Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΝΕΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ

Του Π.ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*

Βαθιά ανακούφιση σε Καράκας, Αβάνα και Μπουένος Αϊρες, δυσαρέσκεια στην Ουάσιγκτον και απογοήτευση στη Γουόλ Στριτ προκάλεσε η δύσκολη επανεκλογή της Ντίλμα Ρούσεφ ως προέδρου της Βραζιλίας, την περασμένη Κυριακή. Επικρατώντας με διαφορά 3,2% του συντηρητικού ανθυποψηφίου της Αέσιο Νέβες, η διάδοχος του χαρισματικού προέδρου Λούλα έκλεισε –για την ώρα– την πόρτα σε μια συντηρητική παλινόρθωση που θα είχε σοβαρές συνέπειες όχι μόνο στη Λατινική Αμερική, αλλά και στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Πολλοί περιέγραψαν την αναμέτρηση Ρούσεφ - Νέβες ως σύγκρουση δύο κόσμων. Από τη μία πλευρά, η παλιά μαρξίστρια ένοπλης αντιστασιακής οργάνωσης, που βασανίστηκε άγρια τα χρόνια της στρατιωτικής χούντας (1964-1985), προτού διαχειριστεί, επί προεδρίας Λούλα, το μεγαλύτερο πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας σε όλο τον κόσμο, το περίφημο Bolsa Familia. Από την άλλη, ένας πολιτικός γέννημα-θρέμμα των βραζιλιάνικων ελίτ (ο πατέρας του, πολιτικός και αυτός, ήταν υποστηρικτής της χούντας), ένθερμος θιασώτης ενός «τούρμπο νεοφιλελευθερισμού», με δραστική περικοπή των κοινωνικών δαπανών και των φόρων.

Η θεώρηση αυτή ενέχει δόσεις υπερβολής, τουλάχιστον ως προς την 67χρονη Ρούσεφ, η οποία απέχει πολύ από την επαναστάτρια των νεανικών της χρόνων. Όπως άλλωστε και ο προκάτοχός της Λούλα, ο οποίος δεν ήρθε στην εξουσία, το 2003, ως Βραζιλιάνος Κάστρο, αλλά ως Λατινοαμερικανός σοσιαλδημοκράτης. Σε κάθε περίπτωση, με τη φτώχεια να περιορίζεται, τα τελευταία 11 χρόνια, στο μισό, την ανεργία να συρρικνώνεται στο 5,4% και την ανάπτυξη να κυμαίνεται, σε ετήσια βάση, γύρω στο 5%, η Αριστερά είχε ισχυρούς λόγους να υπερηφανεύεται.

Το αποτέλεσμα των εκλογών έδειξε ότι, παρά τη φυσιολογική φθορά της εξουσίας, η Αριστερά διατηρεί τη σωτήρια υποστήριξη των πιο φτωχών στρωμάτων. Και όχι μόνο στη Βραζιλία. Την ίδια μέρα, στις προεδρικές εκλογές της Ουρουγουάης, ο αριστερός πρώην πρόεδρος Ταμπαρέ Βάσκες εξασφάλιζε το 45,5% των ψήφων, με διαφορά που καθιστά σχεδόν βέβαιη την εκλογή του στον δεύτερο γύρο. Νωρίτερα, ο αριστερός πρόεδρος της Βολιβίας Εβο Μοράλες εκλεγόταν για τρίτη συνεχή φορά με το συντριπτικό ποσοστό 61% – κάτι σχεδόν απίστευτο για μια χώρα όπου τα πραξικοπήματα ήταν συχνότερα από τις βροχές. Αριστεροί πρόεδροι και κυβερνήσεις επικράτησαν, δύσκολα ή εύκολα, τα τελευταία χρόνια και στη Βενεζουέλα, στην Αργεντινή, στο Εκουαδόρ, στη Νικαράγουα και στο Σαλβαδόρ.

Από όλες αυτές τις αναμετρήσεις, η μάχη μεταξύ Ρούσεφ και Νέβες συγκέντρωσε πάνω της τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας – απολύτως δικαιολογημένα. Η Βραζιλία είναι ένα κράτος-ήπειρος, που αντιπροσωπεύει ήδη την έβδομη οικονομία του κόσμου και ενδεχόμενη νίκη του Νέβες θα αποτελούσε πραγματικό σημείο καμπής. Ο συντηρητικός υποψήφιος είχε καταστήσει γνωστό ότι προόριζε για το υπουργείο Οικονομικών τον Αρμίνιο Φράγκα, πρώην διοικητή της κεντρικής τράπεζας και άνθρωπο του Τζορτζ Σόρος, για λογαριασμό του οποίου διαχειριζόταν υψηλού ρίσκου επενδυτικά προγράμματα σε αναδυόμενες αγορές

Στο γεωπολιτικό πεδίο, η νίκη του Νέβες θα επανέφερε τη Βραζιλία σε φιλοαμερικανική τροχιά, δίνοντας τη χαριστική βολή στις πρωτοβουλίες περιφερειακής ολοκλήρωσης του αμερικανικού Νότου, όπως η κοινή αγορά Mercosur και η διακρατική ένωση Unasur. Το κυριότερο, θα τερμάτιζε τη δυναμική συμβολή της Βραζιλίας σε πρωτοβουλίες των λεγόμενων BRICs (όπου περιλαμβάνονται επίσης Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Νότια Αφρική), αλλά και τη στενή σχέση που έχει αναπτύξει η χώρα με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Η νίκη της Ρούσεφ ανέστειλε μια παρόμοια ανατροπή, αλλά δεν την εκδίωξε μακριά από τη γραμμή του ορίζοντα. Η δύσκολη επικράτησή της, σε συνέχεια των μεγάλων διαδηλώσεων των περασμένων μηνών εναντίον της διοργάνωσης του Μουντιάλ, κατέδειξε τη δυσφορία που εξαπλώνεται στη φορολογούμενη μεσαία τάξη, αλλά και σε τμήμα των εργατικών στρωμάτων. Τα πράγματα δεν προβλέπεται να γίνουν πιο εύκολα για τη Ρούσεφ, καθώς η οικονομική ανάπτυξη έχει περιοριστεί στο αμελητέο 0,3% και η ύφεση χτυπάει την πόρτα.

Σε τελική ανάλυση, ισχύει για το Κόμμα Εργατών της Βραζιλίας ό,τι και για το σύνολο της λατινοαμερικανικής Αριστεράς: η αναδιανομή εισοδήματος υπέρ των φτωχών, όσο αναγκαία και αν ήταν, φτάνει κάποια στιγμή στα οικονομικά και πολιτικά της όρια. Η μεγάλη πρόκληση βρίσκεται στον μετασχηματισμό των κοινωνικών σχέσεων: εκπαίδευση, υγεία, υποδομές, βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο, καταπολέμηση της διαφθοράς και της εγκληματικότητας· ιδού ορισμένα από τα μεγάλα, αναπάντητα ερωτήματα, που θα κρίνουν τη μακροημέρευση της κυβερνώσας Αριστεράς, σε σκηνικό εντεινόμενης κοινωνικής πόλωσης.

*Δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» της Κυριακής 02 Νοεμβρίου 2014

Posted in: πολιτική