Τελικά πόσο ευτυχισμένους μας κάνει η επιτυχία;

Μπορεί η αδιάκοπη επιδίωξη της επιτυχίας να μας κάνει ευτυχισμένους; Πόσες φορές έχετε κάνει αυτή την ερώτηση στον εαυτό σας; Ίσως, αλλά ίσως όχι. Ίσως η ατελείωτη αναζήτηση για όλο και περισσότερη επιτυχία να αφήνει κάποιον διαρκώς ανικανοποίητο και ανίκανο για ευτυχία.

Η σωματική εξάρτηση κάνει τους αλκοολικούς αφοσιωμένους στην κακή συνήθεια τους, ακόμα και όταν καταστρέφει την ευτυχία τους. Αλλά αναμφισβήτητα πιο ισχυρό από τον φυσικό εθισμό είναι η αίσθηση ότι το ποτό αντιπροσωπεύει μια σχέση, όχι μια δραστηριότητα. Πολλοί αλκοολικοί γνωρίζουν ότι θα ήταν πιο ευτυχισμένοι αν το κόψουν, αλλά αυτό δεν είναι το θέμα. Η απόφαση να συνεχίσουν να πίνουν σχετίζεται με την επιλογή αυτής της έντονης αγάπης πάνω από την απαγόρευση της απλής ευτυχίας.

Αν και δεν είναι συμβατικός ιατρικός εθισμός, για πολλούς ανθρώπους η επιτυχία έχει εθιστικές ιδιότητες. Σε κάποιο βαθμό κυριολεκτικά ο έπαινος διεγείρει τον νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη, που εμπλέκεται σε όλες τις εθιστικές συμπεριφορές. (Αυτός είναι βασικά ο τρόπος με τον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κρατούν τους ανθρώπους γοητευμένους: Οι χρήστες λαμβάνουν ένα like από μια ανάρτηση και έτσι το ενδιαφέρον τους παραμένει αμείωτο, όπως αναφέρει το Atlantic.

Αλλά η επιτυχία μοιάζει επίσης με τον εθισμό στην επίδρασή της στις ανθρώπινες σχέσεις. Οι άνθρωποι θυσιάζουν τους δεσμούς τους με άλλους για την αληθινή αγάπη τους, την επιτυχία τους. Ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους στις επετείους τους και χάνουν σημαντικές στιγμές της ζωής τους επειδή εργάζονται πολλές ώρες. Πολλοί είναι μάλιστα αυτοί που επιλέγουν μια μοναχική ζωή και επικεντρώνονται στην καριέρα τους. Μελετητές, όπως η ψυχολόγος Barbara Killinger, έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι θυσιάζουν πρόθυμα τη δική τους ευημερία μέσω υπερβολικής εργασίας για να συνεχίσουν να έχουν επιτυχίες.

Η επιθυμία για επιτυχία μπορεί να είναι εγγενής στην ανθρώπινη φύση. Ο μεγάλος Αμερικανός ψυχολόγος Γουίλιαμ Τζέιμς κάποτε σημείωσε: «Δεν είμαστε μόνο αδέσποτα ζώα, που μας αρέσει να βλέπουμε τους συναδέλφους μας, αλλά έχουμε μια έμφυτη τάση να κάνουμε την παρουσία μας αισθητή και να κερδίζουμε τις εντυπώσεις». Και η επιτυχία μας κάνει ελκυστικούς για τους άλλους.

Αλλά το να εξειδικευτεί κάποιος σε έναν τομέα δεν είναι απλό πράγμα. Εκτός από ορισμένα τηλεοπτικά αστέρια και κάποιες διασημότητες, η επιτυχία απαιτεί σκληρή δουλειά και θυσίες. Στη δεκαετία του 1980, ο γιατρός Ρόμπερτ Γκόλντμαν διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς επίδοξους αθλητές θα ήταν πρόθυμοι να πάρουν ένα φάρμακο που πιθανόν να τους σκότωνε σε λίγα χρόνια με αντάλλαγμα να κερδίσουν σε αγώνες ένα μετάλλιο. Την ίδια ιστορία συναντάμε και στην Ιλιάδα του Ομήρου, όπου ο Αχιλλέας πρέπει να αποφασίσει αν θα πολεμήσει στον Τρωικό πόλεμο ή θα επιστρέψει στο σπίτι του για να ζήσει μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή με τα αγαπημένα του πρόσωπα, αλλά προτιμάει να πεθάνει στην αφάνεια.

Δυστυχώς, όμως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αισθάνονται ποτέ «αρκετά επιτυχημένοι». Η αίσθηση της επιτυχίας διαρκεί μόνο μία ή δύο μέρες και μετά συνεχίζεις στον επόμενο στόχο. Οι ψυχολόγοι το αποκαλούν «ηδονικό διάδρομο», στον οποίο η ικανοποίηση εξασθενεί σχεδόν αμέσως και πρέπει να τρέξουμε στην επόμενη ανταμοιβή για να αποφύγουμε το αίσθημα της υστέρησης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσες πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι επιτυχημένοι άνθρωποι ζηλεύουν σχεδόν πάντα ανθρώπους που είναι πιο επιτυχημένοι.

Αλλά το να σταματήσεις δεν είναι εύκολο για τους εξαρτημένους. Για τους ανθρώπους που είναι εξαρτημένοι από ουσίες, η απόσυρση μπορεί να είναι ένας αγώνας δρόμου, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Το άγχος και η κατάθλιψη είναι πολύ συνηθισμένα αφότου κάποιος σταματήσει να πίνει αλκοόλ, για παράδειγμα. Οι εθισμένοι στην επιτυχία που εγκαταλείπουν την κακή συνήθεια τους βιώνουν επίσης ένα είδος απόσυρσης. Η έρευνα διαπιστώνει ότι η κατάθλιψη και το άγχος είναι κοινά μεταξύ των ελίτ αθλητών μετά το τέλος της καριέρας τους. 

«Δυστυχισμένος είναι αυτός που εξαρτάται από την επιτυχία για να είναι ευτυχισμένος», είχε πει ο Alex Dias Ribeiro, πρώην οδηγός αγώνων της Formula 1. «Για ένα τέτοιο άτομο, το τέλος μιας επιτυχημένης καριέρας είναι το τέλος της γραμμής. Το πεπρωμένο του είναι να πεθάνει από πίκρα ή να αναζητήσει περισσότερη επιτυχία σε άλλες καριέρες και να συνεχίσει να ζει από επιτυχία σε επιτυχία μέχρι να πεθανει. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν θα υπάρξει ζωή μετά την επιτυχία».

Η κουλτούρα της σύγχρονης ζωής εκτιμά την υπερβολική εργασία, γεγονός που καθιστά εύκολο να εισέλθει σε μια νοοτροπία που μπορεί να αναπαράγει τον εθισμό στην επιτυχία. Υπάρχουν ωστόσο πολλά που μπορείτε να κάνετε για να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας για να κυνηγήσετε την ευτυχία αντί για την επιτυχία. Το πρώτο βήμα είναι μια παραδοχή ότι όσο επιτυχημένοι είστε, ή ελπίζετε να είστε στη ζωή και τη δουλειά σας, δεν πρόκειται να βρείτε αληθινή ευτυχία στον ηδονικό διάδρομο της επαγγελματικής σας ζωής. Θα το βρείτε σε πράγματα που είναι πολύ απλά, όπως μια βόλτα, η συναντηση με αγαπημένα πρόσωπα και μια ψυχαναλυτική κουβέντα.  Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο για πολλούς ανθρώπους. Η κοινωνική σύγκριση είναι ένα μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι μετρούν την παγκόσμια επιτυχία, αλλά η έρευνα είναι ξεκάθαρη ότι μας αφαιρεί την ικανοποίηση της ζωής. Το δεύτερο βήμα είναι να διορθώσετε τυχόν σχέσεις που έχετε συμβιβάσει στο όνομα της επιτυχίας. Αυτό είναι προφανώς περίπλοκο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Το τελευταίο βήμα είναι να βρείτε τις σωστές μετρήσεις επιτυχίας. Εάν μετράτε τον εαυτό σας μόνο από τις ανταμοιβές χρημάτων, δύναμης και κύρους, θα περάσετε τη ζωή σας τρέχοντας στον ηδοντικό διάδρομο και συγκρίνοντας τον εαυτό σας με τους άλλους.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η επιτυχία από μόνη της δεν είναι κακή, περισσότερο από το κρασί για παράδειγμα. Και τα δύο μπορούν να φέρουν διασκέδαση και γλυκύτητα στη ζωή. Αλλά και τα δύο γίνονται τυραννικά όταν είναι υποκατάστατο - αντί για συμπλήρωμα - των σχέσεων και της αγάπης που πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της ζωής μας.

Posted in: ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ