Πλαστική βόμβα στον «Μεγάλο Σκουπιδότοπο» του Ειρηνικού και τη Μεσόγειο

Γιώργος Στάμκος

Πως θα ήμασταν χωρίς το πλαστικό, ένα από τα πιο συνηθισμένα και ευρέως χρησιμοποιημένα υλικά παντού γύρω μας; Από τις σακούλες των σούπερ μάρκετ ως τα παπούτσια μας κι από τα αυτοκίνητα μας ως τις σωλήνες και τις μονώσεις των ηλεκτρικών καλωδίων, το πλαστικό ή πολυαιθυλένιο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το κυρίαρχο τεχνητό υλικό στον πλανήτη μας, γύρω από το οποίο περιστρέφεται το 1/3 της παγκόσμιας οικονομίας και κυρίως η οικονομία του πετρελαίου.
Αν και το πολυαιθυλένιο κατασκευάστηκε για πρώτη φορά κατά λάθος το 1898 από τον Γερμανό Χανς Φον Πέχμαν (1850-1902), η εμπορική του παραγωγή ξεκίνησε το 1939, ενώ άρχισε να διαδίδεται ευρύτατα μετά από το 1950. Μέσα σε λίγες δεκαετίες μπήκε σχεδόν παντού στη ζωή μας, ενώ τα απόβλητά του διασπάρθηκαν σε όλα τα σημεία του πλανήτη. Κανονικά, το πολυαιθυλένιο είναι ανακυκλώσιμο υλικό, αλλά μέχρι πρόσφατα ένα πολύ μικρό ποσοστό του ανακυκλώνονταν (λιγότερο από το 5%) από τους εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους που παράγονται ετησίως.
Το συγκεκριμένο υλικό δεν είναι βιοαποικοδομήσιμο, αν και φωτοδιασπάται από το φως του ήλιου σε πολύ μικρά κομμάτια, μπαίνοντας έτσι μέσα στην τροφική μας αλυσίδα, και μολύνοντας μας ανεπανόρθωτα, και χρειάζεται μέχρι και χίλια χρόνια ώσπου να διαλυθεί εντελώς. Γι' αυτό και σε πάρα πολλές χώρες, ακόμη και σε Αφρικανικές, οι πλαστικές σακούλες φορολογούνται ή απαγορεύονται εντελώς. Η Ευρώπη (και μαζί τη και η Ελλάδα, η οποία επέβαλλε φόρο 4 λεπτών ανά πλαστική σακούλα από τη 1η Ιανουαρίου 2018) και η Κίνα κινείται επίσης προς αυτή την κατεύθυνση.
Ο γιγαντιαίος “πλαστικός σκουπιδότοπος” του βόρειου Ειρηνικού
Υπήρχαν εποχές που όταν ήθελε κάποιος να ξεφορτωθεί να άχρηστα πλαστικά τα έβαζε σε μια φορτηγίδα και τα σκόρπιζε στη θάλασσα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ειδικοί επιστήμονες ανακάλυψαν πως όλα αυτά τα πλαστικά που ρίχτηκαν στις θάλασσες του πλανήτη μας θα κατέληγαν αργά ή γρήγορα στη Δίνη του Βόρειου Ειρηνικού. Πρόκειται για μια γιγαντιαία θαλάσσια δίνη που δημιουργείται από την περιστροφή της Γης κι από τα ωκεάνια ρεύματα. Η επιβεβαίωση της ύπαρξής της δεν άργησε.
Οι εκτιμήσεις για το μέγεθος του “Μεγάλου Σκουπιδότοπου του Ειρηνικού” ποικίλουν από 700.000 τ.χλμ. ως 15.000.000 τ.χλμ (!), ενώ το 80% των σκουπιδιών και πλαστικών προέρχονται από την ξηρά. Σε μια μελέτη το 2001 οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συγκέντρωση των πλαστικών σε ορισμένα σημεία αυτής της περιοχής φτάνει τα 400.000 αντικείμενα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο! Για να καθαριστεί αυτή η γιγαντιαία πλαστική δίνη του Ειρηνικού, μέσω μιας μελλοντικής διεθνούς προσπάθειας, θα απαιτηθούν χρόνια, αν όχι δεκαετίες, πολλά δισεκατομμύρια δολάρια και φυσικά νέες περιβαλλοντικές τεχνολογίες και ειδικές συσκευές περισυλλογής πλαστικών κάθε είδους.

Όσον αφορά τις δικές μας περιοχές, τη Μεσόγειο, έχουν μετρηθεί 1.600 αντικείμενα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο το 77% των οποίων είναι πλαστικά. Η Ελλάδα, μια μεσογειακή ευρωπαϊκή χώρα με 16.000 χλμ. ακτογραμμών είναι εξαιρετικά εκτεθειμένη στη ρύπανση από τα πλαστικά, καθώς ακόμη και σε απομονωμένες ακτές ή και σε ακατοίκητα νησιά βρίσκει κανείς σωρούς από πλαστικές σακούλες και σκουπίδια. Και αυτό είναι εγκληματικό τόσο από περιβαλλοντικής άποψης, αλλά κι από θέμα δημόσιας υγείας, αλλά και αισθητικής καθώς η Ελλάδα είναι ένας από τους μεγαλύτερους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο και το λιγότερο που θα ήθελε να κάνει ένας τουρίστας θα ήταν να κολυμπάει ανάμεσα σε πλαστικά που επιπλέουν...
Έτσι η Ελλάδα πήρε, ομολογουμένως αργά, την απόφαση να αρχίσει κι αυτή να χρεώνει τις πλαστικές σακούλες από την 1η Ιανουαρίου του 2018, με τα έσοδα να κατευθύνονται στην ανακύκλωση των πλαστικών. Ήταν μια από τις τελευταίες χώρες της Ε.Ε. που έλαβε αυτή την απόφαση για λόγους περιβαλλοντικούς και υγείας, ενώ θα έπρεπε να το κάνει από τις πρώτες ως τουριστική χώρα που είναι. Κάλιο αργά παρά ποτέ και το σημαντικότερο είναι να εφαρμοστεί αυτό το μέτρο και οι καταναλωτές να το τηρήσουν με τη βοήθεια επαναχρησιμοποιημένων οικολογικών σακούλων.
Σε κάθε περίπτωση κατά 80% οφείλουν να μειώσουν τη χρήση πλαστικής σακούλας τα κράτη μέλη της Ε.Έ. ως το 2025. H Κομισιόν ενέκρινε ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για τον δραστικό περιορισμό της πλαστικής σακούλας στην ΕΕ, μέτρο που κρίνεται τεράστιας περιβαλλοντικής σημασίας. Σύμφωνα με τη νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία τα κράτη μέλη δεσμεύονται να μειώσουν τη χρήση πλαστικής σακούλας σε ποσοστό της τάξεως του 80%. Εναλλακτικές στη χρήση πλαστικής σακούλας θα είναι οι ανακυκλώσιμες σακούλες ή οι σακούλες πολλαπλών χρήσεων, ενώ όλα τα κράτη-μέλη φέρονται να εξετάζουν και το ενδεχόμενο χρηματικής επιβάρυνσης σε όσους επιμένουν στη χρήση της πλαστικής σακούλας, όπως έκανε πρόσφατα και η Ελλάδα. Στόχος της ΕΕ είναι να μειωθεί η χρήση της πλαστικής σακούλας μέχρι το 2025 με στόχο κάθε Ευρωπαίος να χρησιμοποιεί 40 σακούλες κατά μέσο όρο ετησίως αντί των 176, όπως προέκυψε από σχετική έρευνα του 2010. Στόχος της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας είναι η αντιμετώπιση της αυξανόμενης ρύπανσης των θαλασσών και ωκεανών από πλαστικές σακούλες.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2010, 99 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες χρησιμοποιήθηκαν στην ΕΕ κάτι που μεταφράζεται σε 200 σακούλες ανά άτομο. Πάνω από το 85% των πλαστικών σακουλών χρησιμοποιείται μόνο μια φορά, ενώ στο περιβάλλον και στην θάλασσα καταλήγει μεγάλο μέρος από αυτές. Οι πλαστικές σακούλες μιας χρήσης στην θάλασσα συχνά γίνονται αντικείμενο τροφής θαλάσσιων ειδών, αλλά ενδέχεται να αποτελέσουν και αιτία θανάτου τους από ασφυξία. Επιπρόσθετα μικροπλαστικά και παράγωγες τοξικές ουσίες εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα, θέτοντας σε κίνδυνο και την Δημόσια υγεία. Ακόμη πάντως κι αν σήμερα απαγορευόταν όλες οι πλαστικές σακούλες κι όλα τα πλαστικά στον πλανήτη μας η Μεγάλη Δίνη ή “Μεγάλος Σκουπιδότοπος του Ειρηνικού” θα χρειαζόταν 1.000 χρόνια για να καθαρίσει από μόνος, εκτός αν κάποιος αναλάμβανε να κάνει την όλη βρώμικη δουλειά...

Posted in: πολιτική