Τα σύνορα Βουλγαρίας- Ελλάδας, στη… Μακρόνησο!

Ο Κομμουνιστής Λάζαρος Κυρίτσης αφηγείται μια ιστορία από τη Μακρόνησο με πρωταγωνιστή τον Κωσνταντίνο Δεσποτόπουλο

ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΕΝΕΖΑΚΗΣ 

Που νομίζετε ότι βρίσκονται τα σύνορα Ελλάδας- Βουλγαρίας; Βορείως της ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης; Λάθος!
Τα σύνορα της χώρας μας με τη Βουλγαρία, βρίσκονται στη… Μακρόνησο!
Αυτό είναι ένα ακόμη από τα μεγάλα έργα του, μετά τη Βάρκιζα, καθεστώτος, το οποίο, μεταξύ των άλλων, ανέλαβε να «αναμορφώσει» τους κομμουνιστές, τους προοδευτικούς ανθρώπους, τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, στο κολαστήριο της Μακρονήσου.
Ο Λάζαρος Κυρίτσης, παλαίμαχος κομμουνιστής, «Μακρονησιώτης» ο ίδιος, μας χάρισε μια μικρή αλλά πολύ χαρακτηριστική ιστορία εκείνης της περιόδου, με πρωταγωνιστή τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο.
Ακούστε την

Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος και το «Οχι» στη «δήλωση μετανοίας». 

Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, εξαιτίας της συμμετοχής του στην Εθνική Αντίσταση, απολύθηκε τον Ιούλιο του 1947 από το Πανεπιστήμιο, όπου δίδασκε ως υφηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου. Την ίδια χρονιά συνελήφθη και μεταφέρθηκε με χιλιάδες άλλους στη Μακρόνησο. Εκεί του ζητήθηκε να υπογράψει «δήλωση μετανοίας», κάτι που αρνήθηκε να κάνει. Τους λόγους της άρνησης του κατέγραψε σε ένα Υπόμνημα, ένα σπουδαίο πολιτικό κείμενο που αναδεικνύει το μέγεθος του ανδρός (Tο κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» στις 13/2/2016, ρεπορτάζ του Γιώργου Πετρόπουλου)  :
Προς το
Παρά τω Γ.Κ.Π.Α. Προανακριτικόν Γραφείον
Υπόμνημα
του εφέδρου ανθ/γού Πεζικού Δεσποτοπούλου Κων/νου
Ο υπογεγραμμένος έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού Δεσποτόπουλος Κωνσταντίνος, διατελέσας εν τω πολιτικώ βίω υφηγητής της φιλοσοφίας του δικαίου εν τω Πανεπιστημίω Αθηνών και συγγραφεύς βιβλίων ηθικής και φιλοσοφίας καθόλου, εις συμπλήρωσιν της ενώπιον υμών γραπτής καταθέσεως, και ειδικώς ως προς τους λόγους δι’ ους είναι ηθικώς αδύνατος δι’ εμέ η υπογραφή της αιτηθείσης «δηλώσεως», έχω να προσθέσω τα εξής:
Η δήλωσις αύτη, επιβαλλομένη ουχί εις πάντας τους Ελληνας αξιωματικούς αλλ’ ειδικώς εις εμέ και ωρισμένους άλλους, προϋποθέτει μειωμένην ηθικήν κατάστασιν εμού και αυτών, και ενέχει την έννοιαν απεμπολήσεως ωρισμένου παρελθόντος, «μετανοίας», «ανανήψεως» (οίαν δεν θα είχεν, εάν επεβάλλετο εις πάντας τους Ελληνας αξιωματικούς).
Είναι όμως εξουθενωτικόν διά το κύρος του πνεύματος, να εμφανισθή ούτω εις τοιαύτην αντίφασιν με τον εαυτόν του, με τοιούτον άθλιον, απεμπολητέον παρελθόν εις κατ’ εξοχήν Ελλην καθηγητής της ηθικής φιλοσοφίας, καθηγητής της αρετής, της ελληνικής (μη έχων άλλωστε εις το παρελθόν του ουδέν, όπερ δύναται ν’ αποτελέσει αντικείμενον μετανοίας).
Περαιτέρω όμως η αυτή δήλωσις παρέχει ως εκ τούτου ισχυράν υπόνοιαν, ότι γίνεται παρά συνείδησιν (υπό το κράτος των βαρειών συνθηκών της ειδικώς αυστηράς στρατιωτικής πειθαρχίας) ότε δίδεται η εντύπωσις η φρικτή διά τους πνευματικούς ανθρώπους, ότι το πνεύμα, η φιλοσοφία, και δη η ελληνική φιλοσοφία, με την υψηλήν παράδοσιν της σωκρατικής ισαπολύτου ανεξαρτησίας από των εγκοσμίων ατυχιών, αισχρώς ήδη προδίδων εαυτήν, υποκύπτουσα εις την επίσεισιν ή και επιβολήν σωματικών κακώσεων ή άλλων ομοίων.
Οθεν η προκειμένη δήλωσις ενέχει διασυρμόν εν τω προσώπω μου της απροσώπου αξίας του πνεύματος και εμμέσως κατά της Ελλάδος, ήτις εις την συνείδησιν των εκλεκτών ανθρώπων της Οικουμένης ταυτίζεται με την αξίαν του πνεύματος. Τοιαύτην, ήκιστα τιμητικήν, συνέπειαν, όχι καλώς διά το πρόσωπό μου, θα είχεν η παρ’ εμού υπογραφήν δηλώσεως και μάλιστα με απήχησιν δυσμενεστάτην όχι εις το εσωτερικόν μόνον.
Και υπάρχει βεβαίως και η άλλη σοβαρά άποψις, ότι εκ της αυτής πράξεως θα επήρχετο ηθικός ακρωτηριασμός και ούτω παιδαγωγική αχρήστευσις μιας από τας πρώτας -ας συγχωρηθή ο αναγκαίος ενταύθα αυτοχαρακτηρισμός- παιδαγωγικάς μονάδας του Εθνους, προς ζημίαν σοβαράν του ζωντανού πολιτισμού αυτού, του τιμιωτέρου καθ’ ημάς στοιχείου της ζωής του και εις μίαν τόσον κρίσιμον ώραν της ιστορίας του.
Τοιαύτης βαρύτητος λόγοι στηρίζουν την εμμονήν μου εις το περιεχόμενο του εθνικού χρέους μου, όπως η πνευματική και ηθική ηλικία μου μου επέτρεψαν να το συλλάβω.
Μετά σεβασμού
Κ. Δεσποτόπουλος
Εν ΓΣΤ 902β 29-5-1948

Posted in: πολιτική