Έξι χρόνια πριν, 18 Ιουνίου 2010, έφυγε από τη ζωή ο συγγραφέας, Ζοζέ Σαραμάγκου.
Λίγα λόγια για τη μεγάλη πορεία του Ζ. Σαραμάγκου, που γοήτευσε με τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του και συνεχίζει να διαβάζεται από χιλιάδες αναγνώστες.
Γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 1922 στο χωριό Aζινιάγκα της Πορτογαλίας. Το 1947 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα («Γη της Αμαρτίας») και πρόλαβε να διαβάσει δημοσιευμένο το τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο «Κάιν». Το μυθιστόρημα «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» πολεμήθηκε από την Εκκλησία. Το 1998 του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο Σαραμάγκου ήταν κομμουνιστής. Εντάχθηκε το 1964 στο Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και πήρε μέρος στην «Επανάσταση των Γαρυφάλλων» ενάντια στη χούντα του Σαλαζάρ. Ο Πορτογάλος συγγραφέας έδινε τη μάχη μέσα από τη ζωή και το έργο του. Πάντα, δήλωνε τη συμπαράσταση του στους λαούς που παλεύουν και ιδιαίτερα στη σοσιαλιστική Κούβα.
«Ηρεμία και αρμονία»
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου, σε μια συνέντευξη του το 1998*, απάντησε στο εξής ερώτημα: «Τι σημαίνει για εσάς ευτυχία;»
«Φαντάζεται κανείς ότι αυτό που
αποκαλούμε ευτυχία είναι μια κατάσταση μόνιμης χαράς, κάτι όμως που δεν
υπάρχει ούτε υπήρξε ποτέ. Αν η χαρά δεν είναι μόνιμη, τότε είναι βέβαιο
ότι θα υπάρξουν στιγμές θλίψης, για κάτι που χάθηκε, για κάτι που δεν
έχουμε, για μια απουσία. Ολα αυτά μπορούν να μας οδηγήσουν στη θλίψη.
Εμένα μου είναι αδιάφορη η ιδέα της
ευτυχίας, για μένα έχει μεγαλύτερη σημασία αυτό που αποκαλώ ηρεμία και
αρμονία. Η έννοια της ευτυχίας προϋποθέτει ότι είναι κανείς πολύ
χαρούμενος για τον άλφα ή τον βήτα λόγο. Σε πιάνει βέβαια ένας
πονόδοντος, και τότε σου φεύγει η ευτυχία, σου φεύγουν όλα. Νομίζω ότι η
ηρεμία είναι άλλο πράγμα. Η ηρεμία έχει να κάνει πολύ με την αποδοχή,
αλλά και την, ως έναν βαθμό, αυτογνωσία των ορίων σου.
Το να ζει κανείς αρμονικά δεν σημαίνει
ότι δεν έχει ανησυχίες, ή προβλήματα, σημαίνει απλώς ότι μπορεί να
συμβιώσει μαζί τους με ηρεμία, γαλήνη. Δεν θέλω να φέρω τον εαυτό μου ως
παράδειγμα, μπορώ όμως να πω ότι ζω σήμερα σε αρμονία με τον περίγυρό
μου».
«Είμαι καλά με το δέρμα μου»
Ο Σαραμάγκου, στη διευκρινιστική ερώτηση για παραπάνω εξήγηση των σκέψεων του, απάντησε:
«Είναι μια σχέση που είναι δύσκολο να
την εξηγήσει κανείς. Υπάρχει μια έκφραση που επιχειρεί να προσεγγίσει
την εξήγηση και λέει ότι «είμαι καλά στο δέρμα μου». Είναι μια έκφραση
πολύ γαλλική. Οχι όμως μόνο στο δέρμα μου. Θα πρέπει να το συσχετίσω
αυτό με το γεγονός ότι δεν φιλοδόξησα ποτέ να πετύχω τίποτε, ότι σε
καμιά περίπτωση δεν σκέφθηκα τη ζωή μου σαν μια κούρσα προκειμένου να
φθάσω σε συγκεκριμένους στόχους. Αυτό είναι που αποκαλώ αρμονία σε κάθε
στιγμή της ζωής, κάτι που δεν σημαίνει ότι δεν παλεύεις για να επιλύσεις
ένα πρόβλημα, όπως όταν έμεινα άνεργος το 1975 και επί τέσσερα χρόνια
έψαχνα για μεταφράσεις για να τα βγάλω πέρα.
Μπορείς να δώσεις τη μάχη, χωρίς
δραματοποιήσεις, όμως, βιωμένη με ηρεμία, με αρμονία. Αυτή η αρμονία
είναι κάτι το εσωτερικό. Δεν έχει να κάνει με το να λες «τι
καταπληκτικός που είμαι»! Οταν το λέω αυτό, αναφέρομαι σε ένα άτομο που
τα έχει καλά με τον εαυτό του. Οταν λέω ότι δεν είχα ποτέ φιλοδοξίες,
ότι δεν επιθύμησα ποτέ τίποτε και γι’ αυτό τώρα μπορώ να πω ότι τα έχω
όλα, είναι γιατί νιώθω εν ειρήνη με ό,τι με περιβάλλει: πρόσωπα,
πράγματα, ζώα αν θέλεις, δέντρα, ουρανό και θάλασσα. Είναι σαν να ήμουν
ενταγμένος, από τη θέση μου, στο φυσικό μου χώρο, χωρίς να μετατραπώ σε
εγωιστή που λέει: «Καθώς τώρα τα έχω όλα, τα υπόλοιπα μού είναι
αδιάφορα». Οχι, αντίθετα, εξακολουθώ να είμαι αλληλέγγυος, παίρνω μέρος
σε ένα κάρο μάχες, μερικές μάλιστα από αυτές από χέρι χαμένες. Αυτό δεν
έχει καμιά σχέση με την ευτυχία. Αν με όμως με ρωτήσεις: Είστε
ευτυχισμένος; Ναι, ναι, είμαι ευτυχισμένος, πολύ ευτυχισμένος. Το λέω
όμως αυτό για να μην αρχίσω να εξηγώ ότι υπάρχει και κάτι περισσότερο,
όπως υπάρχει και κάτι που λέγεται ηρεμία και αρμονία, που ίσως είναι ένα
είδος σοφίας».
«Και πρώτα απ’ όλα η ζωή»
Στη συνέχεια ρωτήθηκε «τι μένει ακόμη», έπειτα απ’ όλα όσα είχε επιτύχει. Και απάντησε:«Μένουν πολλά. Και πρώτα απ’ όλα η ζωή. Η φιλοδοξία της ζωής, του να ζήσεις, υπάρχει μήπως κάτι ανώτερο από αυτό; Μου μένει η ζωή».
*Η συνέντευξη ήταν στον Χ. Παπαγεωργίου, στο «Βήμα», και ολόκληρη μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου