Η ζωή μας σε μια... ταμπλέτα!

Είτε πρόκειται για πανάκριβη έγχρωμη είτε για φθηνή ασπρόμαυρη, η ταμπλέτα είναι ικανή να ανοίξει τον κόσμο της γνώσης. Δείτε γιατί η ακριβή δεν είναι πάντοτε καλύτερη και γιατί η φθηνή δεν γίνεται... φθηνότερη

Η ανάγνωση βιβλίων στο iPad είναι απολαυστική, αλλά γίνεται μόνο υπό σκιάν και με γεμάτη τσέπη

Κάποτε, οι μανάδες φώναζαν: «Μη διαβάζεις, παιδί μου, στο κρεβάτι. Θα χαλάσεις τα μάτια σου!». Επειτα, τα παιδιά σταμάτησαν να διαβάζουν και «χαλούσαν τα μάτια τους» στο YouTube. Τώρα, η μόδα της ταμπλέτας υπόσχεται να κάνει την ανάγνωση των βιβλίων και των εφημερίδων τόσο εύκολη όσο έγινε η ακρόαση μουσικών κομματιών με τα διάφορα «mp3όφωνα». Θα μπορούσαμε να αφήσουμε το καλοκαίρι να αποφασίσει για το αν η νέα μόδα έπιασε και γέμισαν οι παραλίες και τ’ αγνάντια με νέους και γέρους βυθισμένους στο ψηφιακό τους διάβασμα. Ομως, η επιλογή της συσκευής θέτει ερωτήματα ταυτόχρονα τεχνολογικά, οικονομικά και κοινωνιολογικά, διόλου ευδιάκριτα στην «πρώτη ανάγνωση». Οπότε... είπαμε να τα συζητήσουμε, εξετάζοντας το πώς γεννήθηκαν και πώς κατατάσσονται οι ψηφιακές πινακίδες, όπως και το τι κρύβεται πίσω τους.
Λίγα χρόνια π.Κ. (προ Κρίσης) μαδούσαμε ανυπόμονοι τη μαργαρίτα του χρόνου, προσδοκώντας την έλευση του «μαθητικού φορητού» στα θρανία των παιδιών και των βιβλίων «ψηφιακής μελάνης» στα χέρια μας. Τεχνικά, το θαύμα επετεύχθη: Ψηφιακές ταμπλέτες μεγέθους μιας ή δύο παλαμών προσφέρονται πλέον από κατασκευαστές υπολογιστών και τηλεφώνων ή και εκδότες, σε τιμές που ξεκινούν κάτω από τα 100 ευρώ. Λειτουργικά όμως γιατί νιώθουμε ότι... η μαργαρίτα «μας δούλεψε»;

Ολα τα βιβλία σε ένα!

Το όνειρο σίγουρα το είχαν δει πολλοί και υπέφωσκε χρόνια. Εκδηλώθηκε μάλιστα, υπό τη μορφή μανιφέστου, από το 1930: Ο πολυγραφότατος ιμπρεσάριος του Σικάγου Mπομπ Μπράουν διακήρυξε υπό τον τίτλο The Readies ότι «ο γραπτός λόγος δεν έχει συμβαδίσει με τις εξελίξεις - οι ταινίες τον έχουν παραγκωνίσει. Εχουμε ομιλούσες ταινίες, αλλά όχι ακόμη αναγνώσιμες. Πρέπει να τελειώνουμε πια με την τυραννία του χαρτιού και του μελανιού! Το γράψιμο έχει εξαρχής φυλακιστεί μέσα στα βιβλία. Είναι καιρός να το απελευθερώσουμε και να ξεκινήσουμε μια αιματηρή επανάσταση της λέξης».

O Μπράουν προσπάθησε αλλά δεν κατάφερε τελικά να φτιάξει μια συσκευή «μηχανικής ανάγνωσης». Πέθανε το 1959, έχοντας ζήσει σε 100 πόλεις του κόσμου και έχοντας κατηγορηθεί για «κομμουνιστική προπαγάνδα». Τέσσερις δεκαετίες μετά - το 1997 - δύο φοιτητές του ΜΙΤ Media Lab ίδρυαν την εταιρεία E Ink Corp. προκειμένου να κάνουν προϊόν το «ηλεκτρονικό χαρτί» που είχαν εφεύρει. Η πρώτη συσκευή που έκανε ευρέως γνωστή και προσιτή αυτή την εφεύρεση στα χέρια των αναγνωστών ήταν το Kindle DX, που κυκλοφόρησε ο διαδικτυακός βιβλιοπώλης Amazon, το 2010. Ολοι υπέθεσαν τότε ότι μιλάμε για τη «νέα εποχή της τυπογραφίας» και ότι σε λίγο θα κρατούσαμε όλοι μας ένα και μοναδικό βιβλίο στα χέρια, όπου θα εμφανιζόταν κατά βούληση το όποιο από τα εκατομμύρια βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων που εκδίδονται στον πλανήτη.

Αντίστοιχο «επαναστατικό ρεύμα» είχε εκδηλωθεί για την εκπαίδευση: Διερευνώντας τα αίτια και τις επιπτώσεις του «ψηφιακού χάσματος», ο ιδρυτής και διευθυντής του MIT Media Lab Νίκολας Nεγκρεπόντε συμπέρανε ότι αρκούσε να φθάσει στα φτωχόπαιδα όλου του κόσμου ένα «ψηφιακό αναγνωστικό» για να ξεκινήσει η πραγματική επανάσταση της γνώσης, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. Εστησε λοιπόν την πρωτοβουλία OLPC (Ενας Φορητός για Κάθε Παιδί) και άρχισε να συναρμολογεί το όνειρο.

Και ο Τζομπς έπλασε το tablet

Ενόσω όμως οι προαναφερθέντες των δύο ρευμάτων πάσχιζαν να χωρέσουν σε μια ανεκτή τιμή πώλησης όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά που θα απαιτούσε ένας λειτουργικά σωστός ψηφιακός αναγνώστης, κάποιος άλλος σκέφτηκε ανάποδα: Ο γνωστός «αιρετικός της πληροφορικής», ο Στιβ Τζομπς της Apple, σχεδίασε την «τέλεια ψηφιακή ταμπλέτα γραφής και ανάγνωσης» και την έβγαλε το 2010 στις βιτρίνες, με διαγώνιο 9,7 ιντσών και τιμή που... μόνο στους φτωχούς δεν απευθυνόταν. Ηταν το πασίγνωστο iPad.

Αυτό που συνέβη έκτοτε ήταν κάτι που δεν είχε φανταστεί ποτέ ούτε η βιομηχανία υπολογιστών ούτε εκείνη των τηλεφώνων: Νέοι, γέροι και παιδιά θέλουν να αποκτήσουν μια ψηφιακή ταμπλέτα, μέσω της οποίας «θα βλέπουν, θα ακούν και θα διαβάζουν τον κόσμο». Οι πωλήσεις παραδοσιακών υπολογιστών έπεσαν στο ναδίρ και οι κατασκευάστριες κινητών τηλεφώνων που δεν ανταποκρίθηκαν στο νέο αίτημα χρεοκόπησαν. Τώρα, όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστές προσφέρουν υπολογιστές και τηλέφωνα με μορφή ταμπλέτας. Και ο συσσωρευμένος ανταγωνισμός στο ίδιο πεδίο έχει σχεδόν φέρει τη λύση στον γόρδιο δεσμό της τιμής: Τα νυν μοντέλα των 100 ευρώ προσφέρουν τις τεχνολογικές δυνατότητες εκείνων που κόστιζαν 800 ευρώ πριν από τρία χρόνια!  

Οι κατηγορίες της ανάγνωσης

Αν εξετάσει κανείς όλες τις ταμπλέτες που προσφέρονται στη διεθνή αγορά, θα διαπιστώσει την εξής κατηγοριοποίηση, «από τα ψηλά στα χαμηλά»:

1. Κατηγορία «Εγχρωμο tablet των 8 ιντσών και άνω + WiFi, με ή χωρίς τηλέφωνο».

2. Κατηγορία «Εγχρωμο tablet κάτω των 8 ιντσών + WiFi, με ή χωρίς τηλέφωνο».

3. Κατηγορία «Εγχρωμο ή ασπρόμαυρο e-reader + WiFi».

4. Κατηγορία «Ασπρόμαυρο e-reader».

Από πλευράς τιμής οι κατηγορίες αυτές αντιστοιχούν στο φάσμα 500 - 1.000 ευρώ η πρώτη, 300 - 600 ευρώ η δεύτερη, 100 - 300 ευρώ η τρίτη και 70 - 100 ευρώ η τέταρτη, πάντα κατά προσέγγιση. Βεβαίως οι ιδιοκτήτες των «έξυπνων κινητών» (smartphones) εύλογα θα αναρωτηθούν σε ποια κατηγορία ανήκουν τα δικά τους ακριβά μηχανάκια, των 300 - 700 ευρώ. Η απάντηση είναι ότι ναι μεν διαθέτουν το λογισμικό για αγορά, διακίνηση και ανάγνωση βιβλίων, αλλά η μικρή οθόνη τους (όταν είναι κάτω των 5 ιντσών) τα καθιστά ακατάλληλα για μακράς διαρκείας ανάγνωση.

Οι ακριβές ταμπλέτες των δύο πρώτων κατηγοριών διαφημίζονται ως «πασπαρτού» για όλες τις δουλειές. Σε πρώτη ματιά, θα έλεγε κανείς ότι τεχνολογικά το δικαιούνται. Ωστόσο, αν το κύριο που ζητείτε από αυτές είναι η άνετη ανάγνωση υπό οποιεσδήποτε συνθήκες φωτισμού, τότε... ψεύδονται: Η μόνη τεχνολογία που ανθίσταται στο ντους των ηλιακών ακτίνων είναι η E-ink, που δεν τη διαθέτουν παρά μόνον οι εξειδικευμένοι e-readers. Αυτός είναι και ο λόγος που η κατηγορία των ασπρόμαυρων αναγνωστών συνεχίζει να υπάρχει, μολονότι η νεολαία σαφώς ονειρεύεται τα έγχρωμα tablets.   

Οι βιβλιοπαγίδες των παρόχων

Είπαμε πως περιμέναμε «να κρατάμε όλοι μας ένα και μοναδικό βιβλίο στα χέρια». Γιατί δεν έχει συμβεί αυτό; Το εύκολο για απάντηση είναι να σκεφτείτε την κρίση. Ωστόσο η πραγματική απάντηση έχει να κάνει με το ότι η συσκευή είναι απλώς το δόλωμα. Το ψαχνό είναι η διηνεκής χρέωση των όσων βλέπεις, ακούς και διαβάζεις με αυτήν.

Στο σύγχρονο λεκτικό της αγοράς ο όρος που κρύβει τούτο το σκεπτικό είναι το «οικοσύστημα»: Ο κάθε κατασκευαστής ταμπλέτας δημιουργεί ένα διαδικτυακό κατάστημα, απ' όπου μπορείς να αγοράζεις βιβλία, ταινίες και δίσκους, για να τα γεύεσαι μέσα από τη συσκευή. Οσο περισσότερο όμως έχει «επιδοτηθεί» η τιμή της συσκευής, τόσο πιο ασφυκτικό γίνεται το δέσιμο του χρήστη της με το «κατάστημα» του κατασκευαστή. Η πολιτική αυτή έχει μορφοποιηθεί ιδιαίτερα απροκάλυπτα από την Amazon, που διαθέτει και τις συσκευές με τον καλύτερο συνδυασμό χαρακτηριστικών και προσιτής τιμής: Αν αντιληφθεί ότι διαβάζεις στη συσκευή της βιβλίο που δεν το αγόρασες νόμιμα από την ίδια, σου... σβήνει όλα τα βιβλία που έχεις αγοράσει και αποθηκεύσει στη συσκευή!  

Η επανάσταση του Android

Το «μαγείρεμα» αυτό των κατασκευαστών και εκδοτών άρχισε να χαλάει αφότου η Google διέθεσε δωρεάν το λειτουργικό σύστημα Android. Δεδομένου ότι για την κερδοφορία της αρκεί να χρησιμοποιεί κανείς τη μηχανή αναζήτησής της, η Google δεν δίστασε να διεμβολίσει το «κλειστό περιβάλλον» που οι Apple, Amazon, Barnes&Νobles, Microsoft και άλλοι είχαν χτίσει για τις ψηφιακές ταμπλέτες και τους e-readers τους. Oπότε οι καραδοκούντες μιμητές - Κινέζοι και Κορεάτες - απέκτησαν το λογισμικό περιβάλλον που χρειάζονταν για να παρουσιάσουν δικές τους συσκευές. Και τις εμπλούτισαν με τόσες καινοτομίες και τόσο φθηνότερα ώστε πλέον να έχουν κατακτήσει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς.    

Πραγματικά «απελευθερωτικές» ως προς το περιεχόμενο που διαβάζουμε υπήρξαν οι συσκευές της καναδικής Kobo (βλ. www.kobo.com), που έβγαλε τον πρώτο e-reader της το 2010, μέσω της κατασκευάστριας τηλεφώνων Sagem. Τώρα πια διαθέτει μια γκάμα τεσσάρων μοντέλων, που αφήνουν τον χρήστη τους παντελώς ελεύθερο στην επιλογή πηγής και μορφής των όσων διαβάζει. Το κορυφαίο μοντέλο της, το Kobo Arc, θεωρείται τεχνολογικά ισάξιο της ταμπλέτας της Google, Nexus 7, και διατίθεται σε τιμές από 200 ως 300 ευρώ, ανάλογα με τη μνήμη του (βλ. www.fnac.com/Kobo-Arc/Kobo-by-Fnac/nsh325866/w-4#bl=MMmic). Το μη έγχρωμο αλλά με φωτισμό νυκτός μοντέλο της, το Kobo Glo, στα 130 ευρώ, ενώ το 5 ιντσών Kobo Mini στα 80 ευρώ.

Το τόλμημα της Kobo μιμήθηκαν και άλλοι και μπορείτε να βρείτε και στην ελληνική αγορά μοντέλα της Odys στα 80 ευρώ (www.media-ram.gr/sound-and-image/mobal-enjoy/ebook-readers/odys-touch-7-4gb.html) και της Trekstor στα 111 ευρώ (www.specialprice.gr/shop/item.asp?itemid=25003&catid=697). Ωστόσο η πιο ριζοσπαστική πρόταση ήλθε από το «τέξτερ» της Beagle (us.txtr.com/beagle), που με δύο απλές μπαταρίες ΑΑΑ κρατάει ζωντανό για έναν ολόκληρο χρόνο τον 5 ιντσών ασπρόμαυρο τέξτερ, σε τιμή... 10 ευρώ! Πώς είναι δυνατόν κάτι τέτοιο; Κατασκευαστικά... δεν είναι, καθόσον η Beagle άρχισε ήδη να το πουλάει στις ΗΠΑ αντί 70 δολαρίων. Αλλά για την Ευρώπη είπε ότι είχε έτοιμες τις συμφωνίες με τις τηλεφωνικές εταιρείες ώστε να επιδοτήσουν την αγορά του txtrBeagle από τους συνδρομητές τους. Αυτές ήταν οι υποσχέσεις ως την 1η Μαρτίου, διότι τότε... ανακοινώθηκε το Tolino Shine και οι συμφωνίες κατέρρευσαν.

Tolino Shine, ο εχθρός του e-reader των 10 ευρώ

Το επιχειρηματικό σχέδιο του πάμφθηνου e-reader των 10 ευρώ κατέρρευσε - προς το παρόν - όταν η γερμανική «μαμά» του ΟΤΕ, Deutche Telekom, η Bertelsmann και οι γερμανοί εκδότες Thalia, WeltBild και Hugendubel ανακοίνωσαν τον δικό τους αντίπαλο του Amazon Kindle, ονόματι Tolino Shine και κόστους 99 ευρώ. Το ειδικό βάρος αυτού του συνασπισμού δεν έχει να κάνει τόσο με την τιμή και την ποιότητα της συσκευής (που είναι όντως καλή), όσο με το ότι εμφανίζεται με προίκα 300.000 ψηφιακών βιβλίων στα γερμανικά, τη στιγμή που η Amazon διαθέτει μόνο 150.000 βιβλία στη γλώσσα αυτή. Επίσης, το δίκτυο πώλησης του Tolino Shine επεκτείνεται από το Διαδίκτυο και σε 1.500 βιβλιοπωλεία πόλεων της Γερμανίας. Οσο για τα βιβλία που αγοράζει ο χρήστης του Tolino, η Deutche Telekom τού διαθέτει άπειρο χώρο στο «σύννεφό της» για τα βιβλία που αγοράζει από τους εκδότες της κοινοπραξίας, ή 25 GB για βιβλία από τρίτους. Οι δε μορφές των βιβλίων περιλαμβάνουν αρχεία epub, pdf και txt - δηλαδή, «ανοιχτού περιεχομένου». Συμπληρωματικά, η Deutche Telekom διαθέτει στη Γερμανία 11.000 ελεύθερα εστιακά σημεία ασύρματης διασύνδεσης (Wi-Fi hotspots) και οι πολίτες της χώρας αυτής ήδη διαβάζουν τα βιβλία τους σε ψηφιακή μορφή σε ποσοστό 11%!

«Πάμε Στοίχημα;»

Γιατί επιμένω να παραθέτω αυτές τις λεπτομέρειες; Είναι εξαιρετικά απλό: Ο πολιτισμός της χώρας όπου εμείς ζούμε - ναι, αυτός ο μοναδικός ελληνικός πολιτισμός κ.ά. μπλα μπλα - βρίσκεται ασυζητητί υπό διωγμόν. Το δε ελληνικό βιβλίο πνέει τα λοίσθια, πανάκριβο και αδιάβαστο από τη γενιά του Facebook και της... Φατμαγκιούλ. Τι έχουμε «άμεσα εφικτόν» που μπορεί να αναστρέψει την κατιούσα ροή; Μια αντίστοιχη κίνηση με το γερμανικό Tolino. H συσκευή είναι το πιο απλό... η διαδικτυακή υποδομή το δεύτερο σχετικά απλό... το ελληνικό περιεχόμενο είναι που ζορίζει λιγάκι... όσο για την τιμή... ούτε λόγος: Τζάμπα! Μα πώς, από πού; Ιδού: καταργούμε απολύτως τα έντυπα βιβλία που μοιράζονται σε σχολεία και ΑΕΙ και τα αντικαθιστούμε με τη συσκευή (εφάπαξ για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα), φορτωμένη με το αντίστοιχο εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Διαφωνεί κανείς στο ότι αντί για χασούρα θα έχουμε οικονομικό πλεόνασμα; Και με τι απροσμέτρητο εθνικό και πολιτισμικό όφελος!

Τι είπατε; Πώς θα πάρουν τζάμπα τη συσκευή οι υπόλοιποι; Πολύ απλά: Υποχρεώνουμε τους εκμεταλλευτές των ελπίδων μας (ΟΠΑΠ, Ιππόδρομος κ.λπ.) να μοιράσουν δωρεάν στον κάθε παίκτη από έναν τέτοιον e-reader, γιατί μόνο μέσω αυτού θα δέχονται εφεξής τα πονταρίσματα. «Πάμε Στοίχημα» ότι θα το ρίξει όλη η Ελλάδα στο διάβασμα;   

Οι ταμπλέτες της εκπαίδευσης
Αφού μας ξεσήκωσε ο Negreponte για «έναν φορητό για κάθε παιδί» και αφού παρέσυρε μια ολόκληρη φουρνιά κατασκευαστών στο να μας προσφέρουν φθηνούς «netbook», με το που εμφανίστηκαν τα tablets... εξαφανίστηκε από τη δημοσιότητα. Τι έχει συμβεί;

Η πραγματικότητα είναι εξαιρετικά απλή: Από τη μια, τον «ντρίμπλαρε» η Intel και η Microsoft. H πρώτη τον ανταγωνίστηκε με το «Classmate PC» και η δεύτερη έσπειρε τον διχασμό στο αντιμονοπωλιακό επιτελείο του, προσφέροντας τα Windows με κόστος αδείας μόνο 10 δολάρια ανά φορητό. Από την άλλη, η διαρκής πτώση τιμών των συσκευών τον υπερφαλάγγισε. Εν πάση περιπτώσει, από τον Απρίλιο αρχίζει η κανονική παραγωγή του μοντέλου ΧΟ-4, με τιμή πώλησης 206 δολάρια το ένα. Για το πώς είναι αυτό το μοντέλο, διαβάστε τα χαρακτηριστικά του στο http://wiki.laptop.org/go/XO-4_Touch και δείτε το βίντεο από την πρόσφατη έκθεση CES 2013: www.viddler.com/v/8cc0e134/.

Από τη μεριά των καθαρών tablets, τώρα, έχουμε ήδη προτάσεις εκπαιδευτικής προσαρμογής τους στο περιβάλλον των τάξεων. Ετσι, αντί να χαζεύουν τα παιδιά σε «κοινωνικά δίκτυα» κάθε μορφής κουτσομπολιού, οι συγκεκριμένες ψηφιακές πινακίδες χρησιμοποιούν το WiFi τους για να συγχρονίζονται με τον δάσκαλο και να προχωρούν το μάθημα. Δείτε πώς το κάνει το 300 δολαρίων Amplify (www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=uT8s66oXP_A) ή το 500 δολαρίων jetBook Color της Ectaco (www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=8XIGBI1HXAo).

Posted in: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ,ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΡΕΥΝΕΣ