ΑΙΤΩΛΙΚΟ - ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ

 Στη θάλασσα τη ρηχή, την ήρεμη
Η μουσική των στίχων του Κωστή Παλαμά και το λίκνισμα των χρωμάτων πάνω στον καθρέφτη της λιμνοθάλασσας μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό.Είναι ίσως γιατί ο ποιητής αυτή την εικόνααντίκρισε μόλις άνοιξε τα έκθαμβα μάτια του στο φως. Με τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικάεμφανίζεται η λιμνοθάλασσα μπροστά στα έκπληκτα μάτια και του επισκέπτη.Τόσες σπάνιες εικόνες να αρμενίζουν στην ήρεμη θάλασσα.Αυτή η ηρεμία όμως δεν ήταν πάντα γοητευτική.O Διονύσιος Σολωμός στον «Διάλογό» του απαντά στην ερώτηση αν του αρέσει η ήρεμη θάλασσα.Του άρεσε,λέει στο «μανιφέστο» του, ώσπου είδε τα καράβια των ναυτικών νησιών να ταξιδεύουν με φουσκοθαλασσιά για το πολιορκημένο Μεσολόγγι.Και οι δύο αυτές όψεις της λιμνοθάλασσας,η ηρωική και η ειδυλλιακή,συνυπάρχουν· και όχι μόνον αυτές.Οι δρόμοι της Ιστορίας διασταυρώνονται με εκείνους της φύσης, της παράδοσης,της τέχνης,της γεύσης,του αβγοτάραχου.Κάθε δρόμος ξεκινά και από κάποιο νησί: τον Ντολμά,το Βασιλάδι,την Τουρλίδα,τον Προκοπάνιστο. Ολοι αυτοί οι δρόμοι ανοίγονται μπροστά σου καθώς γυροφέρνειςτην πιο παράξενη πολιτεία, το Αιτωλικό.Και οι δρόμοι δεν είναι εύκολοι,ούτε προφανείς.Είναι,θαλέγαμε,κρυμμένα μονοπάτια που χρειάζεται να σε περπατήσουν σε αυτά οι ντόπιοι, γιατί ο τόπος και οι χάρες του είναι άγνωστες,και κυριολεκτικά γιατί η λιμνοθάλασσα είναι μια ρηχή παγίδα που σε αφήνει να περάσεις μόνο από βαθύτερους, στενούς διαύλους που γνωρίζουν όσοι άνοιξαν τα μάτια τους σε τούτα τα ακρογιάλια. Νησί «δεμένο» στη στεριά

Το Αιτωλικό είναι μια ιδιαίτερη πολιτεία. Είναι ένα νησί μέσα στη λιμνοθάλασσα, «δεμένο» με τη στεριά στη Δύση και στην Ανατολή με δύο πολύτοξα γεφύρια, χαρακτηρισμένα διατηρητέα μνημεία, καθώς κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και οι κάτοικοι πλήρωναν διόδια για να τα διαβούν. Οπως δηλαδή γίνεται σήμερα με τη γειτονική μεγαλόπρεπη γέφυρα του Ρίου. Ολόγυρα από το Αιτωλικό τα νερά κινούνται μόνο στον ρυθμό της παλίρροιας. Πάνω από τα γεφύρια περνούν τα αυτοκίνητα και στέκονται οι ερασιτέχνες ψαράδες που ρίχνουν την αρματωσιά των καλαμιών τους στα νερά. Κάτω από τόξα περνούν οι επαγγελματίες ψαράδες με τις βάρκες τους. Ετσι ήταν πάντα αυτός ο τόπος. Δημιούργημα πιότερο του νερού παρά της στεριάς. Η ψυχή του έπλεε στα νερά. Παλαιότερα δεν είχε μόνο βάρκες, αλλά και καράβια, μεγάλα όπως αυτά που ταξιδεύουν πολύ ανοιχτά, στον Πατραϊκό Κόλπο. Ως και το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν εμπορικό λιμάνι και κέντρο ολόκληρης της περιοχής με μεγάλη εμπορική δραστηριότητα. Διέθετε πάνω από 50 ιστιοφόρα και μηχανοκίνητα εμπορικά πλοία μεσαίας χωρητικότητας, τα οποία εξυπηρετούσαν πλήρως τις ανάγκες του εμπορίου ολόκληρης της περιοχής. Ο στόλος αυτός διαλύθηκε τελικά μετά τη λειτουργία του πορθμείου του Ρίου- Αντιρρίου. Στην πρώην πια ναυτική πολιτεία έμεινε η «ικανοποίηση» ότι το πρώτο σκάφος που άρχισε να κάνει το δρομολόγιο Ρίο- Αντίρριο ήταν από το Αιτωλικό, αποζημίωση για την παρακμή.

Τώρα όμως το Αιτωλικό έχει βάρκες. Οχι όπως τα παλιά πλεούμενα, βάρκες μικρές, γαΐτες και πρυάρια, αλλά όμορφες. Χωρίς καρένα, για να διαβαίνουν τα ρηχά μονοπάτια της λιμνοθάλασσας. Τις σκαρώνουν στον ταρσανά στην απέναντι ακτή, τα Ρεμπάκια, από τη δυτική πλευρά της πολιτείας. Από αυτές τις βάρκες, το πιο εντυπωσιακό σκαρί είναι το σταφνοκάρι. Εφοδιασμένο με έναν ξύλινο γερανό, ψαρεύει βυθίζοντας ένα μεγάλο δίχτυ, περίπου 20 τετραγωνικά μέτρα, κάθε δύο λεπτά στον βυθό της λιμνοθάλασσας και το ανεβάζει με ό,τι έχει μέσα. Μπορεί όμως ένας ψαράς να εξαρτά το ψωμί της οικογένειάς του τόσο πολύ από την τύχη; Ο Σωτήρης Γερμανός, παιδί ψαρά με σταφνοκάρι, με το οποίο ψαρεύει και ο ίδιος, χαμογελά και σχολιάζει: οι έμπειροι ψαράδες ξέρουν πού θα βυθίσουν το δίχτυ τους, ξέρουν από πού περνούν τα ψάρια...

Ο ίδιος ο Σωτήρης ξέρει πολύ καλά τα μονοπάτια της λιμνοθάλασσας και οδηγεί τη βάρκα του στα ανοιχτά, βάζοντας πλώρη για το νησί Προκοπάνιστος, πάνω στον δρόμο του αβγοτάραχου, του ελληνικού χαβιαριού. Πρώτα όμως περνάμε για να κάνουμε έναν σταυρό στην Παναγία την Προκοπανιστιώτισσα. Η Παναγιά των νερών δεν μπορεί παρά να προστατεύει ένα εκκλησάκι που έφτιαξαν οι ψαράδες πάνω σε ένα νησί όσο και το κτίσμα. Ετσι μοιάζει να ταξιδεύει και αυτό στη λιμνοθάλασσα. Οπως και ο ίδιος ο Προκοπάνιστος, ένα νησί όπου δεν ξέρεις πού τελειώνει η θάλασσα και πού αρχίζει η στεριά. Για να φθάσουμε, ανοίξαμε την πόρτα των διβαριών. Ενα πολύπλοκο σύστημα από πασσάλους, καλαμωτές, πόρτες, παγίδες συνωμοτεί κατά των ψαριών, τα οποία από τη θάλασσα του Πατραϊκού μπαίνουν στα ρηχά νερά, που έχουν άφθονη τροφή.

Γεύση λιμνοθάλασσας

Στον Προκοπάνιστο βρήκαμε τους ανθρώπους της λιμνοθάλασσας σε στιγμές ηρεμίας με ένα πιάτο μπάφα καπαμά μπροστά τους και κομμάτια ψωμί δίπλα τους.Γιατί βεβαίως δεν πετάνε τα ψάρια μετά τη «χειρουργική» επέμβαση για να πάρουν το αβγοτάραχο, αλλά τα κάνουν ένα πολύ νόστιμο φαγητό,τυπικό της λιμνοθάλασσας.Γενικώς ο τόπος έχει τις δικές του,ιδιαίτερες γεύσεις που φυσικά έχουν να κάνουν με τα καλά που προσφέρουν τα νερά.Τώρα που τελειώνει το αβγοτάραχο οι ψαράδες στρέφονται στις τσιπούρες και στα λαβράκια.Τα μαγειρεύουν με σκόρδο και πατάτες και τα περιχύνουν με μια πικάντικη σάλτσα.Στο τραπέζι της λιμνοθάλασσας κατέχουν ξεχωριστή θέση το πρινσπάτο- χέλι το οποίο ανοίγεται,στεγνώνει,παστώνεται και μετά ψήνεται στα κάρβουνακαι το πετάλι- ο αρσενικός κέφαλος ανοιγμένος,παστωμένος και ψημένος στα κάρβουνα.
Βάσω Κατράκη, Καημοί της λιμνοθάλασσας

Ο Κωστής Παλαμάς τραγούδησε με στίχους τους καημούς της λιμνοθάλασσας και η Βάσω Κατράκη (1914-1988) με χαρακτικά έργα. Και η ματιά της σπουδαίας χαράκτριας πάνω στη λιμνοθάλασσα είναι ιδιαίτερη. Χάρμα οφθαλμών και ευφορία ψυχής είναι τα μοναδικά χαρακτικά της που εκτίθενται μαζί με τις πέτρινες μήτρες τους στον γενέθλιο τόπο της. Η ίδια έγραφε: «Το σπίτι μας ήτανε σχεδόν όλο μέσα στη θάλασσα και στη γειτονιάκαθόντανε όλο ψαράδες». Κάπως έτσι είναι τώρα και το θαυμάσιο μουσείο της. Ο Σωτήρης Γερμανός, ένα από τα παιδιά στη γειτονιά της Βάσως, άραξε τη βάρκα του στο μικρό λιμανάκι κάτω από το μουσείο και περπατήσαμε με τα πόδια για να πάμε και να το απολαύσουμε.

Χαρακτικά της Βάσως Κατράκη (φωτογραφία) κατέχουν ξεχωριστή θέση στην εντυπωσιακή έκθεση χαρακτικής με θέμα «Το Μεσολόγγι σήμερα μέσα από τη χαρακτική», η οποία παρουσιάζεται ως το τέλος Νοεμβρίου στην Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης Χρήστου & Σοφίας Μοσχανδρέου (Κων. Τρικούπη 2, Μεσολόγγι). Μαζί με την ιστορική λιθογραφία του Θεόδωρου Βρυζάκη με θέμα την Εξοδο του Μεσολογγίου, εκτίθενται έργα των Αλέκου Φασιανού, Τόνιας Νικολαΐδη, Γιάννη Κυριακίδη, Γιάννη Γουρζή, Γιάννη Στεφανάκι, Νίκου Δεσεκόπουλου, Μαίρης Σχινά, Δημήτρη Τσιρογιάννη κ.ά.

Αλυκές γεμάτες ζωή

Στον δρόμο για το Μεσολόγγι δεξιά, αστράφτουν στον ήλιο οι κάτασπροι λόφοι του αλατιού. Το τοπίο φαίνεται ακίνητο, αλλά δεν είναι νεκρό. Μέσα στα «τηγάνια» όπου μαζεύεται το νερό για να εξατμιστεί και να μείνει το αλάτι κινούνται κάτι μικρά καρκινοειδή που είναι πλούσια τροφή για τα πουλιά. Ολόκληρη η λιμνοθάλασσα είναι κιβωτός ζωής για δεκάδες χιλιάδες πουλιά, παράδεισος για τους φίλους του bird watching τους «κυνηγούς» που με όπλο τα κιάλια και τους οδηγούς αναγνώρισης πουλιών παρατηρούν αυτά τα πανέμορφα πλάσματα που καθρεφτίζονται στα ακίνητα νερά. Τα βλέπεις και εδώ στην αλυκή, που είναι χαρακτηρισμένος υγρότοπος διεθνούς σημασίας για τα πουλιά, καθώς περπατάς ανάμεσα στα «τηγάνια» και πηγαίνεις προς το νησάκι με την εκκλησία μέσα στο μικρό άλσος με τα κυπαρίσσια. Ακόμη πιο εύκολα τα βλέπεις όμως από τον κεντρικό δρόμο που περνά δίπλα από την αλυκή και πηγαίνει για το Μεσολόγγι. Αυτό είναι ίσως το καλύτερο μέρος στην Ελλάδα για να δεις χωρίς τη βοήθεια οδηγού, τόσο εύκολα, από τόσο κοντά- ακόμη και με γυμνό μάτι- τόσο σπάνια και ακριβοθώρητα είδη υδρόβιων πουλιών, όπως φοινικόπτερα (φλαμίγκος), αβοκέτες και χουλιαρομύτες. Για τους επιστήμονες παρατηρούνται και άλλα, ακόμη πιο σπάνια, είδη πουλιών, τα οποία όμως δεν «χτυπούν» τόσο έντονα στο μάτι του περιηγητή-παρατηρητή. Το μόνο που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή- εκτός βεβαίως από την ενόχληση των πουλιών- είναι το παρκάρισμα του αυτοκινήτου, καθώς δεν υπάρχει ειδικός χώρος.

Γενικώς οι λιμνοθάλασσες αυτές αποτελούν παράδεισο για τους παρατηρητές πουλιών και ιδανικό τόπο για να αρχίσει κανείς την ενασχόληση με αυτό το ενδιαφέρον σπορ. Εκτός από την Ασπρη Αλυκή υπάρχουν και άλλες τοποθεσίες όπου μπορεί κανείς να δει εύκολα πολλά είδη σπάνιων πουλιών, ειδικά την άνοιξη που είναι η καλύτερη εποχή. Μετά το Αιτωλικό, πίσω από τον λόφο της Αγίας Τριάδας, ο χωματόδρομος οδηγεί προς το αντλιοστάσιο, ανάμεσα σε ένα σύμπλεγμα μικρών λιμνών και διβαριών. Ολοι αυτοί οι υδροβιότοποι σφύζουν από ζωή αλλά και από εντυπωσιακές εικόνες που αξίζει να αιχμαλωτίσει κανείς στη φωτογραφική μηχανή του. Πιο πέρα, μετά το Νεοχώρι, ο δρόμος πηγαίνει ευθεία προς Λούρο, δίπλα στη λιμνοθάλασσα Θολή. Εδώ ο περιηγητής μπορεί να δει στους λόφους βασιλαετούς και στικταετούς και στα νερά, από πολύ κοντά, πλήθος πάπιες, πολλά είδη ερωδιών, πελεκάνους και κύκνους, καλιμάνια και τουρλίδες.

Βόλτα ως την Τουρλίδα

Πουλιά τουρλίδες υπάρχουν πολλά στο ομώνυμο νησάκι και στον παραδοσιακό οικισμό απέναντι από το Μεσολόγγι. Γι΄ αυτό και ονομάζονται αντίστοιχα νησάκι της Τουρλίδας και Τουρλίδα. Ο οικισμός Τουρλίδα ενώνεται με τη «προκυμαία» του Μεσολογγίου με έναν αυτοκινητόδρομο. Είναι μια αποκάλυψη. Ο δρόμος που πηγαίνει εκεί - κατευθείαν σε ένα από τα πιο ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα που μπορεί να απολαύσει κανείςέχει μήκος 5 χλμ. και στα πεζοδρόμιά του είναι δεμένες οι ιδιότυπες βάρκες της λιμνοθάλασσας. Πού και πού «ξεστρατίζει» κάποια ξύλινη γέφυρα για καμιά πελάδα, σπίτια ψαράδων πάνω σε πασσάλους, ή για κάποιο ξωκλήσι πάνω σε ανάχωμα. Μπορείς να πας και με τα πόδια, αλλά το μέσο που τους ταιριάζει περισσότερο απ΄ όλα είναι το ποδήλατο. Γι΄ αυτό υπάρχει και στην άκρη του διαμορφωμένος ποδηλατόδρομος. Μόνο που στο Μεσολόγγι δεν ενοικιάζονται ποδήλατα και για να απολαύσετε αυτή τη μοναδική διαδρομή πρέπει να φέρετε το δικό σας ποδήλατο.

Το Μεσολόγγι με μια ματιά

Τα πάντα στην Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου σκιάζονται από την Ιστορία. Οχι μόνο τη σχετικά πρόσφατη, με τις πολιορκίες και την επική Εξοδο, αλλά και την παλαιότερη. Εξω από το Μεσολόγγι, κοντά στο Ευηνοχώρι, υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας Καλυδώνας, της πρωτεύουσας του Μελεάγρου, μιας από τις ισχυρές πόλεις της Αιτωλίας καθώς μαρτυρεί ο προπάππος μας, ο Ομηρος. Πιο κοντά στο Μεσολόγγι, στους πρόποδες του Αράκυνθου, υπάρχει το μοναστήρι του Αϊ-Συμιού (Αγίου Συμεών), του 18ου αιώνα, όπου κατέφυγαν οι αγωνιστές μετά την Εξοδο του Μεσολογγίου. Η πρώτη επαφή με την πόλη γίνεται κάτω από την πύλη των τειχών που χτίστηκαν στην εποχή του Οθωνα. Ουσιαστικά είναι τείχη του Κήπου των Ηρώων, ο οποίος άρχισε να δημιουργείται το 1830 και φιλοξενεί τον τύμβο των πεσόντων, το μνημείο του λόρδου Βύρωνα, του Μάρκου Μπότσαρη και άλλων επιφανών. Ολες αυτές οι μνήμες είναι τακτοποιημένες στα μουσεία της πόλης, το Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης στην πλατεία Μάρκου Μπότσαρη, το Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Τρικούπη, το υπαίθριο Πολεμικό Μουσείο και το Μουσείο Παλαμά.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ
Οδικώς από την Αθήνα για γέφυρα Ρίου (216 χλμ.),Μεσολόγγι (35 χλμ.) και Αιτωλικό (11 χλμ.). Η Τουρλίδα απέχει από το Μεσολόγγι 3,5 χλμ.

Posted in: ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ,ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΤΕΧΝΕΣ