Μπορεί η Ελλάδα να κάνει το (επιχειρηματικό) θαύμα;

Ελληνικές επιχειρήσεις που αντιστέκονται στον οικονομικό πόλεμο κατά της χώρας

Άννα Μπαλλή

Υπάρχουν άνθρωποι των λόγων και άνθρωποι των έργων. Άνθρωποι που κερδίζουν λέγοντας μεγάλα λόγια αλλά έχουν να επιδείξουν μικρά, αν όχι καταστροφικά, έργα, και άνθρωποι που δεν μιλούν αλλά δημιουργούν. Αυτό μπορεί να το δει κάποιος πολύ καθαρά σε αυτά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα μας.

Είναι γεγονός ότι η κρίση έφερε πολλές επιχειρήσεις σε οικονομική δυσπραγία, με αποτέλεσμα κάποιες να βάλουν λουκέτο και κάποιες να προχωρήσουν σε περικοπές και απολύσεις. Άλλες πάλι απλώς βρήκαν αφορμή λόγω της κρίσης, της αύξησης της ανεργίας και των μνημονίων, να μειώσουν μισθούς, να κάνουν απολύσεις και να αυξήσουν το φόρτο εργασίας σε όσους κακοπληρωμένους πλέον εργαζόμενους κατάφεραν να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας τους. Πολλοί από τους επιχειρηματίες που πλούτισαν με δημόσιο χρήμα, αναλαμβάνοντας κρατικά έργα και παίρνοντας δάνεια που ποτέ δεν επέστρεψαν, καθώς και πολιτικοί που διακηρύσσουν υποκριτικά σε όλους τους τόνους ότι πολιτεύονται μόνο και μόνο γιατί θέλουν να προσφέρουν στη χώρα, και οι μεν και οι δε έσπευσαν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό, σπρώχνοντας τη χώρα ακόμη πιο κοντά στον γκρεμό και αδιαφορώντας για τους Έλληνες που οδηγούνταν στην απελπισία.


Υπήρξαν, όμως, και επιχειρήσεις που κατάφεραν να αντισταθούν και να διατηρήσουν ή ακόμη και να αυξήσουν την κερδοφορία τους, προσφέροντας θέσεις εργασίας. Επίσης, επιχειρήσεις, που έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη των εργαζομένων τους και των συνεργατών τους, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, δίνουν από κοινού το δικό τους αγώνα στο εχθρικό περιβάλλον της οικονομικής κρίσης. Επιχειρηματίες που δεν ευνοήθηκαν από κυβερνήσεις και τράπεζες, που θα μπορούσαν επίσης να έχουν βάλει λουκέτο και να μεταφέρουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό και τις επιχειρήσεις τους σε χώρες με φτηνότερο κόστος, επέλεξαν να μείνουν στη χώρα και κατάφεραν να αντισταθούν στην κρίση, χωρίς να ανατρέψουν την εργασιακή τους πολιτική, την ανθρωποκεντρική τους φιλοσοφία και προσέγγιση και χωρίς να μετακυλήσουν τις όποιες απώλειες στον εργαζόμενο. Επίσης, υπήρξαν ειδήσεις για επανεμφάνιση προϊόντων η παραγωγή των οποίων είχε σταματήσει πριν από χρόνια, όπως η ανακοίνωση επανεμφάνισης του θρυλικού ελληνικού τζιπ Pony, που δίνουν ελπίδα ότι μπορεί να κάνει το θαύμα η χώρα προς την παραγωγή και την ανάπτυξη.
Στο περιβάλλον της κρίσης
Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, μέσα στην πενταετία 2009-2013 δήλωσαν πως διακόπτουν τις εργασίες τους 844.176 επιχειρήσεις και επαγγελματίες. Μεταξύ των επιχειρήσεων που διέκοψαν τις εργασίες τους στην Ελλάδα ήταν γνωστές πολυεθνικές, όπως η Carrefour, του γαλλικού κολοσσού στο χώρο του λιανεμπορίου, οι πετρελαϊκοί κολοσσοί της αγγλικής ΒΡ και της αγγλοολλανδικής Shell, η γερμανική αλυσίδα Plus, η αμερικάνικη Sony Pictures, η μεγαλύτερη εταιρεία στον τομέα διανομής κινηματογραφικών παραγωγών, καθώς και η γαλλική Fnac, κορυφαία αλυσίδα στο χώρο του βιβλίου και της μουσικής. Αίσθηση, επίσης, προκάλεσε το λουκέτο της αλυσίδας ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών Saturn, η οποία ανήκει στη Media Markt, το κλείσιμο των εστιατορίων Applebee’s και των Costa Coffee, τα οποία αντιπροσωπεύονται στην Ελλάδα από την The Greek Coffee Company AE που ανήκει στον επιχειρηματία Άρη Βωβό.
Μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων που οδηγήθηκαν σε κλείσιμο να αναφέρουμε ενδεικτικά:
Την ιστορική καπνοβιομηχανία Γεωργιάδη, γνωστή για τα τσιγάρα με το σήμα «22», που Ιδρύθηκε το 1938 και κάποτε απασχολούσε 80 εργαζομένους.
Την Ατλάντικ Σούπερ Μάρκετ, άλλοτε πέμπτη μεγαλύτερη αλυσίδα σούπερ μάρκετ της χώρας, η οποία στα χρόνια που μεσουρανούσε απασχολούσε 3.500 εργαζόμενους και είχε συνεργασία με πάνω από 2.000 προμηθευτές.
Τη Χαρτοποιία Θράκης (Diana) του Π. Ζερίτη, που ιδρύθηκε το 1980 και έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής χάρτου στην Ελλάδα, κατέχοντας περίπου το 20% της εγχώριας αγοράς. Η επιχείρηση, που κάποτε είχε φθάσει να απασχολεί έως και 800 άτομα, έκλεισε τον Ιούλιο του 2012.
Τη βιομηχανία δομικών υλικών Φίλκεραμ Johnson, μία εκ των μεγαλυτέρων βιομηχανιών παραγωγής κεραμικών πλακιδίων στην Ευρώπη, που ανήκε στον Γιώργο Φιλίππου και τη βρετανική Norcros, και οδηγήθηκε με δικαστική απόφαση σε κλείσιμο στα τέλη του 2011 ύστερα από μισό αιώνα ζωής. Στο απόγειο της δραστηριότητάς της, η επιχείρηση είχε φτάσει να απασχολεί 400 άτομα για την παραγωγή 4.500.000 τ.μ. ετησίως, ενώ το 30% της παραγωγής κατευθυνόταν σε 29 χώρες. (1)

Όσο για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μέχρι το 2013 μειώθηκαν κατά 200.000, καθώς σχεδόν η μία στις τέσσερις μικρομεσαίες που υπήρχαν το 2008 έκλεισε και η Ελλάδα έχασε 630.000 θέσεις απασχόλησης καθώς και 33% της προστιθέμενης αξίας που παρήγαγαν, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μικρές επιχειρήσεις (SBA Facts) που παρουσιάστηκε σε σχετικό συνέδριο στη Νάπολη. Μάλιστα, όπως σημείωνε η έκθεση, αναμενόταν η συνολική απασχόληση να πέσει κατά ακόμη 106.000 θέσεις και να προστεθούν άλλα 40.000 λουκέτα επιχειρήσεων, καθώς αρκετές μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονταν αντιμέτωπες με οφειλές στις οποίες αδυνατούσαν να αντεπεξέλθουν, όπως ασφαλιστικές εισφορές προς τον ΟΑΕΕ και το ΙΚΑ , προς την εφορία, τις τράπεζες, σε προμηθευτές και ενοίκια.
Οι Έλληνες αντιστέκονται
Σε αυτό το εχθρικό από κάθε πλευρά επιχειρηματικό περιβάλλον, με την παρατεταμένη περίοδο ύφεσης που διανύει η χώρα και το κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας, υπήρξαν Έλληνες που δεν σταύρωσαν τα χέρια. Έτσι, αν και μέσα στο 2014 έκλεισαν πράγματι πολλές ακόμα μικρομεσαίες επιχειρήσεις, άνοιξαν τόσες ώστε αντί μείωσης να παρουσιαστεί αύξηση αυτών των επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του συστήματος Εργάνη, οι επιχειρήσεις αυξήθηκαν κατά 17.714 και από 196.695 το 2013 ανήλθαν το 2014 σε 214.409 (αύξηση 9%). Το 89,6% από αυτές τις επιχειρήσεις είναι πολύ μικρές, καθώς απασχολούν έως 10 εργαζομένους και το 45,5%, δηλαδή περίπου οι μισές, δραστηριοποιούνται στο λιανικό και χονδρικό εμπόριο και κυρίως τις υπηρεσίες εστίασης, όπου οι ιδιοκτήτες τους επένδυσαν κατά μέσο όρο από 20.000 έως 30.000 ευρώ. Φυσικά, τέτοιες επιχειρήσεις δεν λύνουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε ως χώρα, επιτρέπουν όμως σε κάποιους να βγάλουν τα προς το ζην και δείχνουν τη διάθεση του Έλληνα να παλέψει, αν σκεφτεί κανείς ότι σε αυτές οι περισσότεροι τοποθέτησαν τις τελευταίες τους οικονομίες και κάποιοι τα χρήματα αποζημίωσης της απόλυσής τους. Άλλωστε, πολλές φορές μια απλή, έξυπνη ιδέα μπορεί να αποφέρει πολύ περισσότερα από τη δυνατότητα διάθεσης μεγάλου κεφαλαίου, ιδιαίτερα όταν καταφέρει να λανσαριστεί σωστά και να επιτύχει εξαγωγές.
Η NAMCO υπόσχεται την επανεμφάνιση του θρυλικού PONY

Η ελπίδα για κάτι σημαντικότερο ήρθε με την είδηση ότι το θρυλικό ελληνικό Pony, το επονομαζόμενο και «τζιπ των φτωχών», του οποίου η παραγωγή σταμάτησε το 1983, θα κυκλοφορήσει ξανά στους δρόμους από την ελληνική αυτοκινητοβιομηχανία Namco (National Motor Company) της οικογένειας Κοντογούρη από τη Θεσσαλονίκη. Το Pony, αγαπητό, πρακτικό, σκληροτράχηλο και κυρίως οικονομικό, είχε ενθουσιώδεις οπαδούς, που περιμένουν και σήμερα με ανυπομονησία την εμφάνισή του. «Pony… Φοβερό αυτοκίνητο, με τρία μοναδικά, ακόμα και σήμερα, χαρακτηριστικά. Δεν μπορούσες να το “κάψεις”, δεν μπορούσες να το “σπινιάρεις” και δεν μπορούσες να το βγάλεις από το δρόμο ή να το τουμπάρεις», είχε γράψει κάποιος σε ειδικό φόρουμ. «Θυμάμαι πόσο έκανα κέφι να ταπεινώνω κοντράροντας τις τότε 320i αλλά και κάποιες Porsche, αν τύχαινε ευκαιρία, στο ελαφρά ανηφορικό φανάρι της Συγγρού με την Αμφιθέας. Δεν χρειαζόταν να κάνεις πολλά, γκάζωνες προκλητικά λίγο πριν το πράσινο, άφηνες τις στροφές να ανέβουν στον “θεό”, και τη μεγάλη στιγμή άφηνες το συμπλέκτη κρατώντας με όλη σου τη δύναμη το λεβιέ για να μην σου πετάξει το σασμάν την πρώτη. Στα 100 μ. έριχνες καρφωτή τη δευτέρα χωρίς να αφήσεις το πόδι σου από το γκάζι και κοίταγες πίσω σου χαζεύοντας τα απορημένα πρόσωπα».
Σύμφωνα με το μύθο που συνοδεύει την επανεμφάνιση του Pony, ο 80χρονος σήμερα ιδιοκτήτης της εταιρείας Πέτρος Κοντογούρης πείσμωσε όταν άκουσε Γερμανό αξιωματούχο να δηλώνει ότι «δεν μπορεί να φτιάχνει αυτοκίνητα κάθε χώρα» και βάλθηκε να τον διαψεύσει.
Τη δεκαετία του ’50, στη Γερμανία, οι αδερφοί Κοντογούρη είχαν επιχειρήσει να βγάλουν στην παραγωγή ένα φορτηγό με το όνομα «Hellas». Το 1961 ιδρύουν στη Θεσσαλονίκη την εταιρία FARCO και ξεκινούν την παραγωγή ενός οχήματος πολλαπλών χρήσεων με κινητήρες BMW, χωρίς μεγάλη επιτυχία. Δεν το βάζουν όμως κάτω. Το 1972 δημιουργούν τη NAMCO (National Motor Company of Greece), ξεκινούν συνεργασία με τη Citroën και παρουσιάζουν στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ένα «τετραγωνισμένο» αυτοκίνητο που χρησιμοποιούσε ως βάση τα μηχανικά μέρη του 2CV. Ήταν το Pony, ένα αυτοκίνητο «τόσο άσχημο που είναι ωραίο», όπως είχε γραφτεί τότε στον γερμανικό τύπο. Έμελλε να είναι το πιο επιτυχημένο ελληνικό αυτοκίνητο στην ιστορία. Με κόστος λειτουργίας και συντήρησης υποπολλαπλάσιο αυτού ενός οποιουδήποτε άλλου τζιπ και τιμή πώλησης εξίσου χαμηλή, έγινε ανάρπαστο τόσο από τις κρατικές και στρατιωτικές υπηρεσίες όσο και απ’ όλους όσοι είχαν δικαίωμα χρήσης επαγγελματικού. Το εργοστάσιο έβγαζε 8 ως 10 αυτοκίνητα ημερησίως, με το 67% των εξαρτημάτων να είναι ελληνικής προέλευσης. Με βάση τα παραπάνω, η εταιρεία πιστεύει σήμερα και στην επιτυχία της παραγωγής του νέου Pony, όπως μας είπε η Ιωάννα Παπαπαναγιώτου, διευθύντρια διεθνών σχέσεων της εταιρείας, με την οποία επικοινωνήσαμε:
«Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει 40.000 οχήματα Pony. Αυτό πέρα από το γεγονός ότι είναι ένα πολύ δυνατό χαρτί για μας, είναι και η φήμη που έχει και ο κόσμος το περιμένει. Η παραγωγή μας, με τη λογική του ενδιαφέροντος που υπάρχει, μπορώ να πω ότι είναι ήδη προπωλημένη». Όσο για το γεγονός ότι διανύουμε περίοδο οικονομικής κρίσης, η κ. Παπαπαναγιώτου λέει: «Η κρίση για μας είναι η καλύτερη εποχή να βγάλουμε το τζιπ, διότι το Pony έχει ονομαστεί το τζιπ των φτωχών όχι αδίκως αλλά γιατί προσφέρουμε ένα επαγγελματικό, δυνατό αυτοκίνητο στη χαμηλότερη τιμή που μπορεί να το βρει κάποιος. Δικός μας σκοπός είναι να κυκλοφορήσει γρήγορα και όλες μας οι ενέργειες και οι δυνάμεις πάνε σε αυτόν το σκοπό. Από κει και πέρα είναι το γραφειοκρατικό θέμα που περιμένουμε να τελειώσει, ώστε να ξεκινήσει σιγά σιγά η πρώτη παραγωγή. Μας πήγανε πίσω και οι εκλογές, καθώς η αλλαγή κυβέρνησης σημαίνει για μας καινούργια άτομα, καινούργιες επαφές, μας υποσχέθηκαν όμως ότι σύντομα θα έχουμε επιτέλους ένα θετικό νέο. Μόλις τελειώσουμε με τα γραφειοκρατικά και πάρουμε την έγκριση για την παραγωγή του οχήματος, θα αρχίσει η παραγωγή. Θα ξεκινήσουμε με απόλυτα έμπειρους τεχνίτες και μηχανικούς, ώστε να ξεκινήσει γρήγορα η πρώτη παραγωγή, και δίπλα σε αυτούς θα μαθητεύσουν νεότεροι, και θα προχωρήσουμε μετά σε μεγαλύτερη παραγωγή. Σε πλήρη επάνδρωση του εργοστασίου για την παραγωγή 5.280 αυτοκινήτων, που σημαίνει 24 αυτοκίνητα την ημέρα για 220 μέρες, χρειαζόμαστε 410 άτομα», λέει και τονίζει ότι: «Το Pony ήταν και είναι ελληνικό, οπότε για να κυκλοφορεί στην Ελλάδα πρέπει να παραχθεί στην Ελλάδα».
Το νέο Pony θα θυμίζει έντονα το παλιό καλό Pony, αλλά θα «είναι ένα σύγχρονο αυτοκίνητο με μηχανικά μέρη τελευταίας τεχνολογίας, σχεδιασμένο με βάση την αρχή της εταιρείας για κλασικό styling», όπως αναφέρει το σάιτ της NAMCO, όπου το Pony εμφανίζεται σε διάφορες εκδόσεις, από τζιπ μικρά βανάκια και κάμπριο, μέχρι ελαφριά ασθενοφόρα. Στόχος είναι το κόστος του αυτοκινήτου να κυμαίνεται στα 7.000 ευρώ.
ΙΖΟΛΑ made in Poland

Ποιος δεν θυμάται τις ηλεκτρικές κουζίνες και τα ψυγεία της Ιζόλα, που ιδρύθηκε από τον Παναγιώτη Δράκο στη Θήβα το 1930 και αποτέλεσε για πάνω από πενήντα χρόνια μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της χώρας, με περισσότερους από 2.500 εργαζόμενους και παραγωγή 800.000 συσκευών ετησίως. Από τις εγκαταστάσεις στην Καλλιθέα της βιομηχανίας οικιακών συσκευών, που έφερε «τον πολιτισμό στο σπίτι», όπως επιβεβαίωνε το σύνθημα που την ακολουθούσε για πολλές δεκαετίες, ελάχιστα απομένουν σήμερα. Έχουν μείνει μόνο ένα φουγάρο καθώς και ένα μικρό «μουσείο» με κάποιες παλιές συσκευές –το οποίο φιλοξενείται στο σουπερμάρκετ Σκλαβενίτης που χτίστηκε το 2009 στο χώρο όπου ήταν κάποτε το εργοστάσιό της– για να θυμίζουν ότι κάποτε οι Έλληνες έφτιαχναν μόνοι τους ηλεκτρικές συσκευές υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Η πρόσφατη είδηση ότι αναβιώνει η Ιζόλα από τη Γ.Ε. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΕΕ γέννησε νέες ελπίδες. Δυστυχώς, όμως η Ιζόλα, της οποίας συσκευές ήδη διατίθενται στα καταστήματα ηλεκτρικών συσκευών, αναβιώνει ως μάρκα, τα προϊόντα της σχεδιάζονται στην Ελλάδα, αλλά δεν λειτουργεί στη χώρα μας κάποιο εργοστάσιο κατασκευής των συσκευών και η επιστροφή της στην ελληνική αγορά γίνεται μέσω Πολωνίας, όπου τα προϊόντα της κατασκευάζονται σε πολωνικό εργοστάσιο από Πολωνούς εργαζόμενους. (2)
ΚΑΡΕΛΙΑ Α.Ε.: Η κερδοφόρα ελληνική καπνοβιομηχανία

Μία από τις λιγοστές εναπομείνασες παραγωγικές βιομηχανίες της ελληνικής οικονομίας είναι η Καρέλια Α.Ε. Η μόνη αμιγώς ελληνική καπνοβιομηχανία, είναι όχι απλώς κερδοφόρα αλλά και απολύτως υγιής, με μηδενικό τραπεζικό δανεισμό και υψηλά ταμειακά διαθέσιμα!
Η ιστορία της εταιρείας ξεκίνησε το 1888, όταν η πρώτη γενιά της οικογένειας Καρέλια ίδρυσε μια μικρή επιχείρηση καπνού στην Καλαμάτα. Σήμερα, η Καρέλια Α.Ε. απασχολεί περίπου 500 άτομα, είναι η μεγαλύτερη καπνοβιομηχανία και ο πρώτος εξαγωγέας τσιγάρων της Ελλάδας και, ταυτόχρονα, μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες ανεξάρτητες καπνοβιομηχανίες του κόσμου. Η εταιρεία κατέχει το 0,32% της παγκόσμιας κατανάλωσης, με παρουσία σε 70 και πλέον χώρες του κόσμου (στη Δυτική και στην Ανατολική Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική αλλά και στην Άπω Ανατολή). Το 2014, παρ’ όλες τις πιέσεις στις πωλήσεις και τα αυξημένα φορολογικά βάρη, ήταν η πιο κερδοφόρα χρονιά στην 127 ετών διαδρομή της, και για αυτό ο επιχειρηματίας Ανδρέας Γ. Καρέλιας μοίρασε στους εργαζόμενούς του πάνω από 2.800.000 ευρώ σε δώρα και μπόνους για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, ανακοινώνοντας παράλληλα αυξήσεις στους μισθούς. Τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στους εργαζόμενους πάνω από 10.000.000 ευρώ με τέτοιες πράξεις, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει συλλόγους, σχολεία και διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Την ίδια ώρα, διόλου ευκαταφρόνητα είναι και τα ποσά που κερδίζει το δημόσιο από την Καρέλια Α.Ε. Τη διετία 2013-2014 η εταιρεία πλήρωσε σε άμεσους και έμμεσους φόρους συνολικά περίπου 800.000.000 ευρώ, στα δε ασφαλιστικά ταμεία 14.500.000 ευρώ. Επίσης, η εξαγωγική δραστηριότητά της σε πάνω από 70 χώρες σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία και Αφρική και οι διεθνείς πωλήσεις της έφεραν στη χώρα μας 330.000.000 ευρώ συνάλλαγμα.
Σήμερα η εταιρεία έχει να αντιμετωπίσει τη φθίνουσα κατανάλωση των υπερφορολογημένων τσιγάρων και τη στροφή των καπνιστών προς τα στριφτά τσιγάρα και τις φθηνότερες μάρκες. Όπως έχει αναφέρει ο Ανδρέας Καρέλιας, ο κλάδος της καπνοβιομηχανίας έχει δύο βασικά προβλήματα: τη φορολογική πολιτική που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις στα καπνικά προϊόντα, η οποία βοηθά ή ζημιώνει τη μία ή την άλλη εταιρεία, συρρικνώνει τη νόμιμη αγορά και ωθεί το λαθρεμπόριο σε απίστευτα υψηλά επίπεδα. «Την τελευταία πενταετία και μόνο στην Ελλάδα φθάσαμε στο σημείο το ένα στα πέντε τσιγάρα που καπνίζονται να είναι λαθραίο», λέει ο επιχειρηματίας. Επίσης, καλείται να εφαρμόσει την προσαρμογή της εμφάνισης των πακέτων στην κοινοτική οδηγία που θα διέπει την κυκλοφορία των προϊόντων καπνού από τον Μάιο του 2016, μέσω της οποίας «η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει στην όσο περισσότερο αποκρουστική εμφάνιση των προϊόντων μας. […] Η δε προσαρμογή και μόνο στην οδηγία αυτή θα απαιτήσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, χωρίς από τις επενδύσεις αυτές να αναμένει κανείς οποιοδήποτε όφελος», σημειώνει ο Ανδρέας Καρέλιας.
BOXER Φειδάς: Η ελληνική βιομηχανία παραγωγής υποδημάτων

Η ελληνική υποδηματοποιία, που τη δεκαετία του ’70 ήταν μία από τις καλύτερες στην Ευρώπη και αριθμούσε δεκάδες επιχειρήσεις µε χιλιάδες εργαζόμενους, σήμερα έχει συρρικνωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να βρίσκεται λίγο πριν από την οριστική της εξαφάνιση. Όμως, η ηγέτιδα του χώρου στην Ελλάδα, η ελληνική βιομηχανία Boxer Φειδάς, παρέμεινε, και αντέχει, παρά τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, από τη μια χάρη στο πείσμα και την αγάπη της οικογένειας Φειδά για το καλό παπούτσι και από την άλλη χάρη στην υποστήριξη των εργαζομένων σε αυτήν· σε λιγότερο από πέντε χρόνια, μάλιστα, θα συμπληρώσει 100 χρόνια λειτουργίας.
«Ο παππούς έφερε τα πρώτα μηχανήματα από την Αμερική στην Καλαμάτα το 1919 και έφτιαξε μια βιοτεχνία. Στη συνέχεια ο πατέρας μου, αν και είχε υποτροφία για να πάει να σπουδάσει ως εξαιρετικό ταλέντο στη ζωγραφική, πείστηκε από τη γιαγιά να μείνει στην Ελλάδα και να γίνει σχεδιαστής υποδημάτων. Έγινε βέβαια ο καλύτερος σχεδιαστής, ένας από τους καλύτερους, για να μη λέμε ποτέ στον υπερθετικό ό,τι θέλουμε να πούμε, και έτσι μπόρεσε και μας άφησε αυτήν τη μονάδα, η οποία έγινε αποδεκτή από όλον τον ελλαδικό χώρο και όχι μόνο», λέει στο NEXUS η Μίνα Φειδά-Νταή, που όταν ανέλαβε την επιχείρηση μαζί με τον σύζυγό της Γιάννη Νταή κατάφερε να τη μετατρέψει, από βιοτεχνία στου Ψυρρή, που ήταν τότε, σε βιομηχανία, κρατώντας την πάντα ελληνική. Είναι η Ελληνίδα που το 1980 είπε όχι στους Γερμανούς που θέλησαν να εξαγοράσουν την επιχείρηση, όπως γράψανε τότε οι εφημερίδες.
«Μας είχαν κάνει οι Γερμανοί μία πρόταση», θυμάται η κ. Φειδά, «ήτανε πολύ δελεαστική, αλλά ήταν κάτι που δεν το οφείλαμε στον κλάδο της ελληνικής υποδηματοβιομηχανίας που μας ανέθρεψε, και εγώ είπα όχι. Ο κλάδος δεν το κατάλαβε τότε, αλλά εγώ που ήξερα τι θα κάνανε δεν μπορούσα να το δεχτώ. Θα έκαναν επτά πολυκαταστήματα σε όλη την Ελλάδα και θα είχε πεθάνει και η παραγωγή και η πώληση. Φυσικά, μου έπαιρναν τότε το 80% της παραγωγής, και όταν είπα όχι με κόψανε το ίδιο βράδυ. Αντέξαμε, όμως, όπως έχουμε αντέξει σε πολλές κρίσεις. Βέβαια, αυτή η οικονομική κρίση που μας βρήκε, και μάλιστα την ώρα που κάναμε το καινούργιο εργοστάσιο έχοντας κάνει μια επένδυση πάνω από 20 εκατομμύρια, ξοδεύοντας όποια αποθέματα είχε η εταιρεία, δεν συγκρίνεται με τίποτε», λέει, και επισημαίνει: «Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχουμε δουλειά – μπορεί να έχει μειωθεί, αλλά έχουμε, και μάλιστα πολλές, παραγγελίες. Το μόνο πρόβλημα σήμερα είναι η ρευστότητα. Όταν είχα ζητήσει πολύ λίγα χρήματα, μόνο για να μπορέσω να αγοράσω υλικά, και δεν ανταποκρίθηκαν την ώρα που έπρεπε οι τράπεζες, που πάντα μας βοηθούσαν, σκέφτηκα και αυτό, μήπως υπάρχει σχέδιο αφανισμού της ντόπιας παραγωγής. Τώρα πλέον παίζουμε τρίλιζα, όπως είπα σε όλες τις τράπεζες οι οποίες μας έχουνε φερθεί καλά, αλλά δεν φτάνουμε στο διά ταύτα. Όμως, επειδή φαίνεται ότι πράγματι αποφάσισαν να βοηθήσουν κατά κάποιον τρόπο, εγώ τους είπα, μη μας δίνετε εμάς λεφτά, αλλά δώστε τα στους προμηθευτές να πάρουμε υλικά, δεν θέλουμε τίποτε άλλο. Και πιστεύω ότι καταλάβανε αυτό που είπαμε, γιατί είναι η πραγματικότητα, είναι η αλήθεια μας, και εμείς λέμε πάντα την αλήθεια και το ξέρουνε οι τράπεζες αυτό και προχωράμε, μαζί με τους εργαζόμενούς μας, που έχουν βοηθήσει και αυτοί. Αυτή τη στιγμή τους οφείλουμε χρήματα και όμως δουλεύουνε, γιατί καταλαβαίνουν ότι είναι μια καλή εταιρεία, έχουν μια καλή δουλειά, πληρώνονται καλά, είναι η εταιρεία τους, δεν είναι μια οποιαδήποτε εταιρεία, είναι το σπίτι τους, είναι οι δικοί μας άνθρωποι, δεν απολύσαμε κανέναν. Κάποτε απασχολούσαμε 210 ανθρώπους, τώρα που λόγω κρίσης έχει μειωθεί η παραγωγή είμαστε 147, αλλά χωρίς να έχει απολυθεί κανένας, όσοι φύγανε, φύγανε με σύνταξη».
Και δεν είναι μόνο αυτό, όπως τονίζει: «Μπορεί η πρώτη ύλη να έρχεται απ’ έξω, γιατί δεν έχουμε εμείς τόσα γελάδια, τόσα πρόβατα και κατσίκια που χρειάζεται για να κάνουμε την πρώτη ύλη, η κατεργασία όμως και η δουλειά γίνεται από ελληνικά χέρια: Καλούπια, καλαπόδια, μαχαίρια, κορδόνια, σόλες, όλα γίνονται από ελληνικά χέρια. Γύρω μας, μαζί με τα καταστήματα που προμηθεύονται από εμάς, κινούνται 10.000 άνθρωποι».
Η Boxer Φειδάς ρίχνει το βάρος της και στις εξαγωγές με στόχο να δώσει ώθηση στις πωλήσεις της και να αντισταθμίσει τις απώλειες που καταγράφει στο εσωτερικό λόγω της οικονομικής κρίσης. Και τα μηνύματα που λαμβάνει είναι ενθαρρυντικά.
Στα σχέδια της κ. Φειδά είναι η δημιουργία ενός πρότυπου «Πανεπιστημίου Παπουτσιού», όπως το αποκαλεί, που θα λειτουργεί στο πλαίσιο ενός σχολείου Παραδοσιακών Επαγγελμάτων άτυπα μέσα στο εργοστάσιο της Φειδάς Α.Ε. στη βιομηχανική περιοχή Αχαρνών, και θα διδάσκει την τέχνη της υποδημάτοποιίας.
Όταν τη ρωτήσαμε τι την κράτησε στην Ελλάδα την ώρα που άλλοι επιχειρηματίες πήγαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό και τις επιχειρήσεις τους σε χώρες με φτηνότερο κόστος παραγωγής, απάντησε: «Με κράτησε ότι έριξα ό,τι χρήματα είχα για να φτιάξω ένα υπόδειγμα εργοστασίου. Ήρθαν από την Ντόυτσε Βέλλε και μου είπαν: Τι έχετε κάνει εδώ; Και τους απάντησα: Εσείς κάνατε λάθη, γιατί δώσατε τη μεταποίηση στις τρίτες χώρες και θα μείνετε κι εσείς χωρίς δουλειά. Τώρα μπορεί να έχετε δουλειά, αλλά η μεταποίηση είναι επιχείρηση που δίνει θέσεις εργασίας κι εσείς την πετάξατε έξω. Θα μείνει και ο δικός σας λαός χωρίς δουλειά».
Το εγχείρημα των εργαζομένων στη ΒΙΟ.ΜΕ.

Όταν η Βιομηχανική Μεταλλευτική (ΒΙΟ.ΜΕ.) στη Θεσσαλονίκη, που ιδρύθηκε το 1982 ως θυγατρική του ομίλου Φίλκεραμ Τζόνσον και παρήγε κόλλες, αρμούς, σκληρά καθαριστικά και άλλα σχετικά προϊόντα, έβαζε λουκέτο, το σωματείο των εργαζομένων αποφάσισε να πάρουν οι εργαζόμενοι τα μέσα παραγωγής στα χέρια τους! Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 2013 μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του σωματείου και με βασικό σύνθημα «Δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς», οι εργαζόμενοι ανοίγουν ξανά και επαναλειτουργούν το εργοστάσιο.
«Φτάσαμε σε αυτό το σημείο όταν η εργοδοσία μας έκανε καθαρό ότι δεν πρόκειται να λειτουργήσει το εργοστάσιο και τότε μπήκαμε στη διαδικασία να το πάρουμε στα χέρια μας και να προσπαθήσουμε να το λειτουργήσουμε εμείς», μας λέει ο Μάκης Αναγνώστου, ο οποίος εκτελεί χρέη εκπροσώπου των εργαζομένων στη ΒΙΟ.ΜΕ., και προσθέτει: «Η τεράστια πλειοψηφία του σωματείου αποφάσισε την επαναλειτουργία του είτε θέλει η εργοδοσία είτε δεν θέλει. Από κει και πέρα αυτό που κάναμε είναι να βρούμε τρόπους για να μπορεί να λειτουργήσει».
Μην έχοντας τη δυνατότητα, λόγω κόστους των πρώτων υλών, να παράγουν τα προϊόντα που παρήγαν πριν, χρησιμοποίησαν τα μηχανήματα για να φτιάξουν φυσικά και φθηνά καθαριστικά, τα οποία και διακινούνται από τα κινήματα αλληλεγγύης σε όλη την Ελλάδα. Το μεγαλύτερο, όμως, πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι νομικό.
«Όσο περνάει ο καιρός, η δουλειά πάει καλύτερα, αλλά είναι διάφορα εμπόδια που μπαίνουν μπροστά μας και δεν μας αφήνουν να λειτουργήσουμε κανονικά και μας κόβουν το μεροκάματο. Εμείς όμως έχουμε το πείσμα και λέμε θα το καταφέρουμε. Σκοπός μας είναι να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο που θα μας επιτρέπει να λειτουργούμε κανονικά, δεν ζητάμε ιδιοκτησία, δεν ζητάμε τίποτα, ζητάμε να περάσει νόμιμα η λειτουργία του εργοστασίου στα χέρια μας ώστε να μπορέσουμε να βγάλουμε αυτό το μεροκάματο», λέει ο Μάκης Αναγνώστου. Και όταν τον ρωτάμε, με βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία του, αν θα το ξανάκανε, απαντά:
«Ναι, θα το ξανάκανα και θα σύστηνα και σε άλλους να το κάνουν γιατί, πέρα από το γεγονός ότι είναι μια υπέροχη εμπειρία, δεν μπορείς να βρεις πλέον δουλειά, κι αν βρεις θα είναι εντελώς απαξιωμένη όπως και το μεροκάματο. Δεν βλέπουμε άλλη λύση με το πρόβλημα που έχει το σύστημα, το οποίο βλέπουμε να καταρρέει και το πρώτο που καταστρέφει είναι η εργατική τάξη. Το σύνθημα μας δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς φαίνεται, ειδικά τελευταία, ότι δικαιώνεται παρά τα εμπόδια, και ελπίζουμε μέχρι τα μέσα του χρόνου να καταφέρουμε να έχουμε το μεροκάματό μας και την ασφάλειά μας. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε τόσα χρόνια. Επιπλέον, έχουμε κερδίσει την αξιοπρέπειά μας, και δεν είναι τόσο τα χρήματα όσο ότι έχουμε έναν προορισμό καθημερινά και δεν αισθανόμαστε ότι είμαστε άχρηστοι».
Το βέβαιο είναι ότι το πρώτο εγχείρημα εργατικής αυτοδιαχείρισης στη ΒΙΟ.ΜΕ., εμπνευσμένο από το παράδειγμα του κινήματος ανακτημένων εργοστασίων της Αργεντινής, δύο χρόνια τώρα αντέχει. Τα εμπόδια είναι προκλήσεις που οι εργαζόμενοι καλούνται να αντιμετωπίσουν και χρειάζεται να δώσουν οι ίδιοι τις δικές τους απαντήσεις στην κρίση.

Άννα Μπαλλή

ΥΓ. Προφανώς υπάρχουν και άλλες επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να αναφερθούν, όπως και εγχειρήματα που λαμβάνουν χώρα στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Είναι, όμως, αδύνατον να αναφερθούμε σε όλα στο χώρο ενός άρθρου. Ίσως να έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για περισσότερα στο μέλλον. Ανεξάρτητα πάντως από τις δημοσιεύσεις, ήδη καταγράφονται στην ιστορία της χώρας αυτοί που επέλεξαν να μείνουν στην περίοδο της οικονομικής κρίσης και να δώσουν, χωρίς ιδιοτελείς εκπτώσεις, την μάχη τους στην Ελλάδα.
Σημειώσεις

1. «Ηχηρά λουκέτα και αποχωρήσεις μεγάλων πολυεθνικών στα χρόνια της κρίσης», του Γιώργου Μανέττα, Ημερησία 18.8.2013.

2. «Η επιστροφή της ΙΖΟΛΑ» του Κωστή Χριστοδούλου, http://news247.gr/eidiseis/weekend-edition/h-epistrofh-ths-izola.3343009.html, 7.3.2015.

Hellenic Nexus τεύχος 95

Άννα Μπαλλή

Απρίλιος 2015

Posted in: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ,πολιτική