Ο ειρηνιστής Νικηφόρος Βρεττάκος

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, που τα 100 χρόνια από τη γέννησή του τιμάει φέτος η χώρα μας, δεν υπήρξε μόνο μεγάλος ποιητής, αλλά και αφοσιωμένος αγωνιστής της δημοκρατίας, της ειρήνης και της εθνικής ανεξαρτησίας.

Για την ποιότητα και τα μηνύματα της ποίησης του Ν. Βρεττάκου έχουν ήδη γραφεί πολλά. «Η ποίηση του Βρεττάκου -έγραφε ο Τάσος Βουρνάς στην Επιθεώρηση Τέχνης τον Μάρτιο του 1961- είναι μια ανθρωποκεντρική δημιουργία, που έταξε σαν προορισμό της να σώσει ό,τι καλύτερο διαθέτει ο πολιτισμός του τόπου μας, μια διάτορη λυρική κραυγή για τον άνθρωπο και το βαθύτερο χρέος του πάνω στη γη».

Παρόμοια εκτίμηση θα μπορούσε να κάνει κανείς και για τα χρονογραφήματα του Ν. Βρεττάκου στο σπουδαίο προδικτατορικό περιοδικό Δρόμοι της Ειρήνης, του οποίου υπήρξε συνεργάτης επί δύο χρόνια, γράφοντας υπό την ρουμπρίκα «Με το ράμφος του περιστεριού».

Ιδού ένα απόσπασμα από χρονογράφημα με τίτλο «Ο Μαραθώνιος» (Δρόμοι της Ειρήνης, Μάιος 1963):

«...Η ανθρωπότητα, οι λαοί που αποτελούν την ανθρωπότητα, πρέπει να τρέξει διασπώντας τις γραμμές και τα εμπόδια των παραπλανητών της, των αξιωματούχων και των δούλων τους, των σωματοφυλάκων της καταστροφής, που ποτέ δεν διαλογίστηκαν πάνω στην αξία της ζωής, που ποτέ το μυαλό τους δεν πήγε πιο πέρα από την υπόθεση των αργυρίων, τα οποία μπορεί να είναι και τα τελευταία που έκοψαν οι μηχανές. Πριν λίγα χρόνια ακόμα θα μπορούσαμε να μη βιάσουμε τόσο πολύ το βήμα μας, αν είχαμε καταλάβει την πολιορκία που μας γινόταν. Σήμερα η σωτηρία απαιτεί την επιστράτευση όλων μας των δυνάμεων. Απαιτεί εκκινήσεις απ' όλα τα σημεία της γης, για τη δημιουργία της ιστορικής αμφικτυονίας που θα βγάλει τα δόντια του δράκοντα, και θα στερήσει την άβυσσο από τη χαρά να μας καταπιεί, πάνω στην άνοιξή μας, πάνω στην ώρα που το ανθρώπινο πνεύμα άρχισε να βγάζει όλα του τα λουλούδια...».

Τον Δεκέμβριο του 1963 δημοσιεύθηκε στο περιοδικό η τελευταία συνεισφορά του Ν. Βρεττάκου, με τίτλο «Αποχαιρετιστήριο», που αποτελεί ύμνο για τον απλό άνθρωπο. «...Δεν υπάρχει μεγαλύτερο πράγμα -έγραφε- από το να νιώθεις ισότιμος με τον απλό άνθρωπο, με τα καθαρά αισθήματα, με τον άνθρωπο τον εξαγιασμένο από το μόχθο, τον άνθρωπο που σκάβει τη γη, τον άνθρωπο που δουλεύει στο εργοστάσιο, τον υπάλληλο, το λογιστή, το βιοτέχνη, που περιμένει τη χαρά της ζωής, κρατώντας το άνθος της ελπίδας στο χέρι του. Με τον άνθρωπο που έχει εχτιμήσει σωστά την αξία του ήλιου, την αξία του χώματος της πατρίδας του, την αξία της ελευθερίας και της δημοκρατίας, την αξία της ειρήνης...».

Κα πιο κάτω:

«...Πάντοτε πίστευα πως η 'αξία' βρίσκεται πολύ βαθιά μέσα στον άνθρωπο, στην απόρρητη κρύπτη της καρδιάς, όπως το μαργαριτάρι στο βάθος του ερμητικά κλεισμένου στρειδιού και πώς η μεγαλωσύνη του έθνους φυλάσσεται μέσα στα βάθη των λασπωμένων ξωμάχων, των ρακένδυτων εργατών, κι όλων γενικά των ταπεινών αγνοημένων που η πνοή τους συνενώνεται κάποτε, γίνεται εθνικός αγέρας και συγκλονίζει. Γράφοντας το ταχτικό αυτό χρονογράφημα, νομίζω πως συνομίλησα μαζί τους, έζησα μαζί τους, μοίρασα μαζί τους τη λύπη, το φόβο, τη χαρά, την ελπίδα. Κι είναι μεγάλη η τιμή να ζεις ανάμεσα σ' αυτό το κλίμα της απλότητας και της υγείας, που αγωνίζεται να ξεσκλαβωθεί και να πάρει την ανιούσα, αποκαθηλώνοντας την ελληνική μοίρα, μια μοίρα που ανατέλλει από τις αλλεπάλληλες σκλαβιές όπως ο ήλιος από τα αλλεπάλληλα σκοτεινά σύννεφα...».

Με τον Νικηφόρο Βρεττάκο είχα την τύχη να συνεργαστώ μεταδικατορικά από τη θέση του γεν. γραμματέα της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ). Ποτέ δεν είχε αρνηθεί τη συμμετοχή του στις εκδηλώσεις μας. Έδινε το «παρών» με τον νηφάλιο, μεστό και ανθρώπινο λόγο του, διδάσκοντας σεμνότητα και ήθος στους νεότερους αγωνιστές της ειρήνης.

Παραμένει έντονα χαραγμένη στη μνήμη μου η παρουσία του σε μια σημαντική εκδήλωση στις 2 Φεβρουαρίου 1986. Η χρονιά εκείνη είχε κηρυχθεί από τον ΟΗΕ «Διεθνές Έτος Ειρήνης» και είχαμε προτείνει η εναρκτήρια εκδήλωση να γίνει στους Δελφούς, όπου είχαμε προσκαλέσει τους Γιάννη Ρίτσο, Νικηφόρο Βρεττάκο και Αντώνη Σαμαράκη να συμμετάσχουν διαβάζοντας οι ίδιοι κάποιο κείμενό τους.

Ο Ν. Βρεττάκος διάβασε στην εκδήλωση το σπουδαίο ποίημα του «Μεγαλυνάρι» , όπου λέει, μεταξύ άλλων:

Τ' όνομά σου: ψωμί στο τραπέζι/ Τ' όνομά σου: νερό στην πηγή/

Τ' όνομά σου παράθυρο ανοιγμένο τη νύχτα στην πρώτη του Μάη».

Πάνος Τριγάζης

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΤΕΧΝΕΣ