Η δημιουργικότητα και τα δώρα της αποτυχίας!

"Θα έπρεπε να εύχεστε την αποτυχία... εάν φοβάστε μην αποτύχετε, δε θα πάτε πολύ μακριά", μας προειδοποίησε ο Steve Jobs. «Δεν υπάρχει αυτό που αποκαλούμε αποτυχία - αποτυχία είναι απλά η ζωή που προσπαθεί να μας αλλάξει κατεύθυνση," συμβούλευσε η Oprah νέους απόφοιτους του Χάρβαρντ. Στην ενθαρρυντική επιστολή του με πατρικές συμβουλές, ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ έδωσε στην κόρη του Scottie μια λίστα με πράγματα για τα οποία θα πρέπει να ανησυχεί και άλλη μία με εκείνα για τα οποία δε θα πρέπει να ανησυχεί καθόλου. Στα δεύτερα, συμπεριέλαβε την αποτυχία.

Κι ακόμα, όπως η Debbie Millman επισημαίνει στο δοκίμιό της με τίτλο FailSafe, οι περισσότεροι από εμάς «προτιμούν να κινούνται εντός των γνωστών δυνατοτήτων τους»- και οτιδήποτε έξω από αυτές  είναι ένα ρίσκο προς την αποτυχία, που μας κάνει να ανησυχούμε πολύ, και δε μας αρέσει. Πώς, λοιπόν, ξεπερνάμε αυτό το ψυχικό αδιέξοδο, αυτήν την υπαρξιακή ανησυχία, που δε μας αφήνει να ξεδιπλώσουμε το μέγιστο της δημιουργικότητάς μας, που κλέβει ενέργεια απ’ την εξέλιξη μας;!

Είναι αυτό ακριβώς που η artcurator Sarah Lewis, με πτυχία σε Χάρβαρντ και Οξφόρδη, και θέση επιμελήτριας στην TateModern και το MoMA, εξετάζει στο βιβλίο της The Rise: Η δημιουργικότητα, το δώρο της αποτυχίας, καθώς και η αναζήτηση της κυριαρχίας - μια εξερεύνηση του πώς «ανακαλύψεις, καινοτομίες και δημιουργικές προσπάθειες προέρχονται συχνά, κι ίσως αποκλειστικά, από άγνωστο έδαφος» και γιατί αυτό το «απίθανο έδαφος της δημιουργικής προσπάθειας» είναι μια τεράστια πηγή βοήθειας για την πορεία προς την αυτοπραγμάτωση. Η Lewis, με γνώμονα την «απύθμενη περιέργεια για το τί γινόμαστε μέρα με τη μέρα», δίνει τα επιχειρήματά της αργά, προσεκτικά, κι απομακρύνεται από αυτά ταυτόχρονα, σαν γλύπτης που αλλάζει προοπτική για να δει και να αξιολογήσει το ίδιο του το έργο.

Η Lewis αρχίζει με μια επίσκεψη στις γυναίκες της ομάδας τοξοβολίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια, οι οποίες περνούν αμέτρητες ώρες ασκώντας ένα άθλημα που απαιτεί σε ίσα μέρη άψογη ακρίβεια του στόχου και ένα επίπεδο άνεσης με το ανεξέλεγκτο της φύσης - όλες τις περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, ό, τι θα μπορούσε να συμβεί μεταξύ της στιγμής που το βέλος αφήνει το τόξο κι εκείνης που προσγειώνεται στο στόχο. Από αυτό το ασυνήθιστο άθλημα η Lewis σχεδιάζει μια αλληγορία για τον πυρήνα του ανθρώπινου επιτεύγματος:

Υπάρχουν ελάχιστα πράγματα που συνεχίζουν να είναι «εξειδικευμένα» στη [σύγχρονη] κουλτούρα, γι 'αυτό είναι σπάνιο να βλέπουμε πώς μοιάζει το πείσμα, ντυμένο με τέτοια επίπεδα ακρίβειας. Το να ξοδέψεις τόσο χρόνο με ένα τόξο και ένα βέλος είναι ένα είδος περιθωριοποίησης μαζί με μία σπάνια σοβαρότητα σκοπού.

[...]

Υποστηρίζει επίσης, πως ακρογωνιαίος λίθος της δεξιοτεχνίας είναι η έννοια της αποτυχίας. Παραθέτει Edison, ο οποίος είναι γνωστός για τις περίφημες άκαρπες προσπάθειές του να δημιουργήσει έναν λαμπτήρα: «Δεν απέτυχα, απλά βρήκα 10.000 τρόπους που δε λειτούργησαν.»

Η αποτυχία σαν λέξη είναι ατελής. Μόλις αρχίζουμε να τη μετατρέπουμε, παύει να είναι. Ο όρος πάντα ολισθαίνει από το οπτικό μας πεδίο, όχι απλά επειδή είναι δύσκολο να τον δεις χωρίς να κάνεις γκριμάτσα, αλλά επειδή από τη στιγμή που είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε γι 'αυτό, συχνά του δίνουμε ένα άλλο όνομα - εμπειρία μάθησης, δοκιμή - δεν είναι πλέον η στατική έννοια της αποτυχίας.

Ένα βασικό στοιχείο για την κατανόηση της αξίας της αποτυχίας είναι η έννοια του «σκοπίμως ατελούς», κι όπως εξέφρασε η Μαρί Κιουρί σε γράμμα προς τον αδερφό της: «Ποτέ κανείς δεν επικεντρώνει στο τι έχει ήδη γίνει, ο άνθρωπος κοιτά μονάχα αυτό που απομένει να γίνει».

Εμείς ευδοκιμούμε, εν μέρει, όταν έχουμε σκοπό, όταν έχουμε ακόμα περισσότερα να κάνουμε. Το σκοπίμως ατελές είναι κεντρική ιδέα ακόμη και στους ίδιους τους μύθους για τη δημιουργία. Στους ινδιάνους Ναβάχο, κάποιοι τεχνίτες και οι γυναίκες τους, επιζητούσαν την ατέλεια, δίνοντας εσκεμμένα στα υφάσματα και τα κεραμικά τους ένα ελάττωμα που ονόμαζαν «γραμμή πνεύμα», ώστε να υπάρχει μια ώθηση προς τα εμπρός, ένας λόγος να συνεχίσουν να δουλεύουν και να γίνονται καλύτεροι.

Υπάρχει αναπόφευκτα ένα αίσθημα ανολοκλήρωσης που έρχεται μαζί με τη μαεστρία. Αυτό συμβαίνει επειδή όσο μεγαλύτερη η ειδίκευσή μας, τόσο πιο ομαλή η τρέχουσα πορεία μας, οπότε και τόσο καθαρότερα μπορούμε να εντοπίσουμε το βουνό που έρχεται μπροστά μας. «Τι θα λέγατε ότι αυξάνει με τη γνώση;» ρώτησε κάποτε ο Jordan Elgrably τον James Baldwin. «Μαθαίνεις κάθε μέρα πόσα λίγα ξέρεις», είπε ο Baldwin.

[...]

Οι Δάσκαλοι δεν είναι ειδικοί, επειδή εξηγούν ένα θέμα έως το εννοιολογικό τέλος του. Είναι δάσκαλοι επειδή αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει τέλος. Σε απόλυτα ομαλό έδαφος, η διαδρομή από το στόχο στην επίτευξη βρίσκεται μόνιμα στο μέλλον.

Σε μία από τις πιο απεικονιστικές μελέτες της, η Lewis στρέφεται προς την κληρονομιά του πρωτοπόρου πολικού εξερευνητή, Robert Falcon Scott, του οποίου η αποστολή (1911) στο Νότιο Πόλο θεωρείται από πολλούς ως το μεγαλύτερο ημιτελές ταξίδι της Ηρωικής Εποχής εξερεύνησης της Ανταρκτικής και "η πιο τραγικά διάσημη αποτυχία "- αφού ο Scott και όλο το πλήρωμα του χάθηκαν πριν φτάσουν στο τέλος της αναζήτησής τους. Έναν αιώνα αργότερα, ο σύγχρονος πολικός εξερευνητής Ben Saunders, έθεσε ως στόχο να ολοκληρώσει το ταξίδι του Scott, με τα ίδια μέσα, στη μεγαλύτερη πολική αποστολή στην ανθρώπινη ιστορία - 1.800 μίλια. Έτσι η Lewis απορεί για το ποιο είναι το μυστικό στοιχείο της θέλησης που κατέχουν άνθρωποι σαν τον Saunders.

«Οι άνθρωποι που οδηγούνται από μια επιδίωξη που τείνει στα άκρα δεν είναι παρίες αλλά κεντρικοί ήρωες – είναι αυτοί που δοκιμάζουν τι είναι δυνατό ν’ αντέξουμε και να ανακαλύψουμε.»

[...]

Σε μια εποχή που πηδάμε συνεχώς από ιδέα σε ιδέα, με αμέτρητους περισπασμούς να μας εκτρέπουν, το να διαφύγει κανείς από άβολες θέσεις είναι εύκολο. Πώς όμως στεκόμαστε σε ένα μέρος όπου δε νιώθουμε και τόσο άνετα και με τρόπους που ποτέ δεν ξέραμε ότι μπορούσαμε; Πώς εξασκούμε την αϊκίντο κίνηση της παράδοσης; Η αντίληψη της αποτυχίας, η αποδοχή του ελαττώματος, είναι συχνά το μέσο.

Και το αντίθετο της αποτυχίας και που θέλουμε να φτάσουμε δεν μπορεί να είναι η επιτυχία, αυτή η στιγμιαία ετικέτα που τοποθετείται σε μας από τους άλλους - αλλά η συμφιλίωση, ευθυγραμμίζοντας το παρελθόν μας με ένα διευρυμένο όραμα που έρχεται μπροστά μας τη στιγμή που παύουμε να αντιστεκόμαστε σε όσα από πεποίθηση θεωρούμε «κακά» ή ντροπιαστικά ή λανθασμένα.

 Η στιγμή που ορίζουμε το ήδη δοκιμασμένο, το δυσφημισμένο σαν ικανό παραγωγής νέου έργου, την ίδια εκείνη στιγμή έχει διευρυνθεί σε νέους ορίζοντες η αντίληψή μας. Ο Πρόεδρος JohnF. Kennedy ανέφερε κάποτε ένα παλιό ρητό που λέει ότι η επιτυχία έχει πολλούς πατέρες, αλλά η αποτυχία είναι ορφανή. Η αποτυχία είναι ορφανή μέχρι να δώσει μια αφήγηση. Στη συνέχεια, είναι εύγευστη, επειδή έρχεται μέσα στο πλαίσιο της ιστορίας, όπως τα αστέρια μέσα σε έναν αγαπημένο αστερισμό.

Μόλις φτάσουμε σε ένα ορισμένο ύψος βλέπουμε πώς η πραγματική άνοδος συχνά ξεκινά από μια φαινομενικά ξεπερασμένη βάση...

Ας βρούμε λοιπόν πού κρύβεται αυτή η βάση μέσα στον καθένα από εμάς, κι ας δουλέψουμε επάνω στα στοιχεία του εαυτού μας με καινούργια θέληση, χωρίς να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τίποτα για μας. Μπορεί να ανακαλύψουμε πτυχές της δύναμής μας που ούτε καν γνωρίζαμε ότι υπήρχαν.

Πηγή: brainpickings.org

Posted in: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΡΕΥΝΕΣ,ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ