Ομόλογα πολέμου

Κατερίνα Γκαράνη

Για να κάνεις πόλεμο θέλεις λεφτά αλλά αυτοί που σχεδιάζουν πολέμους και κηρύττουν πολέμους κάποια στιγμή είδαν ότι ο πόλεμοςείναι μία καλή ευκαιρία να κερδίζουν περισσότερα μέσω επιτοκίων. Ακόμη κι αν έχαναν τον πόλεμο, θα έβγαιναν κερδισμένοι ή τουλάχιστον δεν θα είχαν χάσει απολύτως τίποτε.Έτσι, εμπνεύστηκαν τα ομόλογα πολέμου.
Το αμερικανικό κογκρέσο για την χρηματοδότηση του πολέμου του 1812, όταν οι ΗΠΑ επιτέθηκαν στις αγγλικές επαρχίες του Καναδά, τα ομόλογα ήταν για έναν κλειστό κύκλο που τζόγαραν για τον «πατριωτισμό» και ο «πατριωτισμός» τους απέδιδε τα μέγιστα όταν ερχόταν η ειρήνη. Οι χρηματοδότες – παίκτες εκείνης της εποχής ήταν του επιπέδου γνωστών τραπεζιτών όπως της γνωστής γερμανικής οικογένειας,  Jakob Fugger και της επίσης γερμανικής οικογενείας του Nathan Rothschild. Μετέπειτα, ομόλογα για στενό κύκλο τραπεζιτών και κεφαλαιούχων εκδόθηκαν για τον πόλεμο της Κριμαίας και για τους Ναπολεόντειους πολέμους.
Όμως ο Α’ παγκόσμιος πόλεμος ήταν η αρχή του μεγάλου τζόγου, ήταν η αρχή της συμμετοχής όλων των πολιτών στα χρηματιστήρια των βιομηχανιών πολέμου και των τραπεζών. Ο πιο αιματηρός πόλεμος στην ιστορία δεν άλλαξε μόνο το χρηματοπιστωτικό σύστημα παγκοσμίως, άλλαξε και τη νοοτροπία των πολιτών που έμαθαν ότι «πατριωτικό καθήκον» είναι να ποντάρεις για να κερδίζεις ακόμη και στον θάνατο του ίδιου του παιδιού σου.

 

Αυστροουγγαρία και Γερμανία πουλάνε «πατριωτισμό»

Η Αυστροουγγαρία είδε ότι τα τραπεζικά αποθέματα ίσως να μην ήταν ικανά να της χορηγούν το πολεμικό υλικό που χρειαζόταν. Έτσι εκδίδουν ένα ομόλογο με καλό κέρδος (επιτόκιο 5%) για όσους ήθελαν να τζογάρουν «πατριωτικά» με ελάχιστη ονομαστική αξία της 100 κορώνες και 5ετή διάρκεια.

Το απίστευτο συνέβη στην Αυστρία. Η Αυστρία το 1915 έκανε κάτι πιο αποδοτικό για το πατριωτικό της τζογάρισμα. Εισέβαλε στα σχολεία πείθοντας τα παιδιά ότι μπορούσαν να βοηθήσουν την χώρα τους να κερδίσει τον πόλεμο. Εφόσον η ελάχιστη ονομαστική αξία του ομολόγου πολέμου ήταν 100 κορώνες έβαλαν τα παιδιά με το ελάχιστο χαρτζιλίκι τους να συμπληρώνουν τις 100 κορώνες που χρειαζόταν το κάθε ομόλογο που αγοραζόταν από έναν πολίτη. Με 6ετή διάρκεια του ομολόγου και με επιτόκιο που πήγε στο 6% μέσα σε τρία χρόνια η Αυστρία κέρδισε 13 εκατομμύρια κορώνες και ονόμασε το ομόλογο «ομόλογο του παιδιού» το οποίο διαφήμιζε ως ενθάρρυνση της πίστης προς το κράτος της αυστροουγγρικής νεολαίας!

Η Γερμανία με την έναρξη του Α’ παγκοσμίου πολέμου είχε ένα μεγάλο πρόβλημα. Είχε αποκλειστεί ήδη από τις διεθνής αγορές και δεν μπορούσε να δανειστεί χρήμα τουλάχιστον με δανεισμούς ή χορηγίες πάνω από το τραπέζι. Έτσι λοιπόν, ο δανεισμός της για να πολεμήσει θα μπορούσε να γίνει μόνο με τον εσωτερικό «δανεισμό» και βέβαια με την προπαγάνδα:»Πατριωτικό καθήκον».
Οι Γερμανοί έδειξαν τεράστιο πατριωτισμό αγοράζοντας ομόλογα πολέμου με  5% επιτόκιο αν και τα λεφτά τους όπως και τα κέρδη τους ήταν κλεισμένα για 10 ολόκληρα χρόνια. Εννέα ομόλογα  έβγαλε η Γερμανία στην διάρκεια του Α’ παγκοσμίου πολέμου και ξεπούλησαν όλα. Εκτός από τους απλούς πολίτες που έκαναν το «πατριωτικό καθήκον» οι μεγάλοι τζογαδόροι μέσω ομολόγων ήταν οι γερμανικές βιομηχανίες, τοπικές τράπεζες, πανεπιστήμια και βέβαια τοπικές τράπεζες. 10 δις μάρκα σε ομόλογα μάζεψε η Γερμανία καταφέρνοντας να καλύψει τα 2/3 του κόστους του πολέμου που η ίδια κήρυξε.
Οι τόκοι-κέρδος των ομολογιούχων πήγαν κι αυτοί υπέρ πίστεως και πατρίδος και έτσι οι Γερμανοί μετά την λήξη του πολέμου πήραν μαζί με την ήττα και ένα «πατριωτικό» φέσωμα από το ίδιο τους το κράτος.

Καναδάς και βασιλική οικογένεια για τη νίκη των ομολόγων

Ο Καναδάς με την συμμετοχή της βρετανικής βασιλικής οικογένειας δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από το «πατριωτικό καθήκον» να πολεμήσει εναντίον της Γερμανίας στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.
Η κυβέρνηση του Καναδά και οι τραπεζίτες πούλησαν το προϊόν, που παγκόσμια έσπαγε ταμεία από το 1914 μέχρι το 1917 ως «ομόλογο πολέμου». Το 1917 αλλάζουν την ετικέτα και το κάνουν «Ομόλογο Νίκης» κι αυτό γιατί σχεδίασαν ομόλογα που ακόμα κι αν ο πόλεμος θα έληγε οι ομολογιούχοι θα πόνταραν και βέβαια θα εισέπρατταν και εν καιρώ ειρήνης. Χαμηλότερη ονομαστική αξία 50 δολάρια ανά κάτοικο και οι τζογαδόροι είχαν να επιλέξουν σε 5ετους, 10ετούς αλλά και 20ετούς διάρκειας.
Στον πρώτο κύκλο πώλησης ομολόγων η καναδική κυβέρνηση μάζεψε από όλα τα πορτοφόλια 380 εκατ. δολάρια αλλά το ρεκόρ το έσπασε με την πώληση των «Ομολόγων Νίκης»  όπου από το 1917 μέχρι το 1919 έβαλε στα ταμεία «υπέρ της πατριωτικής νίκης» 1,34 δισεκατομμύρια δολάρια. Επειδή όμως έπρεπε να μαζέψουν τα πάντα από τους πολίτες και δεν είχαν όλοι οι πολίτες λεφτά να ποντάρουν στην νίκη, ο Καναδάς άνοιξε παραμάγαζο με την ετικέτα «Πιστοποιητικό Αποταμίευσης Πολέμου» για να αρπάξουν μέχρι και το τελευταίο σεντ.

Με το τέλος του πολέμου και αφού το καναδικό Κράτος και η βρετανική βασιλική οικογένεια είχε πάρει και τα χρυσά δόντια των φτωχών πολιτών για εύκολο χρήμα στο χρηματιστήριο πολέμου, η κυβέρνηση ανταπέδωσε το κέρδος της προς τις κοινότητες που έδωσαν τα περισσότερα λεφτά. Όχι όμως με λεφτά αλλά με τιμητικό σήμα με τον τίτλο «Victory Loan Honour Flags» ή πιο γνωστό  Prince’s Flag αφού ο αυτός που το προμοτάριζε ήταν ο Βρετανός πρίγκηπας της Ουαλίας και μετέπειτα βασιλιάς Εδουάρδος ο 8ος.
Το 1919 ο πρίγκηπας μίλησε στο καναδικό κοινοβούλιο και τόνισε ότι «εύχεται όλο και περισσότερες πόλεις και κοινότητες να τιμηθούν με την «Σημαία της Τιμής». Πολλές κοινότητες όπου η βρετανική αυτοκρατορία είχε στην κατοχή της τιμήθηκαν για τον οβολό των πολιτών. Πήραν εκτός από το σηματάκι του «πατριωτισμού» και τρόπαια των ηττημένων: Έντεκα κομμάτια βαρέως πυροβολικού και γερμανικά οβιδοβόλα. Αυτά πήραν οι κοκοινότητες των οποίων οι πολίτες ξεπαραδιάστηκαν για το «πατριωτικό καθήκον».
Οι κοινότητες που τα μοιράστηκαν ήταν: Kamloops – British Columbia, Redcliffe-Alberta, Saltcoats-Saskatchewan, the Tuxedo Hospital Committee-Manitoba, South Oxford-Ontario, Temiskaming-Ontario,Argenteuil County-Quebec, Stanstead County-Quebec, Albert County-New Brunswick, Yarmouth-Nova Scotia, Prince County- Prince Edward Island.

Ο πόλεμος κάνει την Αγγλία κράτος-τράπεζα

Η Τράπεζα της δυνατής χώρας που πάντα ήταν με το μέρος των «καλών» της ιστορίας, τον Αύγουστο του 1914 έχει αποθεματικά μεταφρασμένα σε χρυσό, δηλαδή πραγματική αξία χρήματος, μόλις 9 εκατομμύρια λίρες. Σε τιμές του 2013 τα αποθεματικά αυτής της υπερδύναμης δεν ξεπερνούσαν τα 754 εκατ. λίρες.
Οι τραπεζίτες φοβήθηκαν ότι με την κήρυξη πολέμου οι καταθέτες θα σήκωναν τα λεφτά τους κι έτσι η κυβέρνηση αποφασίζει να σώσει τις τράπεζες αλλά και να βάλει την Αγγλία σε μια νέα εποχή. Από την εποχή του χρυσού στην εποχή του χαρτιού.
Η κυβέρνηση διατάσσει τριήμερη τραπεζική αργία και την δεύτερη ημέρα που κανείς δεν θα μπορούσε να κάνει ανάληψη των χρημάτων του από τράπεζα ψηφίζει νόμο όπου η Βρετανία εγκαταλείπει το πρότυπο χρήμα σημαίνει αποθεματικά χρυσού.
Χωρίς την στήριξη του χρυσού η Τράπεζα της Αγγλίας τυπώνει τραπεζογραμμάτια αξίας 300 εκατομμυρίων λιρών μόνο και μόνο για να μπορούν να σωθούν οι τράπεζες. Σε πραγματικό πλούτο έλειπαν από τα θησαυροφυλάκια της Τράπεζας της Αγγλίας 291 εκατομμύρια λίρες.
Οι τράπεζες έδιναν στους πολίτες κυριολεκτικά αέρα και κράτησαν την πραγματική αξία, που ήταν ο χρυσός, για την πάρτη τους. Αυτό δεν ήταν απλά ομόλογο πολέμου αλλά νόμισμα πολέμου που ήθελες δεν ήθελες να ποντάρεις είχες ήδη μπει στον παιχνίδι με το νόμο.

Η Μ. Βρετανία γιόρταζε τον πόλεμο πουλώντας ομόλογα πολέμου. Γύρισαν σε φέρετρο 908,000 στρατιώτες της.

Η Αγγλία όμως εκτός από τα λεφτά των πολιτών που τσέπωσε με τον φόβο του πολέμου, τρεις μήνες μετά την ψήφιση νόμισμα χωρίς αληθινό αντίκρυσμα, εκδίδει και τα ομόλογα πολέμου με 3,5% επιτόκιο και με δικαίωμα εξαργύρωσής τους το 1928.
Το 1915 ανέβασαν το επιτόκιο στο 4,5%, μετά το έριξαν το επιτόκιο στο 2,5% και ενώ ο πόλεμος είχε τελειώσει στο χρηματιστήριο του Λονδίνου παίζονταν εκατομμύρια λίρες για ένα παιχνίδι τζογαδόρων που ξεκίνησε με πόλεμο, έκανε τις τράπεζες εν μέσω πολέμου άτρωτες και κατέληξε σε επιχειρηματικό τζογάρισμα χωρίς πραγματικό αντίκρυσμα. Μόνο χρωματιστά λεφτά.
Το πόσο μακρυά πήγε η βαλίτσα με την έκδοση και πώληση ομολόγων πολέμου στην Μ. Βρετανία φάνηκε το 2014 όπου η κυβέρνηση Κάμερον εξαγόρασε τα τελευταία πολεμικά ομόλογα που εκδόθηκαν το 1932 και αφορούσαν στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. 120,000 ομολογιούχοι είχαν στα χέρια τους ομόλογα ονομαστικής αξίας 1,9 δις στερλίνες (2,42 δις ευρώ), τα οποία η κυβέρνηση δεν τα αποπλήρωσε αλλά τα αναχρηματοδότησε εκδίδοντας νέα ομόλογα με επιτόκιο 2,5% αναμένοντας να εξοικονομήσει 30 εκατ. ευρώ το χρόνο σε τοκοχρεολύσια.
Το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών υπολόγισε το 2014 ότι η εξυπηρέτηση των εν λόγω πολεμικών ομολόγων στοίχισε στους Βρετανούς φορολογουμένους 5,5 δισ. λίρες (7 δισ. ευρώ) από το 1917 μέχρι σήμερα. Αυτό όμως που δεν λέει φωναχτά το υπουργείο Οικονομικών της Μ. Βρετανίας είναι ότι με την ευκαιρία που της έδωσε ο Α’ παγκόσμιος Πόλεμος ο χρυσός ως αντίκρυσμα καταργήθηκε κόβοντας μέχρι σήμερα χρήμα που δεν έχει πραγματικό αντίκρυσμα.

ΗΠΑ: Η προπαγάνδα που ζήλεψε ο Γκέμπελς

Από τον τόπο που ξεκίνησαν τα ομόλογα πολέμου εκεί είχαν κατά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο και την μεγαλύτερη ανταπόκριση. Το σύστημα έβαλε όλα τα καλά του προπαγανδιστικά υλικά για να κάνει τους Αμερικανούς πολίτες «πατριώτες» με το…αζημίωτο.
Το 1917 εκδίδονται τα «Ομόλογα Ελευθερίας». Το υπουργείο Οικονομικών οργανώνει την μεγαλύτερη επικοινωνιακή καμπάνια που είχε γίνει μέχρι εκείνη την στιγμή και με Επιτροπή Δημόσιας Πληροφόρησης αρχίζει την πώληση του προϊόντος: Πόλεμος.

Καλλιτέχνες όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, η Μαίρη Πίκφορντ, ο Αλ Τζόνσον και πολλοί άλλοι κάνουν σε όλη την χώρα δημόσιες εμφανίσεις πείθοντας τους θαυμαστές τους να αγοράσουν ομόλογα πολέμου. Μέχρι πρόσκοποι και προσκοπίνες βγήκαν στην γύρα όχι πουλώντας κουλούρια αλλά ομόλογα για τους Αμερικανούς στρατιώτες που πάλευαν για την «Ελευθερία» σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Οι συνδρομές των απλών πολιτών ήταν τεράστιες και το κράτος αναγκάστηκε να κάνει δεύτερη, τρίτη και τέταρτη έκδοση ομολόγων. Χρηματιστές, βιομήχανοι και τραπεζίτες έκαψαν τα  κοντέρ αφού είδαν ότι ο πόλεμος έχει μεγαλύτερη απόδοση από οποιαδήποτε άλλη επένδυση.

Τα πραγματικά ποσά που εισέπραξε η αμερικανική κυβέρνηση από την πώληση πολέμου στους πολίτες της είναι άγνωστα. Κάνει όμως εντύπωση ότι ενώ οι συνολικές δαπάνες των ΗΠΑ ως ομοσπονδιακή κυβέρνηση το 1913 ήταν 970 εκατ. δολάρια, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος στοίχισε στις ΗΠΑ 30 δις δολάρια. Από αυτά τα 21 δις τα έβαλε από την πώληση των «Ομολόγων Ελευθερίας». Δηλαδή, αν δεν πωλούσαν ομόλογα δεν θα συμμετείχαν στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.
Κι ενώ όλοι σχεδόν οι πολίτες έκαναν τις αποταμιεύσεις τους ομόλογα ποντάροντας στον πόλεμο αλλά με «πατριωτική» ευσυνειδησία,  οι οικονομολόγοι θεωρούν ότι η πώληση των ομολόγων δεν έφερε στην αμερικανική κυβέρνηση τα κέρδη που αναμενόταν.

Η «Οδός της Νίκης» στη Νέα Υόρκη. Τα χωνιά ηχεία καλούσαν τον κόσμο να δουν τα ομόλογα που έγιναν «κεφάλια» της αντίπαλης πλευράς.

Πάντως, με αφορμή τα ομόλογα πολέμου οι ΗΠΑ είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που έστησε τέτοια επικοινωνιακή πολιτική προπαγανδίζοντας τόσο έντονα τον πόλεμο, την οποία αντέγραψε αργότερα η ναζιστική Γερμανία.
Πέρα από τα ραδιόφωνα, τις αφίσες, τους καλλιτέχνες (μέχρι και ο Τσάπλιν έκανε ταινία μικρού μήκους με τίτλο «Το ομόλογο») η προπαγάνδα της Αμερικής έφτασε στην κορυφή το 1919 κάνοντας την απίστευτη «Πυραμίδα Κεφαλών» έξω από τον κεντρικό σταθμό τρένων της Νέας Υόρκης, μεταξύ της 45ης και 50ης οδού. Ο χώρος που θεάματος που στήθηκε με τελικό θέαμα την Πυραμίδα ονομάστηκε «Οδός της Νίκης».

Για το προμοτάρισμα του πέμπτου και τελευταίου ομολόγου που πλέον δεν ήταν Ελευθερίας αλλά «Ομόλογο Νίκης»  μεταφέρθηκαν ως υλικά «τέχνης» 12,000 κράνη Γερμανών αιχμαλώτων στρατιωτών και στήθηκε μία σουρεαλιστική πυραμίδα.
Κατά μήκος της πολεμοπανήγυρης κρέμασαν καλώδια με δεκάδες χωνιά ως ηχεία όπου σε ζωντανή «μετάδοση» οι εκφωνητές καλούσαν τον κόσμο να θαυμάσει τα 12,000 κράνη τρόπαια από στρατιώτες και να αγοράσει κι άλλα ομόλογα.
Τα ομόλογα αυτά δεν θα ήταν αυτή την φορά για να σκοτωθούν οι αντίπαλοι αλλά για να πληρωθεί το κόστος της μεταφοράς και οι ασφάλειες ζωής στους οικείους των 100,000 νεκρών στρατιωτών που έφυγαν από την Αμερική για να πολεμήσουν για τα ομόλογα της Ελευθερίας.

Posted in: πολιτική