| Γκουρού του φωτισµού, ταξιδεύει σε όλο τον κόσµο, είναι ερευνητής στο Πανεπιστήµιο της Τουλούζης και θεωρεί ιδιαίτερα σηµαντική την εκλαΐκευση της επιστήµης. | |||
| Της Βάσως Μιχοπούλου, Πορτρέτο: Γιάννης Βασταρδής | |||
 Στην ηλικία των 5 συστηνόταν ως ναυπηγός και στα 10 του υπέγραφε σε
µαθητικό λεύκωµα ως ατοµικός φυσικός. Από νωρίς κατάλαβε ότι τον
συνέπαιρνε το άγνωστο. Ο τοµέας της Φυσικοχηµείας ήταν η διέξοδος στις
αναζητήσεις του. Τα τελευταία χρόνια, ο 37χρονος δρ Σπύρος Κιτσινέλης,
κορυφαίος ερευνητής σε θέµατα ανάπτυξης καινοτόµων πηγών φωτός, ζει στην
Τουλούζη και εργάζεται στο Πανεπιστήµιο Paul Sabatier της πόλης.
Εντούτοις, εξακολουθεί να ταξιδεύει στα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα και
να δίνει τα… φώτα του µέσα από µοναδικά projects. «Οταν αναλογιστούµε
ότι ο φωτισµός είναι υπεύθυνος για το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας που
καταναλώνεται, γίνεται ευνόητο ότι η πρόοδος στον τοµέα αυτό σηµαίνει
τεράστιες αλλαγές στην παγκόσµια αγορά και στο περιβάλλον. Βέβαια,
κανένα άρθρο και καµία παρουσίαση δεν θα τόνιζε τη σηµασία του φωτισµού
στις ζωές µας περισσότερο από ένα µεγάλης διάρκειας µπλακάουτ!».∆ύο από τα βιβλία του µε τίτλους «Light Sources: Technologies and Applications» και «The Right Light: Matching technologies to applications and needs» έχουν εκδοθεί από τον µεγαλύτερο οίκο ακαδηµαϊκών εκδόσεων της Αµερικής Taylor & Francis - και αυτό τον κάνει πολύ περήφανο. Μάλιστα το ένα θα µεταφραστεί στα Κινέζικα από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Πεκίνου. «∆υστυχώς, ο σωστός τρόπος φωτισµού δεν αποτελεί ακόµα ύψιστη προτεραιότητα στις καθηµερινές µας δραστηριότητες, παρότι συνέχεια δηµοσιεύονται επιστηµονικές εργασίες που αναδεικνύουν τη σοβαρότητά του. Εχουµε ακούσει ότι κανείς δεν πεθαίνει από λάθος φως. Ας µου επιτραπεί να διαφωνήσω. Είναι θέµα ζωής και θανάτου. Ο κατάλληλος φωτισµός σε δρόµους, τούνελ, εργοστάσια, αεροδρόµια κ.α. µπορεί να γλιτώσει πολλές ζωές», σηµειώνει, κρατώντας στα χέρια του ένα αντίτυπο από το αναγνωρισµένο αµερικανικό επιστηµονικό περιοδικό «Space research today», στο οποίο είναι ο πρώτος που έχει γράψει άρθρο για το φωτισµό των διαστηµόπλοιων στο µέλλον. Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι, αλλά µεγάλωσε στη Ν. Σµύρνη. Οφείλει τη δίψα για µάθηση στον αγαπηµένο του πατέρα, τον πνευµατικά ανήσυχο καπετάν Χρήστο, που µαζί µε τις ιστορίες από τα ταξίδια στους ωκεανούς τού µετέφερε και τη λαχτάρα της γνώσης. Εκείνος παρότρυνε τον Σπύρο να επιλέξει κάποιο πανεπιστήµιο του εξωτερικού για να µην αναλωθεί σε τυχαίες επιλογές σπουδών στην Ελλάδα. Η απόφαση του δρα Κιτσινέλη για το αντικείµενο των σπουδών του, µαζί µε την ενθάρρυνση της οικογένειάς του και την παρότρυνση ενός Ελληνα φίλου του που ήδη σπούδαζε στη Μ. Βρετανία, λειτούργησαν καταλυτικά στο να επιλέξει το τµήµα Χηµείας του Sheffield του Ηνωµένου Βασιλείου, από όπου έλαβε µάστερ και διδακτορικό στη Φυσικοχηµεία. Ηταν τότε ο µοναδικός ξένος ανάµεσα σε 120 Βρετανούς. Η µετέπειτα πορεία του είχε ως βασικό σταθµό το Πανεπιστήµιο Ehime της Ιαπωνίας, όπου εργάστηκε ως µεταδιδακτορικός ερευνητής, και, στη συνέχεια, τα κεντρικά εργαστήρια της Philips στην Ολλανδία. Κουβαλώντας στις «αποσκευές» του παγκόσµιες πατέντες πάνω στο φωτισµό (δύο στη Μ. Βρετανία, τέσσερις στην Ολλανδία και µία στην Ιαπωνία) σε συνεργασία µε τα µεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα παγκοσµίως (όπως το Max Planck Institute), ειδικεύεται στη δηµιουργία νέων ακτινοβολιών που βρίσκουν εφαρµογή σε κάθε τοµέα της ανθρώπινης δραστηριότητας, από την Ιατρική (ιατρικά µηχανήµατα, χρήση φωτός σε θεραπευτικές µεθόδους κ.λπ.) µέχρι τη µελέτη του ∆ιαστήµατος. Αυτή, εξάλλου, είναι και η πρόκληση: «Ο φωτισµός είναι παντού και οι συνέπειές του, ειδικά στην υγεία, απορρέουν από την ικανότητά του να επηρεάζει τους βιολογικούς µας ρυθµούς. Για παράδειγµα, το τρεµόπαιγµα (flicker) σχεδόν όλων των λαµπτήρων (που δεν έχουν ηλεκτρονικά όργανα λειτουργίας ή κύκλωµα διόρθωσης έντασης) στα 100 Hz (το διπλάσιο της συχνότητας του εναλλασσόµενου ρεύµατος στο σπίτι µας) δεν γίνεται αντιληπτό από το µάτι, αλλά µπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους και να επιβαρύνει άτοµα που πάσχουν από φωτοεπιληψία ή ηµικρανίες. »Σε πρόσφατη έρευνα συσχετίστηκε o φωτισµός µε µια νέα οµάδα αισθητήριων στο µάτι, που είναι υπεύθυνα όχι για την όραση, αλλά για τον κιρκάδιο ρυθµό µας, δηλαδή το βιολογικό µας ρολόι. Αυτά τα αισθητήρια, µάλιστα, είναι ευαίσθητα κυρίως στο µπλε φως, µε τη χρήση του οποίου µπορούν να µειωθούν τα επίπεδα της µελατονίνης (της ορµόνης δηλαδή που µας “βάζει για ύπνο”) και να παραµείνουµε σε εγρήγορση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο στους χώρους όπου απαιτείται εγρήγορση προτείνουµε να υπάρχουν αρκετές µπλε πηγές φωτός (ψυχρό λευκό φως). Με τις γνώσεις που έχουµε σχετικά µε τον τεράστιο αντίκτυπο που έχουν οι διαφορετικές τεχνολογίες πηγών φωτός σε διάφορους τοµείς, όπως αυτοί της ασφάλειας, της οικονοµίας, της ενέργειας, του περιβάλλοντος και άλλους, θα παρότρυνα όλες τις τοπικές Αρχές να έθεταν το θέµα του φωτισµού των πόλεων σε προτεραιότητα», τονίζει ο ερευνητής. Ο ίδιος προτείνει να αρχίσουµε να αντικαθιστούµε τους κίτρινους λαµπτήρες νατρίου στους δρόµους µε ψυχρά LED ή ψυχρούς λαµπτήρες µεταλλικών αλογονιδίων, καθώς το λευκό φως µε τις έντονες µπλε ακτινοβολίες ευνοεί την περιφερειακή όραση. «Ετσι, µπορούµε να αυξήσουµε την ασφάλεια των πεζών, καθώς ένα εµπόδιο είναι ορατό καλύτερα µε την περιφερειακή µας όραση κατά την οδήγηση». «Επι-κοινωνός» της επιστήµης… Στη χώρα µας ο Ελληνας ερευνητής έγινε γνωστός το 2007, όταν κέρδισε την πρωτιά στο πρώτο Famelab. Ο διεθνής αυτός διαγωνισµός διοργανώνεται κάθε χρόνο από το Βρετανικό Συµβούλιο σε 22 χώρες µε στόχο να ανακαλύψει νέα πρόσωπα της επιστήµης, να τη βγάλει έξω από τις αίθουσες και τα εργαστήρια και να ενθαρρύνει νέους ανθρώπους να µοιραστούν τον ενθουσιασµό τους για την καινοτοµία µε το ευρύ κοινό. Εκείνη τη χρονιά, ο δρ Κιτσινέλης εντυπωσίασε µε την πρωτότυπη τρίλεπτη εκλαϊκευµένη παρουσίασή του, και κατόρθωσε να αποσπάσει διπλό βραβείο. Ο ίδιος, όµως, είχε ήδη «στήσει» µια διεθνή καριέρα ανάµεσα σε Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία και Ιαπωνία. Η δεύτερη µεγάλη αγάπη του είναι ο τοµέας της επικοινωνίας της, στην οποία έχει επιδοθεί ταυτόχρονα µε το ερευνητικό του έργο, τα τελευταία οκτώ χρόνια. O ίδιος επικοινωνεί την επιστήµη στο ευρύ κοινό της Ελλάδας και του εξωτερικού µε διάφορους τρόπους, που περιλαµβάνουν το επιστηµονικό θέατρο, ηλεκτρονικά περιοδικά, φεστιβάλ επιστηµονικών ταινιών, συγγραφή και µεταφράσεις βιβλίων, οµιλίες και σεµινάρια σε πανεπιστήµια. Μάλιστα επιµένει, στηριζόµενος σε ερευνητικά δεδοµένα, πως ο τοµέας της επιστήµης ενδιαφέρει το κοινό περισσότερο και από την πολιτική, αρκεί να γίνεται κατανοητή. «Για µένα δεν αρκεί να είσαι καλός επιστήµονας, πρέπει να είσαι και άριστος “επι-κοινωνός” της επιστήµης. Προσωπικά, αν µου βάλουν το δίληµµα µεταξύ έρευνας και επικοινωνίας, ειλικρινά δεν µπορώ να επιλέξω. Η επικοινωνία της επιστήµης είναι πολύ διαδεδοµένη στο εξωτερικό. Πιστεύω ότι στην Ελλάδα γίνεται µε λάθος τρόπο. Πρέπει να σταµατήσουµε να στεκόµαστε µόνο στην ανακοίνωση των επιστηµονικών αποτελεσµάτων των ερευνών και να δώσουµε έµφαση στο πώς θα τα κάνουµε ελκυστικά για τον κόσµο. Θεωρώ ότι αυτή η διαδικασία είναι ένα σόου υψηλού επιπέδου. Οταν κάποια στιγµή “στήσαµε” µε την οµάδα των φιναλίστ του Famelab ένα θεατρικό δρώµενο µε εκλαϊκευµένα επιστηµονικά σκετσάκια, εκπλαγήκαµε από την απήχηση που είχε στο κοινό. ∆εν υπάρχει καλύτερο “όπλο” από την τέχνη για να κάνεις κάτι ελκυστικό. Το Famelab εξακολουθεί να έχει επιτυχία, γιατί έχει υιοθετήσει το format των talent shows και είναι διασκεδαστικό. Ετσι πρέπει να είναι και η επιστήµη. Να προσφέρει άπλετη γνώση µε ευχάριστο και διασκεδαστικό τρόπο και στον πιο απλό άνθρωπο». Στόχος του ίδιου είναι να συγκεντρώσει κάτω από την οµπρέλα της επιστήµης τους ακαδηµαϊκούς, εκπαιδευτικούς και εκάστοτε πολιτιστικούς φορείς σε µια δηµιουργική συνεργασία για την ανάδειξη σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγµάτων. «Η επικοινωνία της επιστήµης µε απλά λόγια, χιούµορ και αµεσότητα έχει πολλά οφέλη για την κοινωνία. Είναι επίσης καθοριστική στο στάδιο που τα µικρά παιδιά πρωτοµαθαίνουν την επιστήµη», συµπληρώνει ο ερευνητής. Πεποίθηση του επιστήµονα είναι πως οι ιδέες έχουν τη δύναµη να αλλάξουν νοοτροπίες, να διαφοροποιήσουν προς το καλύτερο τον τρόπο που ζούµε και, τελικά, να κάνουν τον κόσµο καλύτερο. Φυσικά δεν κρύβει την πίκρα του για την πατρίδα λέγοντας πως «η Ελλάδα έχει αφιλόξενα εδάφη για έναν ερευνητή» και πως εδώ αισθάνεται παγιδευµένος. Αν τον ρωτούσε κάποιος τι θα ήθελε να µείνει ως εικόνα από το έργο του, θα έπαιρνε µια πολύ σαφή απάντηση: «Καταπιάστηκα µε το φως, ένα θέµα που έχει χρησιµότητα σε όλους τους τοµείς της ζωής, και έκανα πολύ καλή δουλειά και έρευνα σε διεθνές επίπεδο. Από την άλλη, πιστεύοντας πως η επικοινωνία της επιστήµης είναι σηµαντική για την κοινωνία, αποφάσισα να υιοθετήσω και αυτόν το ρόλο, του “ξεναγού” δηλαδή στον κόσµο της. Αυτό που κατάφερα είναι να δώσω µια νέα πνοή και ένα καινούργιο πρόσωπο στην επιστήµη, πιο φρέσκο, πιο ροκ, πιο κοινωνικό και επικοινωνιακό, και είµαι πολύ χαρούµενος γι’ αυτό». Ο δρ Σπύρος Κιτσινέλης δηλώνει «αναγεννησιακός» τύπος. «Η ζωή δεν είναι µόνο διανόηση, επιστήµη, έρευνα. Εγώ θέλω να είµαι καλός επιστήµονας, χρήσιµος άνθρωπος, πιστός φίλος, εξαιρετικός σύντροφος και, στο µέλλον, άξιος γονιός. Εχω συναισθήµατα και γράφω για να τα επικοινωνώ. Είναι και αυτό στο πλαίσιο της επικοινωνίας της επιστήµης!». *Ο Δρ Σπύρος Κιτσινέλης θα μιλήσει στο TEDx Academy στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 28 Σεπτεμβρίου. Πληροφορίες: www.tedxacademy.com |
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου