Γιάννης Ν. Μπασκόζος
To άρθρο της Βενετίας Αποστολίδου (εδώ) για την ποίηση στο facebook μου έβαλε την ιδέα να κάνω ένα μικρό ταξιδάκι – ρεπορτάζ για το ποιοι δημοσιεύουν, τι είδους ποίηση προτιμούν, που την αναρτούν, ποιες είναι οι φυλές των φίλων της ποίησης στα κοινωνικά δίκτυα.
Η ποίηση εμφανίζεται στα κοινωνικά δίκτυα με τόση συχνότητα που τελικά δικαιώνει την άποψη κάποιων ότι είμαστε ένας λαός βαπτισμένος με ποιήματα. Όμως, πίσω από τη συνεχή χρήση της ποίησης στο facebok βρίσκονται ανάγκες και ευκολίες.
Η ποίηση δια-δικτυώνεται μέσω του fb σε όλο και μεγαλύτερους χώρους. Όχι αποκλειστικά αναγνωστών , όσων δηλαδή την διαβάζουν τακτικά και την αγαπούν, αλλά όσων την έχουν ανάγκη να διαδηλώσουν στην φεισμπουκική κοινότητα τα αισθήματά τους. Γιατί αυτοί που αναφέρονται στην ποίηση στο facebook ή για να το πούμε καλύτερα χρησιμοποιούν την ποίηση στο fb, βρίσκουν ένα εύκολο εργαλείο, όσο κι εντυπωσιακό να εξωτερικεύσουν με μια κάποια «ποιότητα» τις ανάγκες της έκφρασης , της προσωπικής αίσθησης, της αμφιθυμίας, της ψυχολογικής ή συναισθηματικής τους κατάστασης και να την κοινοποιήσουν στους φίλους τους.
Ποιοι ποιητές γνωρίζουν τις συχνότερες αναρτήσεις; Συνήθως οι πιο ερωτικοί, λυρικοί και συναισθηματικοί, όπως ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Πάμπλο Νερούντα, ο Λόρκα ή οι απελπισμένοι και μοναχικοί όπως ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Καβάφης, ο Ρεμπώ. Δεν λείπουν οι πολιτικοί ο Μπρεχτ, ο Ρίτσος κ.α. Αλλά και πολλοί άλλοι άγνωστοι στους πολλούς, γνωστοί μόνον ανάμεσα στον κύκλο τους.
Τις πιο πολλές φορές η αναφορά στην ποίηση είναι αποσπασματική και συνήθως δίπλα στους στίχους του Ελύτη και του Ρίτσου χρησιμοποιούνται ποιητικά αποφθέγματα συγγραφέων:
Ο πεζογράφος κατά τα άλλα Χόρχε Μπουκάι έχει μεγάλη πέραση με ποιητικά αποφθέγματα του τύπου «Αν φύγεις, όμως, φύγε μια και καλή….» Στην ίδια κατηγορία εμφανίζονται ρίμες από τους ευπώλητους Λέο Μπουσκάλια, Πάολο Κοέλιο. Πολύ συχνά δημοσιεύονται αποφθέγματα με ποιητικές αποχρώσεις της Μάρως Βαμβουνάκη, του Νίκου Καζαντζάκη κ.α΄
Σχόλια με «νόημα»
Οι στίχοι που παρατίθενται είναι συνήθως ερωτικοί, της μοναξιάς ή ενταγμένοι σε έναν παρωχημένο ρομαντισμό. Γι αυτό και χρησιμοποιούνται αποκομμένοι και προσανατολισμένοι στην ψυχολογία του ιδιοκτήτη της σελίδας. Λειτουργούν ως μεμονωμένοι στίχοι και όχι ως ποίηση. Ακόμα κι όταν οι στίχοι ενός ποιητή έχουν ένα αυτόνομο νόημα υπόκεινται σε σχόλια που τους εξευτελίζουν και αναιρούν το όποιο ποιητικό περιεχόμενο τούς είχε προσδώσει ο ποιητής. Παράδειγμα : «Πονώ επειδή σ’αγαπώ περισσότερο από όσο εφαντάστηκα ότι μπορούσα ποτέ ν’αγαπήσω. Τι έχω κάμει λοιπόν για να μη με πιστεύεις ακόμη;»(Κώστας Καρυωτάκης, γράμμα στην Μαρία Πολυδούρη) και από κάτω ο φίλος/η πιστεύοντας ότι με τους στίχους αυτούς ο Καρυωτάκης έδινε αισθηματικές συμβουλές σχολιάζει : «Ίσως είχε δώσει κάποια αιτία και γι αυτό δεν τον εμπιστευόταν..Με υπομονή, επίμονη και βασικά με πράξεις αποδεικνύεται η αγάπη…»
Ή αλλού κάτω από τους στίχους του Μενέλαου Λουντέμη : «Και να ξέρεις..όπου να πέσεις θα’ μαι εγώ από κάτω,και θα σε πιάσω…» κάποιος/α με χιούμορ σχολιάζει: «Με αγάπη, το πάτωμα». Άλλοι τέλος επιβραβεύουν : «πόσο δίκιο!», «δυνατό!», «αμήν». «μη στενοχωριέσαι κουκλίτσα μου» και να τα like, οι καρδούλες, τα φιλάκια κ.ά
Το σύνδρομο «Ρεμπώ- Νταλάρα»
Υπάρχει βεβαίως η κατηγορία «ποιητής στο διαδίκτυο». Εδώ έχουμε πρωτότυπα ποιήματα, πολλά πρωτόλεια και αφελή, μαθητικού χαρακτήρα που όμως συγκεντρώνουν δεκάδες θαυμαστικά σχόλια και like από τους φίλους των φεισμπουκικών σελίδων. Οι αυτοσχέδιοι ποιητές παίρνουν γρήγορα τα ΄πάνω τους, δίνουν συνεντεύξεις σε διαδικτυακά περιοδικά και αποφαίνονται επί παντός ποιητικού επιστητού. Π.χ. κάποιος θα γράψει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του το βαρύγδουπο : «Είμαστε η απάντηση στο κρύο»!
Το «σύνδρομο Ρεμπώ-Νταλάρα»: αυτοί που θα ήθελαν να γράφουν σαν τον Ρεμπώ αλλά να έχουν και την απήχηση του Γιώργου Νταλάρα (Γιάννης Βαρβέρης)
Μερικά παραδείγματα : «Τα βήματά μου σε μονοπάτι/ στρωμένο φύλλα φθινοπωρινά/ Κίτρινα, πορτοκαλί, κόκκινα,/σαν το φόρεμα της παρουσίας../Πάνω τους πατώ». Άλλοι γράφουν σα να συμπληρώνουν μαθητικά λευκώματα : «Μες στο βαθύ το κόκκινο της καρδιάς μου θα κλείσω/ τις όμορφες πολύχρωμες στιγμές που μου χάρισες/και μακριά μου πια δε θα σ’ αφήσω να πετάξεις/για να χαθείς στου ουρανού το απέραντο γαλάζιο». Και αλλού : « Όλη τη νύχτα κολυμπούσα στα όνειρά σου/με την καρδιά μου ετοιμόγεννη/να ψάλλει “ σ’ αγαπώ “». Κάποιοι είναι πιο τολμηροί: «Το αλαβάστρινο σώμα σου στα λευκά μου σεντόνια,/του πόθου μια γλυκιά θεϊκή ευωδιά ανάβλυζε/κι όταν τα δυο κορμιά μας με πάθος ενωθήκαν,/ταξίδι μακριά σ’ άγνωστες θάλασσες με ταξίδεψες». Μερικοί/ες είναι πιο γκόθικ : «Φοράμε μια ανατριχίλα/ ένα νούμερο/πιο μεγάλη από εμάς…». Όλες αυτές οι προσπάθειες , πολλές καλοπροαίρετες , λειτουργούν σίγουρα αγχολυτικά και κάνουν καλό στους δημιουργούς τους. Αρκεί να μην παίρνουν τα μυαλά τους αέρα γιατί τότε παρουσιάζεται , κατά την έκφραση του ποιητή Γιάννη Βαρβέρη, το «σύνδρομο Ρεμπώ-Νταλάρα», δηλαδή αυτοί που θα ήθελαν να γράφουν σαν τον Ρεμπώ αλλά να έχουν και την απήχηση του Γιώργου Νταλάρα. Και ορισμένοι δεν το κρύβουν.
Ποιητική ανανέωση
Υπάρχει όμως και μια σοβαρότερη πλευρά στην ποίηση στο facebook. Είναι η ποίηση που διακονούν δεκάδες σελίδες του fb που αναφέρονται σε ποιητικές ιστοσελίδες και αναπαράγονται στο fb , καθώς η πρόσβαση καθίσταται ευκολότερη. Είναι γνωστές αυτές οι σελίδες (όπως το ποιειν, το e.poema, το vakxikon, το φρέαρ, Θράκα κ.ά). Εδώ βρίσκουν φιλόξενο καταφύγιο νεότεροι κυρίως ποιητές και ποιήτριες όπου δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους και την απήχηση της ποίησης τους. Καθώς οι ιστοσελίδες αυτές διαθέτουν διαχειριστές με κριτήριο τα ποιήματα των δημιουργών φιλτράρονται και δημοσιεύονται μόνον αυτά που πληρούν κάποια επίπεδα ποιότητας. Όχι σπάνια μια καλή εμφάνιση στο fb μπορεί να σημαίνει και την έκδοση μιας ποιητικής συλλογής, μια πορεία που πολλοί προσδοκούν όταν δημοσιεύουν στα κοινωνικά δίκτυα. Αρκετές από τις ιστοσελίδες που διατηρούν πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα διαθέτουν ένα μικρό εκδοτικό οίκο και επιλέγουν ποιητές για έκδοση αφού πρώτα δοκιμαστούν στο διαδίκτυο. Στα θετικά αυτών των ποιητικών ιστοσελίδων και των αντίστοιχων σελίδων στο fb εμφανίζονται συχνά μεταφρασμένοι ποιητές , πολλοί από τους οποίους δεν έχουν εκδοθεί στην ελληνική γλώσσα, κι αυτό είναι μια επιπλέον προσφορά .
Ποιητικές κόντρες
Στις ποιητικές αυτές ιστοσελίδες και κατ΄επέκταση στις φεισμπουκικές σελίδες των δεν λείπουν οι μεταξύ των ποιητών ή μεταξύ ποιητών και αναγνωστών οι κόντρες. Μια παράδοση ποιητική που έρχεται από μακριά και που την βλέπουμε να συνεχίζεται στα κοινωνικά δίκτυα. Έτσι όταν ένας ποιητής δίνει «32 Συμβουλές για έναν νέο ποιητή το 2012 μ.Χ» μεταξύ των οποίων συμβουλεύει: “Αγάπα τις πλάνες σου, ποτέ δεν σου έκανε καλό η αλήθεια” και «επίλεξε τα νεκροταφεία για τους απογευματινούς σου περιπάτους», ή «Πρόσεχε μη μπερδευτείς γιατί η ποίηση δεν είναι μια gay ενασχόληση ούτε συνοδευτικό στο τσάι των κυριών.”Και ακόμα να «κοιμάσαι στο δάσος» θα δώσει αφορμή να του απαντήσουν από κάτω «θυμίζει οδηγίες σταλινικού κόμματος» κι άλλος να σχολιάσει «Δεν ξέρω, αλλά κάθε φορά που διαβάζω κάτι τέτοια, νοιώθω ένα κουραφεξαλιακό κολοκυθομαγείρεμα να γίνεται στο μυαλό μου». Μερικές από αυτές τις κόντρες πήραν ανεξέλεγκτο χαρακτήρα και κάποιες λίγες κατέληξαν στα δικαστήρια.
Επίλογος
Θα έλεγε κανείς ότι η ποίηση έχει μπει στη διαδικτυακή ζωή μας; Ίσως αλλά με έναν ανορθόδοξο τρόπο. Κι ενώ από τη μια η δημοσίευση στίχων και ποιημάτων στο facebook ανοίγει μία δίοδο προς την ποίηση από την άλλη πολλές φορές την κλείνει όταν παρουσιάζει έναν τόσο αποσπασματικό και χρησιμοθηρικό προσωπείο. Η Βενετία Αποστολίδου αν. καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σχολιάζοντας το θέμα στο www.oanagnostis.gr έγραφε :«Στον χώρο των social media μοιάζει σαν η ποίηση να αποκτά ξανά τον κοινωνικό ρόλο που είχε σε παλαιότερες εποχές, ως μέσο επικοινωνίας. Ενώ η ίδια παραμένει πάντοτε έκφραση ατομικών αισθημάτων, το μέσον με το οποίο διαδίδεται έχει τη δύναμη να πολλαπλασιάζει τον αντίχτυπό της, να εκφράζει δηλαδή κάτι υπερατομικό, το συλλογικό αίσθημα μιας ορισμένης συγκυρίας”. Είμαστε, λοιπόν, σε μια εποχή που παρά την πληθώρα των τίτλων που εκδίδονται ακόμα κι αν τα ποιητικά βιβλία έχουν μικρές κυκλοφορίες, εντούτοις η ποίηση προσπαθεί, όπως το νερό, να βρει χαραμάδες και να γλιστρήσει ανάμεσα.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου