Ο κομαντάντε δηλώνει δυνατά παρών

Της ΚΟΡΙΝΑΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

Πριν από τέσσερα χρόνια, ακριβώς τέτοιες μέρες, ο Φιδέλ Κάστρο ανακοίνωνε την «προσωρινή» αποχώρησή του από την προεδρία για σοβαρούς λόγους υγείας, χρίζοντας αντικαταστάτη του τον μικρότερο αδελφό του, Ραούλ.

Ο Κάστρο είναι ακόμα το σημείο αναφοράς για τις εξελίξεις στην Κούβα. Στο διάστημα που ακολούθησε, είδαμε τον προσωρινό πρόεδρο να γίνεται μόνιμος, με τον Κάστρο να δηλώνει ότι δεν επιθυμεί πια να ασκεί την εξουσία, παρά να παρεμβαίνει στα δημόσια πράγματα μόνο μέσα από τα γραπτά του.
Ο Φιδέλ έγραφε τις «σκέψεις του κομαντάντε» και φωτογραφιζόταν σπάνια, συνήθως στο πλευρό κάποιου ξένου ηγέτη που τον επισκεπτόταν. Χίλια μύρια σενάρια κυκλοφόρησαν για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, για τον «επικείμενο» θάνατό του, για τις σχέσεις ανάμεσα στα δυο αδέρφια, για την πραγματικότητα της πολιτικής κατάστασης στην Κούβα...

Η επιστροφή
Κι όμως, ακριβώς τέσσερα χρόνια μετά, εκεί που πολλοί περίμεναν να του γράψουν τον επικήδειο από στιγμή σε στιγμή, ο ιστορικός πρώην πρόεδρος της Κούβας ανακοινώνει τη συγγραφή των απομνημονευμάτων του, δίνει τηλεοπτικές συνεντεύξεις και πολλαπλασιάζει τις δημόσιες εμφανίσεις με αφορμή την επέτειο της αποτυχημένης απόπειρας που είχε πραγματοποιήσει 57 χρόνια νωρίτερα κατά του δικτάτορα Μπατίστα.

Αποκορύφωμα, η ομιλία του στην κουβανική Βουλή σε έκτακτη συνεδρίαση που συνεκλήθη με δική του πρωτοβουλία και η οποία έκανε τους πάντες να αναρωτιούνται: θέλει να επιστρέψει στην προεδρία; Να δηλώσει έμμεσα την υποστήριξή του προς την πολιτική του μικρού αδελφού; Να στείλει προς όλες τις κατευθύνσεις το μήνυμα ότι εξακολουθεί, με τον τρόπο του, να είναι παρών;
Οι ερμηνείες που μπορούν να δοθούν είναι ποικίλες, χωρίς να δίνεται απαραίτητα και σαφής απάντηση. Υπάρχουν ωστόσο κάποια αδιαμφισβήτητα γεγονότα: Κατ' αρχάς, τα πράγματα έχουν αλλάξει και στην Κούβα και στη διεθνή πολιτική σκηνή από τότε που ο Φιδέλ Κάστρο, ο οποίος την Παρασκευή 13 Αυγούστου έκλεισε τα 84, αποχώρησε από το προσκήνιο λόγω ασθένειας. Αφ' ενός, στις ΗΠΑ, τον θερμοκέφαλο Μπους έχει διαδεχθεί ένας Ομπάμα το εγκώμιο του οποίου έχει πλέξει κατά καιρούς ο ίδιος ο Φιδέλ.
Ο αμερικανός πρόεδρος, αν και ακόμα δεν έχει προχωρήσει στην άρση του εμπάργκο, έχει προβεί σε αρκετές ελαφρύνσεις και δηλώνει ανοιχτός στο διάλογο με την Κούβα. Κι ενώ πληθαίνουν καθημερινά οι φωνές απ' όλο το πολιτικό φάσμα, από τον επιχειρηματικό και τον καλλιτεχνικό κόσμο που ζητούν τον τερματισμό του εμπάργκο το οποίο φέτος συμπληρώνει 50 χρόνια ζωής, υπάρχουν από πέρυσι πολλά δείγματα για ανεπίσημες επαφές μεταξύ των δύο χωρών.
Αλλά, ούτε και στην Κούβα τα πράγματα παραμένουν στάσιμα. Ο Ραούλ Κάστρο έχει επιδοθεί σε σειρά οικονομικών μεταρρυθμίσεων και δείχνει περισσότερο ευέλικτος τόσο σε διπλωματικό επίπεδο όσο και στο εσωτερικό της χώρας. Τελευταίο δείγμα αποτελεί η απελευθέρωση 52 αντιφρονούντων ύστερα από μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Ισπανίας και της Καθολικής Εκκλησίας της Κούβας.
Ο ρόλος του Ραούλ
Οσοι μάλιστα ξέρουν να διαβάζουν τα σύμβολα, τα οποία στην Κούβα έχουν τεράστια σημασία, εικάζουν ότι η πρόσφατη εμφάνιση του Φιδέλ Κάστρο στη Βουλή σηματοδότησε και τον καταμερισμό των ρόλων ανάμεσα στους αδελφούς Κάστρο: ο Φιδέλ είναι ο «επίτιμος». Ο Ραούλ αυτός που ασκεί την εξουσία. Ο Φιδέλ εμφανίστηκε με τη χαρακτηριστική χακί στολή, αλλά χωρίς τα σύμβολα του κομαντάντε. Αναφέρθηκε στην παγκόσμια κατάσταση και στον κίνδυνο πυρηνικού ολοκαυτώματος, αλλά ούτε λέξη για την κατάσταση στην Κούβα.
Γι' αυτή μίλησε ο Ραούλ Κάστρο, ο οποίος ανακοίνωσε μια σειρά νέων οικονομικών μέτρων, όπως λιγότερο κρατικό έλεγχο στις μικρές επιχειρήσεις, νέο φορολογικό σύστημα, ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης και κατάργηση 1,3 εκατ. μη παραγωγικών θέσεων εργασίας. Μέτρα τα οποία, ειδικά το τελευταίο, δεν ακούγονται τόσο σοσιαλιστικά, ωστόσο κρίνονται απαραίτητα για να διασωθεί η οικονομία που βρίσκεται σε δεινή κατάσταση.
Παράλληλα, μολονότι θα ήταν υπερβολή να μιλήσει κανείς για «ελευθερία του λόγου» στην Κούβα του Ραούλ, είναι γεγονός ότι οι επικριτικές φωνές ακούγονται περισσότερο σε σχέση με το παρελθόν. Οχι μόνο από τους νεότερους, αλλά και από εκπροσώπους της παλιάς επαναστατικής φρουράς. Ο Αλφρέδο Γκεβάρα (απλή συνωνυμία με τον Τσε), ιδρυτής του κουβανικού ινστιτούτου κινηματογράφου και συμφοιτητής του Φιδέλ Κάστρο, έδωσε πρόσφατα μια συνέντευξη - συζήτηση με φοιτητές του τμήματος επικοινωνίας του Πανεπιστημίου της Αβάνας, η οποία προκάλεσε μεγάλη αίσθηση: «Θα είναι τρομερό», είπε, «αν η ιστορία κρίνει ότι η πρώτη γενιά της επανάστασης που εξακολουθεί να κρατά στα χέρια της τα ηνία της χώρας, δεν έκανε τα βήματα που έπρεπε για να διασωθεί το καθεστώς κι ότι έπρεπε να επέλθει ο βιολογικός της θάνατος για να αρχίσουν να κινούνται τα πράγματα».
Δεν είναι απόλυτα βέβαιο ότι οι αδελφοί Κάστρο, ειδικά ο εν ενεργεία Ραούλ, θα ακολουθήσουν την προτροπή του παλιού συναγωνιστή. Ολα όμως δείχνουν ότι τελικά στην Κούβα κάτι κινείται. Μόνο που κανένας δεν μπορεί να πει με ποια ταχύτητα και προς ποια κατεύθυνση.

Posted in: ΚΟΣΜΟΣ