Κινήματα που «αρέσουν» και κινήματα που ενοχλούν

Παναγιώτης Κολέλης

«Δεν φοβόμαστε από τα κινήματά τους, όταν δεν καπελώνονται από κομματικές ταμπέλες». Αυτή τη φράση είχε πει ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Πεταλωτής, στις 30 Μαΐου του 2011, με αφορμή το κίνημα των αγανακτισμένων. Από εδώ θα ξεκινήσει το σημερινό κείμενο για να μιλήσει για τα κινήματα, για τα κινήματα που «αρέσουν» και τα κινήματα που ενοχλούν.

Για τα κινήματα, που ως μόνο στόχο έχουν να ενσωματώνουν τον θυμό και τη λαϊκή αγανάκτηση, και τα κινήματα που σφυρηλατούν και εξελίσσουν το εργατικό κίνημα. Βλέπετε, είναι χωρισμένα και τα κινήματα, όπως χωρισμένη είναι και η κοινωνία σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Αλλά ας τα πάρουμε όλα με τη σειρά…

Μιας και ξεκινήσαμε με το κίνημα των αγανακτισμένων, θα συνεχίσουμε με αυτό, υπενθυμίζοντας πως ο τότε πρόεδρος της ΝΔ, Αντώνης Σαμαράς, είχε πει στην κοινοβουλευτική του ομάδα, στις 30 Μαΐου του 2011, πως πρόκειται για «ακομμάτιστες και ενωτικές συγκεντρώσεις αγανακτισμένων πολιτών». Τον είχε προλάβει, βέβαια, δύο μέρες πριν ο σημερινός πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, σε ομιλία του στη συνεδρίαση της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του τότε Συνασπισμού, που είχε πει: «Το κίνημα αυτό υπερβαίνει τους παραδοσιακούς τρόπους διαμαρτυρίας όπως τους ξέραμε μέχρι σήμερα. Δεν εντάσσεται σε πανό κομμάτων, οργανώσεων ή συνδικάτων».

Κι αν νομίζετε πως οι δηλώσεις στήριξης στο κίνημα των αγανακτισμένων σταματούν εδώ, ας ανατρέξουμε στη δήλωση του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου στις 11 Ιουνίου του 2011: «Η ευχή που θα ήθελα να μεταφέρω είναι να παραμείνει η συλλογική αυτή έκφραση αγανάκτησης αγνή, όπως ξεκίνησε. Αυτόβουλη, χωρίς ίχνος δημαγωγίας, δίχως κομματική ομπρέλα και πάνω απ’ όλα ειρηνική».

Ακομμάτιστο, ανοργάνωτο και αυθόρμητο, αυτές είναι οι τρεις ιδιότητες που πρέπει να έχει ένα κίνημα για να «αρέσει». Βλέπετε, μόνο έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος να μετεξελιχθεί σε κάτι άλλο, να γίνει δηλαδή πρόταση εξουσίας που θα απειλήσει πραγματικά την αστική τάξη και την εξουσία της.

Φυσικά, αυτού του τύπου τα κινήματα, «που οργανώνονται κατά κύριο λόγο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», έχουν εκδηλωθεί και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Από τις πλατείες της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, μέχρι το Μιλάνο και το Παρίσι, αλλά και αλλού, είτε σαν κίνημα «αγανακτισμένων» πολιτών, είτε με άλλα ονόματα, όπως για παράδειγμα «Nuit Debout», που σημαίνει όρθιος τη νύχτα, ένα κίνημα που εμφανίστηκε το 2016 στη Γαλλία ως απάντηση στην αντεργατική μεταρρύθμιση «Ελ Κομρί». Με γενικόλογες απαιτήσεις και φράσεις περί «παγκόσμιας εξέγερσης» ή «να προστατευτεί το περιβάλλον» και να «ανακτήσουμε τον δημόσιο λόγο», τέτοιου είδους κινήματα δείχνουν αφενός τη ριζοσπαστικότητα μίας μερίδας κόσμου, δεν μπορούν αφετέρου όμως να αποτελέσουν κάτι διαφορετικό, εκτός από μία θολή διαμαρτυρία.

Πρόσφατα, μάλιστα, γεννήθηκε κι ένα καινούργιο κίνημα στη Γαλλία, τα «Κίτρινα Γιλέκα», ως απάντηση στις μεγάλες αυξήσεις στα καύσιμα που έχει επιβάλει η κυβέρνηση Μακρόν από την αρχή του 2018 – η τιμή του πετρελαίου κίνησης (ντίζελ) αυξήθηκε κατά 23%, ενώ της αμόλυβδης βενζίνης κατά 15%.

Το κακό, βέβαια, είναι πως για μία ακόμα φορά το κίνημα αυτό αυτοπροσδιορίζεται ως «ακομμάτιστο» και «αυθόρμητο», με διαδηλωτές να δηλώνουν πως «το μόνο που ζητάνε είναι η αποχώρηση του Μακρόν», γι’ αυτό και βλέπουμε να στηρίζεται τόσο από την «Ανυπότακτη Γαλλία» του Ζαν Λικ Μελανσόν, που προσπαθεί να κάνει και πάλι θελκτική τη σοσιαλδημοκρατία στα μάτια των γάλλων πολιτών, όσο και από τον «Εθνικό Συναγερμό» της Μαρίν Λεπέν, που επιχειρεί από τη μεριά της να εγκλωβίσει τον κόσμο σε αστικές επιδιώξεις που δεν έχουν καμία σχέση με τα πραγματικά συμφέροντα του λαού.

Μπορεί να χρησιμοποιήσαμε ως παράδειγμα τη Γαλλία, το «πολιτικό υποκείμενο της Ευρώπης» σύμφωνα με τον Μαρξ, αλλά τέτοιου είδους προσπάθειες αναπτύσσονται σε πολλές χώρες, χωρίς ωστόσο κάποια απ’ αυτές να έχει αντέξει στον χρόνο. Αναπτύσσονται, διατηρούνται για λίγο στην επικαιρότητα και σύντομα αρχίζουν να φθίνουν, μέχρι που εξαφανίζονται τελείως, δίνοντας τη θέση τους σε κάτι άλλο που πραγματοποιεί κι αυτό με τη σειρά του τον ίδιο φαύλο κύκλο.

Την ίδια στιγμή, η άρχουσα τάξη συνεχίζει να είναι ο ρυθμιστής της πολιτικής ατζέντας, είτε χαμηλόφωνα, πίσω από κλειστές πόρτες και κουίντες, είτε βγαίνοντας θαρρετά στην πολιτική σκηνή όταν νιώσει απειλή, με κινήματα του τύπου «Μένουμε Ευρώπη», κινήματα που ξεκάθαρα δημιουργήθηκαν για να υποστηρίξουν εμφατικά τα συμφέροντά της και τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης.

Alter ego του «Μένουμε Ευρώπη» αποτέλεσε και το κίνημα «Παραιτηθείτε», μία πρωτοβουλία μέσω διαδικτύου που ξεπήδησε το 2016 για να φύγει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ. Με συνθήματα, όπως «ούτε χρώματα, ούτε κόμματα, ούτε συνδικάτα» – παρότι και «κόμματα και χρώματα» είχαν οι συνδιοργανωτές αυτής της πρωτοβουλίας – η προσπάθεια αυτή κατηγορούσε την κυβέρνηση πως δεν επιτάχυνε τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και στόχευε στο να εγκλωβίσει τον κόσμο ανάμεσα σε έναν τεχνητό διπολισμό και να τον απομακρύνει από τις κινητοποιήσεις του οργανωμένου λαϊκού κινήματος. Και σε έναν βαθμό τα κατάφερε…

Μπορούμε, επίσης, να μιλήσουμε για τα διάφορα «πατριωτικά» κινήματα που έχουν εκδηλωθεί σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, με αφορμή το μεταναστευτικό. Στη Γερμανία συγκεκριμένα, αυτού του είδους τα συλλαλητήρια προωθούνται από το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και από το αντιισλαμικό Pegida. Τα κινήματα αυτά βρίσκουν ανοχή από πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη, αφού αποτελούν έναν τρόπο να συντηρηθεί το δίπολο πρόοδος – συντήρηση και να υποβαθμιστεί η κύρια αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας.

Παρόμοιας μορφής κινήματα έχουν εκδηλωθεί και στη χώρα μας το τελευταίο χρονικό διάστημα, με αφορμή το Μακεδονικό. Μάλιστα, εδώ και λίγες μέρες παρατηρείται μία προσπάθεια διεύρυνσης αυτών των κινημάτων και στα σχολεία από τη Χρυσή Αυγή, που ακόμα δεν έχει καταδικαστεί, τη στιγμή που καταδικάζονται καθαρίστριες και καστανάδες και παραμένουν νωπές οι μνήμες από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα.

Αλλά έτσι είναι, προεκλογική περίοδο διανύουμε, και ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ αναμένεται να την «ανεχθούν» – αν όχι να «φλερτάρουν» μαζί της – ο καθένας για τους δικούς του ψηφοθηρικούς λόγους.

Κοντινή είναι, επίσης, η εμπειρία από κινήματα σαν τη Αραβική Άνοιξη, που επικροτήθηκαν από αρκετά αστικά κόμματα σε πολλές χώρες, αλλά αποδείχτηκε τελικά πως αποτέλεσαν μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για να προωθήσουν τις επιδιώξεις τους στη Μέση Ανατολή μεγάλες δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Ε.Ε.

Τέλος, αξίζει να γίνει μία αναφορά σε συνδικαλιστικούς φορείς, όπως η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ, που έχουν κάνει σημαία τους την «κοινωνική συναίνεση» και την «εργασιακή ειρήνη», ενώ ταυτόχρονα πλασάρονται ως υποστηρικτές των εργαζομένων.

Όπως είδατε, τα κινήματα που «αρέσουν» είναι πολλά με ποικίλες μορφές και διαστάσεις, ειδικά σε περιόδους κρίσης σαν τη σημερινή. Σε περιόδους, που παρότι δεν το ομολογεί η αστική τάξη, φοβάται για την ίδια της την ύπαρξή και «τους σεισμούς που μέλλονται να ’ρθουν». Είναι η ίδια περίοδος που βρίσκουμε το ελληνικό Κοινοβούλιο κατακερματισμένο από κάθε λογής πολιτικά κόμματα, προκειμένου ο δικαιολογημένος θυμός των πολιτών να μην κατευθυνθεί απέναντι στον πραγματικό εχθρό.

Φυσικά, δεν υποτιμούμε τις δυσκολίες που υπάρχουν σήμερα στο εργατικό κίνημα. Κάθε χώρος δουλειάς δεν είναι ίδιος, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Μπορούμε, όμως, σιγά σιγά να αρχίσουμε να συσπειρωνόμαστε, γιατί οι ανάγκες μας είναι κοινές, όπως και οι φόβοι μας. Φόβοι υπαρκτοί, φόβοι σημαντικοί, που κανένας δεν τους υποτιμάει. Φόβοι, όμως, κοινοί, γι’ αυτό και μπορούν να αποτελέσουν το πρώτο όπλο στη φαρέτρα μας.

«Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη», που θα ’λεγε και ο ποιητής, γιατί λοιπόν να περιμένουμε;

Posted in: πολιτική