Το μεγάλο ψέμα για το «κοινωνικό κράτος» του Μεταξά

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας* //

Τα τε­λευ­ταία χρό­νια, άλ­λο­τε με αφορ­μή την επέ­τειο επι­βο­λής της τε­ταρ­το­αυ­γου­στια­νής δι­κτα­το­ρί­ας και άλ­λο­τε εξαι­τί­ας των εορ­τα­σμών της 28ης Οκτω­βρί­ου, έχει κάνει την εμ­φά­νι­ση του στα μέσα ενη­μέ­ρω­σης μια προ­σπά­θεια εξω­ραϊ­σμού του ιστο­ρι­κού ρόλου του δι­κτά­το­ρα Ι.Με­τα­ξά. Η προ­σπά­θεια αυτή επι­χει­ρεί να πε­ρά­σει τις εξής δύο λα­θρο­χει­ρί­ες ως δήθεν ιστο­ρι­κές αλή­θειες: Πρώ­τον, ότι το πε­ρή­φα­νο «Όχι» στους ιτα­λούς ει­σβο­λείς το είπε ο Με­τα­ξάς εξ’ ονό­μα­τος όλου του ελ­λη­νι­κού λαού και κατά δεύ­τε­ρον, ότι η με­τα­ξι­κή δι­κτα­το­ρία… πρω­τα­γω­νί­στη­σε στη δη­μιουρ­γία «κοι­νω­νι­κού κρά­τους» και «κοι­νω­νι­κών με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων» (8ωρο, ΙΚΑ, ρύθ­μι­ση αγρο­τι­κών χρών, συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις κ.α.).
Σε αυτήν την εξό­φθαλ­μη δια­στρέ­βλω­ση της Ιστο­ρί­ας πρω­το­στα­τεί ασφα­λώς ο φα­σι­στι­κός εσμός των πο­λι­τι­κών απο­γό­νων του Με­τα­ξά οι οποί­οι πί­νουν νερό στο όνομα του. Λίγα χρό­νια πριν, τα ηνία της εξύ­μνη­σης του δι­κτά­το­ρα κα­τεί­χε ο ΛΑ.Ο.Σ. (όπου «αν­δρώ­θη­καν» πο­λι­τι­κά οι αντι­κομ­μου­νι­στές «Γε­ωρ­γιά­δη­δες» και «Βο­ρί­δη­δες» της ση­με­ρι­νής ΝΔ), ενώ σή­με­ρα στο ρόλο αυτό πρω­το­στα­τεί η να­ζι­στι­κή-εγκλη­μα­τι­κή Χρυσή Αυγή. Προ­κει­μέ­νου μά­λι­στα να υπε­ρα­σπι­στούν τον ιδε­ο­λο­γι­κό τους πρό­γο­νο, τα φα­σι­στοει­δή κά­νουν συχνά ανα­φο­ρές στο δήθεν «κοι­νω­νι­κό κρά­τος» και τις «κοι­νω­νι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις» της πε­ριό­δου του Με­τα­ξά. Προς αυτήν την κα­τεύ­θυν­ση, πα­ρου­σιά­ζουν μια σειρά κοι­νω­νι­κές κα­τα­κτή­σεις της ερ­γα­τι­κής τάξης (8ωρο, συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις, λει­τουρ­γία του ΙΚΑ, αγρο­τι­κά χρέη κλπ.) ως… έργο της με­τα­ξι­κής δι­κτα­το­ρί­ας! Πρό­κει­ται για άλλο ένα χυ­δαίο ψέμα της να­ζι­στι­κής-γκε­μπε­λι­κής προ­πα­γάν­δας που επι­χει­ρεί να «βγά­λει λάδι» μια απ’ τις πλέον μαύ­ρες και απο­κρου­στι­κές πε­ριό­δους της ελ­λη­νι­κής ιστο­ρί­ας του 20ου αιώνα.
Η «4η Αυ­γού­στου», η δι­κτα­το­ρία του Ι.Με­τα­ξά, ήταν ένα βαθιά αντι­κομ­μου­νι­στι­κό, αστι­κό, τα­ξι­κό κρά­τος. Απο­τε­λού­σε την πο­λι­τι­κή έκ­φρα­ση των συμ­φε­ρό­ντων της τότε άστι­κής τάξης της χώρας στο πο­λι­τι­κό επί­πε­δο. Ο ίδιος ο Με­τα­ξάς σε ομι­λί­ες του ση­μεί­ω­νε με­τα­ξύ άλλων πως μέ­ρι­μνα του κα­θε­στώ­τος του ήταν «η αδιά­κο­πος φρο­ντίς διά την στε­ρέ­ω­σιν του αστι­κού κα­θε­στώ­τος με όλας τας ανα­γκαί­ας θυ­σί­ας διά το σύ­νο­λον της κοι­νω­νί­ας…» και προ­σέ­θε­τε: «Εστη­ρί­ξα­μεν το αστι­κόν κα­θε­στώς της Ελ­λά­δος και του εδώ­σα­μεν να εν­νο­ή­σει ότι το πρώ­τον κα­θή­κον ενός τι­μί­ου και πραγ­μα­τι­κού πα­τριω­τι­κού αστι­κού κό­σμου, είναι, το να είναι αλ­λη­λέγ­γυος με τους δύο κλά­δους, τον κό­σμον τον ερ­γα­τι­κόν και τον κό­σμον τον αγρο­τι­κόν και εζη­τή­σα­μεν από τους αστούς, από τους βιο­μή­χα­νους… θυ­σί­ας τας οποί­ας ο αστι­κός κό­σμος μας τας έδωσε προ­θύ­μως» (Σπ. Λι­ναρ­δά­του, «4η Αυ­γού­στου», «Π.Λ.Ε.», 1967, σελ. 104).
Κατά την πε­ρί­ο­δο της με­τα­ξι­κής δι­κτα­το­ρί­ας, η συ­γκέ­ντρω­ση και συ­γκε­ντρο­ποί­η­σή του κε­φα­λαί­ου προ­χώ­ρη­σε με γρή­γο­ρους ρυθ­μούς, ενώ ενι­σχύ­θη­κε ο πα­ρεμ­βα­τι­κός ρόλος του κρά­τους στην οι­κο­νο­μία, καθώς και η στε­νό­τε­ρη σύν­δε­ση του βιο­μη­χα­νι­κού με το τρα­πε­ζι­κό κε­φά­λαιο, όπως έχουν απο­δεί­ξει οι­κο­νο­μι­κοί με­λε­τη­τές της πε­ριό­δου (Μ.Μαϊλη, Από την 4η Αυ­γού­στου ως τις μέρες μας, Σύγ­χρο­νη Εποχή, 2009, σελ.28).
Είναι ψευ­δής ο ισχυ­ρι­σμός των απο­λο­γη­τών του Με­τα­ξά ότι το κα­θε­στώς της 4ης Αυ­γού­στου κα­θιέ­ρω­σε το 8ωρο και την κυ­ρια­κά­τι­κη αργία. Η κα­θιέ­ρω­ση του 8ωρου έγινε με το νόμο 2269 το 1920, με τη νο­μο­θε­τι­κή κύ­ρω­ση της Διε­θνούς Σύμ­βα­σης Ερ­γα­σί­ας. Για να εφαρ­μο­στεί στα­δια­κά χρειά­στη­καν οι πο­λύ­χρο­νοι, συχνά αι­μα­τη­ροί αγώ­νες των ερ­γα­τών με πρω­το­πό­ρους τους κομ­μου­νι­στές. Πο­τά­μια αί­μα­τος χύ­θη­καν στις συ­γκρού­σεις των ερ­γα­τών με το αστι­κό κρά­τος. Η δε κυ­ρια­κά­τι­κη αργία είχε κα­θιε­ρω­θεί από το 1911. Αυτό που έκανε η κυ­βέρ­νη­ση Με­τα­ξά ήταν να κα­ταρ­γή­σει την κυ­ρια­κά­τι­κη αργία και το κυ­ρια­κά­τι­κο με­ρο­κά­μα­το να δί­νε­ται στο κρά­τος για την… «Εθνι­κή Αμυνα».
Ένα άλλο χο­ντρο­κομ­μέ­νο ψέμα των νο­σταλ­γών της τε­ταρ­το­αυ­γου­στια­νής δι­κτα­το­ρί­ας είναι η- δή­θεν- «κα­θιέ­ρω­ση αδεί­ας μετ’ απο­δο­χών» από Ι. Με­τα­ξά!  Μόνο που αυτές κα­θιε­ρώ­θη­καν πριν το Με­τα­ξά, με τον ανα­γκα­στι­κό νόμο (ΑΝ) 539/1935 και έπει­τα από πο­λύ­χρο­νο αγώνα του συν­δι­κα­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος. Οι ελεύ­θε­ρες Συλ­λο­γι­κές Συμ­βά­σεις απο­τε­λού­σαν παλιά ερ­γα­τι­κή διεκ­δί­κη­ση. Επί δι­κτα­το­ρί­ας Κον­δύ­λη, ψη­φί­στη­κε στις 16/1/1935 Ανα­γκα­στι­κός Νόμος περί Συλ­λο­γι­κών Συμ­βά­σε­ων- ένας νόμος που επί της ου­σί­ας μόνο ελεύ­θε­ρες Συλ­λο­γι­κές Συμ­βά­σεις επέ­τρε­πε. Πρω­τού έρθει στην εξου­σία, ο Με­τα­ξάς ετοί­μα­σε νέο νόμο περί υπο­χρε­ω­τι­κής διαι­τη­σί­ας, κάτι ανά­λο­γο με όσα γί­νο­νται σή­με­ρα με τις Συλ­λο­γι­κές Συμ­βά­σεις, προ­κα­λώ­ντας με­γά­λες αντι­δρά­σεις από τα ερ­γα­τι­κά σω­μα­τεία (Μάης 1936). Οι «συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις» με­τα­ξύ των κε­φα­λαιο­κρα­τών και των διο­ρι­σμέ­νων από τη δι­κτα­το­ρία συν­δι­κα­λι­στών απέ­κτη­σαν ισχύ νόμου (2045/7/9/1936) και τίτλο «κα­τώ­τα­τον όριον μι­σθών των Ιδιω­τι­κών Υπαλ­λή­λων και ελά­χι­στον ημε­ρο­μί­σθιον ερ­γα­τών Βιο­μη­χα­νί­ας». Απο­τε­λού­σε, λοι­πόν, κα­ρα­μπι­νά­τη κο­ροϊ­δία του λαού εκ μέ­ρους του με­τα­ξι­κού κα­θε­στώ­τος η κα­θιέ­ρω­ση των «Εθνι­κών Συμ­βά­σε­ων Ερ­γα­σί­ας», αν λά­βου­με υπ’ όψη τις συν­θή­κες που επι­κρα­τού­σαν: ανα­γκα­στι­κή διαι­τη­σία, απα­γό­ρευ­ση των απερ­γιών και φα­σι­στι­κο­ποί­η­ση των συν­δι­κά­των στα πρό­τυ­πα του Μου­σο­λί­νι.
Στις 11/11/1937 ιδρύ­θη­κε το ΙΚΑ, το οποίο λει­τούρ­γη­σε από 1/12/1937 έως το τέλος του ’37 σε Αθή­να-Πει­ραιά και Θεσ­σα­λο­νί­κη, και από τα τέλη του 1938 στις άλλες πό­λεις. Η ίδρυ­ση ωστό­σο του ΙΚΑ απο­τέ­λε­σε ου­σια­στι­κά εφαρ­μο­γή του νόμου 6298, ο οποί­ος είχε φη­ψι­στεί τον Σε­πτέμ­βρη του 1934 από το Λαϊκό Κόμμα και δεν εφαρ­μό­στη­κε για μια σειρά λό­γους (αντι­δρά­σεις με­ρί­δας του Κε­φα­λαί­ου, πρα­ξι­κό­πη­μα Κον­δύ­λη, Κί­νη­μα 1935 κλπ). Βέ­βαια, για την κα­θιέ­ρω­ση νόμου για τις Κοι­νω­νι­κές Ασφα­λί­σεις είχαν προη­γη­θεί πο­λύ­μορ­φοι αγώ­νες της ερ­γα­τι­κής τάξης, οι οποί­οι απέ­δω­σαν για πρώτη φορά καρ­πούς με την ψή­φι­ση του νόμου 2868 του 1922- δη­λα­δή 15 χρό­νια πριν τη με­τα­ξι­κή δι­κτα­το­ρία!
Οι πε­νι­χρές πα­ρο­χές του ΙΚΑ διε­κό­πη­σαν το 1939 και το σύ­στη­μα κα­τέρ­ρευ­σε. Τι έκανε ο Με­τα­ξάς; Το κα­θε­στώς του κα­τά­σχε­σε με τη μορφή δα­νεί­ου προς το κρά­τος, όλα τα απο­θε­μα­τι­κά των ασφα­λι­στι­κών ορ­γα­νι­σμών που έφτα­ναν τα 850 εκα­τομ­μύ­ρια δραχ­μές, από τα οποία τα 500 εκα­τομ­μύ­ρια ήταν του ΙΚΑ! (Σπ. Λι­ναρ­δά­του, «4η Αυ­γού­στου», «Π.Λ.Ε.», 1967, σελ. 110).
Το φα­σι­στι­κό κα­θε­στώς του Με­τα­ξά απο­τέ­λε­σε «χρυσή εποχή» για την οι­κο­νο­μι­κή ολι­γαρ­χία. Η κα­πι­τα­λι­στι­κή κερ­δο­φο­ρία αυ­ξή­θη­κε μέσω άμε­σων κρα­τι­κών πα­ρεμ­βά­σε­ων και νέων δη­μό­σιων έργων για πο­λε­μι­κές προ­πα­ρα­σκευ­ές, ενώ εντά­θη­κε η εκ­με­τάλ­λευ­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Πρό­κει­ται για την ίδια πε­ρί­ο­δο κατά την οποία, όπως προ­α­να­φέρ­θη­κε, προ­χώ­ρη­σε η συ­γκέ­ντρω­ση και συ­γκε­ντρο­ποί­η­σή του κε­φα­λαί­ου, τα διά­φο­ρα τμή­μα­τα του οποί­ου (βιο­μη­χα­νι­κό, εμπο­ρι­κό, πι­στω­τι­κό) καρ­πώ­θη­καν τε­ρά­στια κέρδη. Δεν είναι κα­θό­λου τυ­χαίο ότι με­γα­λο­ε­πι­χει­ρη­μα­τί­ες της επο­χής (Χα­τζη­κυ­ριά­κος, Μπο­δο­σά­κης, Αφοι Ηλιά­σκοι, Λα­να­ράς κλπ.) στή­ρι­ξαν ενερ­γά το με­τα­ξι­κό κα­θε­στώς, ενώ ένας αριθ­μός κε­φα­λαιο­κρα­τών και τρα­πε­ζι­κών με­γα­λο­στε­λε­χών κα­τέ­λα­βαν κυ­βερ­νη­τι­κές θέ­σεις (Χα­τζη­κυ­ριά­κος της ΑΓΕΤ, Κων/νος Ζα­βι­τσά­νος, Δημ.Μά­ξι­μος κλπ).
Αυτό ήταν το πε­ρί­φη­μο κα­θε­στώς του…«Τρί­του Ελ­λη­νι­κού Πο­λι­τι­σμού» που υμνεί το να­ζι­στι­κό μα­ντρό­σκυ­λο των ση­με­ρι­νών κα­πι­τα­λι­στών, η Χρυσή Αυγή. Ένα κα­θε­στώς κομ­μέ­νο και ραμ­μέ­νο στα μέτρα της άρ­χου­σας αστι­κής τάξης και των ιμπε­ρια­λι­στών συμ­μά­χων τους. Η με­τα­ξι­κή δι­κτα­το­ρία απο­τέ­λε­σε ανα­γκαιό­τη­τα για τη στή­ρι­ξη και ενί­σχυ­ση του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, σε συν­θή­κες προ­ε­τοι­μα­σί­ας του Δευ­τέ­ρου Πα­γκό­σμιου ιμπε­ρια­λι­στι­κού πο­λέ­μου, λύ­νο­ντας προ­σω­ρι­νά τις υπάρ­χου­σες αντι­θέ­σεις των αστι­κών, «κοι­νο­βου­λευ­τι­κών» κομ­μά­των της επο­χής που της ανέ­θε­σαν μέσω του κοι­νο­βου­λί­ου την εξου­σία.
Η Ιστο­ρία δεν ξε­χνιέ­ται, ούτε πα­ρα­χα­ρά­ζε­ται, όσο κι’ αν το επι­διώ­κουν οι φα­σί­στες και τα αφε­ντι­κά τους.

* υποψ. δι­δά­κτωρ πο­λι­τι­κών επι­στη­μών και ιστο­ρί­ας

Posted in: πολιτική