Μετάφραση- Εισαγωγή: Ειρήνη Γαϊτάνου
“Το προσφυγικό ζήτημα είναι προμήνυμα της μεγάλης μετανάστευσης του 21ου αιώνα”
Η παρακάτω συνέντευξη του Michel Foucault σχετικά με το προσφυγικό ζήτημα, παρέμενε αμετάφραστη από το 1979. Την συνέντευξη, που είχε δημοσιευτεί στο ιαπωνικό περιοδικό Shûkan posuto στις 17 Αυγούστου 1979, πήρε ο H. Uno, και ως τώρα υπήρχε μόνο στα γαλλικά (στη συλλογή Dits et écrits, text 271, Volume 3. 1976-1979, Gallimard, 1994, pp. 798-800). Μεταφράστηκε από το site Progressive Geographies στα αγγλικά τον περασμένο Σεπτέμβρη και δημοσιεύτηκε εδώ. Οι ομοιότητες με τη σημερινή κατάσταση είναι εντυπωσιακές, ενώ ο Μισέλ Φουκώ καταλήγει ότι το προσφυγικό ζήτημα θα είναι κεντρικό ζήτημα του 21ου αιώνα.
Ερ. Ποια κατά τη γνώμη σας είναι η πηγή του ζητήματος των Βιετναμέζων προσφύγων?
Απ. Για περισσότερο από έναν αιώνα, το Βιετνάμ ήταν διαρκώς υπό κατοχή από στρατιωτικές δυνάμεις, όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ. Και τώρα, το πρώην Νότιο Βιετνάμ είναι υπό κατοχή από το πρώην Βόρειο Βιετνάμ. Φυσικά αυτή η κατοχή του νότου από το βορά είναι διαφορετική από αυτές που προηγήθηκαν, αλλά δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η δύναμη που βρίσκεται στην εξουσία στο Νότιο Βιετνάμ ασκείται από το Βόρειο.
Σε αυτή την αλληλουχία κατοχών πάνω από έναν αιώνα, εκτεταμένες συγκρούσεις αναπτύχθηκαν μεταξύ του πληθυσμού. Ο αριθμός των “συνεργατών του καθεστώτος” ήταν ιδιαίτερα εκτεταμένος, και σε αυτή την κατηγορία μπορούμε να εντάξουμε τους εμπόρους που συνεργάζονταν με τους αποικιοκράτες, ή τους περιφερειακούς δημόσιους υπαλλήλους που δούλευαν υπό τις κατοχικές δυνάμεις. Εξαιτίας αυτών των ιστορικών ανταγωνισμών, κομμάτι του πληθυσμού είδε τον εαυτό του να κατηγορείται για την κατάσταση και να εγκαταλείπεται.
Ερ. Πολλοί/ες νιώθουν μια αντίφαση μεταξύ της προηγούμενης ανάγκης να στηρίξουν την ενοποίηση του Βιετνάμ και την σημερινή απαίτηση να χειριστούν το ζήτημα των προσφύγων, που είναι συνέπεια αυτής της ενοποίησης.
Απ. Το κράτος δεν πρέπει να ασκήσει ένα δικαίωμα άνευ όρων πάνω στη ζωή και το θάνατο, πάνω στο λαό του ή στο λαό μιας άλλης χώρας. Το να αρνηθούμε στο κράτος αυτό το δικαίωμα ζωής και θανάτου σήμαινε προηγουμένως να εναντιωθούμε στους βομβαρδισμούς του Βιετνάμ από τις ΗΠΑ και σήμερα σημαίνει να βοηθήσουμε τους πρόσφυγες.
Ερ. Μοιάζει σαν το ζήτημα των προσφύγων από την Καμπότζη να μην είναι το ίδιο με εκείνο των προσφύγων από το Βιετνάμ. Τι πιστεύετε?
Απ. Αυτό που συνέβη στην Καμπότζη είναι απολύτως πρωτοφανές στη σύγχρονη ιστορία: η κυβέρνηση έσφαξε το λαό της σε μια κλίμακα που δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ. Και ο εναπομείνων πληθυσμός που επιβίωσε, σώθηκε φυσικά, αλλά βρήκε τον εαυτό του υπό κατοχή από έναν στρατό που είχε χρησιμοποιήσει μια καταστροφική και βίαιη εξουσία. Η κατάσταση είναι λοιπόν διαφορετική από εκείνη του Βιετνάμ.
Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό ότι στα κινήματα αλληλεγγύης που οργανώθηκαν σε όλο τον κόσμο για τους πρόσφυγες από τη νοτιοανατολική Ασία, οι διαφορές ιστορικών και πολιτικων καταστάσεων δε λήφθησαν υπόψη. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να παραμένουμε αδιάφοροι σε ιστορικές και πολιτικές αναλύσεις του προσφυγικού ζητήματος, αλλά σε μια έκτακτη ανάγκη αυτό που πρέπει να γίνει είναι να σωθούν οι άνθρωποι που είναι σε κίνδυνο.
Επειδή, αυτή τη στιγμή, 40,000 Βιετναμέζοι/ες παρασύρονται στα ανοιχτά των ακτών της Ινδοκίνας ή ξεβράζονται στα νησιά, στα πρόθυρα του θανάτου. 40,000 Καμποτζιανοί/ες επαναπροωθήθηκαν προς τα πίσω, από την Ταϋλάνδη, σε θανάσιμο κίνδυνο. Είναι πάνω από 80,000 άνθρωποι για τους οποίους ο θάνατος είναι μια καθημερινή παρουσία. Καμία συζήτηση για τη γενική ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των χωρών του κόσμου, και κανένα επιχείρημα για τις πολιτικές και οικονομικές δυσκολίες που συνοδεύουν τη βοήθεια στους πρόσφυγες, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την εγκατάλειψη αυτών των ανθρώπων από τα κράτη στις πύλες του θανάτου.
Το 1938 και το 1939, οι Εβραίοι/ες τράπηκαν σε φυγή από τη Γερμανία και την κεντρική Ευρώπη, αλλά, εξαιτίας του γεγονότος ότι κανείς δε δέχτηκε να τους παραλάβει, πολλοί/ες πέθαναν. Σαράντα χρόνια πέρασαν από τότε, και μπορούμε και πάλι να στείλουμε 100,000 ανθρώπους στο θάνατό τους?
Ερ. Για να βρούμε μια παγκόσμια λύση στο ζήτημα, τα κράτη που δημιουργούν πρόσφυγες, ιδιαίτερα το Βιετνάμ, θα έπρεπε να αλλάξουν την πολιτική τους. Αλλά πώς, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να επιτευχθεί μια τέτοια γενική λύση?
Απ. Στην περίπτωση της Καμπότζης, η κατάσταση είναι πολύ πιο τραγική απ’ ότι στο Βιετνάμ, αλλά υπάρχει η ελπίδα κάποιας λύσης στο άμεσο μέλλον. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι ο σχηματισμός μιας αποδεκτής κυβέρνησης από τον Καμποτζιανό λαό θα οδηγούσε σε κάποια λύση. Αλλά για το Βιετνάμ, το πρόβλημα είναι πολύ πιο πολύπλοκο. Η πολιτική εξουσία έχει ήδη εγκαθιδρυθεί: αλλά αυτή η εξουσία αποκλείει ένα μέρος του πληθυσμού, που δεν τη θέλει έτσι κι αλλιώς. Το κράτος έχει δημιουργήσει μια κατάσταση όπου αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να αναζητήσουν την ανασφαλή πιθανότητα επιβίωσης σε μια έξοδο από τη θάλασσα παρά στην παραμονή στο Βιετνάμ. Συνεπώς, είναι προφανές ότι πρέπει να ασκηθεί πίεση στο Βιετνάμ να αλλάξει την κατάσταση αυτή. Αλλά τι σημαίνει “να ασκηθεί πίεση”?
Στη Γενεύη, στη σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες, οι χώρες που συμμετείχαν άσκησαν πίεση στο Βιετνάμ, με τη μορφή συστάσεων και συμβουλών. Η κυβέρνηση του Βιετνάμ μετά έκανε κάποιες παραχωρήσεις. Αντί να εγκαταλείπει αυτούς/ες που θέλουν να φύγουν σε αβέβαιες συνθήκες, και ακόμα περισσότερο, σε κίνδυνο των ζωών τους, η κυβέρνηση του Βιετνάμ προτείνει να χτίσει κέντρα μετάβασης για να συλλέγει πιθανούς μετανάστες: θα έμεναν εκεί για βδομάδες, μήνες, ή ακόμα και χρόνια, ώσπου να έβρισκαν μια χώρα που θα τους φιλοξενούσε. Αλλά αυτή η πρόταση ακούγεται περιέργως σαν στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ερ. Το προσφυγικό ζήτημα έχει αναδυθεί πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά αν υπήρχε μια νέα ιστορική πλευρά στην περίπτωση του Βιετνάμ, ποια θα μπορούσε να είναι αυτή?
Απ. Στον 20ο αιώνα, οι γενοκτονίες και οι εθνοτικές διώξεις ήταν συχνές. Νομίζω ότι στο άμεσο μέλλον, αυτά τα φαινόμενα θα συμβούν ξανά σε νέες μορφές. Πρώτον, επειδή κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ο αριθμών των δικτατορικών κρατών έχει αυξηθεί παρά μειωθεί. Καθώς η πολιτική έκφραση είναι αδύνατη στη χώρα τους και καθώς δεν έχουν την αναγκαία δύναμη για να αντισταθούν, οι άνθρωποι που καταπιέζονται από δικτατορίες θα επιλέγουν να δραπετεύουν από την κόλασή τους.
Δεύτερον, σε πρώην αποικίες, τα κράτη που δημιουργήθηκαν διατήρησαν τα αποικιακά σύνορα ως είχαν, έτσι ώστε εθνικότητες, γλώσσες και θρησκείες ανακατεύτηκαν. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί σοβαρές εντάσεις. Σε αυτές τις χώρες, οι ανταγωνισμοί μεταξύ του πληθυσμού είναι πιθανό να εκραγούν και να επιφέρουν μαζικές μετακινήσεις και την κατάρρευση κρατικών μηχανισμών.
Τρίτον, οι ανεπτυγμένες οικονομικές δυνάμεις που χρειάζονταν εργατική δύναμη από τον Τρίτο Κόσμο και οι αναπτυσσόμενες χώρες, εισήγαγαν μετανάστες/στριες από την Πορτογαλία, την Αλγερία ή την Αφρική. Αλλά τώρα, οι χώρες που δε χρειάζονται πλέον αυτή την εργατική δύναμη εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης επιχειρούν να στείλουν αυτούς τους μετανάστες/στριες πίσω. Όλα αυτά τα προβλήματα οδηγούν σε αυτό της μετανάστευσης πληθυσμών, που εμπλέκει εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπων. Και οι μεταναστεύσεις πληθυσμών αναγκαστικά γίνονται επίπονες και τραγικές και αναπόφευκτα συνοδεύονται από θανάτους και δολοφονίες. Πολύ φοβάμαι ότι αυτό που συμβαίνει στο Βιετνάμ δεν είναι απλώς ένα μετα-φαινόμενο, απόρροια του παρελθόντος, αλλά επίσης ένα προμήνυμα του μέλλοντος.
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου