Φρύνη – Η ωραιότερη εταίρα της αρχαιότητας

Η Φρύνη ήταν μια διάσημη εταίρα της αρχαιότητας, ξακουστή για το φυσικό της κάλλος. Έζησε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. στην αρχαία Αθήνα, ωστόσο καταγόταν από τις Θεσπιέςτης Βοιωτίας στις οποίες και φέρεται να γεννήθηκε το 371 ή το 365 π.Χ.. Ο πατέρας της λεγόταν Επικλής και το πραγματικό της όνομα ήταν Μνησαρέτη, αλλά εξαιτίας του χλωμού (ωχρού) δέρματός της έμεινε γνωστή ως Φρύνη (το όνομα προκύπτει από το αμφίβιο φρύνος). Σχετικά με τη ζωή της διασώζονται πολλά διάσημα ιστορικά ανέκδοτα, ενώ θεωρείται πως αποτέλεσε το μοντέλο για το διάσημο άγαλμα, γνωστό ως «Αφροδίτη της Κνίδου», έργο του Πραξιτέλη. Η Φρύνη πέθανε στην Αθήνα το 310 π.Χ..

Οι αφηγήσεις τη θέλουν εξαιρετικά όμορφη και πρέπει να είχε μεγάλη επιτυχία στους κύκλους των πλουσίων πολιτών. Ερχόμενη στην αρχαία Αθήνα ξεκίνησε να εργάζεται ως αυλήτρια όπου πολύ σύντομα απέκτησε δόξα και πολλά χρήματα καλούμενη στα σπουδαιότερα συμπόσια της εποχής της με συνέπεια να συνδεθεί με πολλούς σημαντικούς άνδρες της πόλης. Είναι δε διάσημη γιατί ζητούσε πολύ υψηλή αμοιβή. Ο κωμικός ποιητής Μάχων αφηγείται πως ζητούσε μια μνα για μια νύχτα. Αναφέρεται μάλιστα πως όριζε η ίδια τα χρήματα που θα έπαιρνε, ανάλογα με το πώς αισθανόταν για τον εκάστοτε πελάτη. Αν τον έβρισκε αντιπαθητικό το ποσό που θα ζητούσε ήταν υπέρογκο. Από την άλλη προσέφερε τον εαυτό της δωρεάν στο φιλόσοφο Διογένη τον Σινωπέα, επειδή θαύμαζε το μυαλό του. Ο Διογένης ο Λαέρτιος παραθέτει ένα περιστατικό στο οποίο η Φρύνη προσπάθησε μάταια να αποπλανήσει το φιλόσοφο Ξενοκράτη.

Φρύνη του José Frappa. Η Φρύνη απεικονίζεται με προτεταμένα τα στήθη της ενώπιον των ενόρκων.

Τα πλούτη που συγκέντρωνε χάρις στην ομορφιά της ήταν τόσα πολλά ώστε, σύμφωνα με την αφήγηση του Καλλίστρατου, προσφέρθηκε να ανοικοδομήσει τα τείχη της Θήβας, τα οποία είχαν καταστραφεί από τον Αλέξανδρο το Μέγα το 336 π.Χ. Έθεσε, ωστόσο, έναν όρο: να τοποθετηθεί η επιγραφή: «Καταστράφηκαν από τον Αλέξανδρο, επισκευάστηκαν από τη Φρύνη την εταίρα». Οι αρχές της πόλης αρνήθηκαν αυτή τη συναλλαγή.

Σε κάποιους εορτασμούς προς τιμήν του Ποσειδώνα στην Ελευσίνα, αφαίρεσε τα ρούχα της, έλυσε τα μαλλιά της και προχώρησε γυμνή προς τη θάλασσα, μπροστά στα μάτια του κόσμου. Ο ζωγράφος Απελλής, λέγεται, πως εμπνεύστηκε από το γεγονός αυτό για να φιλότεχνήσει το περίφημο έργο «Αφροδίτη Αναδυόμενη», για το οποίο η ίδια η Φρύνη πόζαρε ως μοντέλο. Ο Αθήναιος  και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος αναφέρουν πως αποτελεί επίσης το μοντέλο για το διάσημο άγαλμα, γνωστό ως «Αφροδίτη της Κνίδου», έργο του Πραξιτέλη.

Φρύνη - Henryk Siemiradzki , 1889.

Η δίκη της Φρύνης
Την εποχή που όλη η Ελλάδα θαύμαζε τα αριστουργήματα του Πραξιτέλη και του Απελλή και δόξαζε το κάλλος της Φρύνης, κάποιος ρήτορας, ο Ευθίας, προσπάθησε να γίνει εραστής της διάσημης εταίρας. Η Φρύνη τον απέρριψε και εκείνος για να την εκδικηθεί την κατηγόρησε για ασέβεια προς τα θεία και την μήνυσε στην Ηλιαία. Η Φρύνη ζήτησε από τον Υπερείδη να αναλάβει την υπεράσπισή της. Ο Υπερείδης ήταν για κάποιο διάστημα εραστής της, ο οποίος πλήρωνε 100 φορές παραπάνω από το κανονικό ποσό προκειμένου να απολαύσει τα κάλλη της Φρύνης. Ήταν μαθητής του Ισοκράτη και του Πλάτωνα καθώς και επιφανής ηγέτης της αντιμακεδονικής πολιτικής παράταξης. Ο Ευθίας για να αντιμετωπίσει την ευγλωττία του Υπερείδη κατέφυγε στον ρήτορα Αναξιμένη από την Λάμψακο, δάσκαλο του Αλεξάνδρου και συνέταξε μαζί του το κατηγορητήριο. Ο Ευθίας με τα λαμπρά επιχειρήματά του πρόβαλε, στοχεύοντας το θρησκευτικό αίσθημα, έπεισε πολλούς από τους Ηλιαστές πως η Φρύνη πράγματι πρόσβαλε τα θεία. Ο Υπερείδης υπερασπιζόμενος τη Φρύνη ομολόγησε δημόσια πως υπήρξε και αυτός εραστής της. Δήλωσε πως γνωρίζοντας καλά τον χαρακτήρα της κατηγορουμένης δεν θα ασεβούσε ποτέ προς τα θεία και ότι η πραγματική αιτία της αγωγής της ήταν η απόρριψη του έρωτα του ενάγοντα προς την εναγομένη. Ωστόσο, η ρητορική έξαρση του Υπερείδη υπήρξε ανίσχυρη να μεταπείσει όλους τους Ηλιαστές. Τότε θυμούμενος μία αλληγορία του Λυσάνδρου, άρπαξε τη Φρύνη από το χέρι φέρνοντάς τη μπροστά για να μπορούν να τη βλέπουν όλοι και τραβώντας τον πέπλο της ρώτησε «Ποιος από εσάς θα καταδικάσει τη δύναμη και το κάλλος της Θεάς;» και εμφάνισε μπροστά στα βλέμματα των Ηλιαστών τα θεία κάλλη της Φρύνης, την οποία κατ’ αυτόν ευχαρίστως θα καλούσε αδελφή στην ωραιότητα η Θεά Αφροδίτη.

"Η Φρύνη μπροστά στον Άρειο Πάγο", έργο του Jean-Léon Gérôme, 1861, Hamburg Kunsthalle.

Οι Ηλιαστές θαμπωμένοι από το κάλλος της Φρύνης και νομίζοντας πως πράγματι έβλεπαν μπροστά τους την ίδια τη Θεά Αφροδίτη, την αθώωσαν. Από τότε θεσπίστηκε νόμος πως δεν θα έβγαζαν καταδικαστική απόφαση για κανέναν εάν πρώτα δεν τον έβλεπαν μπροστά τους.

Σχετικά με αυτή τη δίκη ο Αλκίφρων διέσωσε δύο επιστολές της εταίρας Βακχίδας.

Η πρώτη απευθύνεται στον Υπερείδη και η δεύτερη στην ίδια τη Φρύνη.

Υπερείδης

Η επιστολή της προς Υπερείδη αναφέρει: «Όλες μαζί οι εταίρες της πόλης και κάθε μία χωριστά, σου οφείλουμε ευγνωμοσύνη καθώς και η Φρύνη. Διότι μπορεί το κατηγορητήριο του παμπόνηρου Ευθία να στράφηκε μόνον κατά της Φρύνης αλλά ο κίνδυνος μας αφορούσε όλες. Εμείς είτε ζητάμε χρήματα από τους εραστές μας είτε όχι, πάντοτε κάποιοι θα βρεθούν να μας κατηγορήσουνε ως ασεβείς. Θα ήταν κατά τη γνώμη τους προτιμότερο να σταματήσουμε τον βίο αυτό και να μην έχουμε ούτε φίλους. Τώρα όμως κανείς δεν πρέπει να κατηγορεί το επάγγελμά μας επειδή βρέθηκε ο δόλιος Ευθίας και τα προκάλεσε όλα αυτά αλλά να επαινούμε οι πάντες τον δίκαιο Υπερείδη. Πολλά αγαθά ας αποκτήσεις αφού έσωσες χρηστή εταίρα, κι εμείς θα σ’ ανταμείψουμε για λογαριασμό της. Εάν μάλιστα καθίσεις και γράψεις τον λόγο που εκφώνησες υπέρ της Φρύνης, τότε θα πρέπει να σου στήσουμε όλες οι εταίρες χρυσό ανδριάντα σε όποιο μέρος της Ελλάδας εσύ μας υποδείξεις.»

Και η δεύτερη επιστολή της προς τη Φρύνη αναφέρει: «Δεν στεναχωρήθηκα τόσο για τον κίνδυνο που διέτρεξες όσο χάρηκα διότι απαλλάχθηκες από πονηρό εραστή και βρήκες να ερωτευθείς τον χρηστό Υπερείδη. Διότι η δίκη έγινε και για την ευτυχία σου, εφόσον από αυτήν έγινες διάσημη, όχι μόνον στην Αθήνα, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Ο Ευθίας θα τιμωρηθεί όπως του πρέπει αφού θα σε στερηθεί. Τον οδήγησε η έμφυτη αμάθεια να υπερβεί το μέτρο της ερωτικής ζηλοτυπίας. Σίγουρα τώρα σε ποθεί περισσότερο από τον Υπερείδη και δεν σε έχει. Ο Υπερείδης δίκαια υπερηφανεύεται για τη συνηγορία του, ενώ ο Ευθίας πρόθυμα θα σου προσφέρει παρακλήσεις και χρυσό. Πρόσεχε φίλη μου, για χάρη της αξιοπρέπειάς μας, μην παραλείψεις τίποτα απ’ όσα οφείλεις. Ούτε τον Υπερείδη να παραγκωνίσεις, που σου χάρισε την ελευθερία και τη ζωή, ούτε στις ικεσίες του Ευθία να υποκύψεις, ούτε και να πιστέψεις όσους λένε, ότι εάν δεν γύμνωσες το στήθος σου δεν θα πετύχαινε ποτέ την αθώωση σου ο ρήτορας. Και αυτό διότι μόνον η συνηγορία εκείνου βρήκε την κατάλληλη στιγμή για την υπέροχη χειρονομία και την αξιέπαινη πράξη.»

η αποπλάνηση του Ξενοκράτη

Η Φρύνη μέχρι τα βαθιά γεράματα δεν έπαψε στιγμή να ασκεί το λειτούργημα της εταίρας, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο την ομορφιά της και δεν έριξε την τιμή της αμοιβής της. Ωστόσο, κανείς ιστορικός δεν αναφέρει την ημερομηνία και τον τρόπο θανάτου της.

Η Φρύνη "ζει και βασιλεύει και φαντασιώσεις κυριεύει..."

Ο Κλαύδιος Αιλιανός  στο έργο του αναφέρει πως οι Αθηναίοι αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα άγαλμα της Φρύνης από χρυσάφι. Ο Αθήναιος συμπληρώνει  πως ήταν έργο του Πραξιτέλη και έφερε την υπογραφή «Φρύνη, κόρη του Επικλή από τις Θεσπιές».

______

  Πηγές: αγγλική και ελληνική wikipedia , pyrron.blogspot.gr
Αντικλείδι , http://antikleidi.com

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ