Αν τα κόμματα συνδέουν την κοινωνία με την πολιτική εξουσία, αυτή
η σχέση δοκιμάστηκε στις εκλογές της 23 Απριλίου 2017, στη Γαλλία. Το
εκλογικό σώμα «γύρισε» την πλάτη στους διαχειριστές του συστήματος,
επιβεβαίωσε όμως την ηγεμονική παρουσία του Front National (Εθνικού
Μετώπου) και με αυτή την έννοια δεν μπορούμε να μιλούμε για «κρίση
εκπροσώπησης». Η εκλογική επιτυχία του Μελανσόν, παρά τα ποιοτικά της
στοιχεία (απήχηση στους εργάτες και τους ανέργους κ.ο.κ.), δεν λέει προς
το παρών και πολλά πράγματα, καθώς πρόκειται για τον απόλυτο πολιτικό
(και προσωπικό) βολονταρισμό, αφού δεν υπάρχει ούτε κόμμα με αναφορά
στην κοινωνία για να δεσμεύει τον προγραμματικό λόγο του υποψηφίου, ούτε
κοινωνική βάση (παρά μόνο μια περιστασιακή εκλογική βάση) για να
γνωρίζει κάποιος τι μπορεί να κάνει; Με αυτή την έννοια οι πολιτικές
κυβιστήσεις του Μελανσόν θα ήταν εξίσου θεαματικές όπως οι αντίστοιχες
του Τσίπρα στη χώρα μας.Ωστόσο οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι στην αστική κοινωνία τα άτομα συγκροτούνται ως υποκείμενα στη σφαίρα της πολιτικής (πολίτες), πράγμα που επικαλύπτει την κοινωνική ταυτότητα (αστοί, εργάτες, αγρότες κ.λπ.) με την οποία αυτά υπάρχουν και ζουν στην καπιταλιστική κοινωνία, επομένως και τις άνισες ταξικές θέσεις. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει και το πεπερασμένο των πολιτικών κομμάτων που «εκπροσωπούν» τους πολίτες-εκλογείς, καθώς αυτά δεν οργανώνουν τα άτομα ταξικά (ως παραγωγούς) για να μπορούν να παρέμβουν στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας και της παραγωγής, αλλά διαταξικά (ως πολίτες). Ούτε το εκλογικό σώμα συνδέεται με το σύστημα αντιπροσώπευσης μέσα από τις ταξικές θέσεις των ατόμων (αστικές, εργατικές, μικροαστικές κ.λπ.), -όπως λόγου χάρη στην Κομμούνα, στα συμβούλια εργατών και των Σοβιέτ-, αλλά μέσα από την πλασματική ισότητα του πολίτη.
Από την άλλη, η επικείμενη επικράτηση (εκτός απροόπτου) στο β’ εκλογικό γύρο του Μακρόν στη Γαλλία, δείχνει τις τάσεις των κυρίαρχων μερίδων της γαλλικής αστικής τάξης, να «ασκήσουν» την εξουσία αδιαμεσολάβητα, χωρίς δηλαδή τη διαμεσολάβηση και τους θεσμικούς περιορισμούς της αστικής δημοκρατίας (πολιτικά κόμματα κ.λπ.), και εφόσον χρειαστεί να προετοιμάσουν πολιτικά το έδαφος για την επικράτηση του Εθνικού Μετώπου (παζάρια, άμβλυνση του «αντισυστημισμού» της Λεπέν κ.λπ.).
Εξάλλου ο φέρελπις υποψήφιος Μακρόν έχει διαπρέψει ως υπουργός του σοσιαλιστή Ολάντ προετοιμάζοντας το έδαφος για τον αντεργατικό νόμο Ελ Κομρί που πέρασε το 2016, παρά τις γενικευμένες αντιδράσεις των Γάλλων εργαζομένων και του «κινήματος των πλατειών» αλλά και της Βουλής. Μέρος της εργασιακής και πολιτικής ατζέντας του Μακρόν είναι επίσης η μείωση των κοινωνικών δαπανών κατά 60 δισ. Ευρώ. Ενόσω μάλιστα ο Γαλλικός ιμπεριαλισμός θα επεμβαίνει στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή θα διευρύνεται και η ανάπτυξη των κατασταλτικών μηχανισμών που ο Μακρόν προτείνει (πρόσληψη αστυνομικών, χτίσιμο νέων φυλακών κ.λπ.). Ουσιαστικά ο Μακρόν θα συμβάλλει στην αποδόμηση των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων προετοιμάζοντας το έδαφος για την πολιτική επικράτηση του Εθνικού Μετώπου. Ζητούμενο αυτών των «εργασιακών νεωτερισμών» είναι η αύξηση της ευελιξίας και της επισφάλειας της εργασιακής δύναμης ώστε να αποδεσμευτούν νέες ποσότητες ζωντανής εργασίας για να εξισορροπηθεί η απαξίωση του κεφαλαίου που επέφερε η αέναη μετατροπή ζωντανής εργασία σε νεκρή (βλ. κρίση υπερσυσσώρευσης).
Επομένως, αν σήμερα ο Μακρόν μπορεί να «εξισορροπήσει» τις ενδοαστικές αντιθέσεις εκφράζοντας πρωτίστως το τραπεζικό και χρηματιστικό κεφάλαιο κ.ά., σε μια άλλη συγκυρία, και αυτό θα εξαρτηθεί και από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, η Λεπέν θα είναι η πλέον κατάλληλη για πολιτικές «απομονωτισμού» αλά Ντε Γκωλ, πολιτικές αυτάρκειας και προστατευτισμού που θα αντανακλούν όμως συμφέροντα μερίδων του γαλλικού κεφαλαίου. Σε ένα τέτοιο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο φαίνεται πως ταιριάζει περισσότερο ο «τραχύς», μονοπολιτισμικός και αυταρχικός πολιτικός λόγος του Εθνικού Μετώπου και λιγότερο ο «κοσμοπολιτισμός» του Μακρόν που εκφράζει πρωτίστως την «ανοιχτή» κοινωνία των τραπεζιτών και των χρηματιστών.
Κατά κάποιο τρόπο η υποχώρηση των συστημικών κομμάτων στις χθεσινές προεδρικές εκλογές της Γαλλίας απογυμνώνει την κοινωνία από τις θεσμικές διαμεσολαβήσεις της αστικής δημοκρατίας. Η εξουσία θα ασκείται πλέον, αδιαμεσολάβητα, και μέσω προσώπων, γεγονός που θα καταστήσει το πολιτικό προσωπικό απόλυτα εξαρτημένο από το κεφάλαιο. Ωστόσο το ίδιο μοντέλο πολιτικής εκπροσώπησης προτείνεται και από τον σοσιαλφιλελεύθερο Μελανσόν (με την έννοια πως και εδώ υπάρχει ένα πρόσωπο) ενώ λείπει μια δομή οριζόντιων σχέσεων (κόμμα) που θα συνδέσουν την εκλογική βάση με τον ηγέτη.
Έχω την εντύπωση πως ο Μακρόν εκφράζει πολιτικά, όπως φάνηκε και με την επικράτησή του στις μητροπόλεις του γαλλικού καπιταλισμού, το χώρο των μεσαίων αστικών στρωμάτων (διευθυντικά στελέχη, κοινωνικές ομάδες με ελεγκτικό ρόλο στην εργασιακή διαδικασία κ.ά.) που θέλουν την κοινωνική συμμαχία με μερίδες της Γαλλικής αστικής τάξης. Εξάλλου αυτός αποσπά τα υψηλότερα ποσοστά στις μητροπόλεις του γαλλικού καπιταλισμού και πρωτίστως στις συνοικίες (quartiers bobos) των νέων μεσαίων αστικών στρωμάτων, των «δημιουργικών στρωμάτων» (βλ. R. Florida, The Rise of the Creative Class). Κοινωνιολογικά αυτό αποτυπώνεται στο γεγονός ότι το 34% των διευθυντικών στελεχών και μόνο το 17% των εργαζομένων ψήφισαν Μακρόν. Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή την εκλεκτική συγγένεια ανάμεσα στον Μακρόν και την κοινωνικής κατηγορία των μάνατζερ να αναφέρουμε ότι μόνο το 13% των στελεχών αλλά το 36% των εργαζομένων ψήφισαν Λεπέν. Αντίθετα ο Μελανσόν εκφράζει πολιτικά-πολιτισμικά και μεσαία στρώματα που απασχολούνται στο κράτος και στη δημόσια διοίκηση. Από εδώ και η σοσιαλδημοκρατική ατζέντα.
Ουσιαστικά οι εκλογές της 23 Απριλίου 2017 εμπεδώνουν το κοινωνικό-πολιτισμικό ρήγμα στη γαλλική κοινωνία με το Εθνικό Μέτωπο να επικρατεί στην «ταξική» Γαλλία αποσπώντας 31% στον αποβιομηχανοποιημένο Βορρά, 27,8% στην ανατολική Γαλλία και 28% στο προπύργιο του κόμματος (νοτιοανατολικά) (Μασσαλία, Νίκαια κ.ά.). Το 37% των βιομηχανικών εργατών, το 32% που κερδίζει κάτω από 1.250 ευρώ/μήνα, και το 21% των ανέργων ψήφισαν σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, που μένει να αξιολογηθούν εκ νέου, Λεπέν. Κατά κάποιο τρόπο την Λεπέν ψήφισαν τμήματα της εργατικής τάξης, κυρίως όμως εκείνα που απειλούνται με ανεργία και κοινωνική απόταξη αλλά και μικροαστικά στρώματα, όπως και αγρότες, που απειλούνται επίσης με προλεταριοποίηση από την συγκεντροποίηση της παραγωγής (βλ. νόμος Μακρόν 2015 για άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές, «διευκόλυνση» στις απολύσεις κ.λπ.), και έλκονται, όπως και στις ΗΠΑ με τον Τράμπ, από τον προγραμματικό λόγο της Λεπέν για αυτάρκεια και προστατευτισμό.
Ουσιαστικά οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία ανέδειξαν ως το κατ’ εξοχήν πρόβλημα της γαλλικής κοινωνίας, όπως και στις ΗΠΑ, στη Μεγάλη Βρετανία κ.α., την απουσία πολιτικού κόμματος της εργατικής τάξης τόσο ως «συλλογικού διανοούμενου» που θα εκλογικεύει τις κοινωνικές σχέσεις ορίζοντας προτεραιότητες και κοινωνικές συμμαχίες όσο και ως οργανωσιακού πόρου που θα οργανώνει ταξικά τις εργαζόμενες τάξεις, αίροντας τη διχοτόμηση ανάμεσα σε «πολίτες» και «παραγωγούς». Η διαπίστωση αυτή καθιστά την γαλλική κοινωνία έρμαιο στις δυνάμεις του κεφαλαίου και της αγοράς που αφήνοντας στην άκρη τα προσχήματα (βλ. πολιτικά κόμματα) θα κυβερνούν πλέον, όπως τώρα με τον Μακρόν, δια προσώπων. Το γεγονός όμως ότι ο Μελανσόν αποσπά το 36% των ανέργων, το 24% των βιομηχανικών εργατών και το 25% των εργαζομένων με λιγότερα από 1.250 ευρώ/μήνα δείχνει πως οι δυνατότητες συγκρότησης του πολιτικού φορέα της εργατικής τάξης, μετά την μετάλλαξη του ΓΚΚ (Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος), είναι πραγματικές και απτές. Να υπενθυμίσουμε πως το ΓΚΚ, αντίθετα από τον Μελανσόν, υποστηρίζει τον Μακρόν στο β’ γύρο ενώ επικροτεί και την ιμπεριαλιστική διείσδυση της Γαλλίας στη Συρία.
Από την άλλη τα υψηλά ποσοστά της «Ανυπότακτης Γαλλίας» του Μελανσόν που ως τύπος κοινωνικής δράσης προσομοιάζει περισσότερο σε διαταξικές μορφές δράσης μεσαίων στρωμάτων («πλατείες», «όρθιοι» κ.ά.), δεν μπορούν, -παρά την εκλογική υποστήριξη από εργατικά στρώματα (ειδικευμένοι εργάτες, μισθωτή διανόηση κ.λπ.)- ελλείψει πολιτικού υποκειμένου αλλά και της ίδιας της προγραμματικής του Μελανσόν, να προσδώσει ταξικό-οργανωτικό βάθος στο πραγματικά υψηλό ποσοστό που αυτός συγκέντρωσε (19,64% του εκλογικού σώματος).
Ο εκλογικός χάρτης στη φωτογραφία είναι από δημοσίευμα των New York Times.
*O Θανάσης Αλεξίου είναι καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου