ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1946-47 ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΝΙΚΟΥ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ
Η τελευταία ίσως ευκαιρία για να αποφευχθεί ο ελληνικός εμφύλιος ήταν η κυβέρνηση Σοφούλη. Έτσι τουλάχιστον πίστευαν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, που την περιέβαλαν με την ανοχή τους. Ήταν η πρώτη κυβέρνηση μετά το Δεκέμβρη του 1944 που είχε την ανοχή του ΚΚΕ και του εαμικού Πολιτικού Συνασπισμού. Σε τι όμως βασιζόταν μια τέτοια εκτίμηση; Ο Σοφούλης και το παλαιοδημοκρατικό Κέντρο είχαν καταγγείλει τη Λευκή Τρομοκρατία, δηλαδή την τρομοκρατία των ακροδεξιών και άλλων συμμοριών σε βάρος του ΕΑΜ, του ΚΚΕ και των δημοκρατικών πολιτών, το μονόπλευρο, με άλλα λόγια, εμφύλιο πόλεμο που είχε ξεσπάσει από την επομένη της υπογραφής της συμφωνίας της Βάρκιζας. Αν επομένως έμεναν πιστοί στις διακηρύξεις τους, όφειλαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, εξασφαλίζοντας στοιχειώδεις λαϊκές ελευθερίες. Είχαν επίσης υποσχεθεί τον εσωτερικό κατευνασμό, που περνούσε μέσα από τον τερματισμό των διώξεων σε βάρος των εαμιτών, των κομμουνιστών και ευρύτερα των αριστερών πολιτών, και από την αποσυμφόρηση των φυλακών. Είχαν, τέλος, διακηρύξει σε όλους τους τόνους την αντίθεσή τους με το σχεδιασμό νόθων εκλογών και είχαν δεσμευτεί για τη διασφάλιση των όρων για μια γνήσια έκφραση και καταγραφή της λαϊκής ετυμηγορίας.
Η κυβέρνηση Σοφούλη ανέλαβε τις τύχες της χώρας στις 22 Νοεμβρίου 1945 και,παρά την εαμική ανοχή, δεν υλοποίησε καμία από τις βασικές της υποσχέσεις. Τη Λευκή Τρομοκρατία την άφησε ανέγγιχτη, τις φυλακές με το νόμο περί αποσυμφορήσεως όχι μόνο δεν τις «αλάφρυνε» από εαμίτες, κομμουνιστές και αριστερούς, αλλά μάλλον τις παραγέμισε. Τις εκλογές, για τις οποίες μέχρι την τελευταία μέρα έλεγε πως δεν είναι γνήσιες, τις πραγματοποίησε. Έτσι η μια πλευρά του Εμφυλίου, από πολιτικής απόψεως και με το έργο της κυβέρνησης Σοφούλη, απέκτησε όλη την προετοιμασία που χρειαζόταν γι' αυτό που ερχόταν και γι' αυτό που υποτίθεται πως έπρεπε να αποφευχθεί. Το πολιτικό σύστημα της χώρας απέκτησε κοινοβούλιο και κοινοβουλευτική κυβέρνηση, και με το δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946 νομιμοποίησε το πολιτειακό του υπόβαθρο, την κοινοβουλευτικού τύπου συνταγματική μοναρχία. Η τυπική νομιμότητα ήταν γεγονός, ανεξαρτήτως της κοινωνικής πραγματικότητας, που ήταν εντελώς διαφορετική.
Έτσι στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ έμεναν δύο επιλογές: Θα έπρεπε ή να υποταχθούν στις διαθέσεις των αντιπάλων τους, ή να προετοιμαστούν για μια βίαιη σύγκρουση που θα έλυνε το κοινωνικό ζήτημα στη χώρα το οποίο όφειλε να λύσει η δημοκρατική συνεννόηση, που όμως ποτέ δεν υπήρξε.
Στον παρόντα τόμο ο αναγνώστης θα βρει όλα τα κείμενα του Ν. Ζαχαριάδη της περιόδου 1946-1947, από τη στιγμή δηλαδή που η χώρα άρχισε να διολισθαίνει στον Εμφύλιο χωρίς τη δυνατότητα επιστροφής. Άρθρα, μπροσούρες, συνεντεύξεις, δηλώσεις, ομιλίες συνθέτουν, μέρα με την ημέρα, ένα σκηνικό που πρώτη φορά βλέπει το φως της δημοσιότητας συγκεντρωμένο και συνδεδεμένο χρονικά με αυτό τον τρόπο. Τα κείμενα αυτά μαζί με τις σημειώσεις και τα εκτενή παραρτήματα αλλάζουν τη μέχρι τώρα αφήγηση της ιστορίας της εποχής στην οποία αναφέρονται, γιατί καλύπτουν τα κενά των σύνθετων ιστορικών αφηγήσεων, όπου υπάρχουν μεγάλες -και πολλές φορές άστοχες- αφαιρέσεις, ενώ ταυτόχρονα ξαναζωντανεύουν την ιστορική πραγματικότητα σε όλες της τις λεπτομέρειες. Δίπλα στη γενική ιστορική πραγματικότητα της χώρας, ο Ν. Ζαχαριάδης με τα κείμενά του μας φέρνει σε επαφή και με την ιστορική πραγματικότητα του ΚΚΕ, αφού συχνά πυκνά μέσα σε αυτά καταγράφονται στοιχεία για το ίδιο το κόμμα του και τα προβλήματα που αντιμετώπιζε στην καθημερινή ιδεολογική-πολιτική-οργανωτική πάλη και ανάπτυξή του. Υπό αυτή την έννοια, το συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα παρουσιάζεται και αυτό στις δικές του λεπτομέρειες όπως πραγματικά ήταν, ή εν πάση περιπτώσει όπως το περιγράφει ο ηγέτης του σε μια προσπάθεια να κατευθύνει το κομματικό δυναμικό στην αντιμετώπιση προβλημάτων που τα θεωρούσε ουσιώδη και καθοριστικά.
Επίσης στον παρόντα τόμο υπάρχει ένα κεφάλαιο-συμπλήρωμα με κείμενα του Ν. Ζαχαριάδη που στην πραγματικότητα ανήκουν στον τόμο της περιόδου 1940¬1945. Όταν ετοιμαζόταν ο τόμος Ιστορικά διλήμματα, ιστορικές απαντήσεις, τα κείμενα αυτά δεν είχαν εντοπιστεί με ευθύνη του επιμελητή Γιώργου Πετρόπουλου (αν και ο Νίκος Χατζηδημητράκος θεωρεί ότι η μισή τουλάχιστον ευθύνη είναι δική του).
Οφείλουμε να ζητήσουμε συγγνώμη γι' αυτό και να δώσουμε μια εξήγηση: Γνωρίζαμε και γνωρίζουμε ότι η συγκέντρωση των κειμένων του Ν. Ζαχαριάδη έχει πολλές δυσκολίες. Ορισμένες από αυτές αφορούν τη μη δυνατότητα -ή τη μη έγκαιρη δυνατότητα- εντοπισμού του συνόλου των εντύπων στα οποία έχει -ή μπορεί να έχει- δημοσιευτεί κάποιο κείμενο του ηγέτη του ΚΚΕ.
Μια άλλη δυσκολία έγκειται στο ότι δεν μπορούμε να φανταστούμε πάντοτε για ποιο πράγμα θα μπορούσε να έχει γράψει ο Ν. Ζαχαριάδης. Για παράδειγμα, δε γνωρίζαμε και δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πως έχει γράψει βιβλιοκριτικές ή κριτικές για θεατρικά έργα. Κι όμως αυτό έχει συμβεί. Στον παρόντα τόμο ο αναγνώστης θα βρει τις αποδείξεις.Μια τρίτη δυσκολία αφορά τα ψευδώνυμα τα οποία χρησιμοποιούσε κατά καιρούς ο ηγέτης του ΚΚΕ για να υπογράφει τα κείμενά του που έβλεπαν το φως της δημοσιότητας, διότι δεν υπέγραφε πάντοτε με το πραγματικό του όνομα. Κατάλογος των ψευδωνύμων που χρησιμοποίησε ο Ν. Ζαχαριάδης σε όλη την περίοδο της ενεργούς πολιτικής του δράσης δεν έχει εντοπιστεί, και πολύ αμφιβάλλουμε αν επιχειρήθηκε ποτέ να συνταχτεί τέτοιος. Εμείς έχουμε καταφέρει να συγκεντρώσουμε κάποια από τα ψευδώνυμά του, αξιοποιώντας πλήθος αρχειακών πηγών, αλλά είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι ο κατάλογός μας πολύ απέχει από το να είναι πλήρης. Ελπίζουμε- και υπό αυτή την έννοια δεσμευόμαστε- ότι σε επόμενο τόμο κειμένων του Ν. Ζαχαριάδη θα δώσουμε αναλυτικά στοιχεία γι' αυτό το θέμα.
Το ζήτημα των ψευδωνύμων έχει και μια άλλη πλευρά, πολύ πιο περίπλοκη. Ο Ν. Ζαχαριάδης από τη δεκαετία του '30 δημοσίευε κείμενα με την υπογραφή «Κ.», που παρέπεμπε στο «Κούτβης» ή «Κόλιας» (που στα ρωσικά σημαίνει «Νίκος»). Την ίδια υπογραφή είχε χρησιμοποιήσει σε κάποια κείμενά του, το 1945, και ο Κώστας Καραγιώργης, ενώ το 1946 ο Ζαχαριάδης την επανέφερε στην αρθρογραφία του και ο Ριζοσπάστης δημοσίευσε μια πολύ σαφή διευκρίνιση, για τους γνωρίζοντες, ώστε να μη γίνεται σύγχυση των κειμένων του Ν. Ζαχαριάδη με αυτά που είχαν προηγηθεί του Κ. Καραγιώργη.
Το πρόβλημα για μας εμφανίζεται στα κείμενα με υπογραφή «Κ.» που δημοσιεύονται μετά τον Απρίλιο του 1947, όταν δηλαδή ο Ν. Ζαχαριάδης θα φύγει εκτός Ελλάδας. Εντοπίσαμε τέτοια κείμενα, τα οποία δε συμπεριλάβαμε σε αυτό τον τόμο. Από τη λεπτομερή τους εξέταση οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι δεν είναι του ηγέτη του ΚΚΕ, αλλά μάλλον του Καραγιώργη. Καταρχήν το ύφος και το στυλ γραφής δεν παραπέμπουν στο Ν. Ζαχαριάδη. Επίσης η θεματολογία τους είναι τόσο άμεση στα γεγονότα που πραγματεύεται, ώστε να μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ήταν μάλλον αδύνατο για τον ευρισκόμενο στο εξωτερικό Ζαχαριάδη να ενημερώνεται και να αρθρογραφεί αυθημερόν για όσα συνέβαιναν στην Ελλάδα. Τέλος, κάποια από αυτά τα κείμενα έχουν ήδη συμπεριληφθεί σε έκδοση κειμένων του Κ. Καραγιώργη (Δημοκράτες χωρίς δημοκρατία - Τα μοιραία χρόνια 1946-1947, Προσκήνιο, Αθήνα 2005).
Εν κατακλείδι, το όλο ζήτημα με τα κείμενα του Ν. Ζαχαριάδη μας έχει κάνει πιο επιφυλακτικούς και πιο προσεκτικούς. Όταν λέμε ότι δημοσιεύουμε το σύνολο των κειμένων του για μια χρονική περίοδο, εννοούμε το σύνολο των κειμένων που εντοπίστηκαν και που χωρίς αμφιβολία είναι δικά του, στο σύνολο των εντύπων στα οποία θα μπορούσαν να έχουν δημοσιευτεί και για το σύνολο των θεμάτων για τα οποία φανταζόμαστε ότι θα μπορούσε να είχε γράψει. Δεν είμαστε όμως καθόλου βέβαιοι ότι η έρευνά μας δε θα μας φέρει μπροστά σε εκπλήξεις ακόμη και για περιόδους που θεωρούμε πως έχουμε ερευνήσει εξαντλητικά. Γι' αυτό και καταλήξαμε στην απόφαση κείμενα που θα βρεθούν στη συνέχεια -και δε συμπεριλήφθηκαν στους τόμους που έπρεπε- να συμπεριληφθούν στους επόμενους.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ - ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΑΚΟΣ
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου