυτές υπηρετούσαν συχνά άλλες σκοπιμότητες (για παράδειγμα τον αποπροσανατολισμό από σοβαρότερα ζητήματα που απασχολούσαν την ελληνική κοινωνία τη συγκεκριμένη στιγμή).

Τι πρέπει να αλλάξει

Εδώ και χρόνια υπάρχουν συγκεκριμένες επεξεργασίες θέσεων για τον χωρισμό ( όπως αυτές της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου) αλλά και προτάσεις νόμου  όπως αυτή  που κατέθεσε το 2008 το ΚΚΕ αλλά δεν συζητήθηκαν ποτέ στη Βουλή με ευθύνη των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ.

Με βάση τις προτάσεις και τις επεξεργασίες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα αν θέλουμε να μιλάμε για   ένα ουσιαστικό χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους  με την αναθεώρηση του Συντάγματος πρέπει να καταργηθούν:

-Η εισαγωγική αναφορά του Συντάγματος « Εις το όνομα της Αγίας και ομοουσίου και αδιαιρέτου τριάδος»

– Το άρθρο 3 που ορίζει ότι «επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού.».

-Η παράγραφος 3 του άρθρου 14 που επιτρέπει την κατάσχεση εντύπου με παραγγελία του εισαγγελέα «για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας».

 – Η παράγραφος 2 του άρθρου 16 στο σημείο που αναφέρει ότι σκοπός της Παιδείας είναι και η «ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης».

 – Η παράγραφος 8 του άρθρου 18 με την οποία απαγορεύεται η απαλλοτρίωση της αγροτικής ιδιοκτησίας των πατριαρχικών μονών Αγίας Αναστασίας στη Χαλκιδική, των Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη και του Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο. Στην ίδια παράγραφο ορίζεται ότι «ομοίως δεν υπόκεινται εις απαλλοτρίωσιν η εν Ελλάδι περιουσία των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, ως και της ΙεράςΜονής Σινά». Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι ουδείς «εθνικός λόγος» και ουδεμία «εθνική υπόθεση» υπαγορεύουν το μεν ελληνικό Σύνταγμα να κατοχυρώνει το αναπαλλοτρίωτο της περιουσίας του πατριαρχείου Ιεροσολύμων στη χώρα μας και οι διοικούντες αυτό να ξεπουλάνε ανυπολόγιστης αξίας εκτάσεις στο Ισραηλινό Κράτος βοηθώντας στα σχέδια των ισραηλινών κυβερνήσεων  για εκδίωξη των αράβων από την Ιερουσαλήμ.

Ακόμη πρέπει να τροποποιηθεί η παράγραφος 2 του άρθρου 33 που ορίζει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την ανάληψη των καθηκόντων ορκίζεται στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Το ίδιο πρέπει να γίνει και με το άρθρο 59 περί ορκωμοσίας βουλευτών. Βεβαίως τα τελευταία χρόνια αυτό στην πράξη έχει καταργηθεί αλλά στο Σύνταγμα παραμένει ο όρκος των βουλευτών. Μπορεί η σχετική παράγραφος να τροποποιηθεί ώστε οι βουλευτές να επικαλούνται τη συνείδησή τους χωρίς θρησκευτικό όρκο. Επίσης είναι αναγκαία η αναθεώρηση του άρθρου 13 έτσι ώστε να κατοχυρώνει πλήρως την ελευθερία συνείδησης, δηλαδή το δικαίωμα του καθενός να πιστεύει σε οποιαδήποτε θρησκεία ή να είναι άθεος. Το κράτος δεν πρέπει να αναμειγνύεται στα ζητήματα αυτά, που είναι αυστηρά προσωπική υπόθεση, αλλά να  φροντίζει μόνο για την τήρηση των νόμων ( στο άρθρο αυτό δεν γίνεται καμία αναφορά στους  αθέους και τους μη πιστεύοντες σε μια θρησκεία).

Βεβαίως το ζήτημα του χωρισμού  Κράτους και Εκκλησίας προυποθέτει και άλλα μέτρα που θα πρέπει να ακολουθήσουν τη συνταγματική κατοχύρωσή του. Μέτρα όπως η κατάργηση του όρκου στις στρατιωτικές μονάδες, οι αγιασμοί  η πρωινή προσευχή στα σχολεία και οι εξομολογήσεις μαθητών, η έναρξη των εργασιών της Βουλής με τον αγιασμό από τον αρχιεπίσκοπο και τα μέλη της Ιεράς Συνόδου και πολλά άλλα  που θα χρειάζονταν σελίδες επί σελίδων για να καταγραφούν.

Ένα σοβαρό ζήτημα που χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη είναι αυτό της μισθοδοσίας του κλήρου και ειδικότερα των κατώτερων βαθμίδων. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με τη συνέχιση του σημερινού καθεστώτος ( η μισθοδοσία από το κράτος σε αντάλλαγμα της εκκλησιαστικής περιουσίας που απαλλοτριώθηκε) είτε με ευθύνη της ίδιας της Εκκλησίας με την προυπόθεση ότι μετά την λύση του μεγάλου προβλήματος της τύχης της περιουσίας της θα έχει τα αναγκαία γι’ αυτό οικονομικά μέσα.

Η ανάγκη ενός έντιμου διαλόγου για τον χωρισμό

Η Ορθοδοξία κατέχει μια δεσπόζουσα θέση στην ελληνική κοινωνία. Είναι φυσικό να υπάρχουν ενστάσεις ,προκαταλήψεις ,φοβίες. Όμως δεν υπάρχει άλλος δρόμος από αυτόν ενός ειλικρινούς  και ανοιχτού διαλόγου που θα οδηγήσει σε ένα έντιμο χωρισμό.

Στην πορεία αυτή ,  θα πρέπει να λάβουμε υπ΄όψιν ορισμένες παραμέτρους.

-Πρώτον:Αυτό που όλοι πρέπει να αποφύγουμε  είναι η επίδειξη ενός ακαδημαικού αντικληρικαλισμού .Άμεση σχέση μ αυτό έχει και η απόκρουση της ιδέας ,που ακούγεται  «ας χωρίσουμε και από κει και πέρα δεν μας νοιάζει τι θα κάνουν» . Αυτή η θέση  όχι μόνο παραγνωρίζει μια ιστορική πραγματικότητα , τον ιδιαίτερο  ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην κοινωνία μας, αλλά περιέχει και τον κίνδυνο να απομονώσει τις προοδευτικές δυνάμεις από μεγάλα τμήματα του λαού που μπορεί να είναι διαποτισμένα με πίστη αλλά πλήττονται εξ ίσου από τις συνέπειες του βάρβαρου καπιταλισμού των ημερών μας. Πολύ περισσότερο που αν οι προοδευτικές δυνάμεις αφήσουν κενό θα σπεύσουν να το καλύψουν οι διάφοροι εκπρόσωποι  των θεωριών για μια κοινωνία ταυτισμένη απόλυτα με το ιδεολογικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο της θρησκείας. Και παραδείγματα έχουμε πολλά. Από τους Χρυσαυγίτες  υπερασπιστές του «Πατρίς -Θρησκεία -Οικογένεια» στη χώρα μας , από τους φανατικούς ισλαμιστές στον περίγυρό μας μέχρι τις κινήσεις   των  ακραίων φονταμενταλιστικών, προτεσταντικής έμπνευσης αμερικανικών εκκλησιών.

-Δεύτερον:Στην πορεία για τον χωρισμό θα πρέπει να επιβεβαιωθεί το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος .Η συγκρότηση εθνικών Εκκλησιών  ειδικά στο χώρο των Βαλκανίων ήταν αποτέλεσμα και μέρος των αγώνων για εθνική απελευθέρωση. Και αυτές οι μεγάλες πρωτοβουλίες δεν έχουν εξαντλήσει  τη δυναμική τους . Καί όταν λέμε Αυτοκέφαλο εννοούμε την Εκκλησία με όλες τις μητροπόλεις της, Παλαιών και Νέων Χωρών.

Τέλος, ο εκδημοκρατισμός της Εκκλησίας είναι μιά υπόθεση που δεν μπορεί να αφεθεί στην καλή θέληση των μητροπολιτών. Είναι ζήτημα μεγάλης  πολιτικής σημασίας και η οποιαδήποτε εξέλιξη σ αυτό θα μπορούσε να βαρύνει καθοριστικά και στις πολιτικές εξελίξεις. Μια δεσποτική Εκκλησία ακόμη και ανεξάρτητη από το Κράτος  θα μπορεί να παίξει αρνητικό ρόλο. Αντίθετα θα είναι θετικός ο ρόλος μιάς Εκκλησίας που δεν θα περιχαρακωθεί στο όνομα μιας «καθαρής πνευματικότητας» αλλά θα ενδιαφέρεται και θα τοποθετείται για τα μεγάλα προβλήματα του λαού.

Διαβάστε περισσότερα

Όταν οι δανειστές βιάζουν τη λογική μας

Κώστας Νάκος

Πριν δέκα περίπου χρόνια η οικονομία και η κοινωνία της Ελλάδας έμπαιναν στην μνημονιακή εποχή, στα χρόνια της κρίσης. Κρίση χρέους ονομάστηκε και πρωταρχικός στόχος ήταν η τιθάσευσή του με κάθε τρόπο και κάθε μέσον. Θέλοντας λοιπόν οι δανειστές να βάλουν βαθιά το μαχαίρι, μέχρι το κόκκαλο (του μισθωτού), στη δανειακή σύμβαση τον Μάιο του 2010 όρισαν ρητά ότι «ο δανειολήπτης (η Ελλάδα) παραιτείται από κάθε ασυλία που έχει ή πρόκειται να αποκτήσει, όσον αφορά τον ίδιο ή τα περιουσιακά του στοιχεία». Με βάση αυτήν την απόφαση έγινε ο προγραμματισμός για να (ξε)πουληθεί ό,τι μπορεί να πουληθεί. Ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο περιουσιακών στοιχείων του Ελληνικού Δημοσίου μεταφέρθηκε στο ΤΑΙΠΕΔ από τη σύσταση του την 1-7-2011.

Οκτώ χρόνια έχουν περάσει από τότε και το Υπερταμείο έκανε πολλές φτηνές πωλήσεις για ακριβά όμως εμπορεύματα. Κατάφερε λοιπόν να εισπράξει ένα σημαντικό ποσόν. Τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις μέχρι το τέλους του 2016 ήταν 3,44 δισ. ευρώ. Αυτά τα ποσά μέχρι το 2015 χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους, όπως όριζε ο νόμος 3986/2011: «Το προϊόν αξιοποίησης χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους της χώρας». Μετά το 2015 το τρίτο μνημόνιο προέβλεπε την ίδρυση νέου Υπερταμείου, όπου τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις θα χρησιμοποιούνταν για το χρέος, για την ανακεφαλαίωση των τραπεζών και ένα μέρος για επενδύσεις.

Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι οι δαπάνες μόνο για τους τόκους προς εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους για το οικονομικό έτος 2016, είχαν διαμορφωθεί στα 6,028 δισ. ευρώ. Άρα, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, το σύνολο των εσόδων των αποκρατικοποιήσεων 2011-2016 ήταν πολύ λιγότερο από τα έξοδα για τους τόκους χρέους του 2016.

Με τα αυξημένα  έσοδα του 2018 (2,3 δισ.), το σύνολο από τις αποκρατικοποιήσεις για την περίοδο 2011-2018 έφτασε περίπου τα 6,8 δισ. Ενώ για το 2919 προβλέπεται 1,53 δισ. ευρώ.

Η εξυπηρέτηση του χρέους όμως έχει και άλλες πηγές. Τα τελευταία χρόνια έχουμε πλεονάσματα και υπερπλεονάσματα από τα οποία το 60% χρησιμοποιούνται για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέος και το υπόλοιπο 40% αναδιανέμεται. Το 2018 για παράδειγμα το πλεόνασμα που δημιουργήθηκε ήταν 3,162 δισ. ευρώ, από τα οποία τα σχεδόν 2 δισ. (1,9) πήραν τον δρόμο προς τους δανειστές. Αυτή η τεράστια υπερφορολόγηση δεν αποτελεί μια Κεινσιανή πολιτική, δεν πηγαίνει δηλαδή σε επενδύσεις, αλλά στις τσέπες των δανειστών. Έχουν καταφέρει οι Ευρωπαίοι ταχυδακτυλουργοί να εξαφανίσουν το ευρώ από την τσέπη του Έλληνα μισθωτού και να το εμφανίσουν στην τσέπη του δανειστή. Έτσι όμως έπρεπε να γίνει αν θέλουμε να είμαστε φερέγγυοι στις αγορές, μας έλεγαν και μας λένε οι κυβερνώντες, για να δικαιολογήσουν αυτήν την αφαίμαξη.

Είναι ένας τρόπος σκέψης και αυτός, που μπορεί να μην έχει καμία σχέση με την πολιτική οικονομία, που μπορεί να είναι μπακάλικος, που να μην τον πιστεύουν ούτε οι ίδιοι, αλλά που είναι υποχρεωμένοι να τον επικαλούνται για να δικαιολογήσουν τις υπογραφές τους. Σήμερα όμως, δέκα χρόνια μετά και ακολουθώντας αυτήν την πολιτική, έχουμε αποτελέσματα. Μπορεί να άσπρισαν τα μαλλιά μας, αλλά έχουμε αποτελέσματα. Στην οικονομία μπορεί να μην υπάρχει το πείραμα όπως στις φυσικές επιστήμες, υπάρχει όμως η παρατήρηση. Μπορούμε λοιπόν μετά από τόσα χρόνια να παρατηρήσουμε τα αποτελέσματα που είχαν τα προγράμματα των δανειστών.

Το δημόσιο χρέος στα τέλη του 2009, λίγο πριν μπούμε δηλαδή στα μνημόνια, ήταν 301,062 δισ. Αυτό το χρέος ήταν πράγματι δυσβάσταχτο και αποτέλεσε το άλλοθι (μαζί με τα ελλείμματα) για να μπει η χώρα στο δρόμο των μνημονίων. Το χρέος έπρεπε να μειωθεί και για να γίνει αυτό έπρεπε η οικονομία να «προγραμματιστεί» και η «δημοκρατία να μπει σε γύψο». Μόνο έτσι το δημόσιο χρέος θα μπορούσε να γίνει διαχειρίσιμο. Όπερ έδει δείξαι λοιπόν. Τα προγράμματα και η «τεχνοκρατική» διαχείριση των θεσμών εκτίναξαν το χρέος τον Μάρτιο του 2019 στα 357,6 δισ. ευρώ!!! Όπως θα έλεγαν και οι γιαγιάδες μας, τέτοιους νοικοκύρηδες να βάλεις στο σπίτι σου και θα προκόψεις.

Ποιος λοιπόν θα απολογηθεί για το ότι δέκα περίπου χρόνια μετά το πρώτο μνημόνιο η χώρα έχει ακόμη μεγαλύτερο χρέος και ότι την οικονομία της από σούπερ μάρκετ την έχουν μετατρέψει σε ψιλικατζίδικο; Τόση φτώχεια, τόση μετανάστευση, τόση ανεργία για ποιο λόγο; Η κρίση χρέους είναι ακόμη μεγαλύτερη, με μια διαλυμένη όμως τώρα οικονομία και με εξαντλημένη τη μισθωτή κοινωνία. Αν την περίοδο αυτή, που υπάρχουν τόσα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις αλλά και τα μεγάλα πλεονάσματα, το δημόσιο χρέος όχι απλώς δεν έχει μειωθεί αλλά έχει αυξηθεί, γιατί θα γίνει και κυρίως πώς θα γίνει αυτό στο άγνωστο μέλλον; Είναι φανερό ότι όσο και να αυξηθεί το ΑΕΠ, αυτό το δημόσιο χρέος είναι δυσβάστακτο για το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας και καμία διαχείριση δεν μπορεί να το μειώσει. Και αυτό πολύ εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί.

Ζητήθηκε και κατατέθηκε στη βουλή τον Μάρτιο του 2014, από τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους (ΟΔΔΗΧ), η κατάσταση με τους τόκους και τα χρεολύσια του δημόσιου χρέους ως το έτος 2030. Η σχετική λίστα έχει ως εξής (σε δισ. ευρώ):

-Έτος 2013: χρεολύσια 12,890  – τόκοι    5,887
-Έτος 2014: χρεολύσια 24,900  – τόκοι    6,026
-Έτος 2015: χρεολύσια 16,018  – τόκοι    5,878
-Έτος 2016: χρεολύσια   7,075  – τόκοι    6,028
-Έτος 2017: χρεολύσια   7,480  – τόκοι    6,405
-Έτος 2018: χρεολύσια   4,672  – τόκοι    6,590
-Έτος 2019: χρεολύσια   9,949  – τόκοι    6,622
-Έτος 2020: χρεολύσια   7,052  – τόκοι    6,360
-Έτος 2021: χρεολύσια   7,169  – τόκοι 10,956
-Έτος 2022: χρεολύσια   8,873  – τόκοι 24,489
-Έτος 2023: χρεολύσια 11,186  – τόκοι 17,551
-Έτος 2024: χρεολύσια 10,864  – τόκοι 13,641
-Έτος 2025: χρεολύσια   8,795  – τόκοι    9,030
-Έτος 2026: χρεολύσια   8,569  – τόκοι    8,642
-Έτος 2027: χρεολύσια   8,453  – τόκοι    8,215
-Έτος 2028: χρεολύσια   8,060  – τόκοι    7,779
-Έτος 2029: χρεολύσια   7,308  – τόκοι    7,290
-Έτος 2030: χρεολύσια   7,329  – τόκοι    6,853

Για να είχε συγκρατηθεί λοιπόν το χρέος χρειάζονταν να πληρωθούν 6,5 περίπου δισεκατομμύρια ετησίως για τους τόκους και προφανώς συν 2 δισ. ευρώ για να καλυφθεί η κεφαλαιοποίηση των τόκων (τόκοι των τόκων). Με μια απλή σύγκριση των αριθμών μπορεί πολύ εύκολα να διαπιστωθεί ότι η εξόφληση μόνο των τόκων (και όχι των χρεολυσίων) ήταν και είναι αδιανόητη. Και αν προσέξουμε τη λίστα θα διαπιστώσουμε ότι τα δύσκολα τώρα έρχονται. Για να φανεί έτσι ότι η ρεαλπολιτίκ κατά του «λαϊκισμού» των δανειστών, αποτελούσε το ισχυρό επικοινωνιακό τους όπλο κατά του «αφελούς» Έλληνα.

Μπροστά στην απόγνωση υπάρχει σήμερα διάχυτη η αντίληψη του στυλ, προχωράμε και βλέπουμε. Ότι κάτι θα γίνει στο τέλος, δεν μπορεί. Ότι όπως όλοι και εμείς, αφού δεν είμαστε οι μόνοι με δημόσιο χρέος, ανεξάρτητα αν εμείς είμαστε οι πρωταθλητές. Ίσως να είχε αυτό μια λογική αν η χώρα μας ήταν σαν τις άλλες, αν δηλαδή η Ελληνική οικονομία δεν ήταν αλυσοδεμένη από τους δανειστές με κείμενα και υπογραφές. Αυτό που συμβαίνει στην χώρα μας τώρα, αλλά και για τα επόμενα 50 χρόνια, (θα) είναι οδυνηρό για την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας και κυρίως για το επίπεδο διαβίωσης των μισθωτών και των συνταξιούχων. Γιατί:

Οι δανειστές παραβιάζοντας κάθε λογική έχουν απαιτήσει έως το 2070 να ξοφληθεί το χρέος προς το Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), που ανέρχεται στα 252,66 δισ. ευρώ, συν του τόκους, συν την κεφαλαιοποίηση των τόκων. Εύκολα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος αν οι δανειστές έχουν επίγνωση των αριθμών. Παρά τη φιλότιμη προσπάθειά τους όμως να εμφανιστούν ως ανισσόροποι, μόνο τέτοιοι δεν είναι. Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν οι ίδιοι που σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του μεσοπρόθεσμου του 2011, είχαν βάλλει στόχο ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων προκειμένου να εισπραχθούν 50 δισ. ευρώ (!!!) για την περίοδο 2011-2015. Στόχος βέβαια ο οποίος ούτε κατά προσέγγιση δεν πραγματοποιήθηκε, αφού τελικά εισπράχθηκε ένα ποσόν λιγότερο από 10% του αρχικού τους στόχου. Τον ίδιο «ρεαλιστικό» στόχο των 50 δισ. ευρώ έβαλαν οι δανειστές και με την ίδρυση του νέου Υπερταμείου το 2015.

Οι δανειστές πάντα βάζουν στόχους που να μην είναι πραγματοποιήσιμοι. Στην περίπτωσή μας βέβαια είναι και εξωπραγματικοί. Αυτό κάνουν όμως όλοι οι δανειστές, γιατί αλλοίμονο για τους ίδιους αν έβαζαν πραγματοποιήσιμους στόχους. Αυτοί το θήραμά τους το θέλουν διαρκώς στο δόκανο. Ιδιαίτερα για μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου τα πλούσια περιουσιακά της στοιχεία αποτελούν πρόκληση για τους «επενδυτές». Ορισμένοι μπορεί να φαντάζονται την Ελλάδα ως την Νορβηγία του Νότου, λόγω της ύπαρξης φυσικών πόρων. Αλλά αυτοί λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο. Παραβλέπουν ότι αυτή η χώρα έχει υπογράψει ότι παραιτείται από κάθε προνόμιο «όσον αφορά τα περιουσιακά της στοιχεία». Ότι αυτή η χώρα έχει υπογράψει τους στόχους των δανειστών της.

Μετά από πολλά χρόνια ίσως τα εγγόνια μας θελήσουν (και πάλι) να αναρωτηθούν: γιατί η Ελληνική οικονομία δεν κατάφερε να αναπτυχθεί όπως οι άλλες βορειοευρωπαϊκές οικονομίες. Θα ήταν καλό τότε να βρεθεί κάποιος για να απαντήσει, ότι η Ελληνική οικονομία για ολόκληρες δεκαετίες δεν μπορούσε να προχωρήσει, δεν μπορούσε να κουνηθεί, ότι ήταν αναγκασμένη να βλέπει τα τρένα να περνούν, αντί να είναι επιβάτης σε αυτά.

Διαβάστε περισσότερα