Bilal Hafeez*
Οι περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι που ζούσαν στον πλανήτη πριν από 2000 χρόνια υπολογίζεται ότι είχαν ετησίως πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες αξίας κατά μέσο όρο 800 δολ. με σημερινές τιμές. Δεν ήταν ένα πολυτελές βιοτικό επίπεδο, αλλά εκείνη την εποχή, το να βγάλει κανείς χρήματα δεν ήταν ο πρωταρχικός στόχος.
Στην Ανατολή, ο Βουδισμός διδάσκει την αρετή της αποκήρυξης των εγκόσμιων πραγμάτων και του να κερδίζει κανείς τα προς το ζειν χωρίς να κάνει κακό (η αποκαλούμενη Οκταπλή Ευγενής Ατραπός του Βούδα). Ο ινδουισμός μας διδάσκει ότι η «άρθα» (η επιδίωξη υλικών αγαθών) πρέπει να έρχεται σε δεύτερη θέση από την «ντάρμα» (τον ηθικό τρόπο ζωής), που περιλαμβάνει τη φιλανθρωπία και τη συμπόνια. Η κομφουκιανή ηθική προωθεί τη «ρεν «(ανθρωπιά), μία μορφή αλτρουϊσμού.
Τέτοιες ιδέες βρίσκουν ακόμη εκφραστές σε αρκετά μέρη, ακόμη και στις ΗΠΑ όπου το μέσο εισόδημα αγγίζει πλέον τα 53.000 δολ. ετησίως. Σε γενικές γραμμές όμως, δεν είναι τίποτα παραπάνω από κούφια λόγια. Οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν βρει μία κοινή φιλοσοφία. Φαίνεται από τον τρόπο που λειτουργούν και το βασικό της δόγμα είναι πως όσο περισσότερα τα χρήματα, τόσο το καλύτερο. Ακόμη και ο ιδρυτής της Apple, ο Steve Jobs μπορεί να ασπάστηκε το Βουδισμό Ζεν, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε από το να συγκεντρώσει μία εγκόσμια περιουσία που εκτιμήθηκε στα 11 δισ. δολ. κατά το θάνατό του, το 2011.
Ενδεχομένως να είναι αναμενόμενος αυτός ο υλισμός σε μία εποχή που δοξάζει ότι μπορεί να ποσοτικοποιηθεί. Πιο σημαντικό ακόμη είναι πως αντικατοπτρίζει μία οικονομική ορθοδοξία κατά την οποία το χρήμα είναι το κλειδί για την ενίσχυση της «ωφέλειας» ή της ικανοποίησης. Έτσι, στηρίζεται ιδεολογικά ότι η δημιουργία χρημάτων είναι ένας από τους βαθύτερους στόχους της ζωής.
Στις ΗΠΑ καταγράφεται αξιοσημείωτη επιτυχία στη συγκέντρωση εγκόσμιου πλούτου. Οι περισσότερες χώρες προσπαθούν να καλύψουν την απόσταση. Αναδυόμενες αγορές όπως η Κίνα και η Ινδία επιδεικνύουν εντυπωσιακό ζήλο σε αυτή την προσπάθεια. Τα οικονομικά στατιστικά όμως, αποκαλύπτουν πολλά και κρύβουν άλλα τόσα. Όσοι θέλουν να ζήσουν το αμερικανικό όνειρο θα πρέπει πρώτα να το οραματιστούν λίγο καλύτερα.
Ο μέσος Αμερικανός δουλεύει στο λιανικό εμπόριο, είτε ως ταμίας ή ως μεσαίο στέλεχος. Μόνο τρεις στους πέντε εργαζόμενους έχει άδεια μετ’ αποδοχών. Εξ αυτών, οι περισσότεροι συνήθως φεύγουν από την εργασία τους για περίπου 8 ημέρες τον χρόνο. Αυτοί είναι οι τυχεροί. Εάν συμπεριλάβει κανείς στον υπολογισμό του εργατικού δυναμικού της χώρας και τους έγκλειστους στα σωφρονιστικά ιδρύματα, τότε το ποσοστό της ανεργίας δεν μοιάζει πλέον τόσο εντυπωσιακό. Το οικονομικό κόστος είναι τεράστιο. Η συντήρηση των 2,2 εκατομμυρίων φυλακισμένων στις ΗΠΑ στοιχίζει τα διπλάσια από όσα δίνονται συνολικά για επιδόματα ανεργίας σε 2,7 εκατ. ανθρώπους.
Ο μέσος Αμερικανός κοιμάται 8 ώρες την ημέρα, δουλεύει 8 ώρες και για περίπου 3 ώρες ημερησίως κάνει αγγαρείες (καθαρίζει, ψωνίζει στο supermarket, προσέχει τα παιδιά). Οι υπόλοιπες 4 ώρες είναι ελεύθερος χρόνος. Ορισμένοι ασκούνται, κάποιοι κοινωνικοποιούνται και διαβάζουν κανένα βιβλίο. Οι περισσότεροι όμως, κάθονται ήσυχα μπροστά από μία τηλεόραση. Τα τηλεοπτικά σόου που βλέπουν οι Αμερικανοί σε αυτό το μαγευτικό ορθογώνιο κουτί, ελάχιστα φέρνουν στο νου την πρόοδο που έχει καταγράψει η ανθρωπότητα αυτή τη χιλιετία.
Η πιο δημοφιλής σειρά την προηγούμενη χρονιά, το NCIS, αφορούσε έναν γκρινιάρη άνδρα που πάντα τα καταφέρνει για τους συναδέλφους του σε μία υπηρεσία η οποία ασχολείται με εγκλήματα που έγιναν στο Ναυτικό. Ακολουθούν σε τηλεθέαση οι προκριματικοί για το αμερικανικό football, ένα άθλημα όπου άνδρες με περίτεχνα επενδεδυμένες στολές κυνηγούν μία μακρόστενη μπάλα. Και μετά είναι το «The Big Bang Theory», ένα σήριαλ για εξαιρετικούς επιστήμονες που μπορούν να καταπιαστούν με τα βαθύτερα μυστικά του σύμπαντος, αλλά σαστίζουν με τα πιο απλά πράγματα της καθημερινής ζωής στη Γη. Επίσης δημοφιλές ήταν ένα λαμπρό σόου καραόκε, το American Idol και η επίδειξη ερασιτεχνικού χοροπηδητού, το Dancing with the Stars.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, ο Homo Sapiens Sapiens, εμφανίστηκε πριν από περίπου 200.000 χρόνια. Έκτοτε έχει δημιουργήσει μεγαλειώδη τέχνη, αρχιτεκτονική και λογοτεχνία. Άνθισαν φιλοσοφίες και θρησκείες που μας έμαθαν διαφορετικούς τρόπους ζωής. Η πρόοδος της τεχνολογίας μας επέτρεψε να δούμε μακριά στο διάστημα και να διαχωρίσουμε το άτομο. Μάθαμε να θεραπεύουμε το άρρωστο κορμί μας. Εξερευνήσαμε μέρη που οι πρόγονοί μας δεν είχαν καν ονειρευτεί ότι θα μπορούσε να δει άνθρωπος. Όλα αυτά οδήγησαν στη σύγχρονη Αμερική. Είναι ο πλουσιότερος πολιτισμός που υπήρξε ποτέ. Είναι όμως, έαν πολιτισμός όπου ο ελεύθερος χρόνος είναι σπάνιος, αλλά και δύσκολο να τον εκμεταλλευθείς Η χρηματοοικονομική κρίση έδειξε ότι και αυτός ο τρόπος ζωής είναι πιο ευάλωτος από ότι νομίζαμε. Αυτό ήταν ένα πολύτιμο μάθημα. Οι Αμερικανοί όμως, θα πρέπει να θέσουν και πιο θεμελιώδη ερωτήματα για την αξία του πλούτου τους. Και οι επίδοξοι μιμητές τους θα πρέπει να προσέξουν περισσότερο τι εύχονται.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
*γενικός διευθυντής και επικεφαλής του διεθνούς τμήματος έρευνας για την αγορά συναλλάγματος της Deutsche Bank.
: euro2day.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου