Γιάννης Σκαρίμπας, πνεύμα μαχητικό και ανυπότακτο

Γιάν­νης Σκα­ρί­μπας γεν­νή­θη­κε σαν σή­με­ρα, 28 Σε­πτεμ­βρί­ου του 1893.

Στο­χα­στής μο­να­δι­κός και φύση ανή­συ­χη, που δεν μπό­ρε­σε ποτέ να ανε­χθεί τη συμ­βα­τι­κό­τη­τα, ο ρι­ζο­σπά­στης δια­νοη­τής και λο­γο­τέ­χνης Γιάν­νης Σκα­ρί­μπας , μάς κλη­ρο­δό­τη­σε ένα πλού­σιο και πο­λύ­μορ­φο έργο, που τον κα­τα­τάσ­σει στην πρω­το­πο­ρία της ελ­λη­νι­κής λο­γο­τε­χνί­ας. Οπλι­σμέ­νος με το δρα­στι­κό λόγο του, που δεν «χά­ρι­ζε κά­στα­να», ο Γ. Σκα­ρί­μπας , συγ­γρα­φέ­ας ελεύ­θε­ρος, ανυ­πό­τα­κτος και αμί­μη­τος, έμει­νε απρο­σκύ­νη­τος, μέχρι τα στερ­νά του – «έφυγε» από τη ζωή στις 21 Γε­νά­ρη 1984. Με γλώσ­σα ιδιό­τυ­πη και ύφος εντε­λώς προ­σω­πι­κό, ο καυ­στι­κός, ανα­τρε­πτι­κός, ευ­φά­ντα­στος, πρω­το­πό­ρος συγ­γρα­φέ­ας, υπήρ­ξε μο­να­δι­κή αλλά και πο­λυ­διά­στα­τη φυ­σιο­γνω­μία των Ελ­λη­νι­κών Γραμ­μά­των. Ασχο­λή­θη­κε με όλα σχε­δόν τα είδη του γρα­πτού λόγου, δη­μιουρ­γώ­ντας έργα αιφ­νι­δια­στι­κά, πρω­τό­τυ­πα, ανε­ξάρ­τη­τα από σχο­λές και ρεύ­μα­τα, μνη­μεία μιας προ­σω­πι­κής τέ­χνης και υλικά μιας δικής του μυ­θο­λο­γί­ας.

Πε­ζο­γρά­φος, ποι­η­τής, θε­α­τρι­κός συγ­γρα­φέ­ας, βι­βλιο­κρι­τι­κός, αθυ­ρό­στο­μος αρ­θρο­γρά­φος και επι­στο­λο­γρά­φος, μα­νιώ­δης κα­ρα­γκιο­ζο­παί­χτης, υπο­νο­μευ­τής της σύμ­βα­σης, ο Γ. Σκα­ρί­μπας ει­σέ­βα­λε ολό­φρε­σκος στην κου­ρα­σμέ­νη από τις επα­να­λή­ψεις της ηθο­γρα­φί­ας λο­γο­τε­χνία της δε­κα­ε­τί­ας του ’30 και διέ­σχι­σε ακά­θε­κτος τις με­τα­πο­λε­μι­κές δε­κα­ε­τί­ες με το δικό του μο­να­δι­κό τρόπο. Σου­ρε­α­λι­στής χωρίς να εντα­χθεί ποτέ στην παρέα των σου­ρε­α­λι­στών, πο­λέ­μιος της ρε­α­λι­στι­κής γρα­φής και της ηθο­γρα­φί­ας, χρη­σι­μο­ποί­η­σε τη γλώσ­σα με τρόπο πα­ρά­δο­ξο, σαν πα­ρω­δία της γλώσ­σας των λο­γί­ων με μια εκού­σια ανα­στά­τω­ση της σύ­ντα­ξης και της λο­γι­κής. Κα­τέ­στρε­ψε τους πα­ρα­δο­σια­κούς θε­σμούς της αφή­γη­σης, πα­ρα­βί­α­σε τη σύ­ντα­ξη και τη γραμ­μι­κή της τάξη και κα­τέ­γρα­ψε την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα με πνεύ­μα ανή­συ­χο και καυ­στι­κό. Τα γρα­πτά του γε­μά­τα ευαι­σθη­σία, οξυ­δέρ­κεια, χιού­μορ και αυ­το­σαρ­κα­σμό, συν­θέ­τουν ένα έργο που απο­τε­λεί πα­ντο­τι­νή πνευ­μα­τι­κή αξία. Μαζί με τη σπου­δαία πε­ζο­γρα­φία του, ο Γ. Σκα­ρί­μπας μάς δώ­ρι­σε και μία ποί­η­ση ανα­τρε­πτι­κή και ξε­χω­ρι­στή, η οποία όμως έμει­νε στη σκιά της πρώ­της και εν πολ­λοίς άγνω­στη, ενώ εκτός από εκ­πλη­κτι­κός λε­ξι­πλά­στης και στι­χο­πλό­κος υπήρ­ξε και αι­ρε­τι­κός ιστο­ρι­κός.

 Η δη­μιουρ­γι­κή «δια­δρο­μή» του πο­λύ­μορ­φη: «Καη­μοί στο Γρι­πο­νή­σι», «Το θείο Τραγί», «Μα­ριά­μπας», «Ου­λα­μούμ», «Το σόλο του Φί­γκα­ρω», «Εαυ­τού­λη­δες», «Ο ήχος του κώ­δω­νος», «Πε­ρί­πο­λος Ζ’», «Το Βα­τερ­λώ δύο γε­λοί­ων», «Η μα­θη­τευο­μέ­νη των τα­κου­νιών», «Φυγή προς τα εμπρός», «Βοϊ­δάγ­γε­λοι», «Ο Σε­βα­λιέ Σερ­βάν της κυ­ρί­ας», «Το ’21 και η αλή­θεια», «Τυ­φλο­βδο­μά­δα στη Χαλ­κί­δα», «Τρεις άδειες κα­ρέ­κλες», «Τα που­λιά με το λά­στι­χο», «Τα Κα­γκου­ρώ», «Σπα­ζο­κε­φα­λιές στον ου­ρα­νό», «Αντι-Κα­ρα­γκιό­ζης ο Μέγας», «Η κυρία του τρέ­νου», «Ο πάτερ Συ­νέ­σιος»…

Χωρίς ποτέ του να θε­ω­ρεί ότι είναι σπου­δαί­ος, αυτός ο ιδιαί­τε­ρος και πρω­το­πό­ρος λο­γο­τέ­χνης, ο οποί­ος μά­λι­στα δεν είχε μι­μη­τές, είχε επι­λέ­ξει να ζει μα­κριά από τους όποιους (με την καλή ή την κακή έν­νοια του όρου) λο­γο­τε­χνι­κούς κύ­κλους. Ετσι, από τη Χαλ­κί­δα όπου διέ­με­νε, είχε την ελευ­θε­ρία να κρί­νει και συχνά να κα­τα­κε­ραυ­νώ­νει. Ο μπαρ­μπα-Γιάν­νης υπήρ­ξε ένας πο­τα­μός λαϊ­κής σο­φί­ας, γνώ­σης, σπου­δής, πά­θους για τη γυμνή αλή­θεια και αγω­νι­στι­κό­τη­τα. Με το οξύ, ευ­θύ­βο­λο, σαρ­κα­στι­κό και μα­χη­τι­κό του πνεύ­μα έβαλε ενα­ντί­ον δει­λών και «κα­τε­στη­μέ­νων» της πο­λι­τι­κής και του πνεύ­μα­τος, ενα­ντί­ον εθνι­κών μειο­δο­τών, προ­σκυ­νη­μέ­νων της εξου­σί­ας και ξένων «προ­στα­τών».

Σφυ­ρο­κο­πού­σε ό,τι ήταν ξένο προς τις πε­ποι­θή­σεις του, είτε για την τέχνη είτε για την πο­λι­τι­κή. Ερι­χνε τα «βέλη» του σε όσους είχαν… λυ­γι­σμέ­νη μέση. 

Με το ασυ­γκρά­τη­το στόμα του, με τη φλο­γε­ρή πένα του καυ­τη­ρί­α­ζε το κα­τε­στη­μέ­νο, την «ιστο­ρι­κάν­τζα» και τους με­γα­λο­σχή­μο­νες της ακα­δη­μαϊ­κής, πα­νε­πι­στη­μια­κής και λο­γο­τε­χνι­κής κά­στας των Αθη­νών. Στους «ευ­νου­χι­στές της Ιστο­ρί­ας και τους αλ­λου­βρε­χή­τες της αλή­θειας» πε­τού­σε κα­τα­πρό­σω­πο το κάθε του βι­βλίο, άρθρο, ση­μεί­ω­μα… Αμεί­λι­κτα στη­λί­τευε την «πνευ­μα­τι­κή μας ηγε­σία», που ενα­γω­νί­ως πά­λευε να μη δοθεί το Νό­μπελ λο­γο­τε­χνί­ας σε κο­ρυ­φαί­ες μορ­φές των ελ­λη­νι­κών γραμ­μά­των, όπως οι Αγ­γε­λος Σι­κε­λια­νός, Γιάν­νης Ρί­τσος, Κώ­στας Βάρ­να­λης, Νίκος Κα­ζαν­τζά­κης.

 Ο Γ. Σκα­ρί­μπας δεν ανε­χό­ταν την υπο­κρι­σία, το κί­βδη­λο, το πνευ­μα­τι­κό σκο­τά­δι… Και εν γνώ­σει του μα­γνή­τι­ζε τη μήνιν του συ­στή­μα­τος απέ­να­ντί του.

Ρι­ζο­σπά­στης / Ρου­μπί­νη Σούλη

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ,ΠΡΟΣΩΠΑ