Ο εφιάλτης του ιδιωτικού νερού

ΑΡΤΕΜΗΣ ΨΑΡΟΜΗΛΙΓΚΟΣ
Το νερό αποτελεί παγκοσμίως το νέο αντικείμενο του πόθου για τους διεθνείς τραπεζικούς και βιομηχανικούς κολοσσούς. Το θέμα της ιδιοκτησίας του νερού έχει αρκετή προϊστορία, αφού στα μέσα του 19ου αιώνα τα δίκτυα ύδρευσης των μεγαλουπόλεων ανήκαν σε ιδιώτες αλλά εγκαταλείφθηκαν λόγω της αδυναμίας τους να βάλουν τα απαραίτητα κεφάλαια, τα οποία ανέλαβαν τα κράτη και οι δήμοι.
Όμως η τάση αντιστράφηκε (με κριό τη Βρετανία της Θάτσερ και τη Χιλή) και η ιδιωτικοποίηση επιταχύνθηκε μετά το 2000, περίοδο που σηματοδοτεί την πλήρη αποχαλίνωση του κεφαλαίου το οποίο διεισδύει και στους πλέον ζωτικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. (Σε Βουλγαρία, Τσεχία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ισπανία, Μεξικό, Φιλιππίνες, Γκάνα, Σενεγάλη κ.λ.π.). Σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς το 2011 περίπου 909 εκατομμύρια άνθρωποι υδρεύονταν από «ιδιώτες παίκτες» έναντι 681 εκατομμυρίων το 2007.

«το σχέδιο του αιώνα»

Τραπεζικοί κολοσσοί, όπως οι Goldman Sachs, JP Morgan Chase, Citigroup, UBS, Deutsche Bank, Credit Suisse, Macquarie Bank, Barclays, Blackstone, Allianz και HSBC Bank, μεταξύ άλλων εδραιώνουν την κυριαρχία τους πάνω στον έλεγχο του νερού. Από κοντά και μεγιστάνες όπως η προεδρική οικογένεια Μπούς (300.000 εκτάρια στη Νότιο Αμερική), ο Warren Buffet με τη Nalco και οι Ασιάτες Li Ka-Shing και Manuel Pangilinan αγοράζουν χιλιάδες εκταρίων γης με υδροφορείς, λίμνες, ποταμούς, δικαιώματα νερού και μετοχές εταιρειών ύδρευσης σε όλον τον κόσμο.
Να μην παραλείψουμε και την Paulson & Co, το hedge fund του γνωστού μεγαλοκερδοσκόπου Τζον Πόλσον, που κατέχει πλέον το 10% των μετοχών της ΕΥΔΑΠ έναντι 86 εκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, ανοίγοντας την πόρτα για την ολοκληρωτική άλωση και του υπόλοιπου 61,3% του Οργανισμού Ύδρευσης της Αθήνας (ανήκει στο ΤΑΙΠΕΔ), παράλληλα με την γαλλική Suez S.A. Η οποία, ας σημειωθεί πως το 2011 είχε 124 εκατομμύρια «πελάτες» σε όλον τον κόσμο.
Τη στιγμή που οι «γιέσμεν»της κυβέρνησης των Αθηνών ετοιμάζουν την παράδοση της ΕΥΑΘ και της ΕΥΔΑΠ στη βουλιμία του κεφαλαίου, το κύμα της αποβολής των κερδοσκόπων από το πιο στοιχειώδες δημόσιο αγαθό επεκτείνεται στην Ευρώπη. Μετά το πατατράκ των ιδιωτών σε Παρίσι και Βερολίνο, στις 14 Μαϊου 2014 ο δήμαρχος του Μονπελιέ, Ph. Saurel, με τις φράσεις «το νερό είναι δημόσιο αγαθό, γιατί είναι απαραίτητο για τη ζωή», ανακοίνωσε την επιστροφή του ελέγχου του νερού στο Δήμο. Ο κ. Saurel πρόσθεσε πως η πόλη θα τερματίσει το 25ετές συμβόλαιο με την Veolia και από 1ης Ιανουαρίου ο Δήμος θα μειώσει τα τιμολόγια κατά 10% και θα φροντίσει για την εξασφάλιση νερού στους φτωχούς.
Το νερό του Παρισιού ιδιωτικοποιήθηκε το 1985 από τον συντηρητικό δήμαρχο του (λέγε με Ζακ Σιράκ) ο οποίος προσέφερε με δύο συμβόλαια Lease στις εταιρείες Suez και Veolia ισομερώς ολόκληρη την παρισινή πρωτεύουσα. Από τα 0,75 ευρώ που χρεωνόταν το κυβικό μέτρο νερού το 1985 η τιμή είχε εκτοξευθεί στα 2,75 ευρώ το 2007.Ήταν τέτοια η συμπεριφορά των ιδιωτών που ο σοσιαλιστής δήμαρχος Μπερτράν Ντελανοέ αναγκάστηκε να «επαναδημοτικοποιήσει» το νεράκι το 2010.
Να υπενθυμίσουμε εδώ – μιας και η Αργεντινή είναι στο επίκεντρο των συζητήσεων – πως ο ολέθριος νεοφιλελεύθερος πρόεδρος Κάρλος Μένεμ είχε παραδώσει το 60% του πληθυσμού σε ιδιώτες παρόχους νερού από το 1993. Μετά την κρίση του 2001 ο πρόεδρος Νέστορ Κίρχνερ επανέφερε το νερό στην κρατική ιδιοκτησία το 2006 συμπεριλαμβανομένου του Μπουένος Άιρες.
«Ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά όχι τσάμπα»
Στον αντίποδα, ο Peter Brabeck-Letmathe, πρόεδρος της Nestlé, της μεγαλύτερης εταιρείας παραγωγής τροφίμων στον κόσμο και πάτρωνας των μεταλλαγμένων, φρόντισε από το 2013 να δείξει τα δόντια του: «Υπάρχουν μερικές παρανοήσεις σχετικά με τις ιδέες μου για το νερό. Ας το κάνω ξεκάθαρο από την αρχή: Πάντα υποστήριζα το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό. Ο καθένας θα πρέπει να έχει αρκετό, καθαρό, ασφαλές νερό για τις καθημερινές του ανάγκες (50-100 λίτρα ημερησίως) αλλά όχι για να γεμίζει την πισίνα του* ή να πλένει το αυτοκίνητο του. Υπάρχει μια διαφορά. Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε για το νερό. Μέχρι το 2015 περίπου 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές χωρίς επάρκεια νερού. Η έλλειψη αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Πρέπει να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε το νερό σαν ένα πολύτιμο πόρο. Το νερό θα πρέπει να έχει καλύτερη διαχείριση και καλύτερη τιμολόγηση. Το να δώσουμε αξία στο νερό είναι προϋπόθεση για να επενδύσουμε στην έρευνα νερού».
Στη συνέχεια κατηγόρησε την (παραδοσιακή) γεωργία πως απορροφά (σε αντιθεση με την καλλιέργεια μεταλλαγμένων) το 95% του γλυκού νερού και …τιμολόγησε το στοιχειωδέστερο αγαθό: «Το νερό όπως κάθε άλλο διατροφικό αγαθό θα πρέπει να έχει αγοραστική αξία. Η ιδέα ότι το νερό αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα, προέρχεται από εξτρεμιστικές μη κυβερνητικές οργανώσεις», κατάληξε ο Brabeck, ανατρέποντας το προοίμιο των δηλώσεων του.
Το κεφάλαιο έχει την τάση να συγκεντρώνεται, να μεταναστεύει εκεί όπου υπάρχει υψηλότερο κέρδος. Με αυτήν την έννοια έχει την αξία της η απόφανση του Γενικού Διευθυντή της DOW Chemical. Ο ελληνικής καταγωγής Αυστραλός Andrew Liveris είχε πει από το 2008 πως «το νερό είναι το πετρέλαιο του 21ου αιώνα».
Ενθαρρυνόμενοι από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, η Γουόλ Στριτ, τα hedge funds και Ασφαλιστικές ετοιμάστηκαν για γενικευμένη επιδρομή στο νερό. Η Goldman Sachs συγκέντρωσε μεταξύ 2006 και 2012 περίπου 10 δισ. δολάρια για «επενδύσεις» στο νερό. Μόνο το 2008, όπως έγραψε η New York Times, οι Goldman Sachs, Morgan Stanley, Credit Suisse, Kohlberg Kravis Roberts, και Carlyle είχαν συγκεντρώσει 250 δισ. δολάρια για μια παγκόσμια σταυροφορία εξαγοράς υδάτινων πόρων.
Οι κερδοσκόποι αυτοί χαρακτηρίζουν σε εκθέσεις τους «το νερό πιο ζωτικό από το πετρέλαιο». Η Citi Group αποφαίνεται πως «η αγορά νερού σύντομα θα επισκιάσει αυτές του πετρελαίου, αγροτικών προϊόντων και πολυτίμων μετάλλων». Πανομοιότυπες εκθέσεις συνέταξαν και οι UBS και Credit Suisse. Οι αναλυτές της JPMorgan υπολογίζουν τις σχετικές υποδομές των αναδυόμενων αγορών στα 16 τρις ευρώ για την τρέχουσα δεκαετία. Το DowJones Financial News Online υπολόγιζε το 2007 τις ευρωπαϊκές υποδομές ύδρευσης μεταξύ 3 και 4,3 τρισ. ευρώ.
«Επενδυτές» χωρίς ρίσκο
Η Goldman Sachs σημείωνε πως «οι επενδυτές που ξέρουν πώς να παίξουν με το «μπουμ» των υποδομών θα ανταμειφθούν πλουσιοπάροχα. Το νερό αποτελεί στις ΗΠΑ μιαν αγορά 425 δισ. δολαρίων και μια επικίνδυνη ανεπάρκεια νερού θα ήταν πιο σοβαρή απειλή για την ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα από την έλλειψη τροφής».
Το 2007 η Barclays Capital συνεταιρίστηκε με την Protected Distribution Limited (PDL) για την έκδοση ενός επενδυτικού Fund για το νερό με έδρα τα Νησιά Μαν και με αναμενόμενες αποδόσεις 9% – 11% ετησίως. Με σκοπό να επενδύσει στις ιδιωτικοποιήσεις νερού εγγυήθηκε προστασία του αρχικού κεφαλαίου των επενδυτών κατά 100% μέχρι την ωρίμαση του Fund τον Οκτώβριο του 2017. Σε μια άλλη περίπτωση η κυβέρνηση της Βολιβίας, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, είχε υπογράψει, υπό την πίεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 1997 μυστική συμφωνία για ετήσιες αποδόσεις 15% στους «επενδυτές» στην πόλη Cochabamba. Με μυστικό άρθρο, εγγυημένες αποδόσεις υπήρχαν και στο συμβόλαιο για την ιδιωτικοποίηση του νερού του Βερολίνου το 1999.
Μία παράμετρος που προσελκύει τους διψασμένους κερδοσκόπους είναι και η προοπτική της αυξανόμενης βιομηχανοποίησης και αστικοποίησης Κίνας, Ινδίας και άλλων περιφερειακών δυνάμεων. Η Ινδία εξάλλου έχει υποστεί την εμπειρία της ιδιωτικοποίησης του νερού (Citi, Blackstone, IDFC) αν και χώρες όπως η Γαλλία (Veolia, Suez) και η Βρετανία (Deutsche Bank, Cheung Kong Infrastructure) είχαν προηγηθεί.
Οι εταιρείες συνδυάζουν τις εξαγορές αυτές συχνά τις με την απαγόρευση συλλογής ακόμη και βρόχινου νερού από ιδιώτες.
Όπως συνέβη στο Περού όπου το ΔΝΤ επέβαλε στη «συνεργάσιμη» κυβέρνηση Φουχιμόρι να απαγορεύσει στους ιθαγενείς να μαζεύουν νερό ακόμη και από τις στέγες των σπιτιών τους.
Όπως συνέβη και στον μεγαλοκτηματία Gary Harrington από το Όρεγκον που καταδικάστηκε σε φυλάκιση 30 ημερών επειδή άντλησε νερό το κτήμα του που έχει έκταση 170 εκταρίων. Μετά από καταγγελία του δισεκατομμυριούχου T. Boone Pickens ο οποίος κατέχει «δικαιώματα νερού» στον υδροφορέα Ogallala έκτασης 200.000 εκταρίων για άντληση και πώληση 246 δισεκατομμυρίων λίτρων νερού.
«Το νερό είναι φθηνό σήμερα»
Όμως ποια είναι η τιμολογιακή πολιτική που προδιαγράφουν οι «βαρώνοι του νερού»; Το συνηθισμένο μύθευμα του νεοφιλελευθερισμού («καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες») είναι εξόφθαλμα ψευδές εκ προοιμίου για την περίπτωση του νερού. Δεν κάνουν τον κόπο καν να το επικαλεστούν. Είναι εξάλλου καταγεγραμμένο πως οι ιδιωτικοποιήσεις υποδομών νερού παντού έφεραν δραματικές αυξήσεις των τιμολογίων. Πάνω από 15% ετησίως στην περίπτωση του Βερολίνου.
Συνοδεύτηκε μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις με παταγώδεις αποτυχίες των «επενδυτών» να παρέχουν στοιχειώδεις υπηρεσίες. ΄Όπως στις περιπτώσεις του Βερολίνου, της Τζακάρτας, της Κοτσαμπάμπα και του Νταρ Ες-Σαλάμ. Στην Κοτσαμπάμπα, τρίτη σε μέγεθος πόλη της Βολιβίας, οι ιδιώτες μόλις πήραν στα χέρια τους το νερό επέβαλαν σε σύντομο χρόνο διαδοχικές αυξήσεις 38% συν 20% συν 25%.
Η Allianz SE που ίδρυσε την Allianz RCM Global Water Fund παρακινούσε τους υποψήφιους επενδυτές πως «το νερό προσφέρει μακροπρόθεσμες ελκυστικές επενδυτικές ευκαιρίες. Η άνοδος των τιμών του πετρελαίου συσκοτίζει μιαν ακόμη πιο σοβαρή έλλειψη: Του νερού. Ένα κεντρικό ζήτημα είναι πως η πραγματική αξία του νερού δεν αναγνωρίζεται… Το νερό τείνει να υποτιμολογείται σε όλον τον κόσμο. Ίσως αυτός είναι ένας λόγος που σε πολλά μέρη υπάρχει έλλειψη νερού εξαιτίας της απουσίας επενδύσεων».
Ευκρινέστερη και απειλητικότερη προειδοποίηση για μια εφιαλτική εκτίναξη των τιμών δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Πολύ περισσότερο όταν η Citigroup προέτρεπε τους ιδιοκτήτες «δικαιωμάτων νερού» να μην πωλούν απευθείας στους Αμερικανούς αγρότες στην τιμή των 50 δολαρίων ανά στρέμμα αλλά μέσω εταιρειών Άντλησης με 3.000 δολάρια. Δηλαδή συνιστά μια υπερτίμηση 6.000%.
Σε ένα «φυσικό μονοπώλιο» (όπου δηλαδή δεν μπορεί να κατασκευαστεί ένα δεύτερο, παράλληλο δίκτυο) όπως είναι το σύστημα Ύδρευσης, είναι εντελώς παράλογο να προσδοκά κάποιος πως θα υπάρξουν βελτιώσεις ή οφέλη για τους καταναλωτές. Ένα είναι το επιδιωκόμενο από τα κοράκια των αγορών: Η απόσπαση των μέγιστων κερδών από ένα αγαθό χωρίς το οποίο ο άνθρωπος δεν μπορεί να επιβιώσει περισσότερο από λίγα εικοσιτετράωρα.
Όμως το χειρότερο είναι πως τα κοράκια αυτά βρίσκουν μέσα στο ελληνικό πολιτικό σύστημα συνεργούς, τόσο πειθήνιους και υποταγμένους που είναι πρόθυμοι να παραδώσουν το νερό στους κερδοσκόπους σε τιμές μάλιστα που θα ορίσουν οι πρώτοι. Οι δεύτεροι, οι ασπόνδυλοι Έλληνες «Φουχιμόρι» – παρά την αντίθετη γνώμη του Συμβουλίου Επικρατείας – ετοιμάζονται να ολοκληρώσουν την καταστροφική κυβερνητική θητεία τους με το έγκλημα της πώλησης των ΕΥΔΑΠ η οποία έχει 4,3 εκατομμύρια πελάτες και ΕΥΑΘ (510.000), στους εκπροσώπους του πιο αρπακτικού κεφαλαίου. Αν προλάβουν…
* Από εδώ πρέπει να υπέκλεψε την ιδέα και ο Στουρνάρας, όταν αρνήθηκε να μειώσει το φόρο του πετρελαίου θέρμανσης «για να μην θερμαίνουν οι πλούσιοι της πισίνες τους».

Posted in: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ