Από εδώ πέρασαν οι ήρωες της Εξόδου
Απαιτούμενος χρόνος: Ενα Σαββατοκύριακο από την Αθήνα, Παρασκευή - Σάββατο - Κυριακή από Θεσσαλονίκη
Καταλληλότερες εποχές: Ανοιξη, στην επέτειο της ηρωικής εξόδου (10-11 Απριλίου), αλλά και φθινόπωρο και χειμώνα, για μία από τις πιο ρομαντικές και ερωτικές πόλεις της Ελλάδας: το Μεσολόγγι!
Πρόσβαση / επιστροφή: Η ιερή πόλη του Μεσολογγίου, 30 λεπτά οδήγηση, δυτικά του Αντιρρίου, τρεισήμισι περίπου ώρες συνολικά από την Αθήνα. Από Θεσσαλονίκη μέσω Λαμίας, Αμφισσας, Ναυπάκτου.
Φαγητό: Εξαιρετικής ποιότητας ταβέρνες στο Μεσολόγγι και στο Αιτωλικό, με κουζίνα φυσικά βασισμένη στα ψάρια.
Εξοπλισμός: Κιάλια (και για την παρατήρηση των πουλιών!), νερό, ελαφρά παπούτσια περπατήματος, ένα μεγάλο μαχαίρι για το κόψιμο των κλαριών του πυκνού σε βλάστηση μονοπατιού.
Σήμανση μονοπατιού: Καλά χαραγμένο και σηματοδοτημένο από τον καθηγητή του ΤΕΙ Μεσολογγίου Φάνη Βορεινάκη, τον άνθρωπο που ανακάλυψε το μονοπάτι της εξόδου!
Δυσκολίες: Εύκολη πεζοπορική διαδρομή, με εξαιρετική όμως ιστορική αλλά και οικολογική αξία.
Εναλλακτικές δραστηριότητες
α) Ιστορικός τουρισμός: ειλικρινά πιστεύω ότι το μονοπάτι αυτό, που πότισαν με το αίμα και με το θάρρος τους οι εξοδίτες, αποτελεί σημαντικό κομμάτι της εθνικής μας κληρονομιάς και οφείλει η πολιτεία άμεσα να το προστατεύσει από τεχνικά έργα (διανοίξεις δρόμων κλπ.) που πιθανόν να το καταστρέψουν και να το αναδείξει επιτρέποντας σε χιλιάδες συνέλληνες να το περπατήσουν ακολουθώντας τα χνάρια του Γολγοθά των νεομαρτύρων του 1826 (με την από 15.1.1998 απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδας, οι εξοδίτες ανακηρύχθηκαν νεομάρτυρες).
Η αποκάλυψή του αποτελεί σημαντική ιστορική ανακάλυψη του Φάνη Βορεινάκη, που με προσωπικό κόπο και μεράκι κατάφερε να βρει τον χαμένο κρίκο της ηρωικής εξόδου.
β) Παρατήρηση της φύσης: φυσικά στην πανέμορφη λιμνοθάλασσα της «πλέουσας πλατείας» του Μεσολογγίου. Στην Κλείσοβα και στην Τουρλίδα, στα λασποτόπια, στις αλμυρήθρες και στις αμμοθίνες, μπορεί κανείς να παρατηρήσει (με κιάλια!) δεκάδες σπάνια είδη της ελληνικής ορνιθοπανίδας· τσικνιάδες, κορμοράνοι, πελεκάνοι (pelecanus onocrotalus και p. crispus), χουλιαρομύτες, αγριόχηνες, θαλασσαετοί (haeliactus albicilla), συνολικά 226 είδη πουλιών διαχειμάζουν ή μένουν όλο τον χρόνο εδώ!
Μην ξεχάσετε
* Αν διαθέτετε περισσότερες ημέρες, να επισκεφθείτε το δέλτα του Αχελώου, δυτικά του Νεοχωρίου, και τις αρχαίες Οινιάδες. Τις βυζαντινές σκήτες και τις αναρριχητικές διαδρομές της Βαράσοβας.
* Να επισκεφθείτε, οπωσδήποτε, μερικά μόλις χιλιόμετρα ΒΔ. του Μεσολογγίου, τα ερείπια της αρχαίας Πλευρώνας, που ιδρύθηκε στα 234 π.χ. σε μια πλαγιά του Αράκυνθου (Κάστρο Κυρα-Ρήνης). Δυστυχώς ούτε μία ενημερωτική πινακίδα δεν υπάρχει στον δρόμο και τον εκπληκτικό αυτό τόπο τον επισκέπτονται σήμερα μόνο αρχαιοκάπηλοι...
* Να διαβάσετε το πολύ καλό βιβλίο της Σούλας Αλεξανδροπούλου για τα Μονοπάτια των αρχαίων Αιτωλών αλλά και τον τρίτο τόμο της Ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης (με μεταγλώττιση στην απλή νεοελληνική) που αναφέρεται στη 2η πολιορκία του Μεσολογγίου (εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη - Νέα Σύνορα).
* Να αγοράσετε τον μοναδικά αξιόπιστο χάρτη των Road Editions για τη Στερεά Ελλάδα, που περιλαμβάνει και την περιοχή του Αράκυνθου.
* Να ακούσετε τον διπλό δίσκο του Γιάννη Μαρκόπουλου, με τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Διονυσίου Σολωμού.
* Να διαμαρτυρηθείτε για τη συνεχιζόμενη σφαγή της ελληνικής ορνιθοπανίδας της λιμνοθάλασσας από τους έλληνες κυνηγούς αλλά και για τους τόνους σκουπιδιών που έχει πετάξει ο Δήμος Μεσολογγίου στις όχθες της Κλείσοβας.
* Να επισκεφθείτε το Δημοτικό Μουσείο αλλά και την πολύ καλή Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης των Χρ. και Σ. Μοσχανδρέου.
Περιγραφή διαδρομής
«Το χάραμα,
επήρα του ήλιου τον δρόμο,
κρεμώντας την λύρα, την δίκαι η στον ώμο,
κι όπου χαράζει έως όπου βυθά,
τα μάτια μου δεν είδαν,
τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι...»
έγραψε ο μεγάλος Ζακυνθινός Διον. Σολωμός και εγώ ταπεινός πεζοπόρος δεν θυμάμαι, φίλες και φίλοι αναγνώστες, να έχω συγκινηθεί περισσότερο, αυτά τα 26 χρόνια που περπατώ στα ελληνικά βουνά, από όσο συγκινήθηκα περπατώντας στο μονοπάτι της εξόδου.
Μεσολόγγι λοιπόν και με ΝΑ. κατεύθυνση βγαίνουμε από την πύλη της εξόδου και μέσω του αμπελιού του Ριζοκότσικα κατευθυνόμαστε σε 9 χλμ. περίπου (2 ώρες περπάτημα) στο ιστορικό μονοπάτι του Αϊ-Συμιού. (Δυστυχώς είναι τέτοια η ανάπτυξη και η έλλειψη σεβασμού των συγχρόνων συνελλήνων, που αυτό το πρώτο τμήμα γίνεται μέσα σε σκουπίδια, σε μπάζα και σε μπετονένια ακαλαίσθητα κτίρια).
Στον Αϊ-Συμιό κατάφερε, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κασομούλη, να φθάσει μόνο μία από τις 3 φάλαγγες της εξόδου, με αρχηγούς τους Μακρή και Τζαβέλλα, και εκεί, ενώ περίμεναν ότι θα τους βοηθούσαν κάποιοι οπλαρχηγοί που είχαν έρθει για να πραγματοποιήσουν αντιπερισπασμό στους Τουρκοαιγύπτιους, εξαιτίας εσωτερικών ερίδων (από αυτές που ταλανίζουν, δυστυχώς, τη φυλή μας...), δεν ήρθαν και οι εξοδίτες βρήκαν πολυάριθμους Αλβανούς υπό τον Μουσταήμπεη και έπαθαν τα πάνδεινα καταδιωκόμενοι ακόμη και πάνω στο βουνό.
Στη διάρκεια των μαχών (με χιλιάδες τους νεκρούς) σώθηκαν μόνο 1.300 άνδρες, 7 γυναίκες και 3-4 παιδιά, όπως γράφει ο Σπ. Τρικούπης, περπατώντας όλη τη νύχτα και φθάνοντας τα ξημερώματα στην κορυφή του βουνού σε κακή κατάσταση από τις ταλαιπωρίες, την πείνα και τον κόπο.
Στα βήματα των αγωνιστών
Από το 1826 ως σήμερα κανένας δεν μπήκε στον κόπο να ανακαλύψει το πώς σώθηκαν τα ζωντανά φαντάσματα του έπους του Μεσολογγίου.
Γιατί, αν και στην πόλη είχαν τείχη και χαρακώματα να διαβούν, την πραγματική έξοδο την έκαναν εδώ, μέσα στην άγρια φύση.
«Χάσμα σεισμού 'που βγάν' ανθούς / και τρέμουν 'ς τον αέρα....» είναι ο Αράκυνθος (ή Ζυγός), ένα εκτεταμένο ορεινό συγκρότημα, με μέγιστο υψόμετρο μόλις 984 μ., με τη νότια όμως όψη του, βραχώδη και κατάφυτη, να φράζει στα Β. το Μεσολόγγι και τις λιμνοθάλασσές του.
Αυτόν τον Αράκυνθο έπρεπε να διαβούν η εξοδίτες για να σωθούν. Ας δούμε πώς. Από τη Μονή του Αϊ-Συμιού (υψόμετρο 200 μέτρα), ακολουθώντας με ΒΔ. κατεύθυνση έναν δασικό δρόμο, περνάμε από ένα αλσύλλιο, έναν τεραστίων διαστάσεων σταυρό, σε τρίστρατο, κατευθυνόμαστε εντελώς δεξιά, αποκτούμε θέα της λιμνοθάλασσας και σε 20 λεπτά περίπου, στα 300 μ. υψόμετρο, σε ένα πλάτωμα, συναντάμε στα δεξιά μας τα πρώτα κόκκινα σημάδια της σηματοδότησης και ακολουθούμε το μονοπάτι που εγκαταλείπει τον δρόμο και «χώνεται» μέσα στη μεσογειακή μακία. Ανηφορίζουμε μια σάρα και σε 20 λεπτά, κόβοντας με μια χαντζάρα τα κλαριά που φράζουν το πέρασμα, φτάνουμε στους λιθοσωρούς 2 ιστορικών ταμπουριών.
Από εδώ και επάνω η καρδιά μας κτυπάει έντονα. Γύρω μας αισθανόμαστε την αόρατη παρουσία των νεκρών εξοδιτών να κατευθύνει τα βήματά μας.
Το μονοπάτι δεν είναι ένα απλό μονοπάτι αλλά ένα λιθόστρωτο, από αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Αιτωλοί, το οποίο και είχε κλειστεί μέσα στην οργιαστική βλάστηση Κύριος είδε για πόσες δεκαετίες.
Και τα ταμπούρια αυτά ήταν αυτά που χρησιμοποίησε η «έξωθεν βοήθεια» για να κτυπήσει τους Αλβανούς και να σώσει τους εξοδίτες.
Δεκαπέντε επιπλέον λεπτά περπάτημα και είμαστε στην κορυφογραμμή του Αράκυνθου με φοβερή θέα 360 μοιρών γύρω γύρω.
Στα Ν. φαίνεται το Μεσολόγγι, στα Α. η Βαράσοβα, στα Β. η Δερβέκιστα, προς την οποία και κατηφόρισαν οι εξοδίτες για να σωθούν.
Ειλικρινά είναι από τους ωραιότερους τόπους που έχω συναντήσει και περπατήσει στη ζωή μου.
Αν ακόμη υπάρχει ένα ελάχιστο δείγμα ευαισθησίας σε αυτόν τον τόπο, αύριο κιόλας, μετά τη δημοσίευση αυτού του άρθρου, το υπουργείο Γεωργίας θα πρέπει να κηρύξει αμέσως τον Αρακυνθο Εθνικό Δρυμό για να τον προστατεύσει και, αφού το μονοπάτι διανοιχθεί και άλλο και συντηρηθεί, όλα τα σχολεία της επικράτειας θα πρέπει να έρθουν εδώ και να το περπατήσουν.
«Παράμερα στέκει, ο άνδρας και κλαίει
αργά το τουφέκι, σηκώνει και λέει:
Σε τούτο το χέρι τι κάνεις εσύ;
Ο εχθρός μου το 'ξέρει πως μου είναι βαρύ....»
Το καριοφίλι, ο περίφημος λιάρος, του αρματωλού του Ζυγού και στρατηγού Δημητράκη Μακρή, που οδήγησε τη φάλαγγα των εξοδιτών προς τη σωτηρία, ζει όμως σήμερα στο Μουσείο του Μεσολογγίου και σας περιμένει, φίλες και φίλοι αναγνώστες, μετά το περπάτημα στο μονοπάτι, για να ριγήσετε και εσείς μπροστά του όπως ρίγησα και εγώ, για τους ελεύθερους πολιορκημένους της πολιτείας της λιμνοθάλασσας...
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου