Αρχική Edito Θεματολογία Αφιερώματα Τελεία gr Podcasts Η ψύχωση της γρίπης, καθρέφτης της κοινωνίας μας

By Denis Duclos

Τον Σεπτέμβριο του 2009, η ελληνική έκδοση της «Le Monde diplomatique» δημοσίευσε ένα άρθρο του διευθυντή ερευνών στο CNRS, Ντενίς Ντυκλό, για την γρίπη που τότε «τρομοκρατούσε» τον κόσμο. Όπως και στο άρθρο της Σόνια Σαχ, το βάρος πέφτει στην καταστροφή των οικοτόπων, στην εντατική κτηνοτροφία, στην παγκοσμιοποίηση. Ανεξάρτητα με το για ποιον ιό πρόκειται, τόσο τα αίτια όσο και οι τρόποι αντιμετώπισής του παραμένουν τα ίδια -και όσο εθελοτυφλούμε τόσο θα εμφανίζονται νέοι.

ΒΚ

[από το αρχείο της “Le Monde diplomatique”, Μάιος 2011]

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι χώρες του Βορείου Ημισφαιρίου παρήγγειλαν στις φαρμακοβιομηχανίες περισσότερες από ένα δισεκατομμύριο δόσεις εμβολίου εναντίον της γρίπης τύπου Α (Η1Ν1) (1). Όμως, αυτές οι εταιρίες μπορούν να προμηθεύσουν στις αρχές του φθινοπώρου μονάχα μια μικρή ποσότητα. Τη στιγμή που οι βιομηχανικές χώρες πολλαπλασιάζουν τα προληπτικά μέτρα τα οποία ενδέχεται να περιορίσουν τις οικονομικές και τις υγειονομικές επιπτώσεις ενός ιού ο οποίος, όσο κι αν είναι εξαιρετικά μεταδοτικός, είναι –μέχρι αυτή τη στιγμή- ελάχιστα παθογόνος, έχουν αρχίσει να ακούγονται φωνές που καταγγέλλουν την υπέρμετρη σημασία και προβολή που δίνεται σε αυτό το ζήτημα από τους πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, είναι αδύνατον να αντιμετωπίσουμε έναν κίνδυνο όπως θα κάναμε στην περίπτωση μιας αντικειμενικής πραγματικότητας. Οι «μεγάλοι φόβοι» (η τεχνολογία, ο ξένος, ο τρομοκράτης, η ασθένεια…) πολλαπλασιάζονται και, μερικές φορές, υποδαυλίζονται από εκείνους που προσπαθούν να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Γιατί όντως, το άγχος αποτελεί μια πραγματική αγορά, από τις υπηρεσίες ασφαλείας ως τις φαρμακοβιομηχανίες. Κατά βάθος, ο πανικός που προκαλεί η γρίπη αποτελεί ένα καθρέφτη που μας δείχνει την εικόνα των κοινωνιών μας. Σε αυτόν καθρεφτίζονται τα συμφέροντα, οι φαντασιώσεις και η σκιά μιας σκοταδιστικής οπισθοδρόμησης η οποία αποδίδει στους επιστήμονες σατανικά σχέδια. Έτσι, όλα περιστρέφονται γύρω από το ακόλουθο ερώτημα: πως μπορούμε να περιορίσουμε τον κίνδυνο όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πηγή του, για να αποφύγουμε να πνιγούμε μέσα σε ένα μόνιμο άγχος;

Πριν από είκοσι έξι χρόνια έκανε την εμφάνισή της μια νέα πανδημία, πρωτοφανής για τον άνθρωπο: το AIDS. Από εκείνη την εποχή, σημειώθηκαν τουλάχιστον τέσσερις μεγάλοι συναγερμοί, ο τελευταίος αφορούσε την γρίπη που αποκλήθηκε «τύπου Α» (Η1Ν1) (1). Οι συγκεκριμένες παθολογίες παρουσιάζουν αρκετά κοινά σημεία: οφείλονται, είτε σε άγνωστους έως τώρα φορείς (όπως ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS ή η πρωτεΐνη πρίον στην οποία οφείλεται η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών, η «ασθένεια των τρελών αγελάδων»), είτε σε αναπάντεχες μεταλλάξεις γνωστών ιών, οι οποίοι προέρχονται από επιζωοτίες (εξάπλωση ζωικών ασθενειών) και οφείλονται στην υπερπήδηση του ανοσοποιητικού φραγμού που προστατεύει τα είδη και στο γεγονός ότι μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Βέβαια, παρουσιάζουν και σημαντικές διαφορές: από το 1983, το AIDS έχει σκοτώσει 25 εκατομμύρια άτομα (τα δύο τρίτα των θανάτων σημειώθηκαν στην Υποσαχάρια Αφρική). Συγκριτικά, η ανθρώπινη παραλλαγή της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών (2) έχει προκαλέσει από το 1996 214 θανάτους (από τους οποίους οι 168 στο Ηνωμένο Βασίλειο). Μεταξύ 2003 και 2009, το οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) προκάλεσε 916 θανάτους (στην πλειονότητά τους στην Νοτιοανατολική Ασία), ενώ μέχρι τα τέλη του 2008 η γρίπη των πουλερικών αποδείχθηκε μοιραία για 248 άτομα (το 80% των θυμάτων προερχόταν και πάλι από τη Νοτιοανατολική Ασία).

Όσον αφορά την γρίπη τύπου Α, η οποία σήμερα έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον πλανήτη και η οποία προέρχεται από τους χοίρους, όπως και όλες οι πανδημίες γρίπης στο παρελθόν, της αποδίδονται «μονάχα» 1.250 θάνατοι (και μάλιστα χωρίς αυτή η διάγνωση να είναι βέβαια) σε διάστημα οκτώ μηνών· ο αριθμός είναι μικρότερος από τον ετήσιο μέσο των θυμάτων της κοινής, εποχικής γρίπης (300.000 θάνατοι σε ολόκληρο τον κόσμο). Βέβαια, το γεγονός αυτό δεν μας επιτρέπει να προβλέψουμε την θνητότητά της τον χειμώνα, καθώς ο ιός της γρίπης είναι ανθεκτικός στις χαμηλές θερμοκρασίες.

Έτσι, περάσαμε από έναν κίνδυνο ο οποίος αποδείχθηκε μαζικός και μόνιμος, σε δυνητικούς κινδύνους, διαρκώς επανερχόμενους αλλά φαινομενικά ασθενείς. Μάλιστα, αυτή η ανατροπή αντιμετωπίστηκε από την κοινή γνώμη με πολύ διαφορετικό τρόπο: στην περίπτωση του AIDS και της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας, σε πολλές χώρες προκάλεσε ανησυχία επειδή οι αρχές και όλοι οι εμπλεκόμενοι υποτίμησαν τους κινδύνους, απέκρυψαν την πραγματικότητα και προσπάθησαν να καθυστερήσουν όσο περισσότερο μπορούσαν την αποκάλυψη ενός σκανδάλου στο οποίο είχαν εμπλακεί σημαντικές προσωπικότητες (3).

Αντίθετα, στην περίπτωση του SARS, της γρίπης των πουλερικών και της γρίπης τύπου Α, παρατηρήθηκε μάλλον το αντίθετο φαινόμενο: υποπτεύονται τους υγειονομικούς θεσμούς και τις αρχές για κινδυνολογία. Τους κατηγορούν ότι χρησιμοποιούν κάθε ευκαιρία για να αποσπάσουν την προσοχή της κοινής γνώμης από την οικονομική κρίση και για να αποδείξουν ότι διαθέτουν ικανότητα παρέμβασης, ότι λαμβάνουν δυσανάλογα σοβαρά μέτρα πρόληψης σε σχέση με τον πραγματικό κίνδυνο, και ότι –όπως καταγγέλλει εδώ και πολλά χρόνια ο Ρονί Μπρομάν (4)- προετοιμάζουν το πλαίσιο για μια παγκόσμια διαχείριση της υγείας η οποία θα είναι ταυτόχρονα εμπορευματοποιημένη, αυταρχική και υγιεινιστική, κυρίως μέσα από την προώθηση αμφιλεγόμενων εκστρατειών υποχρεωτικού εμβολιασμού στις φτωχές χώρες.

Συνεπώς, η συγκεκριμένη περίοδος φαίνεται να είναι η πλέον ενδεδειγμένη για να αποφύγουμε να βυθιστούμε στο άγχος (χωρίς ωστόσο να υποτιμούμε τα διακυβεύματά της) και για να επιχειρήσουμε να διαχωρίσουμε τις φαντασιώσεις από τον υπαρκτό κίνδυνο.

Είναι γεγονός ότι αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανιστούν νέες επιδημίες: σύμφωνα με τον ΠΟΥ, από το 1967, έχουν ανακαλυφθεί τριάντα εννέα παθογόνοι οργανισμοί. Επιπλέον, παρατηρείται μια ταχύτατη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού (μέσα σε δέκα χρόνια, προστέθηκε σχεδόν ένα δισεκατομμύριο) και, κυρίως, μια πρωτοφανής συσσώρευση πληθυσμού στα αστικά κέντρα: σχεδόν τέσσερα δισεκατομμύρια άτομα (περισσότερο από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού), το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις μεγάλες πόλεις. Ακόμα, μεγάλο μέρος του αστικού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (ένα δισεκατομμύριο ζει σε τρώγλες, 862 εκατομμύρια υπέφεραν από πείνα το 2008 (5), ενώ στη διατροφή δύο δισεκατομμυρίων παρατηρείται έλλειψη πρωτεϊνών και ιχνοστοιχείων).

Τα μέσα επικοινωνίας και τα εμπορικά δίκτυα έχουν αναπτυχθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα να αυξάνεται και η εξάπλωση των φορέων των ασθενειών (τα κουνούπια είναι καλοί πελάτες των αεροπορικών εταιριών), αλλά και να αυξάνονται ταυτόχρονα οι δυνατότητες για μια αποτελεσματική αντίδραση. Για παράδειγμα, ήδη από το 1918, είναι πολύ πιθανό ότι την γρίπη που ονομάστηκε «ισπανική» την μετέφερε στις Ηνωμένες Πολιτείες από την… Κίνα ένα τάγμα του αμερικανικού στρατού. Χάρη στα πλοία, τα τρένα και τα λεωφορεία, εξαπλώθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσα σε δεκαπέντε ημέρες, Χρειάστηκαν δε μόλις δύο μήνες για να εξαπλωθεί η ασθένεια στα πεδία των μαχών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τελικά, προκάλεσε το θάνατο 30 εκατομμυρίων ατόμων (ίσως και περισσότερων), από τους οποίους οι μισοί ήταν Ινδοί και Κινέζοι.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να βυθιστούμε στην απαισιοδοξία. Όπως παρατηρεί ο ιστορικός της ιατρικής Πατρίκ Ζίλμπερμαν, «διαθέτουμε επιστημονικές γνώσεις για τους ιούς, καθώς και αντιικά φάρμακα και εμβόλια. Τα αντιβιοτικά μας επιτρέπουν να αντιμετωπίζουμε τις υπερλοιμώξεις. Επιπλέον, υπάρχει και η επιδημιολογική επιτήρηση που δρομολογήθηκε το 1995 και τα σχέδια αντίδρασης στην περίπτωση που ξεσπάσει κάποια επιδημία, χωρίς να ξεχνάμε βέβαια ότι αυτά δεν είναι τέλεια» (6). Αντίθετα απ’ ό,τι συνέβαινε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, σήμερα, παρά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, δεν παρατηρούνται πλέον οι συνεχείς λιμοκτονίες και η εξάντληση του πληθυσμού που προκαλούσαν οι μεγάλοι πόλεμοι, με αποτέλεσμα να είναι περισσότερο δύσκολο για μια λοίμωξη να καταβάλλει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Επιπλέον –παρά τις σημαντικές ανισότητες που παρατηρούνται- η πλειοψηφία των κατοίκων του πλανήτη έχει πρόσβαση στο τρεχούμενο νερό. Μια ιστορική αναδρομή μας δείχνει ότι η σφοδρότητα των μεγάλων επιδημιών πανούκλας οι οποίες στα μέσα του 14^ου αιώνα προκάλεσαν περισσότερους από 50 εκατομμύρια νεκρούς, οφείλονταν σε ένα σύνολο παραγόντων που επιδείνωναν την κατάσταση: εξάπλωση των ζώων που ήταν φορείς της ασθένειας (ποντίκια) η οποία οφείλονταν σε μια «ανθρώπινη πολιτική» (εξόντωση των γατών επειδή θεωρούνταν διαβολικά ζώα!), δημογραφικές πιέσεις, συγκέντρωση του πληθυσμού στις πόλεις, κακή κατάσταση της υγείας του πληθυσμού η οποία οφείλονταν στην εξαθλίωση, γενικευμένες και παρατεταμένες πολεμικές συρράξεις, κλπ.

Η ασθένεια, ακολουθώντας τη λογική που διέπει κάθε ζωντανό οργανισμό, κατόρθωσε να προσαρμοστεί στην εποχή της τεχνολογίας. Η αποτελεσματικότητα των μηχανισμών της φυσικής επιλογής που λειτουργούν από το απώτατο παρελθόν της ζωής στον πλανήτη, λειτουργεί εις βάρος μας, παρακάμπτοντας τα αντιβιοτικά και τα διάφορα άλλα επιτεύγματα της ιατρικής προόδου: στις Ηνωμένες Πολιτείες ένας χρυσίζων σταφυλόκοκκος στους δύο δεν υποχωρεί πλέον με τη χορήγηση ερυθρομυκίνης, μετικυλίνης, πενικιλίνης ή τετρακυκλίνης, στη Γαλλία, τα μισά κρούσματα πνευμονιόκοκκου είναι ανθεκτικά στην πενικιλίνη, κοκ (7). Το φαινόμενο καθιστά περισσότερο αβέβαια την αντιμετώπιση των παθήσεων που εκδηλώνονται στους ασθενείς μετά την προσβολή τους από τον ιό της γρίπης και εξηγεί εν μέρει τις σημαντικές διαφορές της «θνητότητας» του Η1Ν1 που παρατηρούνται από χώρα σε χώρα.

Συνεπώς, για να εξηγηθεί το γεγονός ότι οι ανθρώπινες στρατηγικές για την εξάλειψη των ασθενειών βρέθηκαν –απρόσμενα- αντιμέτωπες με τους μηχανισμούς προσαρμογής που έχουν αναπτύξει τα βακτήρια και οι ιοί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια (8), δεν χρειάζεται να καταφύγουμε σε καμία θεωρία συνομωσίας (όπως για παράδειγμα εκείνη που καταλογίζει δολοφονικές προθέσεις στους θεσμούς που ευνοούν και οργανώνουν τους εμβολιασμούς). Μονάχα πρόσφατα τέθηκε κάποιος φραγμός –κι αυτός συχνά πολύ πιο θεωρητικός παρά πραγματικός- στην «πείνα» της κοινής γνώμης για αντιβιοτικά, στην οποία συνέβαλαν πολύ συχνά στο παρελθόν οι ίδιοι οι γιατροί. Για να συνειδητοποιήσουμε την αναγκαιότητα να δημιουργηθούν πολύ πιο εξειδικευμένες μορφές δράσης κατά των παθογόνων οργανισμών, χρειάστηκε να βρεθούμε αντιμέτωποι με την αύξηση της αντίστασής τους στις θεραπείες. Τώρα, έχει έρθει η σειρά του ανθρώπου να αντιμετωπίσει την πρόκληση, είτε με την επιστροφή στον εμβολιασμό (ο οποίος δεν επηρεάζεται από την αντίσταση των παθογόνων οργανισμών καθώς αυτός ενισχύει την άμυνα του οργανισμού), είτε με το πέρασμα σε θεραπείες που στηρίζονται στη γενετική.

Αδυναμία αντιμετώπισης του προβλήματος στη ρίζα του

Όσον αφορά τη γρίπη (η οποία αποτελεί αντικείμενο επιτήρησης του ΠΟΥ από την εποχή της ίδρυσής του), η συλλογιστική που οδήγησε στη δημιουργία –αποτελεσματικών σε μεγάλο βαθμό- εμβολίων έχει λάβει υπόψη την ικανότητά της να μεταλλάσσεται. Έτσι, πολλοί αξιόπιστοι ειδικοί όπως ο Ρόμπερτ Ουέμπστερ, ο Καβαόκα Γιοσιχίρο, ο Αλμπερτ Οστερχάους, ο Κλοντ Χανούν ή ο Ντέσμοντ Ο’ Τουλ (9) θεωρούν ότι ο πραγματικός κίνδυνος των μορφών γρίπης που βγαίνουν από το «ασιατικό χωνευτήρι» (μια μεγάλη περιοχή του πλανήτη όπου ένας πυκνός αγροτικός πληθυσμός κατοικεί υπερβολικά κοντά σε μονάδες πτηνοτροφείων και χοιροτροφείων) έγκειται στο ενδεχόμενο του συνδυασμού των γενετικών χαρακτηριστικών του Η1Ν1 (υψηλή μολυσματικότητα, χαμηλή θνησιμότητα) και του Η5Ν1 (χαμηλή μολυσματικότητα, υψηλή θνησιμότητα). Η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο είναι μικρή, ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος (χωρίς όμως αυτό να είναι και βέβαιο) να υπάρξει συνδυασμός χαρακτηριστικών που θα οδηγήσει σε μια ιδιαίτερα υψηλή θνησιμότητα για πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων, ιδιαίτερα στους πληθυσμούς της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Συνεπώς, μπορούμε να κατανοήσουμε την ολοένα μεγαλύτερη ανησυχία, τόσο των κρατών που το πρωταρχικό τους καθήκον είναι η προστασία του πληθυσμού τους, όσο και των διεθνών θεσμών που ανησυχούν για την ταχύτατη κυκλοφορία των ασθενειών (ανά πάσα στιγμή, πετάνε 5.000 αεροσκάφη που πραγματοποιούν διεθνείς πτήσεις, εκατοντάδες εκατομμυρίων παιδιά συνωστίζονται στα σχολεία κλπ).

Όμως, στο εξής, για να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε μια επιδημία που οφείλεται σε κάποιο βακτήριο, σε μια γρίπη ή σε μια καταρροή που έχει λάβει επικίνδυνες διαστάσεις, θα πρέπει χωρίς αμφιβολία να θεσπιστεί ένα σύνολο περιορισμών: καραντίνες και κλείσιμο συνόρων, απαγορεύσεις συνάθροισης, «κατ’ οίκον περιορισμός», υποχρεωτική χορήγηση θεραπείας, κλπ. Στη Δύση, οι πληθυσμοί έχουν ξεσυνηθίσει πλέον τα μαζικά καταναγκαστικά μέτρα και έχουν την τάση να εκλαμβάνουν κάθε μέτρο που ρυθμίζει συλλογικά τις ατομικές συμπεριφορές ως προσβολή των ατομικών τους ελευθεριών.

Υπάρχει και μια άλλη διάσταση του προβλήματος: απ’ ό,τι φαίνεται, οι κυβερνήσεις έχουν περιορισμένες δυνατότητες να επιβραδύνουν ορισμένες καταστάσεις που ευνοούν την ανάδυση των νέων ασθενειών, ενώ έχουν περισσότερες δυνατότητες να παρέμβουν εκ των υστέρων, πραγματοποιώντας ελέγχους και εμβολιασμούς, είτε σε εθελοντική, είτε σε υποχρεωτική βάση. Η σχετική ανικανότητά τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στη ρίζα του δεν είναι σημερινό φαινόμενο: οι ευρωπαϊκές ή οι αμερικανικές αρχές δεν ήταν σε θέση να ελέγξουν όλες τις παραμέτρους των τεχνικών με τις οποίες παράγονταν προϊόντα αίματος για τις μεταγγίσεις, με αποτέλεσμα –όπως γνωρίζουμε σήμερα- αυτά να συμβάλλουν στην εξάπλωση του AIDS. Εξάλλου, αποδείχτηκαν εξίσου αναποτελεσματικές στο ζήτημα της χρησιμοποίησης ως ζωοτροφών αλεύρων ζωικής προέλευσης: η κατανάλωσή τους από τα βοοειδή είχε ως αποτέλεσμα να περάσει μέσα στον οργανισμό τους το πρίον το οποίο πιθανότατα προερχόταν από άλλα είδη ζώων.

Και οι τρεις τελευταίοι μεγάλοι υγειονομικοί συναγερμοί συνοδεύτηκαν από κατηγορίες για το ρόλο που διαδραμάτισε η ανάπτυξη της υπερεντατικής, βιομηχανικού τύπου πτηνοτροφίας και χοιροτροφίας τόσο στην Κίνα, στο Μεξικό ή στην Μαλαισία, όσο και σε μερικές αποκαλούμενες «ανεπτυγμένες χώρες», η οποία ωστόσο δεν σημαδεύτηκε από τις ανάλογες πρακτικές προφύλαξης (10). Όμως, ο οργανισμός του χοίρου (ή του αγριόχοιρου, του οποίου οι πληθυσμοί αυξάνονται ραγδαία σε χώρες όπως η Γαλλία) διαθέτει υποδοχείς οι οποίοι μπορούν να συλλάβουν τους ανθρώπινους ιούς, καθώς κι εκείνους των πτηνών, με αποτέλεσμα να μπορεί να χρησιμεύσει ως το χωνευτήρι όπου θα συνδυαστούν και οι δύο: οι πανδημίες γρίπης που οφείλονταν σε μετάλλαξη της γρίπης των πτηνών του 1957 (A/H2N2) και του 1968 (A/H3N2) προκάλεσαν 1.500.000 νεκρούς (εκ των οποίων 32.000 στη Γαλλία, χωρίς να προκληθεί ιδιαίτερος σάλος, αν και επρόκειτο για αριθμό διπλάσιο από εκείνον που προκάλεσε ο καύσωνας του 2003 (11), που θεωρήθηκε εθνική συμφορά). Επιπλέον, είναι πολύ πιθανό ότι το χαμηλό επίπεδο της γενικής πρόληψης και οι μεγαλύτερες πιέσεις που δημιουργεί η συμπεριφορά του κοινού, διευκολύνθηκαν από τον φιλελευθερισμό και τις αντιλήψεις για λιγότερο κράτος που κυριάρχησαν σε ολόκληρο τον κόσμο από την δεκαετία του 1980.

Ο καθηγητής Μαρκ Ζαντιλινί, ειδικός στις λοιμώδεις ασθένειες και μέλος της Ιατρικής Ακαδημίας εκφράζει την αγανάκτησή του: «Η βαρύτητα που αποδίδεται στην γρίπη τύπου Α αποτελεί απρέπεια αν συγκριθεί με τη συνολική υγειονομική κατάσταση σε ολόκληρο τον κόσμο. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πανδημία απρέπειας. Όταν εξετάζω την κατάσταση που επικρατεί στην πλανήτη, ντρέπομαι βλέποντας όλα όσα επιχειρούνται για να αποφύγουμε αυτή τη γρίπη για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα (12)», τη στιγμή που η ελονοσία σκοτώνει ένα εκατομμύριο άτομα «μέσα στη σχεδόν γενικευμένη αδιαφορία». Για να μην ξεχνάμε και ασθένειες όπως ο διαβήτης, ένας μείζων κίνδυνος τον οποίο σχεδόν αγνοεί το ευρύ κοινό: προκαλεί τέσσερα εκατομμύρια θανάτους το χρόνο, και η θνητότητά του, η οποία αποδίδεται κατά κύριο λόγο στο «σύγχρονο» τρόπο ζωής, αυξάνεται διαρκώς.

Βέβαια, όλες οι παθολογίες δεν προκαλούν τις ίδιες φοβίες, ούτε και όλοι οι πληθυσμοί υφίστανται τις ίδιες συνέπειες. Γιατί η γρίπη των πουλερικών και των χοίρων προκάλεσε το αυξημένο ενδιαφέρον των υγειονομικών αρχών, τη στιγμή που η απλή γαστρεντερίτιδα (είτε αυτή οφείλεται σε ιό, είτε σε βακτήριο) σκοτώνει κάθε χρόνο περισσότερα από 1.000.000 παιδιά και 600.000 ενηλίκους στις φτωχές χώρες χωρίς να συγκινεί ιδιαίτερα τους λάτρεις της μεγάλης ανατριχίλας; Αν και στη Γαλλία αυτή η ασθένεια είναι σχετικά ελαφράς μορφής, έχει ξεπεράσει τα όρια της επιδημίας, ορισμένες μορφές της προκαλούνται από ανθεκτικά βακτήρια, ενώ άλλες από ιούς που θα μπορούσαν να υποστούν μετάλλαξη…

Η προσφυγή στον επιστημονικό λόγο και στην πολιτική υπευθυνότητα για να κινητοποιηθούν ακόμα αποτελεσματικότερα οι πληθυσμοί για την αντιμετώπιση κινδύνων οι οποίοι δεν έχουν εκδηλωθεί ακόμα και παραμένουν στο επίπεδο του πιθανού, εγκυμονεί αρνητικές συνέπειες. Η επανάληψη αυτού του λόγου από όλα τα «μέσα διαπαιδαγώγησης» της κοινής γνώμης καταλήγει να συνδυαστεί με ένα σύνολο άλλων παραγόντων που επιτείνουν το άγχος, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε συμπεριφορές καθαρής παράνοιας. Στην εκτροπή συμβάλλουν και όσοι επωφελούνται από την εξέλιξη : «Βοήθεια, έφτασε η γρίπη!» κραύγαζε το «Santé Magazine» στις 12 Δεκεμβρίου του 2008, ενώ η διαφημιστική εκστρατεία στο Διαδίκτυο μιας εταιρίας που παράγει μάσκες επικεντρωνόταν στο παρακάτω σύνθημα: «Μην περιμένετε να είναι πλέον πολύ αργά!»

Όμως, όταν επικεντρώνεται σε υπερβολικό βαθμό η προσοχή σε κινδύνους που παρουσιάζονται ως πραγματική Αποκάλυψη, εντείνονται οι ανησυχίες όσων είναι πιο επιρρεπείς στη χειραγώγηση (σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα φοβούνται περισσότερο την γρίπη Α απ’ ότι τα στελέχη επιχειρήσεων) (13). Έτσι, πολλαπλασιάζονται οι κάθε είδους επιχειρηματολογίες που αποσκοπούν στην πρόκληση πανικού. Στην εξάπλωσή τους συμβάλλουν (περισσότερο ή λιγότερο ανοιχτά) διάφορες σεκταριστικές ομάδες που σπεύδουν να κατηγορήσουν τους «κυρίαρχους του κόσμου» ότι επιδιώκουν να μας μεταδώσουν ασθένειες με το πρόσχημα ότι μας παρέχουν θεραπεία (14). Έτσι, στην ιστοσελίδα Solari.com, η Κάθριν Οστιν Φιτς, (Υφυπουργός Κατοικίας στην πρώτη κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους) προβλέπει ότι η γρίπη και τα αντιγριπικά εμβόλια θα χρησιμοποιηθούν για την μείωση του πληθυσμού της Γης, ο οποίος είναι στο εξής «εκτός ελέγχου», και θεωρεί αυτήν την προοπτική θλιβερή και φρικτή (15).

Ήδη από τις αρχές του 19^ου αιώνα, ο εμβολιασμός –τόσο ο υποχρεωτικός, όσο και ο προαιρετικός- πυροδότησε μεγάλα κύματα φόβου στα λαϊκά στρώματα. Αν και δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο εμβολιασμός έσωσε εκατομμύρια ζωές, είχε επίσης και ιατρογενείς (16) επιπτώσεις, όπως εξάλλου και κάθε θεραπευτική αγωγή. Όμως, αυτές οι επιπτώσεις πυροδότησαν κάθε φορά πραγματικά κύματα τρόμου. Σήμερα, όλα αυτά τείνουν να συνδυάζονται με τη συνολική πολιτισμική απόρριψη των συλλογικών παρεμβάσεων πάνω στο ανθρώπινο σώμα: έτσι, η εμφύτευση μικροτσίπ κάτω από το δέρμα μας έχει αναχθεί σε πραγματικό «σημάδι του διαβόλου», παρά το γεγονός ότι πρόκειται για σπάνια κι αποδοκιμαζόμενη πρακτική (17). Αυτό δεν εμποδίζει τη συστηματική εμφάνιση στο διαδίκτυο του αμαλγάματος της άρνησης του εμβολιασμού και της εμφύτευσης μικροτσίπ, η οποία παίρνει τη μορφή της έξαλλης αντίδρασης ενάντια σε μια δαιμονική «παγκόσμια κυβέρνηση» η οποία υποτίθεται ότι επιθυμεί να μειώσει τον πληθυσμό του πλανήτη και να υποδουλώσει τους επιζώντες, συχνά συσχετίζεται με την Αποκάλυψη της Βίβλου (18).

Και στις δύο περιπτώσεις, το κομβικό σημείο της φαντασίωσης συνίσταται στη διαπέραση του φραγμού που αποτελεί η επιδερμίδα μας (ενώ το αντιβιοτικό –ίσως επειδή χορηγείται δια της στοματικής οδού- δεν προκαλεί παρόμοιες αντιδράσεις). Σαν η ανακάλυψη από τον Λουί Παστέρ της κατάστασής μας ως είδος που υπόκειται στην μόλυνση να ήταν ακόμα πιο ανυπόφορη καθώς επιβεβαιωνόταν από μια κοινωνία που επέτρεπε στον εαυτό της να χορηγήσει «βίαια» παθογόνους οργανισμούς στο σώμα του καθενός.

Σε τελική ανάλυση, ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι πάντοτε εκείνος τον οποίο φανταζόμαστε. Ένας πολύ σημαντικός κίνδυνος μπορεί να συνίσταται στην εκτροπή των κοινωνιών μας προς μια παρανοϊκή αναζήτηση της ασφάλειας, καθώς προηγουμένως θα έχει καταστεί αδύνατη η εφαρμογή οποιασδήποτε λογικής πολιτικής για την υγείας που θα έχει τη συναίνεση του πληθυσμού. Το γενικευμένο κλίμα δυσπιστίας εξηγεί εν μέρει τις δυσκολίες με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η ειλικρινής ενημέρωση για όλα όσα πραγματικά συνεπάγεται μια επιδημία ή για την υγειονομική πολιτική. Ταυτόχρονα, το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι οι δυσκολίες τροφοδοτούν με τη σειρά τους τις πλέον παράλογες φήμες. Πόσο μάλλον που το αλληλένδετο των ζητημάτων της δημόσιας υγείας, των κοινωνικών και των οικονομικών πολιτικών, ή ακόμα και των στρατηγικών και των γεωπολιτικών διακυβευμάτων, ευνοεί τις αυταρχικές μεθοδεύσεις και την προσφυγή στη μυστικότητα.

Για όλους αυτούς τους λόγους, είναι επείγον να δώσουμε στον πληθυσμό όλα τα μέσα που απαιτούνται για να διαμορφώσει τη γνώμη του πάνω σε σοβαρές βάσεις, κατανοώντας ταυτόχρονα τις αγωνίες του και τα συναισθήματά του, τα οποία δεν είναι ποτέ αναίτια. Γιατί, όσο κι αν έχουν δίκιο όσοι προτείνουν τη γρήγορη κι υποχρεωτική εφαρμογή όλων όσων προστάζει η επιστήμη, δεν μπορούν να αρνηθούν ότι οι φαντασιώσεις εμπεριέχουν και κάποια δόση αλήθειας. Όσο η ανθρώπινη κοινωνία θα συμπεριφέρεται ως ένας ενιαίος χώρος για την ανάπτυξη επιδημιών των οποίων ο αριθμός θα αυξάνεται, τόσο θα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την ανάδυση μιας εξουσίας η οποία ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί το ανθρώπινο είδος: μιας οικουμενικής βιοεξουσίας, με την στενή έννοια του όρου που είχε διατυπώσει ο Μισέλ Φουκό (19).

Στο εξής, θα πρέπει να συνηθίσουμε να συνυπάρχουμε με την παρακάτω άλυτη αντίφαση: θα αποδεχθούμε την βιολογική μας κατάσταση, ενώ ταυτόχρονα θα απαιτούμε να μας σέβονται ως πολιτικά υποκείμενα και ως άτομα, ως το ξεχωριστό ανθρώπινο ον που είναι ο καθένας μας. Η αναγκαιότητα να υπάρξουν συμβιβασμοί ανάμεσα σε αυτές τις δύο αντικρουόμενες όψεις θα μας αναγκάσει να ανεχτούμε ορισμένες συνέπειες, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις θα αποβούν θανάσιμες. Για παράδειγμα, μπορούμε να αποφασίσουμε ως λαοί ότι προτιμάμε ένα ορισμένο επίπεδο νεκρών από τροχαία ατυχήματα, απορρίπτοντας την εγκατάσταση στα οχήματά μας ηλεκτρονικών συστημάτων με τα οποία θα παρακολουθείται εάν τηρούμε τον ΚΟΚ. Ή να αποφασίσουμε να αψηφήσουμε την τάδε επιδημία χειμερινής γρίπης αντί να εμβολιαστούμε υποχρεωτικά.

Ωστόσο, θα ήταν κρίμα, σχεδόν ηλίθιο, εάν –όπως συμβαίνει στη Νιγηρία- βρισκόμασταν αντιμέτωποι με την ραγδαία επανεμφάνιση της πολιομυελίτιδας στα παιδιά, μόνο και μόνο επειδή αναπτύχθηκε μια παρανοϊκή δυσπιστία απέναντι στους «εμβολιαστές δηλητηριαστές» (20). Εξάλλου, θα ήταν εξίσου ελάχιστα λογικό να περιμένουμε παθητικά να συμβεί το ενδεχόμενο «πάντρεμα» των ιών Η5Ν1και Η1Ν1, με κίνδυνο να θεριστεί ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού μας που βρίσκεται στο άνθος της ηλικίας του. Αντίθετα, θα μπορούσε να αναγνωριστεί το δικαίωμα της αμφισβήτησης του υποχρεωτικού χαρακτήρα του εμβολιασμού στις περιπτώσεις των παθολογιών για τις οποίες οι γνώσεις μας είναι ακόμα ατελείς ή των τεχνικών που αμφισβητούνται από τους ειδικούς.

Τέλος, όσον αφορά τις καταγγελίες ότι υπάρχει πρόθεση χειραγώγησης των ιών για να καταστούν ακόμα περισσότερο θανατηφόροι (για παράδειγμα στο πλαίσιο της κρατικής ή της «ιδιωτικής» «βιοτρομοκρατίας»), θα πρέπει καταρχάς να τονίσουμε τον παράλογο χαρακτήρα τους: όχι ότι είναι αδύνατον από τεχνική άποψη να πραγματοποιηθεί σε ένα εργαστήριο ο συνδυασμός παθογόνων ιών (εξάλλου αυτό γίνεται καθημερινά για θεραπευτικούς ή πειραματικούς λόγους)· απλούστατα, παρόμοιοι χειρισμοί έχουν ελάχιστες πιθανότητες να αποδειχθούν αποτελεσματικότεροι από τις διαδικασίες της φυσικής μετάλλαξης.

Εξάλλου, συνήθως, η εξάπλωση τροποποιημένων οργανισμών που οφείλεται σε ατύχημα «σβήνει» όταν αυτοί βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα περιβάλλον το οποίο είναι σχεδόν πάντα δυσμενές γι’ αυτούς. Επιπλέον, για να γίνει δυνατόν να παρασκευαστεί η ασθένεια η οποία ταιριάζει απόλυτα με τα συμφέροντα της τάδε ή της δείνα ομάδας ή κράτους τρομοκράτη, θα πρέπει να υπάρξει ένας αριθμός αποτυχημένων πειραμάτων που θα έχουν πραγματοποιηθεί σε φυσική κλίμακα: φυσικά, κάτι τέτοιο θα τραβούσε την προσοχή όλων των μυστικών υπηρεσιών του πλανήτη!

Με λίγα λόγια, εάν επιθυμούμε το μεγαλύτερο δυνατό κακό για τους συνανθρώπους μας, θα ήταν καλύτερα να αφήσουμε τη φύση να εργαστεί ελεύθερα μέσα σε ένα περιβάλλον υπερπληθυσμού, και να εγκαταλείψουμε την ιδέα να επιδιδόμαστε σε τυχοδιωκτικές ενέργειες. Το να αποδίδουμε στα στελέχη των κρατικών υπηρεσιών και των διεθνών οργανισμών σκοτεινές –ή και εγκληματικές- προθέσεις (ότι είναι συνεργοί των φαρμακευτικών εταιριών ή ότι σχεδιάζουν μια γενοκτονία σε παγκόσμιο επίπεδο για να εξοντώσουν ένα μέρος του πληθυσμού που «πλεονάζει») αποτελεί, όχι μόνον έναν απόλυτο παραλογισμό, αλλά και μια υποδαύλιση μίσους, αν όχι έκκληση για λιντσάρισμα. Η πλειονότητα των γιατρών, των ερευνητών και των υπαλλήλων των υπηρεσιών υγείας που εργάζονται στον δύσκολο τομέα των σύγχρονων ασθενειών είναι αφοσιωμένοι στην προστασία της υγείας του πληθυσμού και στην σωτηρία του και τιμούν το επάγγελμα που εξασκούν. Γνωρίζουν δε ότι, όταν ο πληθυσμός καταλαμβάνεται από ανορθολογικούς φόβους, είναι οι πρώτοι των οποίων κινδυνεύει η ασφάλεια.

Η φαντασίωση μιας δημογραφικής εκκαθάρισης

Συνεπώς, θα ήταν λάθος να προσεγγίσουμε τις φαντασιώσεις μονάχα ως φόβους πίσω από τους οποίους κρύβονται χρήσιμες αμφιβολίες, θεμιτοί φόβοι ή δικαιολογημένα αισθήματα πικρίας. Θα πρέπει επίσης να τις αντιμετωπίζουμε μερικές φορές και ως ανομολόγητες επιθυμίες οι οποίες με περισσή ευκολία αποδίδονται στον «εχθρό». Από αυτή την άποψη, είναι χαρακτηριστική η στάση ορισμένων μπλογκ, στα οποία καταδικάζεται με αγανάκτηση μια υποθετική πρόθεση γενοκτονίας του «δημογραφικού πλεονάσματος» (21). Σε αυτή την περίπτωση, πρόκειται λιγότερο για μια προοπτική που δημιουργεί τρόμο και περισσότερο για μια ιδιαίτερα διαδεδομένη επιθυμία, η οποία ωστόσο μεταμφιέζεται και αποδίδεται με υποκριτικό τρόπο σε ένα μυθικό κακοποιό πρόσωπο. Ας δεχτούμε, έστω και για μια στιγμή, παραθέτοντας τον Κλοντ Λεβί-Στρος ότι αυτή η επιθυμία αναβλύζει «σαν μολυσμένο νερό από τα βάθη μιας ανθρωπότητας η οποία έχει κορεστεί από τον ίδιο της τον αριθμό και από την ολοένα μεγαλύτερη πολυπλοκότητα των προβλημάτων. Μας δίνει την εντύπωση ότι η επιδερμίδα της έχει ερεθιστεί από τις υλικές και πνευματικές ανταλλαγές, οι οποίες εντείνονται από την ένταση των επικοινωνιών» (22). Μπορούμε ωστόσο να φανταστούμε ότι θα μπορούσαν κάποιοι να φτάσουν στο σημείο να επιθυμούν μια «δημογραφική εκκαθάριση», η οποία θα έδινε επιτέλους λύση στην ατελείωτη οικονομική κρίση, και η οποία μάλιστα θα ήταν ακόμα περισσότερο ευκταία καθώς θα προέκυπτε με φυσικό τρόπο, από μια «γερή γρίπη»;

Προβάλλονται ήδη ορισμένα επιχειρήματα γι’ αυτήν την άποψη: η σύγχρονη δημοκρατική Αγγλία, η «Μητέρα των Κοινοβουλίων» γεννήθηκε όντως από τις κοινωνικές συνθήκες οι οποίες βελτιώθηκαν σημαντικά μετά από την επιδημία της Μεγάλης Πανούκλας του 1350 (άνοδος του μισθού των επιζώντων, υποχώρηση της δουλοπαροικίας, μείωση της έγγειας προσόδου, κλπ). Ωστόσο, ακόμα κι αν δεν επικεντρωθούμε στον απάνθρωπο κυνισμό της, η συγκεκριμένη συλλογιστική πάσχει σε αρκετά σημεία: μια απότομη μείωση του πληθυσμού θα επιδείνωνε τη σημερινή οικονομική κρίση, θα προκαλούσε μεγάλη πτώση της παραγωγής, της απασχόλησης και των εισοδημάτων και θα επέβαλε τη δημιουργία αυταρχικών καθεστώτων. Θα ήταν παράλογο να αποδίδουμε αυτόν τον στόχο στα «καπιταλιστικά καθάρματα» τα οποία, αντίθετα, έχουν ανάγκη να τρέφονται διαρκώς με κάθε είδους οικονομική μεγέθυνση και να αποβλέπουν σε ολοένα μεγαλύτερη «ανάκαμψη».

Όμως, η επιθυμία για μια «σωτήρια» ασθένεια δεν εμφανίζεται ποτέ με το πραγματικό της πρόσωπο. Αντίθετα, αποδοκιμάζεται με μια ιερή φρίκη και αποδίδεται σε μια καρικατούρα της διεθνούς ελίτ ή των «Illuminati», αυτών των νέων τεράτων, αυτών των νέων φανταστικών serial killer της παγκοσμιοποιημένης ιστορίας. Έτσι, στις 8 Απριλίου του 2009, η Αυστριακή δημοσιογράφος Τζέιν Μπουργκμάιστερ κατέθεσε μήνυση στην Εισαγγελία της Βιέννης εναντίον των εταιριών Baxter AG, Baxter International και Avir Green Hills Biotechnology AG «επειδή, από τον Δεκέμβριο του 2008 ως τον Φεβρουάριο του 2009, δημιούργησαν, παρασκεύασαν και διέσπειραν στην αυστριακή επικράτεια ένα βιολογικό όπλο μαζικής καταστροφής για να προξενήσουν μια παγκόσμια πανδημία γρίπης των πουλερικών και για να αποκομίσουν κέρδος από αυτήν την πανδημία, παραβιάζοντας τη νομοθεσία για το οργανωμένο έγκλημα και τη γενοκτονία». Στη συνέχεια δήλωσε ότι άσκησε δίωξη εναντίον ορισμένων υπευθύνων διεθνών οργανισμών και πολιτικών ηγετών, αλλά και εναντίον των «Illuminati» και της Λέσχης Bilderberg (23) «επειδή συναινούν εν γνώσει τους σε μια εκστρατεία εμβολιασμού η οποία στην πραγματικότητα επιτρέπει τη μόλυνση των λαών με ένα “μείγμα” ιών που προέρχονται από τον χοίρο και τα πτηνά, επιδιώκοντας το θάνατο μεγάλου αριθμού ατόμων» (24).

Η ταχύτητα με την οποία εξαπλώνονται στο διαδίκτυο οι πιο τρελές κι ανυπόστατες φήμες οι οποίες κατηγορούν τους πάντες, από τον ΠΟΥ ως τον Μπάρακ Ομπάμα κι από τον Ντέιβιντ Ροκφέλερ ως τον Τζορτζ Σόρος πυροδοτεί την θανατερή επιθυμία που ελλοχεύει σήμερα μέσα σε κάθε άτομο που ζει σε αυτήν την καταπιεστική, επικίνδυνη, αποπροσανατολισμένη και γεμάτη αβεβαιότητα παγκόσμια κοινωνία. Επίσης, αποτελεί την ιστορική συνέχεια των φαινόμενων δημαγωγικής κινητοποίησης του παρελθόντος (τα οποία, ήδη από εκείνη την εποχή, συνδέονταν με τις επιδημίες, καθώς έριχναν την ευθύνη γι’ αυτές στους ξένους ή στους Εβραίους) και μας δίνει άλλο ένα παράδειγμα –αυτήν τη φορά στην κλίμακα του διαδικτύου- για την ικανότητα των κλασικών μέσων ενημέρωσης να ωθούν την κοινή γνώμη στον ενθουσιασμό ή στη δυσπιστία.

Όπως μας υπενθυμίζει ο Πασκάλ Φρουασάρ (25) όσον αφορά τις συνωμοσιολογικές θεωρίες, το «δικαίωμα στην αμφιβολία» είναι κάτι το σημαντικό, ακόμα και το «υγιές». Ωστόσο, όταν μετατρέπεται σε υποχρέωση του είναι κανείς τρομοκρατημένος, τότε περνάμε σε μια εντελώς διαφορετική λογική, εκείνη που χαρακτήριζε τις σκοτεινότερες εποχές της ιστορίας μας.

1. (Σ.τ.Μ): Η αιμαγλουτινίνη (ΗΑ), πρωτεΐνη του ιού της γρίπης στα πτηνά, επιτρέπει την σύνδεσή του με το κύτταρο το οποίο έχει βάλει στόχο. Υπάρχουν 16 τύποι: Η1 έως Η16. Η νευραμινιδάση (ΝΑ) αριθμεί 9 τύπους αλλά μόνο ο Ν1 και ο Ν2 είναι παθογόνοι για τον άνθρωπο. Υπάρχουν 49 πιθανοί συνδυασμοί των ΗΑ και ΝΑ αλλά μόνο 6 είναι παθογόνοι: Η1Ν1, Η1Ν2, Η2Ν1, Η2Ν2, Η3Ν1 και Η3Ν2.
2. Η οποία συγγενεύει με την ασθένεια Creutzfeld-Jakob.
3. Στη Γαλλία, με το «σκάνδαλο του μολυσμένου αίματος», αποκαλύφθηκε ότι, την περίοδο 1984-1985, οι υπηρεσίες που ήταν αρμόδιες για την μετάγγιση αίματος είχαν διανείμει σε αιμοφιλικούς προϊόντα μολυσμένα με τον ιό HIV, τη στιγμή που υπήρχαν ήδη τρόποι εντοπισμού των μολυσμένων παρτίδων αίματος. Ο Λοράν Φαμπιούς (πρωθυπουργός εκείνη την εποχή) και η Ζεορζίνα Ντιφουά (Υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων) αθωώθηκαν το 1999 από την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από αμέλεια. Και σε άλλες χώρες –και ιδίως στην Κίνα- ξέσπασαν σκάνδαλα λόγω της μαζικής μόλυνσης του πληθυσμού.
4. Πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Γαλλίας την περίοδο 1982-1994. Βλέπε «Mission civilisatrice, ingérence humanitaire», «Le Monde diplomatique», Σεπτέμβριος 2005.
5. Λόγος του Ζακ Ντιούφ, γενικού διευθυντή του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) στην παγκόσμια διάσκεψη για τη διατροφή, στις 3 Ιουνίου του 2008.
6. «Grippe: 2009 n’est pas 1918», συζήτηση με τον Patrick Zylbermann, «Le Monde», 9 Μαΐου 2009, https://www.lemonde.fr/planete/article/2009/05/08/patrick-zylberman-grippe-2009-n-est-pas-1918_1190560_3244.html
7. Πηγές: National Nosocomial Infections Surveillance System (NNIS, τμήμα του Centers for Disease Control της Ατλάντα), έκθεση της Κοινοβουλευτικής Υπηρεσίας για την αξιολόγηση των πολιτικών υγείας (Opeps), Παρίσι, 2006, έκθεση Raisin (Δίκτυο συναγερμού, έρευνας και επιτήρησης των νοσοκομειακών λοιμώξεων), Άγιος Μαυρίκιος, 2006.
8. Σήμερα, παρατηρείται η ανάπτυξη αντίστασης στο Tamiflu, ένα φάρμακο που περιορίζει αποτελεσματικά την εξάπλωση του ιού της γρίπης. Εξάλλου, το 2003, μια ολλανδική έρευνα σε 5.500 άτομα που είχαν μολυνθεί από τον HIV απέδειξε ότι εμφανίζονταν αντιστάσεις σε κάθε κατηγορία θεραπείας προτού καν αυτή εφαρμοστεί: ορισμένοι ήταν φορείς στελεχών του ιού τα οποία ήταν ήδη ανθεκτικά.
9. Αντίστοιχα, συνεργάτης του ΠΟΥ ειδικός στο ζήτημα της μετάδοσης της γρίπης από τα ζώα στον άνθρωπο (Webster), ιολόγος στο πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν (Kawaoka), διευθυντής του Ινστιτούτου Erasmus στο Ρότερνταμ ο οποίος απέδειξε, ήδη από το 1997 ότι ο H5N1 μπορούσε να μεταδοθεί στον άνθρωπο (Osterhaus), δημιουργός στη Γαλλία, των περιφερειακών ομάδων παρατήρησης της γρίπης (GROG) οι οποίες αποτέλεσαν αντικείμενο μίμησης σε μεγάλο βαθμό (Hannoun), βιολόγος στο πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ (O’Toole).
10. Κάθε πράξη η οποία προλαμβάνει την εμφάνιση μιας παθολογίας. Για παράδειγμα, το σωστό πλύσιμο των χεριών επέτρεψε να μειωθούν στο ήμισυ οι λοιμώξεις που μεταδίδονται μέσα στα νοσοκομεία.
11. Σύμφωνα με τον επιδημιολόγο Antoine Flahaut, («Libération», 7 Δεκεμβρίου 2005).
12. «Le Monde», 6 Αυγούστου
13. Δημοσκόπηση της εταιρίας IFOP που δημοσιεύτηκε στην «Dimanche Ouest France» (αναφέρεται και από το «L’Express», Παρίσι, 1^η Αυγούστου 2009).
14. Μια θεματολογία που προβάλλεται κυρίως από την ιστοσελίδα www.spreadthetruth.fr και αναμεταδίδεται από πολλούς άλλους.
15. Ωστόσο, υποστηρίζει επίσης ότι μια σταθεροποιημένη παγκόσμια οικονομία προϋποθέτει τη μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού στα 500.000.000 άτομα!
16. Παθολογία η οποία δημιουργείται από μια ιατρική δραστηριότητα.
17. Το μικροτσίπ που εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα θα μπορούσε –σύμφωνα με τους υποστηρικτές του- να αποδειχθεί χρήσιμο σε περίπτωση επείγουσας εισαγωγής στο νοσοκομείο καθώς θα αναφέρει την ταυτότητα του ατόμου, το ιατρικό ιστορικό του, τις αλλεργίες από τις οποίες πάσχει, τα φάρμακα που λαμβάνει, κλπ.
18. Βλέπε τις ιστοσελίδες spreadthetruth.fr, singularityhub.com. Υπάρχει επίσης ένας ολόκληρος γαλαξίας από tags (λέξεις κλειδιά) που συνδέουν αυτή τη θεματολογία με τη «συνωμοσία της 11^ης Σεπτεμβρίου», με κατηγορίες εναντίον «εγκληματιών» ηγετών ή εναντίον του Ισραήλ, κλπ.
19. Michel Foucault, Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η δίψα της γνώσης, Αθήνα, Κέδρος, 1978.
20. Βέβαια, η θεωρία της μετάδοσης του ιού του AIDS στον άνθρωπο κατά τη δημιουργία εμβολίων για την πολιομυελίτιδα στο Κονγκό αποτελεί αντικείμενο αντιπαράθεσης (η οποία δεν έχει λήξει) ανάμεσα στον Βρετανό δημοσιογράφο Edward Hooper και στην πλειονότητα των ειδικών.
21. Ιστοσελίδες mondialisation.ca, Spread the Truth, Eva R-Sistons, solari κλπ.
22. Κλοντ Λεβί-Στρος, Θλιβεροί Τροπικοί, Εκδόσεις Χατζηνικολή, 2007.
23. Η Λέσχη Bilderberg είναι ένα δίκτυο άσκησης επιρροής στο οποίο συμμετέχουν προσωπικότητες από όλες τις χώρες (άτομα με εξέχουσα θέση στην πολιτική, την οικονομία, τα μέσα ενημέρωσης, τις ένοπλες δυνάμεις ή τις μυστικές υπηρεσίες, καθώς και ορισμένοι επιστήμονες και πανεπιστημιακοί).
24. Φήμη η οποία διαδίδεται κυρίως από την Barbara Minton, «Journalist files charges against WHO and UN for bioterrorism and intent to commit mass murder», 8 Ιουλίου 2009.
25. Καθηγητής και ερευνητής στο πανεπιστήμιο Paris-VIII, συγγραφέας του «La Rumeur. Histoire et fantasmes», Belin, Παρίσι, 2002.

Posted in: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΡΕΥΝΕΣ