Η ιστορία της Μονόπολης: Ποιος ήταν ο αρχικός στόχος του παιχνιδιού

Μάρθα Κίσκιλα

“Αγόρασε γη. Δεν κάνουν πια τίποτα άλλο πέρα απ’ αυτό το πράγμα στον κόσμο”, έλεγε ο Μαρκ Τουέιν. Είναι μία συμβουλή που αδιαμφισβήτητα θα σας εξυπηρετήσει στη μονόπολη, το επιτραπέζιο παιχνίδι που σημείωσε παγκόσμια επιτυχία και δίδαξε τόσες γενιές να αγοράζουν ακίνητα, να χτίζουν ξενοδοχεία και να εκτοξεύουν τα ενοίκια στα ύψη όταν κάποιος συμπαίκτης τύχαινε να περάσει για λίγο από τα εδάφη τους. Ήταν όμως πάντα το παιχνίδι, όπως αυτό που γνωρίζουμε σήμερα; 

Η εφευρέτρια του παιχνιδιού, Elizabeth Magie, ελάχιστα γνωστή στο ευρύ κοινό, θα έστελνε τον εαυτό της απευθείας στη φυλακή αν ζούσε για να μάθει, πόση επιρροή ασκεί αυτό το παιχνίδι με τη διαστρεβλωμένη εικόνα που έχει σήμερα. Κι αυτό γιατί ενθαρρύνει του παίκτες σε εντελώς αντίθετες αξίες από αυτές που ήθελε να υπερασπιστεί η ίδια.

Γεννημένη το 1866, η Magie ήταν μια επαναστάτης ενάντια στις νόρμες και την πολιτική της εποχής της. Ήταν μία άγαμη και ανεξάρτητη γυναίκα, που ήξερε να διαφημίζει τον εαυτό της με καυστικό τρόπο, αφού είχε παρουσιάστεί σε αγγελία εφημερίδας ως “νεαρή Αμερικανίδα σκλάβα προς πώληση”. Ο στόχος της ήταν, όπως η ίδια  ανέφερε στους σοκαρισμένους αναγνώστες της εποχής, να υπογραμμίσει την υποδεέστερη θέση των γυναικών στην κοινωνία. “Δεν είμαστε μηχανές. Τα κορίτσια έχουν μυαλό, επιθυμίες, ελπίδες και φιλοδοξίες”, είχε πει χαρακτηριστικά.

Η Magie εκτός από την συνεχή ενασχόληση της με την αντιμετώπιση των ανισοτήτων των δύο φύλων, αποφάσισε να ασχοληθεί και με το καπιταλιστικό σύστημα της ιδιοκτησίας μέσα από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. Η ιδέα ξεκίνησε από το βιβλίο “Progress and Poverty” (1879) του Henry George, που της είχε δώσει ο πατέρας της, ο πολιτικός James Magie. Στις σελίδες του βιβλίου περιγραφόταν η πεποίθηση του συγγραφέα για το ίσο δικαίωμα όλων των ανθρώπων στη χρήση της γης. “ Είναι ένα δικαίωμα τόσο σαφές, όσο και το δικαίωμα να αναπνέουμε όλοι τον ίδιο αέρα. Είναι ένα δικαίωμα που θα έπρεπε να υπάρχει από την αρχή της ύπαρξης μας”, έγραφε το βιβλίο.

Ταξιδεύοντας στην Αμερική το 1870, ο George συνειδητοποίησε ότι ο συνεχώς αυξανόμενος πλούτος που υπάρχει στον κόσμο, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις ανισότητες της ιδιοκτησίας της γης. Έτσι, αντί να ακολουθήσει την προτροπή του Τουέιν ενθαρρύνοντας τους συμπολίτες του να αγοράσουν γη, κάλεσε το κράτος να το επιβάλει. Κι αυτό γιατί ένα μεγάλο μέρος της αξίας της γης δεν προέρχεται από αυτό που χτίζεται στο οικόπεδο, αλλά από το δώρο της φύσης, του νερού και των ορυκτών ή ακόμα κι από την αξία που δημιουργούσαν οι γύρω παράγοντες, δηλαδή τα καλά οδικά δίκτυα, οι συγκοινωνίες, μία ασφαλής γειτονιά, τα καλά σχολεία και τα καλά νοσοκομεία. Παράλληλα, υποστήριξε ότι οι φορολογικές εισπράξεις θα έπρεπε να επενδύονται για όλους.

Αποφασισμένη να υποστηρίξει τις πεποιθήσεις του πατέρα της, η Magie δημιούργησε ένα παιχνίδι το 1904, που τότε ονόμασε Landlord. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά με κυκλικό ταμπλό, που αποτελούσε καινοτομία για εκείνη την εποχή, το οποίο ήταν γεμάτο με δρόμους και αξιοθέατα προς πώληση. Η βασική καινοτομία του παιχνιδιού της ωστόσο, ήταν ότι είχε διαφορετικούς τρόπους παιξίματος, με εντελώς ξεχωριστούς κανόνες. 

Σύμφωνα με τον πρώτο τρόπο, κάθε παίκτης κέρδιζε λεφτά κάθε φορά που κάποιος αποκτούσε ένα καινούριο ακίνητο και το παιχνίδι ολοκληρωνόταν όταν ο παίκτης που είχε ξεκινήσει με τα λιγότερα χρήματα, κατάφερνε να τα διπλασιάσει. Ο δεύτερος τρόπος είχε σαν βασικό στόχο των παιχτών, την αγορά πολλών ακινήτων και την είσπραξη όσο των δυνατών μεγαλύτερων ενοικίων από όσους έχουν την ατυχία να περάσουν από τα εδάφη τους. Νικητής αναδεικνυόταν εκείνος που θα κατάφερνε να οδηγήσει σε χρεοκοπία όλους τους υπόλοιπους. Σας θυμίζει κάτι;

Ο σκοπός των δύο διαφορετικών κανόνων, σύμφωνα με τη Magie, ήταν να βιώσουν οι παίκτες την εμπειρία μιας πρακτικής επίδειξης του συστήματος ανάκτησης γης με όλα τα γνωστά αποτελέσματα και συνέπειες και να καταλάβουν πως οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην ιδιοκτησία μπορούν να οδηγήσουν σε διαφορετικά κοινωνικά αποτελέσματα. “Θα μπορούσε κάλλιστα να ονομαστεί ‘Το Παιχνίδι της Ζωής’, καθώς περιέχει όλα τα στοιχεία της επιτυχίας και της αποτυχίας στον πραγματικό κόσμο και το θέμα του είναι το ίδιο με αυτό που φαίνεται να απασχολεί τις ανθρώπινες κοινωνίες, δηλαδή τη συσσώρευση πλούτου”, σημείωνε η Magie.

Το παιχνίδι έγινε αμέσως διάσημο στους κύκλους των αριστερών διανοούμενων στις πανεπιστημιουπόλεις του Πανεπιστημίου του Wharton, του Harvard  και του Columbia, αλλά και σε διάφορες χριστιανικές κοινότητες, κάποιες από τις οποίες τροποποίησαν τους κανόνες και έφτιαξαν καινούρια ταμπλό με διαφορετικούς δρόμους και αξιοθέατα. Μέσα στο πλήθος των ανθρώπων που γοητεύτηκαν από το παιχνίδι ήταν και ο τότε άγνωστος Charles Darrow, ο οποίος αργότερα πούλησε μια τέτοια τροποποιημένη έκδοση της Μονόπολης στην εταιρεία παιχνιδιών Parker Brothers, ως δική του, και έγινε εκατομμυριούχος. 

Όταν όμως ήρθε στο φως της δημοσιότητας η πραγματική προέλευση του παιχνιδιού, οι Parker Brothers άλλαξαν το όνομα του παιχνιδιού σε “Μονόπολη” (αντί Landlord). Στις 5 Νοεμβρίου του 1935 κυκλοφορούν το παιχνίδι με το όνομα, που θα γίνει διάσημο, και με ένα σύνολο κανόνων, αυτών δηλαδή που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Μάλιστα, υποστήριξαν ότι εφευρέτης του παιχνιδιού ήταν ο Darrow, που είχε οραματιστεί το παιχνίδι τη δεκαετία του 1930 και στη συνέχεια το πούλησε σε αυτούς.

Την επόμενη φορά που θα ανοίξετε το ταμπλό της σύγχρονης Μονόπολης, σκεφτείτε να παίξετε με λίγο διαφορετικούς κανόνες. Προσθέστε μια κάρτα σύμφωνα με την οποία κάθε ιδιοκτήτης ακινήτου θα πρέπει να συνεισφέρει "φόρο γης" κάθε φορά που χρεώνει ενοίκιο σε έναν συμπαίκτη. Πόσο θα έπρεπε να κοστολογείται αυτός ο φόρος γης; Και πώς θα πρέπει να διανέμονται τα φορολογικά έσοδα που προκύπτουν; Ίσως το παιχνίδι να γίνει πιο ενδιαφέρον αν νικητές βγούνε όλοι κι όχι μόνο ένας!

Με πληροφορίες από το BBC

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΑ