Χαλκός και παλιά δαντέλα

Φαίνεται πως σε όλον τον κόσμο θα περάσουμε μια νέα εποχή του χαλκού. Σε διάφορα νοσοκομεία, παιδικούς σταθμούς και γηριατρικές κλινικές έχουν γίνει πειράματα και αποδεικνύεται κάθε φορά ότι πόμολα, χειρολαβές και ολόκληρες επιφάνειες όταν έρχονται σε επαφή με τα χέρια των ανθρώπων «εκτελούν» κυριολεκτικά πολλά από τα μικρόβια (αρνητικά κατά Gram, εντερόκοκκοι κτλ.) που κουβαλούν οι άνθρωποι με τα χέρια τους και τα μεταδίδουν ο ένας στον άλλον. Και για να μην πάμε μακριά, και εδώ στην Ελλάδα σε έρευνα που κράτησε από τον Σεπτέμβριο του 2011 ως τον Φεβρουάριο του 2012 στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Αττικού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου σχετικά με τις χάλκινες επιφάνειες σε κρεβάτια, στατό ορών και πόμολα αποδείχθηκε ότι πραγματικά ο χαλκός κάνει θαύματα. Προσβάλλει κατ' αρχάς την εξωτερική μεμβράνη των κυττάρων, βραχυκυκλώνει και εκμηδενίζει το προστατευτικό ηλεκτρικό δυναμικό στην περιοχή και δημιουργεί οπές από όπου διαρρέουν ζωτικά συστατικά του κυττάρου, ενώ ιόντα χαλκού εισβάλλουν στο εσωτερικό διαταράσσοντας τη λειτουργία των ενζύμων, για να οδηγήσουν τελικά στον θάνατο όλο το κύτταρο του βακτηρίου.

Μήπως αυτό θα σημάνει την επαναφορά των χάλκινων σκευών και στις σημερινές κουζίνες; Το θέμα θέλει προσοχή. Οι μάγειροι και οι παλιές νοικοκυρές μιλούν με τα καλύτερα λόγια για τα μπακιρένια κατσαρολικά και ταψιά (μπακίρι: από το τουρκικό μπακέρ που σημαίνει χαλκός) όταν η συζήτηση έρχεται σε αυτά. Ο χαλκός, όπως αναφέρουν τα βιβλία της Φυσικής, είναι ένα ευθερμαγωγό υλικό, δηλαδή ζεσταίνεται εύκολα, άρα γρήγορα το χάλκινο σκεύος φθάνει στην επιθυμητή θερμοκρασία, και αυτό λύνει τα χέρια του μαγείρου, ενώ η θερμότητα απλώνεται ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνειά του. Επίσης στην παρασκευή της μπίρας, του τυριού και της ρακής εκτιμάται ιδιαίτερα το γεγονός ότι ο χαλκός αντιδρά με τους μικροοργανισμούς που πρωταγωνιστούν σε αυτές τις διαδικασίες προσφέροντας το κάτι παραπάνω. Στο μαγείρεμα όμως των τροφών αυτή η... υπερδραστηριότητα των ατόμων του χαλκού δεν εκτιμάται, διότι μέσα στους αιώνες έχει αποδειχθεί ότι ο χαλκός μπορεί να αντιδράσει με συστατικά των τροφών και να οδηγήσει σε σοβαρές δηλητηριάσεις. Ιδιαίτερα σε περιβάλλον όξινο, δηλαδή με pH από 6,5 και κάτω. Ακόμη και όσον αφορά τις σαλάτες που μερικοί επιμένουν να τις σερβίρουν σε όμορφα χάλκινα σκεύη, είναι πλέον γνωστό ότι ο χαλκός προσβάλλει τη βιταμίνη C που περιέχεται σε αυτές. Για τον λόγο αυτόν όσοι επιμένουν στον χαλκό πρέπει να έχουν εξασφαλίσει και την πρόσβασή τους στο εργαστήριο κάποιου παλιού χαλκωματά, ώστε κάθε τόσο το εσωτερικό των σκευών να περνιέται με λιωμένο κασσίτερο (γάνωμα) που όταν ψύχεται δημιουργεί ένα λεπτό μεν αλλά προστατευτικό στρώμα. Ιδιαίτερα στην Ηπειρο υπάρχουν ακόμη τέτοιοι τεχνίτες αλλά και παλιές νοικοκυρές που δεν αλλάζουν με τίποτα το χάλκινο σινί τους, δηλαδή το ρηχό εκείνο σκεύος όπου ψήνουν τις πίτες. Μόνο που όσοι ξέρουν μετά το ψήσιμο αναποδογυρίζουν το ταψί και το περιεχόμενό του το ακουμπούν σε ξύλινη τάβλα προτού βάλουν μαχαίρι. Διότι αν αρχίσουν να το κόβουν με το μαχαίρι ενώ ακόμη βρίσκεται στο ταψί, σίγουρα θα καταστρέψουν σε διάφορα σημεία τον κασσίτερο και η επανάληψη θα δημιουργήσει επικίνδυνες εστίες για μελλοντική δηλητηρίαση. Πάντως οι καλοφαγάδες θεωρούν ότι τα σκεύη που είναι μεν από χαλκό αλλά στο εσωτερικό τους έχουν επενδυθεί με ανοξείδωτο υλικό δεν φθάνουν σε απόδοση αυτά με τον κασσίτερο, ενώ ως προς το πάχος του χαλκού οι ειδικοί απαιτούν αυτό να είναι τουλάχιστον ένα χιλιοστό και όχι μια λεπτή επίστρωση ίσα για να φαίνεται από έξω το ωραίο χρώμα του μετάλλου αυτού.

Οσο για την ποσότητα χαλκού που θέλει ο ανθρώπινος οργανισμός, αυτή δεν χρειάζεται να είναι παραπάνω από ένα χιλιοστό του γραμμαρίου (=1 mgr) κάθε ημέρα και πολλές φορές μάς την προσφέρουν δωρεάν και οι χάλκινοι σωλήνες του νερού.

Posted in: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΡΕΥΝΕΣ