1789: Έφοδος στη Βαστίλη – «Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφοσύνη»

 ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ 

Στις 14 Ιούλη 1789 ξεσπά η Γαλλική Επανάσταση . Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1789, η Συντακτική Συνέλευση ψηφίζει τη «Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη», ένα κείμενο με κοσμοϊστορική σημασία.

«Οι άνθρωποι γεννιούνται και είναι ελεύθεροι και έχουν ίσα δικαιώματα», τονίζεται στη Διακήρυξη, σε μια εποχή που στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη οι άνθρωποι ήταν ακόμη δούλοι.

Σε εκείνες τις συνθήκες της φεουδαρχικής και απολυταρχικής τάξης πραγμάτων, οι αντιφεουδαρχικές και αστικοδημοκρατικές αρχές της Διακήρυξης παίζουν ρόλο προοδευτικό για τη Γαλλία, την Ευρώπη και την ανθρωπότητα.

Το σπέρμα, βέβαια, των πεπερασμένων ορίων της αστικής κοινωνίας, ως μιας ακόμα εκμεταλλευτικής κοινωνίας, υπάρχει μέσα από την ίδια τη γέννησή της.

Το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ως ιερής και απαραβίαστης αρχής της νέας αστικής κοινωνίας, συνιστά την είσοδο σε μια νέα μορφή εκμετάλλευσης – καπιταλιστική αυτή τη φορά – ανθρώπου από άνθρωπο.

Όπως ακριβώς και η Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση , η Γαλλική Επανάσταση ανήκει στην κατηγορία των μεγάλων ιστορικών γεγονότων με παγκόσμιο αντίκτυπο και περιεχόμενο.

«Η αστική τάξη έπαιξε στην Ιστορία ένα ρόλο επαναστατικό, ποδοπάτησε όλες τις φεουδαρχικές, πατριαρχικές και ειδυλλιακές σχέσεις, για να μην αφήσει να υπάρχει άλλος θεσμός ανάμεσα σε άνθρωπο με άνθρωπο από το ψυχρό συμφέρον, τη σκληρή «πληρωμή τοις μετρητοίς»»,

τονίζουν στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» οι Μαρξ – Ενγκελς, περιγράφοντας τον κόσμο που δημιουργήθηκε από τη Γαλλική Επανάσταση.

Το πέρασμα από τον Λουδοβίκο τον 16ο και την Αντουανέτα στη μορφή της αστικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ήταν μια διαδικασία που συμπαρέσυρε τα πάντα: Τους υφιστάμενους φεουδαρχικούς θεσμούς, την αντίληψη περί ηθικής, το ρόλο της θρησκείας, τον τρόπο εισόδου στην πολιτική δράση, οτιδήποτε, δηλαδή, αποτελούσε τις προκαταλήψεις και τις δοσμένες συνθήκες στο πλαίσιο της παλιάς κοινωνίας που αποτελούσαν πλέον φραγμό για το νέο που γεννιόταν.

«Η πάλη της αστικής τάξης εναντίον των ευγενών και της φεουδαρχίας, είναι η πάλη της πόλης εναντίον της υπαίθρου, η πάλη της βιομηχανίας εναντίον της φυσικής οικονομίας, και τα αποφασιστικά όπλα των αστών στον αγώνα αυτόν, ήταν η οικονομική τους δύναμη, που αυξανόταν αδιάκοπα στο μέτρο που αναπτυσσόταν η βιομηχανία, που στην αρχή ήταν χειροτεχνική κι αργότερα εξελίχθηκε στη μανουφακτούρα και η εξάπλωση του εμπορίου»,

σημειώνει ο Ενγκελς.

Η σύγκρουση, επομένως, ήταν αναπόφευκτη, με την Ιστορία να επιβεβαιώνει πλήρως τα λόγια του Μαρξ: 

«Η βία είναι μαμή για κάθε παλιά κοινωνία που εγκυμονεί μία καινούργια».

Είναι κάτι που θέλουν να το ξεχνούν οι σύγχρονοι αστοί όταν γίνεται λόγος για την ανατροπή της δικής τους – και ξεπερασμένης πια – κοινωνίας. Για να υπηρετήσουν το ιδιοτελές ταξικό τους παραμύθι, περί «αιώνιου» και «αμετάκλητου» καπιταλισμού, ξαναγράφουν την Ιστορία χωρίς να συμπεριλαμβάνουν τα κεφάλαια της αμείλικτης βίας που άσκησαν κατά των φεουδαρχών, όταν οι τελευταίοι, χρησιμοποιώντας βία φυσικά, αρνήθηκαν πεισματικά να παραμερίσουν ειρηνικά από το προσκήνιο της Ιστορίας.

Σήμερα, 228 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση , ο Ροβεσπιέρος, ο Σαιν Ζυστ, ο Μαρά, ο Δαντόν, ακόμα και οι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού, από τον Βολταίρο μέχρι τον Μοντεσκιέ, δεν πολυαναφέρονται, αφού «προσιδιάζουν» πολύ με ό,τι η σημερινή άρχουσα τάξη βαφτίζει «τρομοκρατία».

Πίνακας εποχής όπου απεικονίζεται η έφοδος στο φρούριο της Βαστίλης

Στην 228η επέτειο της Γαλλικής Επανάστασης είναι σαφές ότι κανένα από τα προτάγματά της, τίποτα από το τρίπτυχο «Ελευθερία – Ισότητα – Αδελφοσύνη», δεν ικανοποιήθηκε, όσον αφορά την τάξη που υφίσταται την εκμετάλλευση του κεφαλαίου, την τάξη που παράγει τον πλούτο, διατηρώντας για τον εαυτό της ένα και μόνο δικαίωμα: Να «πουλά» μέσω του οικονομικού καταναγκασμού την ύπαρξή της στον κεφαλαιοκράτη.

Η ώρα, επομένως, του επόμενου βήματος της ανθρωπότητας – με εφόδιο την τεράστια εμπειρία των όσων συντελέστηκαν στον κόσμο με ορόσημο το 1917 – είναι υπερώριμη.

Άλλωστε, τόσο ο απολογισμός της αναμφισβήτητης προσφοράς της Γαλλικής Επανάστασης , όσο και των φραγμών που πλέον θέτει η κυρίαρχη τάξη που γεννήθηκε το 1789, έχει γίνει με τρόπο αξεπέραστο:

«Μέσα σ’ αυτή την, ευνοϊκή γι’ αυτήν, πολιτική και νομική ατμόσφαιρα, η αστική τάξη αναπτύχθηκε γρήγορα και λαμπρά, και τόσο λαμπρά μάλιστα, που, αυτή τη στιγμή, δεν απέχει πολύ από το σημείο, που το 1789, βρισκόταν η τάξη των ευγενών. Γίνεται όλο και περισσότερο, όχι μόνο κοινωνικά περιττή, αλλά και εμπόδιο στην κοινωνική ανάπτυξη, και όλο και περισσότερο απομακρύνεται από την παραγωγική δραστηριότητα και μεταβάλλεται όλο και περισσότερο, όπως στον καιρό τους οι ευγενείς, σε μια τάξη παρασιτική…» (Φρ. Ένγκελς, «Αντι-Ντύρινγκ»).

Τα γεγονότα 

Γκραβούρα εποχής που απεικονίζει τη Γενική Συνέλευση των Τάξεων

Ο λαός του Παρισιού ξεσηκώνεται κατά του βασιλιά και του φεουδαρχικού καθεστώτος της Γαλλίας. Πρώτος στόχος το τρομερό φρούριο της Βαστίλης, σύμβολο της εκμετάλλευσης αλλά και της καταπίεσης, όπου φυλακίζονταν οι «εχθροί» του θρόνου. Η πτώση της Βαστίλης σήμανε την έναρξη της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης.

Το αίτημα της ανερχόμενης αστικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων να συγκληθεί η Γενική Συνέλευση των Τάξεων (είχε να συγκληθεί 175 χρόνια) αντιμετωπίζεται αρνητικά από το βασιλιά Λουδοβίκο τον 16^ο.

Στις αρχές του Ιούλη 1789, οι εκπρόσωποι της «τρίτης κάστας» επιβάλλουν τη σύγκληση της Συνέλευσης και της προσδίδουν ρόλο συντακτικό. Ο βασιλιάς αντιδρά και συγκεντρώνει δυνάμεις στο Παρίσι για να χτυπήσει τη Συνέλευση, ενώ στις 11 Ιούλη απολύει τον αγαπητό στο λαό υπουργό Οικονομικών Νέκερ. Στις 12 Ιούλη γίνονται οι πρώτες συγκρούσεις ανάμεσα στο λαό και το στρατό. Στις 13 Ιούλη, η πρωτεύουσα αναστατώνεται από τις κωδωνοκρουσίες, που καλούν το λαό να ξεσηκωθεί.

Οι δρόμοι και οι πλατείες πλημμυρίζουν από εργάτες, βιοτέχνες, μικρέμπορους, υπάλληλους και φοιτητές. Ο λαός αρχίζει να οπλίζεται με δεκάδες χιλιάδες όπλα, που άρπαξε από τους στρατώνες. Αλλά η κυβέρνηση κρατάει στα χέρια της ένα τρομερό φρούριο – τις φυλακές της Βαστίλης. Οι οχτώ πύργοι του φρουρίου αυτού, που προστατεύονταν γύρω γύρω από δυο βαθιά χαντάκια, έδιναν την εντύπωση πως το φρούριο αυτό ήταν το ακατάλυτο κάστρο της απολυταρχίας.

Στις 14 Ιούλη, πρωί πρωί, πλήθη λαού ορμάνε προς τα τείχη της Βαστίλης. Ο διοικητής του φρουρίου προστάζει τη φρουρά να ανοίξει πυρ. Αν και ο λαός έχει θύματα, ωστόσο συνεχίζει την επίθεση. Περνάνε τα χαντάκια και επιτίθενται εναντίον του φρουρίου. Οι ξυλουργοί και οι οικοδόμοι φτιάχνουν ό,τι χρειάζεται. Οι πυροβολητές περνάνε με το μέρος του λαού και χτυπάνε το φρούριο. Τα βλήματα σπάνε τις αλυσίδες μιας κινητής γέφυρας και ο λαός ορμάει και κυριεύει το φρούριο της Βαστίλης.

Η νικηφόρα εξέγερση στις 14 Ιούλη 1789 είναι η αρχή της επανάστασης.Ο βασιλιάς και το κόμμα των φεουδαρχών αναγκάζονται, κάτω από την πίεση των λαϊκών μαζών, να υποχωρήσουν. Ο Νέκερ επαναφέρεται στη θέση του και ο βασιλιάς δέχεται τις αποφάσεις της εθνοσυνέλευσης.

Τις μέρες αυτές, στο Παρίσι ιδρύεται το όργανο της αυτοδιοίκησης της πόλης – η δημοτική αρχή, που την αποτελούν αντιπρόσωποι των μεγαλοαστών. Συγκροτείται η αστική εθνοφρουρά με διοικητή τον μαρκήσιο Λαφαγιέτ, που ήταν αγαπητός στο λαό, γιατί είχε πάρει μέρος στον πόλεμο για την ανεξαρτησία των βορειοαμερικανικών αποικιών της Αγγλίας.

Η πτώση της Βαστίλης έκανε τεράστια εντύπωση, όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και πολύ πέρα από τα σύνορα της. Στη Ρωσία, στην Αγγλία, στα γερμανικά και στα ιταλικά κράτη, όλοι οι προοδευτικοί χαιρέτισαν με ενθουσιασμό τα επαναστατικά γεγονότα του Παρισιού.

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ