O μεγάλος Γερμανός ουτοπιστής μαρξιστής φιλόσοφος Ernst Bloch
γεννήθηκε σαν σήμερα στις 7 Ιουλίου του 1885 και έφυγε από τη ζωή το
1977. Ανέπτυξε μια μέθοδο πολιτισμικής κριτικής που επεκτείνει την
κλασική μαρξιστική προσέγγιση για τον πολιτισμό και την ιδεολογία ενώ
παρέχει μία από τις πλουσιότερες παρακαταθήκες κριτικής ιδεολογίας μέσα
στην μαρξιστική παράδοση.
Ο θεωρητικός Douglas Kellner αναδεικνύει πως ο Block διατύπωσε μια μέθοδο με ιδιαίτερο απαιτητικό και κριτικό ιδεολογικό περιεχόμενο σε θεωρίες, φιλοσοφίες, πολιτισμικές εκφάνσεις και αντικείμενα, των οποίων η ιδεολογική φύση και τα αποτελέσματα, συχνά παραβλέπονται. Ο Block συμβάλλει επίσης με ένα μοναδικό τρόπο στον μαρξισμό δίνοντας του νέες προοπτικές, όπως επίσης στο σοσιαλισμό και την επαναστατική θεωρία.
«Η Αρχή της Ελπίδας»
Όπως η φιλοσοφία του Χέγκελ αρθρώνει την οδύσσεια του πνεύματος μέσα από την ιστορία και τον πολιτισμό, έτσι και η φιλοσοφία του Bloch συντάσσει τις αντιξοότητες της ελπίδας. Για τον Bloch, η ελπίδα διαποτίζει την καθημερινή συνείδηση και η δόμησή της μέσα σε πολιτισμικές μορφές, κυμαίνεται από το παραμύθι ως τις μεγαλειώδεις φιλοσοφικές και πολιτισμικές ουτοπίες.
Τα άτομα είναι ημιτελή, κατά τον Bloch. Κινούνται από «όνειρα για μια καλύτερη ζωή» και από ουτοπικές επιθυμίες εκπλήρωσης. Το «κάτι καλύτερο» το οποίο οι άνθρωποι λαχταρούν είναι ακριβώς το θέμα-κλειδί στο μεγάλο έργο του «Η Αρχή της Ελπίδας», στο οποίο βρίσκουμε μια συστηματική εξέταση των τρόπων των ονειροπολήσεων, των παραμυθιών και των μύθων, της φιλοσοφίας και της θρησκείας, της λαϊκής κουλτούρας, της λογοτεχνίας, του θεάτρου, ακόμα και των πολιτικών και κοινωνικών ουτοπιών.
Το έργο περιέχει, επιπλέον, αρκετές απελευθερωτικές στιγμές που σκιαγραφούν οράματα μιας καλύτερης ζωής. Είναι αυτές που θέτουν υπό αμφισβήτηση την οργάνωση και τη δομή της ζωής υπό τον καπιταλισμό ή τον κρατικό σοσιαλισμό.
Πάνω απ’ όλα ο Bloch αναπτύσσει μια φιλοσοφία της ελπίδας και του μέλλοντος, ένα όνειρο προς τα εμπρός, μια προβολή ενός οράματος ενός μελλοντικού βασιλείου της ελευθερίας. Πιστεύει πως μόνον όταν προβάλουμε το μέλλον υπό το πρίσμα του τι είναι, του τι έγινε και του τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να δημιουργηθεί μια πρακτική που θα παράξει έναν κόσμο μέσα στον οποίο θα είμαστε στο σπίτι μας και θα ζούμε τα μεγαλύτερα όνειρα της ανθρωπότητας.
Ένα τέτοιο μοντέλο σκέψης, έχει φυσικά τις ρίζες του στα κείμενα του Μαρξ. Μέσα στην μαρξιστική παράδοση, υπάρχει εκτός από την «κοινωνική αδικία» και μια πιο θετική ιδεολογική πτυχή, που εκφράστηκε από το Λένιν. Ο Λένιν βλέπει τη σοσιαλιστική ιδεολογία ως μια θετική δύναμη για την ανάπτυξη της επαναστατικής συνείδησης και την προώθηση του σοσιαλισμού.
Όμως η φιλοσοφία του Bloch είναι πολύ πιο πολύπλοκη από εκείνες που απλώς καταγγέλλουν κάθε ιδεολογία ως ψευδή συνείδηση ή που τονίζουν τις θετικές πτυχές της σοσιαλιστικής ιδεολογίας.
Εν τέλει βλέπει στοιχεία τόσο στοιχεία ουτοπίας και χειραφέτησης όσο και παραπλανητικές και απατηλές ιδιότητες σε όλες τις ζώσες ιδεολογίες.
Ο θεωρητικός Douglas Kellner αναδεικνύει πως ο Block διατύπωσε μια μέθοδο με ιδιαίτερο απαιτητικό και κριτικό ιδεολογικό περιεχόμενο σε θεωρίες, φιλοσοφίες, πολιτισμικές εκφάνσεις και αντικείμενα, των οποίων η ιδεολογική φύση και τα αποτελέσματα, συχνά παραβλέπονται. Ο Block συμβάλλει επίσης με ένα μοναδικό τρόπο στον μαρξισμό δίνοντας του νέες προοπτικές, όπως επίσης στο σοσιαλισμό και την επαναστατική θεωρία.
«Η Αρχή της Ελπίδας»
Όπως η φιλοσοφία του Χέγκελ αρθρώνει την οδύσσεια του πνεύματος μέσα από την ιστορία και τον πολιτισμό, έτσι και η φιλοσοφία του Bloch συντάσσει τις αντιξοότητες της ελπίδας. Για τον Bloch, η ελπίδα διαποτίζει την καθημερινή συνείδηση και η δόμησή της μέσα σε πολιτισμικές μορφές, κυμαίνεται από το παραμύθι ως τις μεγαλειώδεις φιλοσοφικές και πολιτισμικές ουτοπίες.
Τα άτομα είναι ημιτελή, κατά τον Bloch. Κινούνται από «όνειρα για μια καλύτερη ζωή» και από ουτοπικές επιθυμίες εκπλήρωσης. Το «κάτι καλύτερο» το οποίο οι άνθρωποι λαχταρούν είναι ακριβώς το θέμα-κλειδί στο μεγάλο έργο του «Η Αρχή της Ελπίδας», στο οποίο βρίσκουμε μια συστηματική εξέταση των τρόπων των ονειροπολήσεων, των παραμυθιών και των μύθων, της φιλοσοφίας και της θρησκείας, της λαϊκής κουλτούρας, της λογοτεχνίας, του θεάτρου, ακόμα και των πολιτικών και κοινωνικών ουτοπιών.
Το έργο περιέχει, επιπλέον, αρκετές απελευθερωτικές στιγμές που σκιαγραφούν οράματα μιας καλύτερης ζωής. Είναι αυτές που θέτουν υπό αμφισβήτηση την οργάνωση και τη δομή της ζωής υπό τον καπιταλισμό ή τον κρατικό σοσιαλισμό.
Πάνω απ’ όλα ο Bloch αναπτύσσει μια φιλοσοφία της ελπίδας και του μέλλοντος, ένα όνειρο προς τα εμπρός, μια προβολή ενός οράματος ενός μελλοντικού βασιλείου της ελευθερίας. Πιστεύει πως μόνον όταν προβάλουμε το μέλλον υπό το πρίσμα του τι είναι, του τι έγινε και του τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να δημιουργηθεί μια πρακτική που θα παράξει έναν κόσμο μέσα στον οποίο θα είμαστε στο σπίτι μας και θα ζούμε τα μεγαλύτερα όνειρα της ανθρωπότητας.
Ένα τέτοιο μοντέλο σκέψης, έχει φυσικά τις ρίζες του στα κείμενα του Μαρξ. Μέσα στην μαρξιστική παράδοση, υπάρχει εκτός από την «κοινωνική αδικία» και μια πιο θετική ιδεολογική πτυχή, που εκφράστηκε από το Λένιν. Ο Λένιν βλέπει τη σοσιαλιστική ιδεολογία ως μια θετική δύναμη για την ανάπτυξη της επαναστατικής συνείδησης και την προώθηση του σοσιαλισμού.
Όμως η φιλοσοφία του Bloch είναι πολύ πιο πολύπλοκη από εκείνες που απλώς καταγγέλλουν κάθε ιδεολογία ως ψευδή συνείδηση ή που τονίζουν τις θετικές πτυχές της σοσιαλιστικής ιδεολογίας.
Εν τέλει βλέπει στοιχεία τόσο στοιχεία ουτοπίας και χειραφέτησης όσο και παραπλανητικές και απατηλές ιδιότητες σε όλες τις ζώσες ιδεολογίες.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου