Μπορεί να μην ανήκουμε πουθενά, αλλά οπωσδήποτε δεν ανήκουμε σε μας, όπως δεν ανήκει στον εαυτό της και μια χαμένη ομπρέλα |
EUROKINISSI / ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
Τα συναισθήματα, οι
εμπνεύσεις, οι ιδέες έχουν ένα καλό: στη μαζική κουλτούρα υπάρχουν και
δεν υπάρχουν. Υπάρχουν όμως κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, φιλόλογοι που τα
χρησιμοποιούν και τους αλλάζουν τις θέσεις όπως τα έπιπλα στο σαλόνι.
Ο σύγχρονος πολιτισμός αφθονεί σε διακοσμητές ψυχών. Υπάρχει σήμερα ένας ψυχολογικός σφετερισμός που δεν καταγγέλλεται από καμιά μεριά και διοχετεύεται έντεχνα στη μαζική κουλτούρα. Ενα έπιπλο που δεν λείπει ποτέ από τις «καθωσπρέπει» ψυχές είναι ο μπουφές της «αλλοτρίωσης», σε αυστηρό νεογοτθικό ρυθμό, που συχνά δένει τέλεια με τη βιβλιοθήκη από αγνό, σουηδικό ξύλο, της «φύσης» ή με το post-modern ντιβάνι της «επιτυχίας».
Το να μην ανήκεις στον εαυτό σου, να είσαι πέρα από τον εαυτό σου, κάποτε οριζόταν σαν μια έκσταση, σαν ένα χάρισμα. Σήμερα θεωρείται μια παγίδα της κοινωνίας.
Η θεωρία της αλλοτρίωσης ανάβει τη σπίθα της φαντασίας και διευκολύνει το πέρασμα από την ορθολογική σκέψη στην πειθώ.
Η ρομαντική τάση εμφανίζεται όταν χρησιμοποιούμε το «ανέκφραστο» για να ωραιοποιήσουμε κάτι το «εκφραστικό» που θεωρείται τετριμμένο. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να μπερδέψεις τα πάντα και για να παρατείνεις στο άπειρο την πτώση στο κενό. Είναι επίσης και μια σίγουρη τεχνική για να μη σεβαστείς ούτε το γνωστό ούτε το άγνωστο.
Παραμελούνται τα γνωστά, γιατί εκλαμβάνονται ως ανύπαρκτα ή μηδαμινά. Και δίνονται σημαντικές και συγκεκριμένες πληροφορίες για τα άγνωστα, για τα μυστήρια της ύπαρξης και της ιστορίας.
Είναι γεγονός πως ζούμε σε κάτι το εξωτερικό σε σχέση με την αλήθεια. Κι είναι επίσης γεγονός πως, ευτυχώς, ζούμε έξω από τον εαυτό μας, χυμένοι, όπως λέει και ο Μπέκετ, έξω από το βαρέλι. Αυτό το εξωτερικό όμως είναι δικό μας εσωτερικό, και δεν είναι ουτοπία, είναι η ζωή μας.
Πάνω σ’ αυτό το εσωτερικό μπορούμε και πρέπει να πούμε σωστά πράγματα, για να καταφέρουμε να πάρουμε χρήσιμες αποφάσεις. Τα ρίγη για το μυστήριο της ζωής που βρίσκεται στην αρχή, δική μας και του κόσμου, δεν αποκλείονται.
Ομως γι’ αυτό πρέπει να γίνονται σεβαστά και να μην μπλέκονται με την οικονομία της αγοράς, τα τραπεζικά επιτόκια, την κυριότητα των μέσων παραγωγής και την κυριότητα, δημόσια ή ιδιωτική, του εαυτού μας.
Γιατί, αλλοτρίωση ή έκσταση, πολιτισμός ή βαρβαρότητα, πίστη ή μηδενισμός, εμείς δεν ανήκουμε στον εαυτό μας. Δεν ξέρουμε πολλά για τον εαυτό μας, για ένα πράγμα όμως είμαστε σίγουροι: δεν είμαστε δικοί μας.
Μπορεί να μην ανήκουμε πουθενά, αλλά οπωσδήποτε δεν ανήκουμε σε μας, όπως δεν ανήκει στον εαυτό της και μια χαμένη ομπρέλα.
*ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ
Ο σύγχρονος πολιτισμός αφθονεί σε διακοσμητές ψυχών. Υπάρχει σήμερα ένας ψυχολογικός σφετερισμός που δεν καταγγέλλεται από καμιά μεριά και διοχετεύεται έντεχνα στη μαζική κουλτούρα. Ενα έπιπλο που δεν λείπει ποτέ από τις «καθωσπρέπει» ψυχές είναι ο μπουφές της «αλλοτρίωσης», σε αυστηρό νεογοτθικό ρυθμό, που συχνά δένει τέλεια με τη βιβλιοθήκη από αγνό, σουηδικό ξύλο, της «φύσης» ή με το post-modern ντιβάνι της «επιτυχίας».
Το να μην ανήκεις στον εαυτό σου, να είσαι πέρα από τον εαυτό σου, κάποτε οριζόταν σαν μια έκσταση, σαν ένα χάρισμα. Σήμερα θεωρείται μια παγίδα της κοινωνίας.
Η θεωρία της αλλοτρίωσης ανάβει τη σπίθα της φαντασίας και διευκολύνει το πέρασμα από την ορθολογική σκέψη στην πειθώ.
Η ρομαντική τάση εμφανίζεται όταν χρησιμοποιούμε το «ανέκφραστο» για να ωραιοποιήσουμε κάτι το «εκφραστικό» που θεωρείται τετριμμένο. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να μπερδέψεις τα πάντα και για να παρατείνεις στο άπειρο την πτώση στο κενό. Είναι επίσης και μια σίγουρη τεχνική για να μη σεβαστείς ούτε το γνωστό ούτε το άγνωστο.
Παραμελούνται τα γνωστά, γιατί εκλαμβάνονται ως ανύπαρκτα ή μηδαμινά. Και δίνονται σημαντικές και συγκεκριμένες πληροφορίες για τα άγνωστα, για τα μυστήρια της ύπαρξης και της ιστορίας.
Είναι γεγονός πως ζούμε σε κάτι το εξωτερικό σε σχέση με την αλήθεια. Κι είναι επίσης γεγονός πως, ευτυχώς, ζούμε έξω από τον εαυτό μας, χυμένοι, όπως λέει και ο Μπέκετ, έξω από το βαρέλι. Αυτό το εξωτερικό όμως είναι δικό μας εσωτερικό, και δεν είναι ουτοπία, είναι η ζωή μας.
Πάνω σ’ αυτό το εσωτερικό μπορούμε και πρέπει να πούμε σωστά πράγματα, για να καταφέρουμε να πάρουμε χρήσιμες αποφάσεις. Τα ρίγη για το μυστήριο της ζωής που βρίσκεται στην αρχή, δική μας και του κόσμου, δεν αποκλείονται.
Ομως γι’ αυτό πρέπει να γίνονται σεβαστά και να μην μπλέκονται με την οικονομία της αγοράς, τα τραπεζικά επιτόκια, την κυριότητα των μέσων παραγωγής και την κυριότητα, δημόσια ή ιδιωτική, του εαυτού μας.
Γιατί, αλλοτρίωση ή έκσταση, πολιτισμός ή βαρβαρότητα, πίστη ή μηδενισμός, εμείς δεν ανήκουμε στον εαυτό μας. Δεν ξέρουμε πολλά για τον εαυτό μας, για ένα πράγμα όμως είμαστε σίγουροι: δεν είμαστε δικοί μας.
Μπορεί να μην ανήκουμε πουθενά, αλλά οπωσδήποτε δεν ανήκουμε σε μας, όπως δεν ανήκει στον εαυτό της και μια χαμένη ομπρέλα.
*ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου