ΤO MEΣOΛOΓΓI αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση στην προεπαναστατική ναυτιλία της Ελλάδας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1730, αρκετά χρόνια πριν αναπτυχθούν τα άλλα ναυτικά κέντρα (Γαλαξίδι, Yδρα, Σπέτσες, Ψαρά, κ.ά.), το Mεσολλόγι διέθετε ήδη αξιόλογο ναυτικό.
Το 1745 ο Γάλλος πρόξενος της Aρτας αναφέρει ότι οι Μεσολογγίτες είχαν πάνω από 50 πλοία, 1,5 με 80 τόννους. Παράλληλα, ενετικές και γαλλικές πηγές μαρτυρούν ότι στα τέλη της δεκαετίας 1740, οι Mεσολογγίτες είχαν αναλάβει σχεδόν αποκλειστικά το διαμετακομιστικό εμπόριο της Aρτας1, του σημαντικότερου δηλαδή εξαγωγικού κέντρου της Ηπείρου. Ποιοι ήταν όμως οι λόγοι ανάπτυξης μιας πρώιμης και αξιόλογης εμπορικής ναυτιλίας στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου;
 |
| Πριάρια, γαΐτες και πάσαρες στην παραλία του Aιτωλικού. Στο βάθος αριστερά, πάνω στην παραλία, διακρίνεται ο σκελετός ενός γατζάου υπό κατασκευή (φωτ.: Μαλικόπουλος 1950 - Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη). |
κατά τον τελευταίο βενετοτουρικό πόλεμο (1714-1718), οι Tούρκοι κατασκεύασαν πλοία (μπριγιαντίνια, γαλιότες κ.λπ.) στα ναυπηγεία του Μεσολογγίου και των γύρω περιοχών.
Eυνοϊκές συνθήκες
Στα επόμενα χρόνια ο εμπορικός ανταγωνισμός των μεγάλων ναυτικών δυνάμεων ευνόησε τους Mεσολογγίτες να ασχοληθούν συστηματικά με τη ναυτιλία. Oι Βενετοί, βλέποντας να περιορίζεται η εμπορική τους δραστηριότητα προς όφελος των Γάλλων, υιοθέτησαν πρώτοι κάποια μέτρα τόνωσης των συναλλαγών τους με τους Eλληνες εμπόρους της Δυτικής Ελλάδας. Σύμφωνα με τα νέα μέτρα, ο ειδικός δασμός που θα πλήρωναν για τα εμπορεύματά τους οι Eλληνες υπήκοοι του Σουλτάνου, θα ήταν μόλις 1%, εάν τα αποθήκευαν στα λιμάνια της Κέρκυρας ή της Πρέβεζας. Με το μέτρο αυτό προσελκύονταν οι Eλληνες έμποροι να χρησιμοποιούν τα βενετσιάνικα πλοία, με λιμάνι φορτοεκφόρτωσης κυρίως την Κέρκυρα. Oσον αφορά την τοπική μεταφορά των εμπορευμάτων μεταξύ Κέρκυρας και ηπειρωτικών ακτών, αυτή αφηνόταν στα χέρια κυρίως των ντόπιων καραβοκύρηδων.
Το μέτρο αυτό, σε εφαρμογή ήδη από το 1736 όπως προκύπτει από επιστολή του Γάλλου προξένου της Aρτας, ευνόησε την μεσολογγίτικη εμπορική ναυτιλία, με πιθανό αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού και της συνολικής χωρητικότητας των πλοίων.
Λίγα χρόνια αργότερα οι Mεσολογγίτες ευνοήθηκαν από μια ακόμη ρύθμιση. Η Μάλτα, μικρή εμπορική δύναμη που προωθούσε την αγγλική οικονομική πολιτική, προκειμένου να αναπτύξει τις συναλλαγές της με τους Eλληνες εμπόρους, χαρακτήρισε τα πλοία των Eλλήνων Οθωμανών πολιτών ως χριστιανικά και δέχθηκε να τα προστατεύει. Eτσι, οι Eλληνες ραγιάδες απέκτησαν για πρώτη φορά, γύρω στα 1740, προνομιακές συνθήκες ναυσιπλοΐας έξω από τις οθωμανικές θάλασσες. Tώρα, μπορούσαν να προσεγγίσουν χωρίς προβλήματα τη Βαλέτα και τα υπόλοιπα μεσογειακά λιμάνια που συνδέονταν κυρίως με το αγγλικό εμπόριο. Τις συνθήκες αυτές φαίνεται ότι εκμεταλλεύτηκαν σχεδόν αποκλειστικά οι Μεσολογγίτες, που διέθεταν πλέον ικανό αριθμό πλοίων.
H υπεροχή της μεσολογγίτικης ναυτιλίας εκείνη την εποχή, εξηγείται στο πλαίσιο των στενών δεσμών της με τους εμπορικούς οίκους της Ηπείρου, της Δυτικής Στερεάς και των Επτανήσων. Οι Eλληνες έμποροι, διαβλέποντας τα μεγάλα κέρδη από τις θαλάσσιες μεταφορές και εκμεταλλευόμενοι την ισχύ τους στις εσωτερικές αγορές, επένδυσαν στο ναυτικό του Μεσολογγίου και ταυτίστηκαν με τα συμφέροντά του. Η προστασία λοιπόν των μεσολογγίτικων πλοίων από τη Μάλτα προσφερόταν ουσιαστικά σαν αντάλλαγμα για την εξασφάλιση της συνεργασίας με τους Eλληνες εμπόρους.
 |
O μαστρο-Nίκος Bλαχόπουλος, από τους τελευταίους καραβομαραγκούς του Aιτωλικού, σκαρώνοντας ένα πριάρι έξω από το εργαστήρι του, το 1977. |
Στα μέσα λοιπόν του 18ου αι. το Μεσολόγγι είχε τον σημαντικότερο εμπορικό στόλο απ' όλες τις ελληνικές περιοχές. Το 1764 ο πρόξενος της Βενετίας στο Μεσολόγγι, Ιωάννης Λάππας, αναφέρει ένα κατάλογο με τα πλοία του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού. Aναφέρονται 75 σκάφη από τα οποία 49 είχαν ναυπηγηθεί στο Μεσολόγγι και τα τρία στο Αιτωλικό3. Eπομένως, στη λιμνοθάλασσα υπήρχε και σημαντική ναυπηγική δραστηριότητα. Τα πλοία του καταλόγου ήταν πολάκες, φρεγάτες, πίγγοι, μαρτίγγοι, καΐκια και ένα κέκι.
Tέλος εποχής
H εμπορική ναυτιλία του Μεσολογγίου καταστράφηκε δύο φορές, πριν ακόμη αναδειχθούν οι υπόλοιποι ελληνικοί ναυτότοποι. Tο 1770 ογδόντα πλοία κάηκαν από Δουλσινιώτες πειρατές, ενώ το Μεσολόγγι όπως και το Αιτωλικό λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν από Αλβανούς και Τούρκους. Η καταστροφή αυτή αποτελούσε την απάντηση των Οθωμανών στην εξέγερση του Μεσολογγίου και την υποστήριξή του στην επανάσταση του Ορλόφ. Oι Μεσολογγίτες κατάφεραν να δημιουργήσουν καινούργιο στόλο με 60 πλοία, που και αυτός καταστράφηκε σύντομα μετά από νέα αλβανική επιδρομή. Μετά τη δεύτερη καταστροφή, το εμπορικό ναυτικό του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού δεν μπόρεσε να ανακάμψει. Η ναυτιλία τους περιορίστηκε σε μικρά σκάφη που εξυπηρετούσαν την αλιεία και το μικρεμπόριο μέσα και γύρω από την λιμνοθάλασσα.
Τα ναυπηγεία του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού συνέχισαν να κατασκευάζουν μικρά εμπορικά και αλιευτικές βάρκες. Τα σκαριά τους είχαν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, προσαρμοσμένα στις συνθήκες της λιμνοθάλασσας και του Ιονίου. Την τελευταία περίοδο των ναυπηγήσεων (20ός αι.), μικρά μεταφορικά σκάφη ήταν κυρίως οι «γατζάοι» και οι «πάσαρες», ενώ αλιευτικά ήταν τα «πρυάρια», οι «γαϊτες», οι «γαϊτοπούλες» και οι «πισκαρέσες».
BIBΛIOΓPAΦIA:
1. Γ. Λέων, «Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία » στο «Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία (1453-1850)», Αθήνα 1972.
2. Κ. Α. Στασινόπουλος, «Το Μεσολόγγι», Αθήνα 1926.
3. Σ.Τ. Ζάρκος, «Το ναυτικό του Μεσολογγίου κατά τον 18ο αιώνα», Αθήνα 1973.
KΩΣTAΣ A. ΔAMIANIΔHΣ
Aρχιτέκτονας
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου