ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ*
Εχεις την εντύπωση ότι διαβάζεις για ένα Έλληνα διανοούμενο, φιλόσοφο και επαναστάτη, που πρόσφερε τη ζωή και την περιουσία του στην επανάσταση που γνώρισε ανακρίσεις, φυλακίσεις, εξορίες, εκτοπίσεις, απελάσεις, περιθωριοποίηση, φτώχεια και ανέχεια.
Μπορούσε να πει κάποιος ένας έλληνας που έπρεπε να εξοστρακιστεί.
Ακόμα και τον κοινοτισμό, ο Μαρξ τον εμπνεύστηκε από την ελληνική πολιτική παράδοση. Ο κοινοτισμός, υπήρξε η βάση του ελληνικού κόσμου, πράγμα που – δυστυχώς – οι έλληνες στην πορεία ξέχασαν καταντώντας ίσως απλοί μιμητές εισαγόμενων συνταγών διακυβέρνησης.
Ο κοινοτισμός συνδέεται άμεσα με τα ιδανικά της άμεσης δημοκρατίας και της κοινοκτημοσύνης. Ένας όρος που επικράτησε διεθνώς ως communism, communist.
Ο Κομμουνιστής, λοιπόν, και o κομμουνισμός έχουν ρίζες ελληνικές. Ακόμα και σύμβολα που υιοθέτησε ο Μαρξ για την ιδεολογία του, όπως είναι το σφυροδρέπανο, προέρχονται από τον Ήφαιστο, το σφυρί για την εργατιά και από τη Δήμητρα το δρεπάνι για την αγροτιά.
Το γραφείο του Μαρξ κοσμείτο από αρχαία ελληνικά αγάλματα, φιλοσόφων και θεών. Μετέφρασε ο ίδιος, από τα πρωτότυπα Οδύσσεια και Ιλιάδα και τη μελέτησε και ανάλυσε και ανάδειξε όσο λίγοι την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Θα έπρεπε ή όχι να τιμάται ο Μαρξ στην Ελλάδα ως ένας άξιος πρεσβευτής των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων;
Αντ’ αυτού, από πολλούς θα γνωρίσει την απαξίωση, τον πόλεμο, τη διαστρέβλωση. Και από ποιους; Από αυτούς που φέρονται ως ελληνοκεντρικοί, λάτρεις του ελληνικού πνεύματος και που, ίσως ποτέ δεν μελέτησαν τους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους, αλλά ούτε και τον Μαρξ.
Η κρίση που στις μέρες μας διαποτίζει το παγκόσμιο καπιταλιστικό εποικοδόμημα, επιβάλλει, όσοι δεν διάβασαν τον Αριστοτέλη και τον Μαρξ να τους διαβάσουν και όσιοι τους διάβασαν, θα πρέπει ίσως να τους ξαναδιαβάσουν, να τους ξαναμελετήσουν.
Θα δώσω μια όχι και τόσο γνωστή πτυχή του κεφαλαίου, που ονομάζεται Κάρολος Μαρξ.
Είναι η σχέση του με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα με την Αρχαία Ελλάδα.
Ζούμε σε μια εποχή όπου οι αλλαγές σε όλους τους τομείς είναι ραγδαίες και παρατηρούμε ότι αυτές οι αλλαγές οδηγούν κάποιους, πολλές φορές, στην εξαγωγή, βεβιασμένων συμπερασμάτων.
Ένα από αυτά τα βεβιασμένα συμπεράσματα ήταν η διακήρυξη για το τέλος των ιδεολογιών. Ή ακόμα κάποιοι άλλοι, βιάστηκαν να πετάξουν στον κάλαθο της ιστορίας τη μαρξιστική θεωρία, λόγω της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Και όμως, σήμερα, αυτή τη στιγμή που μιλούμε, διαβάζουμε άρθρα, αναλύσεις και αναφορές ότι οι μεγιστάνες του καπιταλισμού ψάχνουν να βρουν λύσεις στην παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε στον πλανήτη, μέσα από τα γραπτά του Μαρξ.
Αυτό αποδεικνύει ότι ο μαρξισμός είναι και σήμερα επίκαιρος. Όχι βέβαια μέσα από μια μηχανιστική προσέγγιση των πραγμάτων.
Δεν είναι μόνο αυτή η ένδειξη που αποτελεί απόδειξη της επικαιρότητας του Μαρξ. Το 1999, ο γερμανός φιλόσοφος αναδείχθηκε, ως ο κορυφαίος στοχαστής του αιώνα, σε μεγάλη δημοσκόπηση που διεξήγαγε το ΒBC.
Κάτι ανάλογο επαναλήφθηκε το 2005 στη Γερμανία.
Είναι ελάχιστα γνωστό, μέχρι άγνωστο, ότι τόσο ο Μαρξ όσο και ο Ένγκελς αλλά και ο Λένιν αργότερα, ασχολήθηκαν πολύ με την αρχαία Ελλάδα, τον Πολιτισμό και την Φιλοσοφία της.
Είναι γνωστή η ρήση του Μαρξ ότι μετά τους Έλληνες φιλόσοφους, εμείς είμαστε απλά σχολιαστές της φιλοσοφίας.
Θα έλεγα ότι η αρχαιοελληνική σκέψη ήταν ο φάρος και η πυξίδα των δύο φιλοσόφων για όλες τις πτυχές της φιλοσοφίας, της ιστορίας και της οικονομίας με τις οποίες ασχολήθηκαν.
Το ελληνικό Πνεύμα διαπνέει ολόκληρο το έργο τους.
Αλλά εδώ θέλω να κάνω μια διευκρίνιση: λέγοντας ελληνικό Πνεύμα, δεν εννοώ τη στενή του έννοια, την εθνική ή την εθνικιστική (όπως μπορεί να το εκλάβουν
κάποιοι), αλλά για το Πνεύμα του Οικουμενισμού και του ανθρωπισμού που εκπέμπει η ελληνική φιλοσοφία, που ομολογουμένως δεν είναι και η μόνη που έχει αυτά τα χαρακτηριστικά.
Κάνει αναφορά, στους αρχαίους φιλόσοφους, που είχε μελετήσει αλλά είναι σημαντική και η πρώτη του αναζήτηση, που αποτυπώθηκε στη διδακτορική του διατριβή και δεν ήταν άλλη από τη σύγκριση της Επικούρειας και της Δημοκρίτειας φιλοσοφίας.
Γίνεται αναφορά στον τρόπο που αντιμετώπιζε τον ελληνικό τρόπο σκέψης και πως αυτός αντανακλούσε και στην καθημερινή ζωή του, πως αξιοποιούσε τα σύμβολα, τα ονόματα.
Δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρός Στοχασμός που δεν θα φυτέψει τις ρίζες του στην Ελληνική Κατάθεση , στην ουσιαστική απαρχή δηλαδή της περιπέτειας της Σκέψης.
Αν κανείς, συνειδητοποίησει την εποχή που έζησε ο Μαρξ, εύκολα μάλλον κατανοεί πως θα ήταν αδύνατον να μην μπει με το κεφάλι, στην κολυμπήθρα της Ελληνικής Σκέψης.
Εφ’ όσον, το πρώτο στοιχείο που του αφύπνισε τις καθαρά Φιλοσοφικές του αναζητήσεις ήταν τα ερεθίσματα που πήρε από τους λεγόμενους Αριστερούς του αιρετικού για την εποχή Bruno Bauer. Μιας ομάδας, νεαρών στοχαστών που αναζητούσαν τους συνεκτικούς κρίκους, ανάμεσα στην Μετά Αριστοτελική σκέψη και τον Χέγκελ, που τότε επιδρούσε καθοριστικά.
Ο Χέγκελ, του οποίου η σκέψη καταγοήτευσε τον νεαρό Μαρξ, πίστευε ότι σε όλη την Ιστορία, μόνο οι Έλληνες είχαν συλλάβει την ουσιαστική σχέση του υποκειμένου με το σύμπαν. Το μόνον που έλλειπε –κατά Χέγκελ πάντα- ήταν μία απολύτως ανθρώπινη θρησκεία…
Μία τέτοια θρησκεία έπρεπε να καταργήσει μια για πάντα το παράλογο της τυφλής μοίρας [ της Ειμαρμένης-όπως εκφράζεται στην αρχαία τραγωδία] και την τυραννία της φύσης. -à note if necessary: Industrial Revolution. Ο Καρλ Μαρξ μέσα από τον Χέγκελ, ανακαλύπτει την Διαλεκτική και αρχίζει σιγά –σιγά το μακρύ στοχαστικό ταξίδι του, ένα ταξίδι που άφησε ανεξίτηλα ίχνη στην Ιστορία.
Η εποχή και το πλαίσιο της, παίζουν πάντα τεράστιο ρόλο. Ας φανταστούμε λοιπόν, όσο μπορούμε, τον νεαρό Μαρξ, που μέχρι πριν από λίγο, ξόδευε το χρόνο του τραγουδώντας κάθε βράδυ σε πλήρη ευθυμία στις μπυραρίες, σε βαθμό που υποχρέωσε τον πατέρα του να του αλλάξει Πανεπιστήμιο. ‘Έτσι, ξεδιψάει πια όχι μόνο τη μπύρα, αλλά και τις θυελλώδεις φιλογνωστικές συζητήσεις στη Γερμανία του 1833.
Γιατί, το νέο του περιβάλλον, επιδρά καταλυτικά πάνω του, καθώς φεύγει από την πληκτική Νομική σχολή της Βόννης και βρίσκεται πια στο σοβαρό , ακαδημαϊκό αλλά και εξαιρετικά ανήσυχο Humboldt Universität του Βερολίνου. Ένα Πανεπιστήμιο που ακόμα ζούσε υπό τον ίσκιο του Χέγκελ, ο οποίος είχε πεθάνει λίγο νωρίτερα. Βουτάει στα βαθιά λοιπόν ο Μαρξ. Και τα κύματα που τον
χτυπούν ζωηρά, είναι οι Χεγκελιανοί επίγονοι, μοιρασμένοι σε δύο στρατόπεδα.
Από τη μια πλευρά, οι-ας τους πούμε- παραδοσιακοί συνεχιστές του Χέγκελ (αποκαλούμενοι δεξιοί Χεγκελιανοί) που παρέμεναν στο πανεπιστήμιο και διακήρυτταν ότι η σειρά των ιστορικών διαλόγων είχε ολοκληρωθεί, και η πρωσσική κοινωνία που είχε διαμορφωθεί την εποχή εκείνη ήταν η εκπλήρωση των μέχρι τότε κοινωνικών συστημάτων, με εύρωστο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, καλά πανεπιστήμια, ανεπτυγμένη βιομηχανία και χαμηλή ανεργία.
Λίγο πολύ, διεκήρυτταν το τέλος της Ιστορίας, όπως ακριβώς έκαναν πρόσφατα ο Φουκουγιάμα και οι συνοδοιπόροι του, με αφορμή την κατάρρευση του Σοβιετικού Συστήματος.
Διαψεύστηκαν βέβαια και οι μεν και οι δε.
Από την άλλη πλευρά, η αριστερή πτέρυγα των συνεχιστών του Χέγκελ, οι Νεό Χεγκελιανοί, από τους οποίους θέλχθηκε ο Μαρξ υποστήριζαν αντίθετα, ότι υπήρχαν ακόμα νέες μεγάλες διαλεκτικές προκλήσεις, και πως η πρωσσική κοινωνία της εποχήςμ, μακράν απείχε της τελειότητας, καθώς φτώχεια, κυβερνητικός έλεγχος, λογοκρισία, και διακρίσεις σε βάρος των αλλόθρησκων
( των μη-Λουθηρανών δηλαδή), καθόριζαν και προσδιόριζαν τα πάντα.
Η κατάσταση αυτή οδήγησε πολλούς, στο να αποτρέψουν τον Μαρξ από το να καταθέσει την διδακτορική του διατριβή, στο πανεπιστήμιό του. Πίστευαν οι φίλοι του, ότι θα την καταβαράθρωναν όσοι αντιτάσσονταν στις πεποιθήσεις των αριστερών
Χεγκελιανών, για το ριζοσπαστικό της χαρακτήρα. Η διατριβή αφορούσε στη σύγκριση των ατομικών θεωριών του Δημόκριτου και του Επίκουρου , και κατατέθηκε τελικά στο Πανεπιστήμιο της Ιένης το 1840, όπου και έγινε δεκτή.
Ξεκινώντας λοιπόν ο Μαρξ το ταξίδι του, ουσιαστικά παίρνει τους πρώτους καρπούς από τον λεγόμενο «Κήπο» του Επίκουρου. «Κήπος» ονομάζονταν η Σχολή του μεγάλου Φιλόσοφου από τη Σάμο. Γιατί του Επίκουρου; Γιατί άραγε ο Μαρξ ήδη από το διδακτορικό του στέκεται στον Επίκουρο και ουσιαστικά θέλει μέσα από την συγκριτική διαλεκτική μέθοδο, να τον αναδείξει;
Γιατί, ο Επίκουρος έχει σαν πυρήνα του στοχασμού του την Ευδαιμονία. Η οποία Ευδαιμονία, προέρχεται / εξαρτάται, από την Κατανόηση του Σύμπαντος και του τι τελικά σημαίνει να είναι κανείς Άνθρωπος.
Η Ελληνική, με την οποία επιχειρούμε να συνεννοηθούμε, πόρρω απέχει από την Ελληνική με την οποία οι Έλληνες κατανόησαν και κατέγραψαν τον Κόσμο. Για λόγους οικονομίας αλλά και διαλεκτικής , ας ορίσουμε εδώ, την Ευδαιμονία με την Δημοκρίτεια αντίληψη αυτήν ακριβώς την οποία ο Μαρξ υποβάλλει σε Διάλογο με τον Επίκουρο.
Η Δημοκρίτεια λοιπόν αντίληψη, θέλει
την Ευδαιμονία, ως τον Τελικό Σκοπό της Ανθρώπινης ζωής, μιας ζωής που
έχει –πρέπει να έχει –στο επίκεντρό της την Ευθυμία.
Όπου Ευθυμία από το Ευ και τον Θυμό-Θυμικό είναι, με πάρα πολλές εκπτώσεις , αυτό που λέμε στις μέρες μας Θετική Στάση Ζωής.Η Επικούρεια αντίληψη, στοχεύει σε μία βαθειά Ψυχαγωγημένη Ζωή, άρα σε έναν βίο πλήρη.
Αν κάνουμε τώρα το άλμα προς τα πίσω, για το περιβάλλον στο οποίο ζυμώθηκε ο Καρλ Μαρξ με τους Αριστερούς Νέο Χεγκελιανούς, που τον επηρέασαν θεωρώντας πως όσο υπάρχει φτώχεια διακρίσεις και βαρύ Κράτος, δεν μπορούμε να μιλάμε για Ευτυχία των Ανθρώπων, μπορούμε τότε να συνδέσουμε τα επί μέρους κομμάτια του ψηφιδωτού, που φωτίζουν τη σχέση και την επίδραση των Ελλήνων στο Φιλοσοφικό Οικοδόμημα που κληροδότησε ο Μαρξ.
Θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί αναλυτικά στον Προμηθέα, στον Δημόκριτο, και τον Αριστοτέλη για να δει κανείς ενδελεχώς τις επιδράσεις της Αρχαίας Ελλάδας στον Μαρξ.
Ενας άνθρωπος με κατασταλαγμένη ματιά, συνειδητοποιημένος μέτοχος των εννοιών του Διεθνισμού, της Ταξικής Αλληλεγγύης και της κατά Κάρολο Μαρξ, ανάλυσης των πραγμάτων. Ήδη λοιπόν, αυτά που πολλοί επιπόλαιοι αλλά και αστοιχείωτοι θεωρούν ως αντίπαλα δέη, συνυπάρχουν σε έναν άνθρωπο που διακρίνεται για την ισορροπημένη σκέψη και την εν γένει νηφάλια, προσέγγισή του.
Ενώ ο Κάρολος Μαρξ έκανε την διατριβή του με μία συγκριτική / διαλεκτική αναζήτηση πάνω σε δύο κορυφαίους Έλληνες στοχαστές, μπορεί ένας Έλληνας Αριστερός του 21ου αιώνα να αναζητήσει, σε τελευταία ανάλυση, τις ίδιες του τις Ιδεολογικές Πηγές που κάποια στιγμή ταυτίζονται και με την Εθνική του Κληρονομιά.
Ακόμα και η προσέγγιση του Θείου στον Επίκουρο
και τους μετέπειτα Επικούρειους, πουθενά δεν ενοχλεί τον Ιστορικό Υλισμό, μιας που οι Θεοί των Επικούρειων, δεν μετέχουν του Κόσμου, δεν επηρεάζουν τα θνητά και είναι αενάως σε μία Μετα-κόσμια διάσταση, αταραξίας και ευδαιμονίας.
Για τον Μαρξ,το πρώτο Ελληνικό αξίωμα:
Η Τέχνη του Διαλέγεσθε. Η ίδια τη Διαλεκτική.
*ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου