Ο Σωκράτης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες φιλοσόφους και λόγιους που επηρρεάστηκε έντονα από τον Πλάτωνα και επέδρασε σημαντικά στην αρχαία φιλοσοφική σκέψη.Ήταν γιος του Σωφρόνισκου, του Αθηναίου γλύπτη και ο Σωκράτης μαθήτευσε πολλά χρόνια δίπλα στον πατέρα του μαθαίνοντας την τέχνη της γλυπτικής. Έλαβε μέρος στον Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-04 π.Χ.), όταν η Αθήνα βρέθηκε στο στόχαστρο της Σπάρτης, όπου και διακρίθηκε για το θάρρος του στη μάχη. Στοιχεία για τα παιδικά του χρόνια δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα, αν και φαίνεται ότι δεν είχε λάβει κάτι περισσότερο από τη συνηθισμένη ελληνική εκπαίδευση που περιελάμβανε μαθηματικά αστρονομία και φυσική, πριν αποφασίσει να ασχοληθεί σχεδόν εξ ολοκλήρου με τη φιλοσοφία και τα πνευματικά ενδιαφέροντα, ενώ έδειξε και έντονο ενδιαφέρον για τα έργα των φυσικών φιλοσόφων, όπως έχει καταγράψει ο Πλάτωνας, αναφέροντας το γεγονός της συναναστροφής του Σωκράτη με τον Ζήνων της Ελέας ( 495-430 π.Χ.) και τον Παρμενίδη (515 π.Χ.) στα ταξίδια τους στην Αθήνα, τα οποία έλαβαν χώρα κατά πάσα πιθανότητα περίπου το 450 π.Χ.
Ο Σωκράτης ο ίδιος δεν έγραψε ποτέ τίποτα για την ζωή του, ως εκ τούτου όλες οι πληροφορίες προέρχονται από τα γραπτά του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα. Ωστόσο καμία από αυτές τις πληροφορίες δεν παρουσιάζουν μια πιστή εικόνα γι ΄αυτόν, αν και οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η Απολογία του Πλάτωνα, ο Κρίτων, ο Φαίδων και το Συμπόσιο περιέχουν λεπτομέρειες που πρέπει να είναι κοντά στην πραγματικότητα.
Από την Απολογία μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης ήταν γνωστός σε όλη την Αθήνα και μερικοί τον είχαν συνδέσει με τη φιλοσοφική σχολή των Σοφιστών, ενώ έλαβε μέρος σε τουλάχιστον τρεις στρατιωτικές εκστρατείες της Αθήνας. Επιπλέον, αναφέρεται, ότι προσέλκυε μεγάλο αριθμό νέων ανδρών που είχαν τη χαρά να βλέπουν τους μεγαλύτερούς να αποδεικνύονται με λανθασμένες σκέψεις επάνω στον διάλογο με τον Σωκράτη. Επιπλέον, το θάρρος του στις στρατιωτικές εκστρατείες περιγράφεται από τον Αλκιβιάδη (450-404 π.Χ.) στο Συμπόσιο παράλληλα με στοιχεία για τον ιδιαίτερο και παράξενο χαρακτήρα του και για τη φυσική του εμφάνιση.
Ήταν κοντός, ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θεωρείτο χαριτωμένο και όμορφο στην Αθήνα της εποχής του και φτωχός καλύπτοντας μόνο τις βασικότερες ανάγκες του, κάτι όμως που δεν τον εμπόδισε να αποκτήσει πολλούς μαθητές και ανθρώπους που τον θαύμαζαν.
Στον χαρακτήρα του υπήρχε μία ισχυρή θρησκευτική πλευρά και σκέψη, η οποία γινόταν συνεχώς ορατή. Τα λόγια του και οι πράξεις του στην Απολογία, τον Κρίτωνα, τον Φαίδωνα και το Συμπόσιο αποκαλύπτουν έναν βαθύ σεβασμό για τις θρησκευτικές παραδόσεις των Αθηναίων αλλά και τους θεούς. Η θεϊκή φωνή ήταν εκείνη που άκουγε ο Σωκράτης σε σημαντικές στιγμές στη ζωή του. Στην Απολογία αφηγείται πριν το Αθηναϊκό δικαστήριο, την ιστορία του φίλο του Χαιρέφοντα που ζητώντας χρησμό από το Μαντείο των Δελφών μαθαίνει ότι ο πιο σοφός άνθρωπος δεν είναι άλλος από τον Σωκράτη. Ο χρησμός είχε προβληματίσει ιδιαίτερα τον Σωκράτη που κατέφυγε για μία ακόμα φορά στην διαλεκτική του μέθοδο με άλλους φημισμένους σοφούς προσπαθώντας να αντιληφθεί την ουσία των λόγων του Μαντείου. Μετά τις συζητήσεις του με σοφούς της εποχής κατέληξε στο γεγονός πως η σοφία που του είχε αποδώσει το μαντείο δεν είχε να κάνει με την πληρότητα των γνώσεών του, αλλά τη γνώση του ότι δεν μπορούσε να τα ξέρει όλα, κάτι φυσικά που κανένας από τους σοφούς που είχε συνομιλήσει δεν το είχαν αναφέρει και δεν το πίστευε.
Ο Σωκράτης ήταν εξάλλου ιδιαίτερα γνωστός για την διαλεκτική του μέθοδο που ονομαζόταν μαιευτική ακριβώς γιατί έβγαζε βήμα βήμα την ουσία ενός διαλόγου όπως και η μαία βοηθά το νεογνό να έρθει στον κόσμο. Ωστόσο, αυτό τον είχε κάνει να δημιουργήσει φανατικούς εχθρούς όσο και θαυμαστές. Σε ένα παράδειγμα στην Απολογία, ο Μίλητος κατηγορεί τον Σωκράτη για διαφθορά των νέων και καταστροφή των χρηστών ηθών τους. Ο Σωκράτης μέσω της διαλεκτικής τον κάνει να αντιληφθεί ότι οι κατηγορίες που του προσάπτει δεν έχουν λογικό υπόβαθρο.
Η επιχειρηματολογία του ξεκινούσε με κοινές ερωτήσεις που οδηγούσαν τον αντίπαλο να πιστέψει ότι η ερώτηση ήταν απλή καταλήγοντας ωστόσο σε πλήρη αντιστροφή. Έτσι ο αρχικός του ισχυρισμός βασιζόταν στην εκκαθάριση της σκέψης από ψεύτικες κοινές πεποιθήσεις και στην συνειδητοποίηση της άγνοιας από τον συνομιλητή του ώστε να καταφέρουν να φτάσουν στην αλήθεια. Η ικανότητά του αυτή σε συνδυασμό με την επιρροή που ασκούσε στους νέους της Αθήνας ήταν τα όπλα που έθεσαν στην υπηρεσία τους οι αντίπαλοί του, οδηγώντας τον σε δίκη το 399 π.Χ.
Ο Μίλητος και ο Λύκων κατηγόρησαν τον Σωκράτη για ασέβεια προς τα θεία και για διαφθορά της νεολαίας. Από τις καταθέσεις του Σωκράτη γίνεται ξεκάθαρο ότι δεν επρόκειτο να ενδώσει στις κατηγορίες και μάλιστα όταν απέδειξε με τον λόγω του ότι οι κατηγορίες ήταν ψευδείς πρότεινε στην πόλη να τον τιμήσει όπως και τους Ολυμπιονίκες. Δυστυχώς, το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο και τον καταδίκασε σε θάνατο. Στον Κρίτων του Πλάτωνα φαίνονται οι προσπάθειες του πρωταγωνιστή να πείσει τον Σωκράτη να δραπετεύσει από τη φυλακή και ουσιαστικά από την θανατική καταδίκη. Το μεγαλείο του Σωκράτη φαίνεται ακόμα και εκεί καθώς δείχνει ότι ακόμα και την ύστατη ώρα πάνω απ’ όλα βάζει την αφοσίωση στους νόμους της πόλης και την υποχρέωσή του να υπακούσει.
Ο Σωκράτης αποτελεί μία εξαιρετική φυσιογνωμία στην ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας. Η φήμη του εξαπλώθηκε στην εποχή του και το όνομά του έγινε γνωστό σε πάρα πολλά μέρη χωρίς να κατέχει κάποια εξαιρετική σοφία, χωρίς να δημιουργήσει κάποιο φιλοσοφικό σύστημα ή να ιδρύσει κάποια σχολή ή αίρεση. Η επιρροή του στην πορεία της αρχαίας φιλοσοφίας μέσα από τον Πλάτωνα, τους Κυνικούς αλλά και τον Αριστοτέλη σε ορισμένα σημεία είναι ανυπολόγιστη αλλά και ανεκτίμητη, ενώ σήμερα διδάσκεται σε πολλές μορφωτικές βαθμίδες δείχνοντας ότι μπορεί να διαβαστεί και να γίνει κατανοητός τόσο από μικρότερους όσο και μεγαλύτερους.
Ο Σωκράτης αποτελεί μία εξαιρετική φυσιογνωμία στην ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας. Η φήμη του εξαπλώθηκε στην εποχή του και το όνομά του έγινε γνωστό σε πάρα πολλά μέρη χωρίς να κατέχει κάποια εξαιρετική σοφία, χωρίς να δημιουργήσει κάποιο φιλοσοφικό σύστημα ή να ιδρύσει κάποια σχολή ή αίρεση. Η επιρροή του στην πορεία της αρχαίας φιλοσοφίας μέσα από τον Πλάτωνα, τους Κυνικούς αλλά και τον Αριστοτέλη σε ορισμένα σημεία είναι ανυπολόγιστη αλλά και ανεκτίμητη, ενώ σήμερα διδάσκεται σε πολλές μορφωτικές βαθμίδες δείχνοντας ότι μπορεί να διαβαστεί και να γίνει κατανοητός τόσο από μικρότερους όσο και μεγαλύτερους.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου