Αντρέι Ταρκόφσκι: Ο δικός του καθρέφτης

Ο Αντρέι Ταρκόφσκι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ρώσους κινηματογραφιστές που έφερε και καθιέρωσε το δικό του προσωπικό ύφος στον κόσμο του κινηματογράφου. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που μέχρι σήμερα θεωρείται ο σημαντικότερος σκηνοθέτης της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης μετά τον Σεργκέι Αϊζενστάιν.

Γεννήθηκε στις 4 Απριλίου του 1932 στο χωριό Zavrazhye κοντά στην επαρχία Ivanovo βορειανατολικά της Μόσχας. Ο πατέρας του Arseny Alexandrovich ήταν γνωστός ποιητής και εργαζόταν και σαν μεταφραστής πριν έρθει η αναγνώριση των έργων του, ενώ η μητέρα του Maria Ivanovna Vishnyakova, είχε σπουδάσει στο Ινστιτούτο Λογοτεχνίας της Μόσχας αλλά δούλευε ως διορθώτρια δοκιμίων για τον Κρατικό Εκδοτικό Οίκο της Μόσχας. Το 1935, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Μόσχα και λίγο αργότερα οι γονείς του χώρισαν. Ωστόσο, ο μικρός Αντρέι παρέμεινε με την μητέρα του και την αδερφή του παρά το γεγονός ότι ο πατέρας του συνέχισε να παίζει καθοριστικό ρόλο στην πνευματική και συναισθηματική του ανάπτυξη και εξέλιξη.

Τα πρώτα σχολικά χρόνια για τον Ταρκόφσκι ξεκίνησαν το 1939 στη Μόσχα αλλά δεν κράτησαν για πολύ καθώς μετά τη ναζιστική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση το 1941 η πόλη εκκενώθηκε και συγγενείς του στην πόλη Yuryevets φιλοξένησαν εκείνον και την οικογένειά του.

Το 1951, ο Ταρκόφσκι θα μπει στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών αλλά σύντομα θα εγκαταλείψει την ακαδημαϊκή καριέρα και το 1953 θα λάβει μέρος σε μια γεωλογική αποστολή στη Σιβηρία. Κατά την επιστροφή του η έντονη επιθυμία του να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο θα τον κάνουν να ξεκινήσει να παρακολουθεί τα μαθήματα στην περίφημη κινηματογραφική σχολή της Μόσχας VGIK υπό την επίβλεψη του γνωστού ρώσου σκηνοθέτη Mikhail Romm, ενώ ανάμεσα στους συμμαθητές του βρίσκονταν ο επίσης μετέπειτα γνωστός σκηνοθέτης Andrei Konchalovsky αλλά και ο κατοπινός συνεργάτης του Vadim Yusev, ο οποίος εργάστηκε ως διευθυντής φωτογραφίας σε πολλές ταινίες του Ταρκόφσκι.

Το 1957 ο Ταρκόφσκι θα παντρευτεί την συμφοιτήτριά του Irma Rausch και το 1960 θα αποφοιτήσει από την VGIK με άριστα. Η διπλωματική του εργασία θα αποτελέσει και την πρώτη του ουσιαστικά ταινία διάρκειας 45 λεπτών με τίτλο Ο Βιολιστής και ο οδοστρωτήρας στην οποία ασχολήθηκε με θέματα όπως, η παιδική ηλικία, η αθωότητα και η απώλεια, η αντρική φιλία και η δύναμη λύτρωσης που χαρακτηρίζει την τέχνη κάτι που θα γίνει και το επίκεντρο των επόμενων ταινιών του.

Το 1961 ο Ταρκόφσκι άρχισε να δουλεύει την ταινία του Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν με την οποία κατάφερε το 1962 να αποσπάσει τον Χρυσό Λέοντα από το Φεστιβάλ Βενετίας και μαζί με το βραβείο να τραβήξει και τα διεθνή κινηματογραφικά βλέμματα επάνω του. 

Μάλιστα, η επόμενη ταινία του Αντρέι Ρουμπλιώφ, θεωρείται από τους περισσότερους ως η κορυφαία του αν και τα γυρίσματα ήταν ιδιαίτερα απαιτητικά και οι καιροί ιδιαίτερα αντίθετοι για την ολοκλήρωσή της. Χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να καταφέρει ο Ταρκόφσκι να την ολοκληρώσει, ενώ το Σοβιετικό καθεστώς λόγω του χριστιανικού της περιεχομένου, είχε απαγορεύσει για άλλα 3 χρόνια την κυκλοφορία της. Στο ενδιάμεσο ο γάμος του με την πρώτη του σύζυγο λαμβάνει τέλος και ο σκηνοθέτης παντρεύεται την ηθοποιό Larisa Pavlovna το 1970, η οποία θα παίξει και σε αρκετές μετέπειτα δουλειές του.

Μέσα στην επόμενη δεκαετία ο Αντρέι Ταρκόφσκι θα σκηνοθετήσει 3 ακόμα ταινίες στην Σοβιετική Ένωση κάθε μία πνευματικά προκλητική και καινοτόμα σκηνοθετικά. Το Solaris το 1972 ένα βαθύ προβληματισμό για τις ανθρώπινες σχέσεις και τη φυσική ύπαρξη, τον Καθρέφτη το 1975 που αποτελεί το δικό του καλειδοσκόπιο αυτοβιογραφικών επεισοδίων που εξερευνώνται η παιδική ηλικία, η μητρική αγάπη, ο γάμος, ο χρόνος, η μνήμη και η απώλεια και τέλος το 1979 το Στάλκερ μια σκοτεινή αλληγορία για την ανθρώπινη ερώτηση περί ηθικής σωτηρίας.

Ο Ταρκόφσκι αν και ποτέ δεν υπήρξε ανοιχτά αντίθετος με το πολιτικό καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης εντούτοις δέχτηκε αρκετές φορές επιθέσεις για τις ταινίες του. Γι αυτό το 1983 όταν γύριζε την ταινία του Νοσταλγία κάτω από σοβιετικό-ιταλική παραγωγή αποφάσισε μετά το τέλος της να παραμείνει αρχικά στην Ιταλία για ένα διάστημα και έπειτα εγκαταστάθηκε στη Γαλλία. Ωστόσο, ο ίδιος είχε αναφέρει ότι δεν μπορεί να ζήσει ούτε στη Ρωσία αλλά ούτε και μακριά από αυτήν. Παρά τη διεθνή του επιτυχία η Δύση παρέμενε πάντα ένας ανεξερεύνητος κόσμος για τον Ταρκόφσκι.

Η τελευταία του ταινία Η Θυσία γυρίστηκε στη Σουηδία το 1986 και ο Ταρκόφσκι έπασχε ήδη από καρκίνο στους πνεύμονες. Η ταινία κατάφερε να αποσπάσει τρία βραβεία στις Κάννες αλλά δυστυχώς λίγο πριν το τέλος του έτους ο μοναδικός Αντρέι Ταρκόφσκι θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις 29 Δεκεμβρίου του 1986 στο Παρίσι. Αν και το έργο του πάντα ξεχώριζε η Σοβιετική Ένωση στα τέλη της δεκαετία του 1980 έχοντας στο τιμόνι της τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ εγκαινίασε μια νέα εποχή ανάδειξης των ταινιών του με αποτέλεσμα από το 1991 η φήμη του τόσο στη Ρωσία όσο και διεθνώς να απογειωθεί συγκαταλέγοντάς τον στη λίστα με τους σημαντικότερους κινηματογραφιστές του 20^ου αιώνα διεθνώς.

Οι ταινίες του χαρακτηρίζονταν εκτός από τα χριστιανικά και μεταφυσικά θέματα με τα οποία καταπιάνονταν και για τα εξαιρετικά καλαίσθητα πλάνα τους τα οποία είχαν μεγάλη διάρκεια ακριβώς για να αποτυπώσουν τον πραγματικό χρόνο και το πέρασμά του. Η προσωπική του θεωρία είχε ονομαστεί ‘γλυπτική του χρόνου’ και εκείνο που δεν αναγνώριζε ήταν τα σύμβολα. Οι ταινίες του δεν ήταν συμβολικές η βροχή, ή ο άνεμος δεν ήταν σε καμία περίπτωση σύμβολα, απλά αποτελούσαν έντονες εικόνες που ενίσχυαν την δημιουργική της ταινίας.

Αυτή ήταν η λογική πάνω στην οποία δημιούργησε όλες του τις ταινίες και που επηρέασε τον κινηματογράφο με τον δικό της ξεχωριστό τρόπο αφήνοντας τις ταινίες του παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές κινηματογραφιστών αλλά και κινηματογραφόφιλων.

 http://www.capital.gr

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΤΕΧΝΕΣ