Wassily Kandinsky: Αφηρημένη τέχνη

Ο Wassily Wasilyevich Kandinsky αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Ρώσους καλλιτέχνες που συνεχίζει μέχρι και σήμερα να κερδίζει όλο και περισσότερους θαυμαστές των έργων του, ενώ πίνακές του κοσμούν μερικές από τις σημαντικότερες εκθέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο Kandinsky γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου του 1866 στη Μόσχα σε μία ευκατάστατη οικογένεια επιχειρηματιών που φρόντισαν να του παρέχουν και την αντίστοιχη μόρφωση. Το 1871 μετακόμισαν στην Οδησσό όπου ο πατέρας του είχε εργοστάσιο παραγωγής τσαγιού και ο νεαρός Kandinsky παρακολούθησε εκεί τις πρώτες τάξεις του σχολείου, ενώ παράλληλα έκανε μαθήματα πιάνου και τσέλου αλλά και μαθήματα σχεδίου. Σε εκείνα τα πρώιμα παιδικά του σχέδια μπορεί κάποιος να παρατηρήσει τους ξεχωριστούς χρωματικούς συνδυασμούς που προτιμούσε να χρησιμοποιεί έχοντας την άποψη ότι το κάθε χρώμα είχε τη δική του μυστηριώδη ζωή όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει.
Ωστόσο, οι γονείς του σκόπευαν να σπουδάσει ο γιος τους νομική και το 1886 ο νεαρός καλλιτέχνης συνέχισε τις σπουδές του στη Μόσχα παρακολουθώντας τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της πόλης. Μετά την αποφοίτησή του έξι χρόνια αργότερα, παντρεύτηκε την ξαδέρφη του Anna Chimyakina και το 1893 έγινε αναπληρωτής καθηγητής και συνέχισε διδάσκοντας στο πανεπιστήμιο.  Η αγάπη του για τη ζωγραφική όμως πάντα τον ακολουθούσε και το 1896 όταν δέχτηκε πρόταση να γίνει καθηγητής νομικής στο διάσημο τότε Πανεπιστήμιο του

Ταρτού, ο Kandinsky προτίμησε να αφήσει την επιτυχημένη του αυτή σταδιοδρομία και να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη ζωγραφική. Την ίδια περίοδο έφυγε για το Μόναχο όπου ήταν το κέντρο των ευρωπαϊκών τεχνών τότε και ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα στην διάσημη ιδιωτική σχολή του γιουγκοσλάβου καλλιτέχνη Anton Azbe. Σύντομα όμως η σχολή έπαψε να ικανοποιεί τις καλλιτεχνικές του ανάγκες και το 1900 ύστερα από μία πρώτη αποτυχία στις εισαγωγικές εξετάσεις κατάφερε να εισαχθεί στη Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου και να σπουδάσει υπό την επίβλεψη του σπουδαίου καλλιτέχνη στη Γερμανία Franz Stuck.

Κατά τη διάρκεια εκείνων των ετών ο Kandinsky γνώρισε και ήρθε πιο κοντά με τη νεαρή καλλιτέχνη Gabriela Munter με αποτέλεσμα το 1903 να χωρίσει από την πρώτη του σύζυγο. Τα επόμενα πέντε χρόνια το ζευγάρι ταξίδεψε στην Ευρώπη αφιερώνοντας το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους στη ζωγραφική και στη συμμετοχή τους σε διάφορες εκθέσεις. Με την επιστροφή τους στην Βαυαρία, εγκαταστάθηκαν σε μία μικρή πόλη στους πρόποδες των Άλπεων σηματοδοτώντας μια εντατική περίοδο καλλιτεχνικής αναζήτησης. Τα έργα που φιλοτέχνησε τότε ο Kandinsky ήταν κυρίως τοπία με έμφαση στις χρωματικές αντιθέσεις (Sluice, Old Town, Blue Rider κ.α.), ενώ σύντομα άρχισε να επιστρέφει στα Ρώσικα παραμύθια των επικών εποχών δημιουργώντας μαγευτικές εικόνες όπως τα έργα Russian Rider και Russian Beauty on the Landscape Background.

Ο Kandinsky λόγω της έντονης δημιουργικότητας που τον χαρακτήριζε αλλά και τον οργανωτικών δεξιοτήτων που είχε, τραβούσε επάνω του οτιδήποτε ανήσυχο, πνευματικό και εναλλακτικό για την τέχνη της εποχής. Έτσι, το 1901 ίδρυσε μια καλλιτεχνική ομάδα την Phalanx, στο Μόναχο όπου και δίδασκε. Μέσα σε τέσσερα χρόνια είχε καταφέρει να οργανώσει 12 εκθέσεις των μελών της Phalanx, ενώ το 1909 μαζί με τους Jawlensky, Kanoldt, Kulbin, Munter και άλλους συνίδρυσαν το Neue Kunstlervereinigung (MKUM) του οποίου έγινε και Πρόεδρος.

Επιπλέον, συμμετείχε σε διάφορες εκθέσεις στη Μόσχα ενώ δημοσίευε και άρθρα του σε διάφορα γερμανικά περιοδικά και το 1911 ο μαζί με τον καλό του φίλο Frantsem Mark δημιούργησαν την ομάδα Blaue Reiter όπου σύμφωνα με τον καλλιτέχνη στόχος τους ήταν να δώσουν έμφαση στα χρώματα τις γραμμές και τη σύνθεση.

Παράλληλα, ο Kandinsky άρχισε να ασχολείται ολοένα και περισσότερο με την λογοτεχνία. Το 1912 μάλιστα, εξέδωσε το βιβλίο του Concerning the Spiritual in Art που αποτέλεσε μια διαφορετική άποψη στην μέχρι τότε καθιερωμένη ιδέα της τέχνης εν γένει, ενώ εκτός αυτού έγραψε τα απομνημονεύματα Looking Back και τη συλλογή στίχων Sounds με 55 λιθογραφίες σε άσπρο και μαύρο χρώμα.

Με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο καλλιτέχνης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γερμανία και το 1914 μαζί με την σύντροφό του εγκαταστάθηκαν στην Ελβετία όπου ξεκίνησε να εργάζεται επάνω σε ένα ακόμα βιβλίο του. Λίγο αργότερα η σχέση τους θα λάβει τέλος και η Gabriela θα επιστρέψει στο Μόναχο ενώ ο Kandinsky θα γυρίσει στη Μόσχα. Δύο χρόνια αργότερα ο ζωγράφος θα γνωρίσει τη Nina Andreevskaya με την οποία θα παντρευτούν το Φεβρουάριο του 1917. Εκείνα τα δύσκολα χρόνια της επανάστασης ο Kandinsky επηρεάζεται από την avant-garde και την απλούστευση των έργων δημιουργώντας αφηρημένες φωτογραφίες και έργα τέχνης.

Στη Ρωσία, ο καλλιτέχνης βρισκόταν στο πνεύμα της πολιτιστικής επανάστασης και της πολιτικής ανάπτυξης. Από το 1918 μέχρι το 1921 συνεργάστηκε με το ISO, την Επιτροπή Λαϊκής Παιδείας στο πεδίο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και της μεταρρύθμισης των μουσείων και μεταξύ του 1919 και του 1921 εξέδωσε έξι μεγάλα άρθρα, ενώ ως Πρόεδρος της Επιτροπής Προμηθειών των μουσείων του ISO συμμετείχε στην ίδρυση 22 επαρχιακών μουσείων. Αργότερα θα πάρει μέρος στην ίδρυση και τη διαχείριση του Inkhul της Μόσχας ενώ οι αντιθέσεις του με διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα τις εποχής  θα σταθεί καθοριστικής σημασίας για να φύγει από τη Μόσχα το 1921.

Η έξοδος του Kandinsky από την Μόσχα είχε σαν αποτέλεσμα την επιστροφή του στη Γερμανία όπου ο καλλιτέχνης αποδέχτηκε την πρόταση συνεργασίας του Walter Gropius, ιδρυτή της γνωστής σχολής καλών τεχνών  Bauhaus. Μαζί με τη σύζυγό του ο Kandinsky εγκαταστάθηκε στη Βαϊμάρη και έγινε επικεφαλής του εργαστηρίου τοιχογραφίας της σχολής. Για μια ακόμα φορά θα αναπτύξει και θα εξελίξη την τέχνη του έχοντας την κριτική ανάλυση ως κύριο χαρακτηριστικό στη διδασκαλία και τα έργα του. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά είναι το έργο του Composition VIII που ολοκλήρωσε το 1923 ενώ η ξεχωριστή του καλλιτεχνική υπόσταση έφτασε μέχρι τις ακτές του Ατλαντικού όταν μετά το 1925 έκανε διαλέξεις και έδωσε εκθέσεις στις ΗΠΑ μαζί με τους  καλλιτέχνες Lyonel Feininger, Alexei Jawlensky και Paul Klee δημιουργώντας την ομάδα Blaue Vier, καθώς η Bauhaus έκλεισε για πρώτη φορά για να ανοίξει εκ νέου λίγο αργότερα πριν κλείσει οριστικά το 1932.

Το 1932, μάλιστα ο καλλιτέχνης μετανάστευσε με την γυναίκα του στην Γαλλία όπου διέμειναν στο γαλλικό προάστιο Neuilly-sur-Seine. Μεταξύ του 1926 και του 1933, ο Kandinsky φιλοτέχνησε 159 ελαιογραφίες και 300 υδατογραφίες αν και αρκετά από τα έργα του χάθηκαν με την επέλαση των Ναζί, οι οποίοι τα χαρακτήρισαν ως «έκφυλα».

Το παρισινό καλλιτεχνικό περιβάλλον ωστόσο δεν φάνηκε να γοητεύεται ιδιαίτερα από την παρουσία του καλλιτέχνη και αυτό τόσο διότι ο ίδιος δεν επεδίωξε να έρθει σε επαφή με άλλους ξένους συναδέλφους του αλλά και επειδή η αφηρημένη ζωγραφική δεν ήταν τόσο αναγνωρισμένη ακόμα.

Ως αποτέλεσμα, ο Kandinsky έζησε και δούλεψε αρκετά μοναχικά έχοντας κοντά του λίγους καλούς φίλους, ενώ η δουλειά του μεταμορφώνεται και πάλι χρησιμοποιώντας πιο απαλές και εκλεπτυσμένες αποχρώσεις των βασικών χρωμάτων ενώ χρησιμοποιούνται και βιομορφικά στοιχεία στα έργα του. Η περίοδος αυτή μάλιστα, είχε ονομαστεί από τον ίδιο ως «πραγματικό γραφικό παραμύθι».

Ο καλλιτέχνης άφησε την τελευταία του πνοή στις 13 Δεκεμβρίου του 1944 στη Γαλλία αφήνοντας παρακαταθήκη μερικά από τα σημαντικότερα έργα αφηρημένης τέχνης. Σήμερα μάλιστα πίνακές του εκτίθενται αυτή την περίοδο στο Μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη όπου οι πιο τυχεροί μπορούν να θαυμάσουν από κοντά μερικές από τις σημαντικότερες δουλειές του και να κατανοήσουν τον ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης του.

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΤΕΧΝΕΣ